بند اول:مبانی فقهی خلع و مبارات
مبنای فقهی این نوع طلاق از آیه‌ی شریفه‌ی زیر و بعضی روایات‌ و احادیث از ائمه می‌باشد که آیه می‌فرماید (فان خفتم الا یقیما حدود الله فلا جناح علیهما فیما افتدت به تلک حدود الله فلا تعتدوها‌) اگر بترسید که حدود الهی را رعایت نکنید گناهی بر آن‌ها نیست که زن فدیه را بپردازد تا شوهر او را طلاق دهد آن‌ها حدود الهی است از آن‌ها تجاوز نکنید. در تفسیر آیه‌ی شریفه در اخبار و روایات اهل‌بیت چنین واردشده است که این فدیه دادن و جدا شدن زن درصورتی‌که زن به شوهر خود بگوید به سوگند تو ترتیب اثر نمی‌دهم و حدود و مقررات الهی را در مورد تو اجرا نمی‌کنم حاضر نیستم برای تو غسل جنابت کنم و پا در بستر تو نمی‌گذارم و کسانی را که موردتنفر تو هستند به خانه میاورم (اصل الشیعه پایگاه فرق و ادیان) به‌هرحال گفته‌شده مبنای اصلی تجویز طلاق خلع و یا به تعبیر دیگری تجویز گرفتن مالی از زن و طلاق دادن او بخشی از آیه‌۲۲۹ سوره بقره است که پس از نهی گرفتن مالی از زن در هنگام طلاق دادن او می‌فرماید، اگر بیم دارید حدود خدا را رعایت نکنند، اشکالی ندارد که زنی مالی را به شوهر بدهد و مرد فدیه را بگیرد. بر اساس این آیه اگر زن تمایل به ادامه زندگی زناشویی نداشته باشد، و دو همسر از این بترسند که با ادامه زندگی زناشویی‌ حدود الهی را بر پا ندارند، زن می‌تواند درازای پرداخت فدیه طلاق بگیرد. در حقیقت در اینجا سرچشمه جدایی، زن است، و او باید غرامت این کار را بپردازد و به مردی که مایل است با او زندگی کند اجازه دهد با همان مهر، همسر دیگری انتخاب کند (مکارم شیرازی۱۶۹.۱۳۷۴)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

این آیه هرچند صراحتی بر طلاق خلع ندارد ولی قرینه‌ای بر این امر گرفته شده که می‌شود مرد با گرفتن فدیه و مالی از زن او را طلاق دهد، و به هر صورت مهم‌ترین مستند حدیثی که برای طلاق خلع ذکرشده، روایت و شاید بتوان گفت عمل قضائی پیامبر اکرم (ص) است که به عنوان شان نزول این آیه نقل‌شده است، عموم مفسرین و محدثین نقل کرده‌اند که زنی به نام جمیله دختر عبدالله بن ابی زن مردی بود به نام ثابت‌بن قیس که گویا بدقیافه بود و زن از او خوشش نمی‌آمد و می‌خواست طلاق بگیرد، نزد پیامبر اکرم (ص) آمد و گفت من شوهرم را زشت می‌دارم و طاقت زندگی با او را ندارم، و چون ثابت‌بن قیس، باغی را صداق او کرده بود پیامبر به او گفت حاضری باغش را به او بازگردانی گفت بلی، پس پیامبر (ص) دستور داد که باغ را برگرداند و به مرد هم دستور داد او را طلاق دهد. تعبیر مجمع‌البیان این است که پیامبر فرمود: ثابت! آنچه را به او دادی بگیر و او را رها کن ثابت‌بن قیس چنین کرد و این اولین خلعی بود که در اسلام واقع شد (طبرسی۱۴۱۵، ۵۷۷) واقع ساختن طلاق خلع را از سوی مرد واجب دانسته و گفته است اگر زن به شوهر گفت که از تو اطاعت نمی‌کنم، حدی را رعایت نمی‌کنم، غسل جنابت نمی‌کنم و اگر طلاقم ندهی به تو خیانت می‌کنم، در این صورت بر مرد واجب است که او را طلاق خلع دهد (طوسی، بی تا. ۵۲۹) بنابراین طلاق خلع ازنظر مذهب امامیه صحیح بوده اما در مذاهب چهارگانه اهل سنت نیز در این باره بر این باور هستند که طلاق خلع صحیح و تمام احکام بر آن مترتب می‌باشد ولی آن را مکروه می‌دانند (پورجوادی‌ ۱۳۸۰ ۳۰۷)
خلع بر وزن صلح از واژه‌ی (خلع) به معنای جدا کردن و کندن آمده و چون در قرآن هر یک از زن و مرد مادامی‌که رابطه‌ی زوجیت بین آن‌ها برقرار است لباس دیگری قلمداد شده‌اند جدایی آن‌ها از یکدیگر به‌منزله به در آوردن لباس و کندن آن است‌ خلع به ضم اول به سکون ثانی جدا شدن زوجه است از زوج درازای مالی که فدیه نامند. (جعفری لنکرودی ۱۳۸۷. ۲۶۵) البته در قرآن از این جدایی با شرایط خاصی به افتداء تعبیر شده است لکن مفاد آیه که مستند جواز این نوع جدایی است در روایات و به‌تبع آن در کلام فقیهان خلع نامیده شده است (الخلع هو الطلاق بفدیه من الزوجه الکارهه) خلع طلاقی است به فدیه دادن زنی که از شوهرش کراهت دارد (امام خمینی .۳۴۹.۱۳۶۹) و به‌طور مسلم برای تحقق خلع زوجه باید عوض را پرداخت کند و به دلیل آیه قرآن و روایات باید تنفر و کراهت هم وجود داشته باشد (محدث نوری ۱۴۰۸ص۳۷۹) در صورت اظهار کراهت از سوی زن و درخواست طلاق و حاضر شدن برای بخشیدن مهریه‌اش، برای مرد تکلیف ایجاد نمی‌کند که زن را طلاق دهد بلکه می‌تواند پیشنهاد زن را بپذیرد فدیه او را قبول کند و در عوض طلاق دهد و می‌تواند نپذیرد و طلاق ندهد، هرچند گفته‌اند در صورت اظهار کراهت‌ شدید از سوی زن و این‌که ممکن است مرتکب گناه شود، مستحب مؤکد است که پیشنهاد زن را بپذیرد و طلاق دهد. (شهید ثانی، ۱۴۱۳، ۴۱۱‌‌) اما در فقه اهل سنت خلع تعریف‌شده ولی وجود کراهت از ناحیه‌ی زوجه در تعریف آنان به چشم نمی‌خورد در فقه شافعی خلع در اصطلاح شرعی عبارت است از لفظی که دال بر جدایی زوجین در مقابل عوض باشد و هر لفظی که به‌طور صریح یا کنایه بر این معنا دلالت کند کفایت می‌کند .(جزیری۱۴۱۹ ،۴۸۶) طلاقی که درآن کراهت از ناحیه‌ی زوجه وجود نداشته باشد و درعین‌حال مالی توسط زوجه به زوج جهت برانگیختن او به طلاق داده شود درست دانسته ولی آن را طلاق خلع نمی‌توان نامید بلکه طلاق به‌عوض می‌باشد. به‌هرحال اکثریت مشهور در امامیه طلاق به‌عوض را نپذیرفته‌اند و اکثریت قریب به‌اتفاق فقها معتقدند چنانچه طلاقی فاقد عنصر کراهت باشد به‌صورت خلع واقع نخواهد شد (امام خمینی همان ۳۵۲).
بند دوم: ماهیت حقوقی خلع و مبارات
در این نوع از جدایی به شکلی است که از طرفی تمام ارکان و شرایط اساسی عقد، مانند تراضی طرفین و یا ایجاب و قبول آن‌ها، در آن لازم است و از سوی دیگر کیفیت اجرا و آثار آن شباهت به ایقاع دارد و یا به‌بیان‌دیگر از آثار طلاق که یکی از ایقاعات است را دارا می‌باشد. همان‌گونه که از تعریف خلع و مبارات دیدیم این عمل حقوقی با اراده ی زوج به‌تنهایی واقع نمی‌شود بلکه اراده‌ی زوجین در تحقق آن نقش اساسی دارد به‌عبارت‌دیگر این عمل حقوقی مانند طلاق ساده نیست که صرفاً زوج در مورد جدایی تصمیم گیرد بلکه طرفین با یکدیگر توافق می‌نمایند که به دلیل عدم تمایل زوجه در ادامه‌ی زندگی و کراهتی که نسبت به زوج خویش دارد مالی را به وی ببخشد‌ و او نیز در برابر گرفتن آن مال زن را رها می‌سازد که در زمان عده قابل رجوع نباشد بر این اساس اراده‌ی طرفین به‌صورت ایجاب و قبول دخالت دارد .در ماهیت حقوقی خلع و مبارات در دو جهت میان صاحب نظران اختلاف‌نظر وجود دارد جهت اول مربوط به آن است که آیا خلع و مبارات نوعی از طلاق می‌باشند یا اینکه فسخ است جهت دیگر راجع به این است که با توجه به اینکه احکام و آثار معاوضات تا حدودی در باب خلع و مبارات جاری است باید خلع و مبارات را عقد بدانیم یا اینکه این دو نهاد بر مبنای پذیرش قول طلاق ایقاع تلقی می‌شوند یا اینکه باید گفت که گرچه در جهتی خلع و مبارات شبیه به عقد و ایقاع است اما در قالب هیچ‌یک از این دو نهاد نمی‌گنجد و باید آن‌ها را مستقل تلقی کرد‌ .در اصطلاح حقوقی طبق ماده ۱۱۴۷ ق م طلاق مبارات آن است که کراهت از طرفین باشد ولی در این صورت عوض باید زائد بر میزان مهر نباشد‌ مبارات به اعتبار آنکه در مقابل بذل مال از طرف زن واقع می‌شود دارای دو طرف است و توافق دو اراده را لازم دارد (‌امامی. ۴۹، ۱۳۹۱) مبارات در اصطلاح مانند طلاق خلع است جز اینکه در مبارات زوجین هر دو از یکدیگر کراهت و نفرت‌ دارند و چون زوجین به‌وسیله‌ی طلاق مزبور از همدیگر جدا می‌شوند آن را طلاق مبارات گویند (فیض‌، همان، ۳۳۹).
مبحث دوم: شرایط خلع و مبارات
در فقه امامیه و قانون مدنی از طلاق خلع و مبارات بحث شده است که نوعی طلاق با توافق طرفین است. در طلاق خلع و مبارات زن مالی به شوهر می‌دهد تا از این طریق رضایت شوهر را برای طلاق جلب نماید. طلاق خلع‌، بر اساس کراهت زن و طلاق مبارات، بر اساس کراهت طرفین واقع می‌شود. یک عمل حقوقی نیاز به اهلیت انجام دهنده‌ی آن عمل دارد و با توجه به اینکه عمل حقوقی خلع و مبارات نظر واحدی وجود ندارد در خصوص شرایط طرفین این عمل حقوقی هم در میان فقها و صاحب‌نظران از جهات مختلف به‌عنوان‌مثال برخی خلع صغیر را صحیح نمی‌دانند و برخی در اهلیت زن شک دارند و می گویند چون ایقاعی یک‌طرفه از سوی مرد است لزومی به وجود اهلیت زن ندارد ولی در بحث خلع و مبارات این قضیه فرق دارد.
گفتار اول: شرایط زوج
علی‌الاصول اختیار طلاق در دست مرد است، یعنی مرد هر وقت بخواهد می‌تواند اقدام به طلاق دادن زن خود بنماید یعنی ملزم نیست جهت خاصی را برای تصمیم خود نسبت به طلاق دادن ذکر کند ولی این محدودیت برای مرد وجود دارد که اگر بخواهد طلاق دهد حتماً باید به دادگاه مراجعه نماید و دادگاه به امید رسیدن به سازش و منصرف کردن مرد از طلاق موضوع را به داوری ارجاع می کند و طبعاً برای مدتی مانع اجرای تصمیم او می‌شود اما به‌هرحال اگر مرد مصمم بر طلاق باشد و کنار نیاید سرانجام دادگاه گواهی عدم امکان سازش صادر می‌کند و با در دست داشتن آن می‌تواند رسماً طلاق را واقع و ثبت نماید مردی که می‌خواهد زوجه‌اش را طلاق دهد در وهله‌ی اول لازم است که طبق ماده‌ی ۹۵۸ اهلیت اجرای حق را داشته باشد و طبق ماده‌ی۱۱۳۶ق م طلاق دهنده باید بالغ و عاقل و قاصد و مختار باشد.
بند اول: بلوغ
بلوغ‌ به معنی رسیدن است و ابلاغ هم از همین ریشه و به معنای رساندن است و کسی که به این مرحله برسد را بالغ می‌نامند. (صفایی و قاسم‌زاده ۱۳۸۵، ۲۰۷) خلع دهنده و به‌طورکلی مطلق باید بالغ باشد و طلاق صغیر صحیح نمی‌باشد .بلوغ در خلع قول مشهور فقهای امامیه است و چون طلاق عمل ارادی حقوقی است که بااراده باید از کسی که اهلیت قانونی داشته صادر شود که به سن بلوغ رسیده باشد (نیکوند ۲۴۶.۱۳۹۳) هر چند ولی قهری می‌تواند در امر ازدواج طفل صغیر خود را از باب ولایت عمل نماید ولی نمی‌تواند عقد ازدواجی را که بدین طریق منعقد می‌گردد .را با طلاق منحل سازد و عدم اهلیت صغیر در طلاق به نمایندگی جبران نمی‌شود .(‌کاتوزیان حقوق خانواده .۱۳۷۵.۳۹۴)
بند دوم: عقل
برای تحقق خلع قصد انشاء و چیزی که دلالت به‌قصد انشا نماید لازم است و مجنون به‌طورکلی فاقد قصد است و به تعبیر فقها مسلوب الاراده است. خلع مجنون باطل می‌باشد (‌شهید ثانی ۱۴۱۳ ۲۰۸) در حقوق هم همین‌گونه است همان‌طور که در ماده‌ی ۱۱۳۶ که یکی از آن‌ها عاقل بودن است طلاق دهند. نباید سفیه باشد ولی سفیه از جانب او طلاق می‌دهد (لنگرودی۱۳۸۶ ۲۶۹) در ماده‌ی۱۱۳۴ ق م ولی مجنون دائمی می‌تواند در صورت مصلحت مولی‌علیه زن او را طلاق دهد .منظور آن است مجنون دائمی به دلیل فقدان عقل و قصد نمی‌تواند طلاق دهد و طلاق از طرف چنین مجنونی باطل است اما ولی قهری یا وصی مجنون چنانچه مصلحت مجنون اقتضاء نماید می‌تواند همسرش را طلاق دهد ولی مجنون ادواری در دوران افاقه می‌تواند زن خود را طلاق دهد زیرا همه‌ی شرایط صحت عقل و قصد‌ را در دوران افاقه همانند دیگر افراد دارا می‌باشد. (دیانی. ۱۳۸۷ ۱۶۲) طلاق مست باطل است و ولی او حق طلاق دادن ندارد زیرا زوال مستی مورد انتظار و توقع است و به‌زودی برطرف می‌شود (نجفی. ۲۸۲.۱۳۹۷)
بند سوم: اختیار
مردی که زن خود را طلاق می‌دهد باید عاقل و بنا بر احتیاط واجب بالغ باشد و به اختیار خود طلاق دهد و اگر او را مجبور کنند زنش را طلاق دهد طلاق باطل است و نیز باید قصد طلاق داشته باشد. (امام خمینی ۱۳۶۹ ۵۱۷) طلاق دهنده باید در اجرای طلاق آزادی کامل داشته باشد. بنابراین بیان صیغه‌ی طلاق از روی اجبار و اکراه صحیح نمی‌باشد و طلاق مکره باطل است ولی باید اشاره نمود که هرگاه زوج پس از طلاق و انقضای عده و ازدواج با ثالث مدعی شود که در انجام طلاق مکره بوده است باید دلیل بیاورد زیرا فرض صحت طلاق فرضی معتبر و متکی بر اصاله الصحه می‌باشد .ازاین‌رو هرگاه شوهر اول اظهار کراهت و مجبور بودن را بعد از عقد شوهر دوم کرد چنین ادعایی مسموع نیست مگر اینکه به ثبوت شرعی برسد که مجبور بوده است و بعد از ثبوت اکراه عقد دوم باطل است. (میرزای قمی ۴۴۸، ۱۳۷۱) اما برخلاف عقد مکره که غیر نافذ است طلاق مکره ازنظر امامیه باطل است عده‌ای از فقها موردی که شوهر مکره به طلاق دادن یکی از زوجه‌هایش به انتخاب خود می‌شود را درست دانسته‌اند در ایجاد اصل طلاق دادن اکراهی است ولی زوجه‌ی موردنظر برای طلاق به انتخاب شوهر گذاشته‌شده است. (دیانی. ۱۳۸۷ ۲۳۳) طلاق دهنده باید مختار باشد و با اختیار و رضا طلاق دهد. بنابراین اگر از روی اکراه باشد باطل است و قول مشهور فقهای امامیه آن است که حتی رضای بعدی طلاق دهنده پس از رفع اکراه نیز نمی‌تواند موجب تنفیذ طلاق گردد (امامی۲۳.۱۳۷۶)
بند چهارم: قصد و رشد
وجود قصد در هر عمل حقوقی یکی از شرایط اختصاصی و مبنای می‌باشد. و لذا در هر عمل حقوقی که قصد وجود نداشته باشد آن عمل حقوقی باطل است. در مورد خلع به‌عنوان یک عمل حقوقی و به‌عنوان نوعی از طلاق‌، فقها قصد را از شرایط صحت آن می‌دانند. بنابراین خلع مست یا شخص خواب ،یا کسی که سهواً حرف می زند یا قصدی از گفتار خودش ندارد باطل است .به اجماع فقهای امامیه قصد شرط صحت خلع می‌باشد. (شهید ثانی ۲۳، ۱۴۱۳) منظور از قصد در طلاق دهنده، این است که مطلِّق در ادای لفظ و صیغه طلاق‌، قاصد باشد و بداند که چه می‌گوید، وبر معنی موهوم واقعی عباراتی که تلفظ می‌کند وقوف کامل داشته باشد…بایستی طلاق دهنده هم قصد لفظ را داشته باشد، وهم قصد معنای لفظ مفهوم آن را. اگر کسی زوجه خود را مخیر کرد و قصد کرد که طلاق را به او واگذارد و او خود را مختار به‌قصد طلاق قرارداد، نزد محققین امامیه طلاق واقع نشده و همچنین اگر به آن مرد گفته شود که زوجه خود را طلاق دادی او به خیال انشاء طلاق بگوید: آری. بازهم طلاق واقع نخواهد شد. و اگر گفت: «انت طالق ثلاثا» یا گفت: «انت طالق، انت طالق، انت طالق» باوجود شرایط، تنها یک طلاق واقع می‌شود. همچنین طلاق به نوشتن و اشاره کردن واقع نمی‌شود، مگر در مورد لالی که قادر به تکلم نیست. و همچنین نزد امامیه طلاق نه به‌قرار و سوگند، و نه به نذر و عهد، و نه به چیز دیگر به‌جز به لفظ طالق باوجود شرایط و قیود واقع نمی‌شود. (پورجوادی.۱۳۸۰ ۳۰۲)
اما بعضی از فقهای اهل سنت هازل یعنی کسی که از روی شوخی زنش را طلاق می‌دهد را در حکم طلاق صحیح دانسته‌اند آن‌هم از روی مجازات و تنبیهی است برای فردی که این مساله را به شوخی می‌گیرد. ولی این نظر موردقبول فقهای امامیه نمی‌باشد. (دیانی. ۱۳۸۷ ۲۳۲) در لفظ طلاق باید قصد باشد و هازل چنین قصدی ندارد و باید قصد نتیجه داشته باشد وگرنه طلاق باطل است و احادیث امامیه هم دلالت بر بطلان آن دارد (لنگرودی ۱۳۸۶ ۲۷۰)
واژه‌ی غیر رشید یا سفیه مترادف است و سفیه در لغت به معنی احمق است و در فقه و حقوق مدنی کسی است که عادت و اسراف و تبذیر در خرج است و تصرفات مالیش عاقلانه نیست. (صفایی و قاسم زاده۱۳۸۵ ۲۳۹) ازنظر فقه اسلامی لازم است خالع رشید باشد و چون طلاق دهنده مرد است باید رشید باشد. اما در بحث خلع چون مال هم می‌گیرد (فدیه) بنابراین طبق ماده ۱۲۱۲و ۱۲۱۷ ق م اداره‌ی اموال این اشخاص به عهده‌ی ولی می‌باشد. در اینجا شخص طلاق دهنده در مقابل طلاق یا خلع مالی هم دریافت می‌دارد و این عمل بیشتر شبیه قبول هبه و تملک بلاعوض می‌باشد. ذیل ماده‌ی ۱۲۱۲ ق. م تملکات بلاعوض سفیه هر چه که باشد بدون اجازه‌ی ولی است با توجه به اینکه حجر غیر رشید فقط در امور مالی است طبق ماده‌ی۱۲۰۸ ق م در اینجا به‌مانند قبول هبه می‌باشد و ایرادی ندارد چون سفیه حجرش محدود به امور مالی است در طلاق چون یک امر غیرمالی است آزاد است و قیم یا ولی نمی‌تواند در این خصوص مداخله کند. (صفایی و قاسم‌زاده ۱۳۸۵ ۲۸۱) اما طبق قانون تجارت اگر خالع ورشکسته شد و در این قضیه فدیه‌ای دریافت نمود اداره امور مالی ورشکسته با مدیر تصفیه است و ورشکسته در آن دخالتی ندارد .اما در بحث مرض متصل به موت که در قانون مدنی از آن بحثی نشده است ولی در میان فقها یکی از اسباب حجر بوده است و بحث مربوط به این قسمت این است که تبرعات مریض متصل به موت تا یک‌سوم نافذ می‌باشد و مابقی نیاز به تنفیذ ورثه دارد .ولی در اینجا نه‌تنها تصرفی در حق خود نمی‌کند بلکه با خلع مالی را هم به دست می اورد. و نیازی نیست که تنفیذ گردد. به عقیده‌ی فقها خلع در مرض متصل به موت از ناحیه زوج صحیح است. در ماده‌ی‌ ۱۱۳۷ ق. م« ولی مجنون دائمی می‌تواند در صورت مصلحت مولی‌علیه زن او را طلاق دهد. »
نکاح عقدی است که در اثر تراضی زن و شوهر واقع می‌گردد و هرگاه یکی از آن دو دیوانه باشد نکاح باطل است‌ و تنفیذ ولی یا قیم او نیز هیچ اثری در نفوذ عقد ندارد و قانون مدنی از این بحث می‌کند که اگر حتی جنون متصل به صغر باشد‌، ولایت بر دیوانه بالغ باقی می‌ماند و ولی قهری می‌تواند‌، درصورتی‌که مصلحت مجنون و برای او ضروری ‌باید به ولایت‌ برای او ازدواج کند وقتی ماده ۸۸ ق. امور حسبی این را بیان کرده درصورتی‌که پزشک ازدواج مجنون را لازم بداند‌، قیم با اجازه دادستان می‌تواند برای مجنون ازدواج نماید. »و در ماده ۱۱۳۷ ق. م این اجازه را به ولی مجنون که شامل (‌ولی قهری، وصی‌، قیم با اجازه دادستان و تصویب دادگاه‌) داده زن مجنون را طلاق دهد. جای بحث است که اولاً :در چنین عقدی طرفین اهلیت لازم را برای پیوند زناشویی دارند یا خیر در حالی که ما بارها در قانون مدنی گفته‌ایم که دیوانه اراده ندارد و به همین دلیل هیچ‌یک از اعمال ارادی را نیز نمی‌تواند انجام دهد و معاملاتش نیز باطل است و همان‌طوری که ذکر گردید تنفیذ ولی یا قیم هیچ اثری در نفوذ عقد ندارد و حتی درماده ۱۰۶۴ ق. م آمده که عاقد باید عاقل و بالغ و قاصد باشد.
گفتار دوم: شرایط زوجه
مختلعه باید صلاحیت وقوع طلاق و اهلیت تبرع داشته باشد .به این معنی که باید عاقل و بالغ و به‌طورکلی غیر محجور باشد چون خلع نسبت به زن معاوضه می‌باشد و نوعی تبرع است و زن باید راضی بوده و مجبور نباشد به مفهوم و معنای آنچه انجام می دهد آگاه باشد اگر زن از شوهرش کراهت دارد و خوشش نمی‌آید، در صورتی می‌تواند از دادگاه، گواهی عدم امکان سازش دریافت کند که یا بتواند ثابت کند وضعیت به‌گونه‌ای است که ادامه زندگی زناشویی با شوهر عادتاً غیرقابل‌تحمل است و طبعاً برای این کار باید اموری از قبیل بیماری خطرناک، یا اعتیاد مضر یا سوء رفتار غیرعادی شوهر و امثال آن‌ها را ثابت نماید و یا باید با دادن مالی به شوهر نظر و موافقت او را جلب کند و درواقع شوهر را حاضر به دادن طلاق بنماید (از طریق خلع یا مبارات).
بند اول: شرایط عمومی‌
شرایط عمومی زوجه مختلعه تقریبا همان شرایط مذکور در مورد مرد می‌باشد که زن باید بالغ باشد و خلع صغیره صحیح نمی‌باشد و همچنین باید عاقل و رشید و قصد هم داشته باشد چون درست است که طلاق به دست مرد است و چون طلاق اصولاً از طرف مرد واقع می‌شود برای صحت آن قصد و رضا و اهلیت شرط نیست و بنابراین لازم نیست شرایط کمال در زن مطلقه نیز رعایت شود. منظور از شرایط کمال همان قصد‌، رضا، بلوغ، عقل و اختیار است .(دیانی. ۱۳۸۷ ۲۳۳) اما در خلع که مال در عوض پرداخت می‌شود باید زن شرایط عمومی را برای انجام این عمل حقوقی را داشته باشد.
بند دوم: شرایط اختصاصی
علاوه بر شرایط عمومی که در مخالعه در طرفین شرط است شرایط اختصاصی وجود دارد که مختص زوجه است . فقهای امامیه معتقدند که تمام شرایطی که برای مطلقه وجود دارد در زوجه‌ای که خلع شده نیز شرط است. نظر به اهمیت اجتماعی طلاق که خلع هم از مصادیق آن می‌باشد قانونگذار به‌منظور ممانعت از زیادشدن طلاق و حمایت از کودکان آینده ،خانواده ،پاکیزگی زن و جدایی جسمی زن و مرد را از شرایط صحت طلاق خلع دانسته است و مواد ۱۱۲۰تا ۱۱۶۲ ق.م را به این امر اختصاص داده‌اند. به نظر می‌رسد این شرایط باعث شود: اولاً: از افزایش طلاق بدین‌وسیله جلوگیری شود ثانیاً وضع زن ازنظر پاکیزگی معلوم گردد و این شرایط باعث می‌شود که زن و شوهر مدتی برای طلاق صبر کنند و در مورد آینده‌ی خود و فرزندانشان در این مدت کمی فکر کنند چه‌بسا باگذشت زمان خشم و احساسات فرونشیند و طرفین با حکم عقل و منطق و مصلحت زندگی‌شان از جدایی منصرف گردند.
پاکی زن
در اسلام زمان خاصی برای طلاق معین‌شده است. خداوند متعال در این به اره خطاب به پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید :(یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ) ای پیامبر، اگر زنان را طلاق می‌دهید به وقت عده طلاقشان دهید. مفسران از این آیه استفاده کرده‌اند که صیغه طلاق باید درزمانی اجرا شود که زن از عادت ماهیانه پاک‌شده، و با همسرش نزدیکی نکرده باشد، . زیرا طبق آیه ۲۲۸ سوره بقره عده طلاق باید به مقدار «ثَلاثَهَ قُرُوء» (سه بار پاک شدن) بوده باشد و در اینجا تأکید می‌کند که طلاق باید با آغاز عده همراه گردد، و این تنها در صورتی ممکن است که طلاق در حال پاکی بدون آمیزش تحقق یابد چه اینکه اگر طلاق در حال حیض واقع شود آغاز زمان عده از آغاز طلاق جدا می‌شود و شروع عده بعد از پاک شدن خواهد بود و همچنین اگر در حال طهارتی باشد که با همسرش نزدیکی کرده باز جدایی مسلم است زیرا ممکن است براثر آن آمیزش، نطفه‌ای در رحم زن شکل‌گرفته باشد. (مکارم شیرازی ۱۳۷۴ ۲۲۱) در روایات متعددی نیز از پیامبر گرامی اسلام( ص )نقل‌شده است که هرگاه کسی همسرش را در عادت ماهیانه طلاق دهد باید اعتناء به آن طلاق نکند، و بازگردد تا زن پاک شود سپس اگر می‌خواهد او را طلاق دهد اقدام کند. (نیشابوری‌ بی تا ۱۸۰)
بااین‌حال شرایطی که به مطلقه برمی‌گردد مربوط به حالت و وضعیت وی در هنگام طلاق است طبق ماده‌ی ۱۱۴۰ ق م طلاق زن در مدت عادت زنانگی یا در حال نفاس صحیح نیست .منظور از عادت زنانگی همان حالت عادت ماهیانه می‌باشد که به آن دوران حیض هم می گویند این دوران در هر دوره ۲۸روزه برای زنان معمولی که عادت منظم دارند تکرار می‌شود و مدت بین سه تا ده روز را به خود اختصاص می‌دهد و اگر بیش از آن ده روز باشد به آن استحاضه می گویند که طلاق در این حالت ایرادی ندارد .منظور از حالت نفاس حالت خونریزی است که زن پس از هر تولد به مدت حداکثر ده روز دارد. به‌هرحال اگر این مدت بیش از ده روز بشود دیگر مشمول خون نفاس نیست بلکه همان عنوان استحاضه را به خود می‌گیرد. (دیانی. ۱۳۸۷ ۲۳۴) اما شرط دوم در حال طهر باشد. یعنی پاکیزگی از حیض و نفاس (لنگرودی۱۳۸۶ .۲۳۸) عدم نزدیکی شوهر در مدت پاکیزگی که در آن طلاق واقع می‌شود شرط است. این دو شرط تحت عنوان عبارتی موجز در فقه و قانون مدنی آمده است به این مضمون که طلاق در طهر مواقعه صحیح نیست بااینکه طلاق در این دو حالت زن باطل است ولی در ماده ۱۱۴۰ق م سه مورد از این قاعده مستثنا شده است ولی در توجیه این قول گفته‌شده است که هدف این طولانی کردن زمان این باشد که طلاق درزمانی واقع شود که رغبت معاشرت با زن بیشتر و مانع از طلاق شود و در صورت رسیدن به طلاق حاکی از شکاف عمیق بین زوجین باشد.
۱.۱طلاق حامله
در طلاق زن باردار برخی از شرط‌ها ساقط می‌شود‌ در هر حالی بلامانع است طلاق زن حامل بر همین اساس، در مورد زن باردار طلاق بدعی متصوّر نیست. زنی که بعد از دخول طلاق گرفت اگر حامله بود به‌اتفاق مذاهب شیعه و سنی، عده او وضع حمل است.(پورجوادی.۱۳۸۰ ۳۱۳) ( أُولات الْأَحْمال أَجَلُهُنَّ أَنْ یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ )طلاق ۴. از طرفی، درصورتی‌که طلاق جاری شود، عدّه او تا هنگام زایمان است، اگرچه بلافاصله بعد از وقوع طلاق باشد.
برخی از فقها از آن به (اَقْرَبُ الاجَلَیْنِ) (نزدیک‌ترین دو مدت) تعبیر شده است و برخی دیگر در توضیح این عبارت گفته‌اند که اگر زایمان پیش از سه عده طلاق روی دهد و در این فاصله رجوع صورت نگیرد، زن از همسر خود به‌طور قطعی جدا می‌شود و می‌تواند با هر کس که بخواهد ازدواج کند و اگر تا سه ماه زایمان روی ندهد، جدایی از همسرش قطعی است اما نمی‌تواند پیش از زایمان ازدواج کند.
هرچند احتمال دیدن خون حیض و نفاس در طول مدت بارداری خیلی بعید است ولی بااین‌حال اگر زنان در طول این مدت خون ببینند مانع از طلاق شوهرش نمی‌شود و اما در خلع نیز همچون طلاق
باید از خون حیض و نفاس پاک باشد. (دیانی ۱۳۸۷ ۲۳۸و لنگرودی ۱۳۸۶ ۲۳۴) و به‌طورکلی می‌توان گفت که زنان در طول حاملگی عادت ماهانه نمی‌شوند.
۱.۲ طلاق قبل از نزدیکی
چون معاشرتی بین زن و شوهر نبوده پس فرزندی هم در این میان نیست پس ترسی از اختلاط نسل وجود ندارد و طلاق راحت‌تر صورت می‌گیرد لذا طلاق چنین زنی را در حالت عادت زنانگی و یا نفاس را مجاز می‌شمارد.طلاق زنی که هنوز با وی نزدیکی صورت نگرفته و پیوندهای استوار و علایق پایداری ندارد. زیرا هنوز لذت زندگی زناشویی و اولادی از ازدواجش پدید نیامده است. ازاین‌روست که قانون‌گذار طلاق وی را به دلیل نداشتن تعلقات شدید آسان‌تر نموده است .(شریف. ۱۳۷۶ ۱۱۴)
۱.۳ طلاق زنی که شوهرش غایب است چنانچه شوهر زن غایب باشد یعنی در هنگام طلاق در محل سکونت زن نباشد و از وضعیت پاکیزگی زن و یا عدم آن نتواند اطلاع حاصل کند می تواند زن خود را طلاق دهد حتی اگر بعداً معلوم شود در حال پاکیزگی نبوده است. البته امروزه به کمک وسایل ارتباطی امکان اطلاع فراهم است. اگر شوهر در محل سکونت زن نباشد و غیبتش آن‌قدر طولانی باشد (برای مثال اگر شوهر زندانی باشد) که نتواند حساب عادت زنانگی همسرش را بداند و توان تحقیق هم نداشته باشد می‌تواند همسرش را طلاق دهد.در حکم غیبت می‌توان زندانی بودن فرد را نیز اضافه نمود البته چنانچه اطلاع از حال زن به رایش مقدور نباشد. (دیانی.۱۳۸۷ ۲۳۸‌).
۲.عده‌ی وقوع نزدیکی از پایان عادت زنانگی در هنگام طلاق
همان‌طور که قبلاً هم اشاره شد یکی از شرایط مختلعه آن است که در حال طلاق پاک باشد اما پاکیزگی برای صحت طلاق کافی نیست لذا زن باید در دوره‌ای از پاکیزگی باشد که بین او شوهرش نزدیکی واقع نشده باشد (نجفی ۱۴۰۴ ۲۰) طبق تصریح ماده‌ی ۱۱۴۱ قانون مدنی که مقرر می‌دارد:« طلاق در طهر مواقعه صحیح نیست مگر اینکه زن یائسه یا حامل باشد.»‌، طلاق هنگامی صحیح است که از زمان پاک شدن تا زمان وقوع طلاق، نزدیکی بین زوجین رخ نداده باشد و در اصطلاح حقوقی، زن باید در طهر غیر مواقعه باشد.مگر آنکه زن، یائسه یا حامل باشد.بنابراین اگر مرد بعد از طهر اقدام به برقراری رابطه‌ی زناشویی با زن کرده باشد، نمی‌تواند او را طلاق دهد.مگر آنکه صبر کند که زن از نو عادت ماهیانه ببیند و پاک شود و آنگاه اقدام به طلاق نماید.
مبحث سوم: زمان طلاق
دین مبین اسلام ازدواج را بسیار باارزش و بااهمیت دانسته و آن را مورد تشویق و ترغیب قرار داده و از طرف دیگر طلاق را مبغوض ترین حلال‌ها در نزد خدا دانسته است که تنها در مواردی که چاره‌ای از آن نباشد می‌توان بدان اقدام کرد .طلاق از ایقاعات است یعنی انشاء و ایجاد آن‌یک طرفه و از طرف مرد است و نیاز به رضایت و مداخله زن ندارد اما در مورد موعد طلاق بستگی به نوع رفتار و حرکات و ظرفیت طرفین است که با مراجعه به داوری به‌عنوان یکی از پیش‌شرط‌های شکلی که قانون‌گذار شرعی برای تحقق طلاق معین فرموده و البته موردپذیرش قانون‌گذار عرفی نیز واقع گردیده ارجاع امر به حکمین می‌باشد‌ .طبیعی است زوجین در بدو زندگی مشترک زناشویی و یا حتی پس‌ازآن ممکن است در اثر عدم تجربه کافی و غلبه‌ی احساسات و عکس‌العمل‌های تلافی‌جویانه ناشی از عدم شناخت روحیات متقابل مختص زن و مرد و برخوردار نبودن از پختگی لازم تصمیم مهمی مبنی بر انحلال رابطه‌ی زناشویی خود بگیرند که اگر این تصمیم بر پایه عقل و منطق صحیح استوار نباشد ممکن است عمری پشیمانی به همراه داشته باشد. (دیانی. ۱۳۸۷ ۲۶۳) مستند ارجاع به داوری در آیه ۳۵سوره نساء است که می‌فرماید : اگر از اختلاف و دشمنی بین زوجین می‌ترسید داوری از میان خویشان زوج و داوری از میان خویشان زوجه برگزینید که اگر بخواهند آشتی برقرار نماید آن‌ها را موفق می‌دارد همانا خداوند گشایش دهنده‌ی داناست‌. آخرین قانونی که در مورد داوری تصویب‌شده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق است مصوب سال ۱۳۷۱‌ .از تاریخ تصویب این قانون زوج‌هایی که قصد طلاق و جدایی از یکدیگر رادارند بایستی جهت رسیدگی به اختلاف خود به دادگاه مدنی خاص مراجعه و اقامه دعوی نمایند چنانچه اختلاف فی‌مابین از طریق دادگاه و حکمین از دو طرف که برگزیده دادگاه‌اند حل‌وفصل نگردید دادگاه با صدور گواهی عدم امکان سازش آنان را به دفاتر رسمی طلاق خواهد فرستاد .دفاتر رسمی طلاق حق ثبت طلاق‌هایی را که گواهی عدم امکان سازش برای آن‌ها صادر نشده است ندارند در غیر این صورت از سردفتر خاطی سلب صلاحیت به عمل خواهد آمد. (هدایت نیا. ۱۴۰.۱۳۸۷‌) حال اگر این موارد نتوانست اصلاح بین طرفین کند و منجر به این نتیجه گردد جدایی راهی برای رهایی از دور شدن از تنش و عمیق‌تر شدن رابطه و ریسک و خطرات بعدی گردد طلاق و جدایی بهترین گزینه‌ی ممکن می‌باشد .
گفتار اول: طلاق قبل از نزدیکی یا طلاق در زمان نامزدی
‌ دوران نامزدی علاوه بر اینکه یکی از مقوله‌های ازدواج است یکی از شیرین‌ترین و ماندگارترین دوره‌های زندگی هر انسانی نیز محسوب می‌شود که زمینه شناخت بیشتر افراد را از یکدیگر فراهم می‌آورد. در همین دوره بسیاری از زوجین به خاطر شناختی که از همدیگر پیدا می‌کنند، تصمیم به جدایی می‌گیرند که به‌اصطلاح آن را طلاق می‌نامیم.این پدیده ثبات و آرامش را از خانواده‌ها گرفته و به جای آن بحران‌های روحی و روانی را جایگزین می‌کند.
إذا طلق قبل الدخول کان علیه نصف المهر و لو کان دفعه استعاد نصفه إن کان باقیا أو نصف مثله إن کان تالفا و لو لم یکن له مثل فنصف قیمته و لو اختلفت قیمته فی وقت العقد و وقت القبض لزمها أقل الأمرین(نجفی ۲۱۴.۱۴۱۳)
اگر کسی زنی را عقد کند و قبل از دخول او را طلاق دهد باید نصف مهر را به زن بدهد و اگر بعد از عقد، مهر را به زن داده است و او را طلاق داده است نصف آنچه را که به زن داده است از زن پس می‌گیرد اگر عین مهر باقی باشد و اگر از بین رفته است نصف مثل آن را می‌گیرد اگر مهر مثلی بوده است و اگر مهر مثلی نبوده است نصف قیمت آن مهر را از او می‌گیرد و اگر قیمت مهر در وقت عقد با وقت قبض فرق کند مرد باید نصف کمتر را بگیرد. طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود یعنی طلاق قبل از دخول اعم از آنکه زوجه حیض به بیند یا نبیند. مثلاً زنی که به سن ۲۰ سال است شوهر کند و قبل از دخول و مواقعه‌، زوج او را طلاق دهد چنین طلاقی بائن است و زوج حق رجوع ندارد و این مطلقه هم عده نخواهد داشت. (حائری ۱۳۸۲ ۱۰۰۴) البته ناگفته نماند که این مورد شامل طلاق صغیره نیز می‌شود که سن آن کمتر از ۹ سال است و طلاق چنین صغیرهای ولو دخول هم کرده باشد بائن است و عده لازم ندارد. حال با توجه به این شرایط طلاق توافقی یا‌ خلع و مبارات در زمان نامزدی چون همراه با توافق طرفین است و طلاق به خواست مرد نمی‌باشد قضیه تا حدودی تفاوت دارد و زوجین و خانواده‌ها در اینجا خودشان این ایقاع را تا حدودی به شکلی قراردادی در بین طرفین می‌نمایند که بیشتر روی کادوهای رسیده و هزینه‌های انجام‌شده‌ و تا حدودی هم مهریه می‌باشد‌ اما این تنصیف مهریه نه به علت طلاق یا مرگ می‌باشد بلکه از روی عدم نزدیکی است همان‌طور که در ماده ۱۰۹۲ق مدنی هم بدان اشاره نموده است .
گفتار دوم: طلاق توافقی بعد ازدواج
اما در بحث طلاق توافقی بعد ازدواج ازنظر فقهی و با توجه به نص ماده ۱۰۹۲‌قانون مدنی زن مستحق کل مهر می‌گردد .ولی در اینجا فقط بحث نزدیکی مطرح نمی‌باشد و بلکه طلاق توافقی یا درخواست گواهی عدم امکان سازش است که در آن زوجین بر روی اصل طلاق‌، مهریه و در صورت داشتن فرزند بر روی حضانت فرزند توافق کرده و درخواست گواهی عدم سازش را می‌دهند. مدارک لازم جهت گواهی عدم امکان سازش (طلاق توافقی) فقط و فقط امضای وکالت‌نامه از طرف زوجین و کپی شناسنامه و سند ازدواج است و هم‌چنین برای خانم برگه تست عدم بارداری ،متأسفانه به دلیل سرعت در جدایی در این نوع طلاق در میان زوج‌های جوان تازه ازدواج‌کرده بیشتر رشد دارد و آن‌هم به دلیل این است که حکم مربوط به درخواست طلاق توافقی معمولاً سریع‌تر صادر می‌شود و ازآنجاکه محاکم با الهام از ماده ۳۴ قانون حمایت خانواده، مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش را سه ماه از تاریخ صدور حکم، تعیین می‌نمایند. و اگر زوجین در مدت این ۳ ماه برای اجرای حکم طلاق اقدام ننماید مهلت اجرای رأی منقضی می‌شود‌ که قبلا هم در تبصره ی ماده ۳۴ بحث گردید کلیه توافقات بر گواهی مذکور ملغی می گردد.اگر این شیوه اجرا نشود دعاوی متعددی طرح خواهد شد ازجمله مهریه، نفقه، تمکین، استرداد جهیزیه حضانت در صورت وجود فرزند مشترک و غیره…که رسیدگی به‌طور متوسط به این پرونده‌ها و رسیدن به طلاق بیش از سه سال است.لذا زوجین که قصد طلاق توافقی رادارند با توافق قبلی از این شیوه بهره می‌جویند تا ضمن حفظ سلامت روحی فرزندان خود از سرعت رسیدگی به این موضوع در دادگستری هم بهره‌مند شوند. این جدایی و طلاق از طریق عقد صلح است که بعد از توافق و صلح در تمامی موضوعات درنهایت با اجرای صیغه طلاق زوجین از یکدیگر جدا می‌شوند.
مبحث چهارم: شرایط عمل حقوقی
که در دو حالت شرایط ماهوی و شرایط شکلی می‌باشد.
گفتار اول: شرایط ماهوی
که باید رابطه‌ی زوجیت موجود بوده یعنی زن و مرد طبق یک عقد به نکاح هم دیگر در آمده باشند و یا شواهدی مبنی بر ازدواج این دو نفر بوده و وجود عوض و منجز باشد.

تعهد شخصی به عنوان متغیر کلیدی است که باعث ایجاد معیاری در تعهد زناشویی می‌باشد. مک دونالد^[۴۸] (۱۹۸۵) تعهد زناشویی را به تعهدی جهت ازدواج وتعهدی به همسر مجزا کرد.
۲-۱-۲-۲- تعهد اخلاقی
دومین بعد زناشویی، تعهد اخلاقی ^[۴۹]است که تحت عناوین مختلف از جمله: تعهد نسبت به ازدواج (مک دونالد، ۱۹۸۲)، لتزام اخلاقی (آدامز و جونز، ۱۹۹۹، ۱۹۹۷) و تعهد اخلاقی (لیدون و کولینجو، ۱۹۹۷؛ آرتیگا^[۵۰]، ۱۹۹۱، جانسون، ۱۹۹۹)، توسط محققان مختلف ارائه و تبیین شده است. بسیاری از مدل‌های نظری تعهد بر این عقیده‌اند که تعهد زناشویی مبتنی بر یک احساس وفاداری اخلاقی به ازدواج و رابطه زناشویی است و این عقیده که ازدواج یک نهاد مقدس است (شیلدز^[۵۱]، ۲۰۰۱). یک نهاد اجتماعی مهم که تضمین کننده مراقبت و حمایت بوده و وفاداری و پایبندی به آن ارزش شناخته می‌شود (هارمون، ۲۰۰۵).
به طور کلی تعهد اخلاقی تحت تاثیر سه مولفه قرار دارد: ۱-تقدس بنیان و نهاد خانواده، ۲-وفاداری به نوع رابطه زناشویی که به ارزشها واصول اخلاقی فرد اشاره دارد و فرد می‌تواند مطابق با اعتقاداتش به ازدواج خاتمه دهد یا همچنان به آن متعهد باشد و ۳-احساس دین و مرهونیت نسبت به یک همسر (هین اوم^[۵۲]، ۲۰۰۳، نقل ازعباسی موالید، ۱۳۸۸). جانسون و همکاران (۱۹۹۱) در پژوهش خود دریافتند که دینداری و اعتقادات مذهبی عمدتا با تعهد اخلاقی زوجین همبستگی بالایی دارد. به نظر می‌رسد که اعتقادات مذهبی و گرایش به معنویت از طریق ارزشگذاری روی حفظ و بقای نهاد ازدواج و همچنین از طریق فراهم‌سازی حمایت‌های معنوی باعث تقویت و تحکیم تعهد اخلاقی زوجین در ازدواج می‌گردد (رابینسون^[۵۳]، ۱۹۹۳؛ نقل از جانسون و همکاران، ۱۹۹۹).
۲-۱-۲-۳- تعهد ساختاری
تعهد ساختاری^[۵۴] به عنوان سومین بعد تعهد زناشویی در بسیاری از مدل‌های نظری با عنوان جنبه اجبارآور تعهد زناشویی با اسامی گوناگون مطرح شده است که عبارتند از: تعهد اجباری (استنلی، ۱۹۸۶)، نیروهای مانع شونده (لوینگر، ۱۹۷۶)، فشار بیرونی (گرین، ۱۹۷۳)، احساس به دام افتادگی (آدامز و جونز، ۱۹۹۹، ۱۹۹۷) و تعهد ساختاری (جانسون، ۱۹۹۹، ۱۹۹۶، ۱۹۹۱). تعهد ساختاری در ازدواج به موانع و محدودیت‌های موجود در ترک رابطه زناشویی و احساس اجبار به تداوم آن رابطه اشاره دارد (هارمون، ۲۰۰۵).
در هسته مرکزی این بعد این عقیده وجود دارد که فاکتورهای بیرونی ازدواج اعم از فاکتورهای خیالی یا واقعی ممکن است از فسخ رابطه زناشویی و اختتام ازدواج جلوگیری کنند حتی اگر انگیزه فرد برای اقدام به طلاق و جدایی قوی باشد (شیلدز، ۲۰۰۱). برعکس تعهد شخصی، تعهد ساختاری به عنوان جنبه اجبارآور تعهد زناشویی زمانی آشکار می‌شود که رضایتمندی وجود ندارد یا کاهش یافته است در این رابطه، فرد علارغم فقدان رضایت زناشویی همچنان تمایل دارد تا به همسر و ازدواجش متعهد بماند به دلیل اجتناب از پیامدهای طلاق و از بین رفتن سرمایه‌های که در ازدواج صرف شده است. علاوه بر این موارد، زوجین ممکن است در یک ازدواج نارضایت بخش بعد از طلاق نتوانند یک همسر مناسب پیدا نمایند و حتی از نظر اقتصادی نیازمند دیگران باشند (شیلدز، ۲۰۰۱، نقل از عباسی، ۱۳۸۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱-۳- تاثیرات نظری ساختار اجتماعی تعهد زناشویی
معیارهای تعهد در روانشناسی اجتماعی^[۵۵] به ما در زمینه‌ی فهم عوامل موثر بر متعهد شدن افراد کمک می‌کند اما به ندرت بین تعهد بین فردی و تعهد زناشویی تمایز قائل می‌شود و این فرایند و مفاهیم مربوط به ازدواج و خانواده را به طور مستقیم ارزیابی می‌کند. تغییرات در نقش‌های خانوادگی زنان و مردان، افزایش و توسعه‌ی فرصت‌های آموزشی و تغییرات شگرف در بازار کار جوانان امروز را دچار چالش کرده و فرصت‌های زیادی را پیش روی آنان قرار داده است. ابعاد زندگی مسائلی همچون فعالیت افراد، زمان، بافت و شرایط و فرایند ازدواج را برجسته می‌سازد. این ابعاد توجه آدمی را به نقش رویدادهای گذشته در زندگی، الزامات وضعی و ارتباط با دیگران در شکل‌گیری روابط فردی مرتبط با تعهد زناشویی یا مجزا از آن معطوف می‌کند (گایل والدر^[۵۶]، ۱۹۹۸).
در الگوهای ارتباطی، تعهد زناشویی تابعی از جذابیت و مقایسه با عوامل جایگزین و موانع پیش روی طلاق است (کناستر و بوث^[۵۷]، ۲۰۰۰؛ لوینگر^[۵۸]، ۱۹۷۶). جذابیت شامل ارزیابی فردی پاداش‌ها و هزینه‌های مرتبط با یک ارتباط خاص می‌شود و بنابراین خاص ارتباط نیست. عوامل جایگزین شامل تمایل در جهت تجارب و قرارهای دیگر همچون همخانگی و زندگی مجردی می‌شود و خاص ارتباط نیست. مرجع و منبع مقایسه امکان دارد یک شخص خاص، ارتباط یا قرار سازمانی باشد. تجربه محدودیت‌ها و موانع پیش روی قطع ارتباط باعث ایجاد تعهد می‌شود (کناستر و بوث، ۲۰۰۰؛ نقل از لوینگر، ۱۹۷۶). نیازهای مادی (نبود حامی اقتصادی)، عوامل نمادین (اعتقاد هنجاری یا اخلاقی نسبت به دوام ازدواج) یا نیازهای عاطفی (پیوند عاطفی با فرزندان) از جمله موانع قطع ارتباط است. مفهوم موانع بطور خاص با تعهد ساختاری ارتباط دارد (جانسون، ۱۹۹۳).
نظریه‌های پیرامون هویت^[۵۹] مشخص می‌سازد که تعهد منعکس کننده‌ی یک تمایل است (برک وریتزس^[۶۰]، ۱۹۹۱؛ استرایکر و سرپ^[۶۱]، ۱۹۹۴). شامیر^[۶۲] (۱۹۸۸) بین تعهدات بیرونی و درونی تمایز قائل می‌شود. تعهد بیرونی در بردارنده‌ی نیروهای اجتماعی، هنجاری، روانی و مادی است که شخص را به ادامه‌ی یک فعالیت وامی‌دارد. تعهد درونی یک گرایش یا حالت انگیزشی است. مورد دوم یعنی تعهد درونی تنها تا حدی استوار و موجود می‌ماند که فعالیت، نقش یا ارتباط برای فرد مهم باشد و این اهمیت جزئی از شخصیت و هویت او باشد و بطور مثبت موارد مذکور ارزشمند باقی بماند. این امر باعث متمایز شدن تعهدات پایدار و بادوام به خاطر اهمیت و ارزش داشتن آنها (تعهدات اخلاقی و فردی) از تعهداتی می‌شود که به خاطر محدودیت به وجود می‌آیند و پایدار می‌مانند (تعهد ساختاری).
عنصر عقلانی- ارزشی تعهد زناشویی (وبر^[۶۳]، ۱۹۷۸) به عنوان وضعیتی اجتماعی و منبع هویت یافتن نسبت به عوامل جایگزین مطلوبیت نسبی یافته است. واکنش پاسخگران از انکار ازدواج به عنوان مرحله‌ای مهم در زندگی یا نمادی از تعهد نسبت به مفهوم تعهد زناشویی به عنوان هدفی شاخص در زندگی و مجزا از عوامل جایگزین و برتر از آنها متغیر است.
مذهب برای معنا بخشیدن به زندگی فرد جهان‌بینی منسجمی را ارائه می‌دهد (بلا وهمکاران، ۱۹۸۵؛ رضایی، ۱۳۸۹). مکاتب مذهبی آدمی را به انجام فعالیتهای سنتی تشویق می‌کند، بنابراین افراد بسیار مذهبی باید در زمینه‌ی تعهد زناشویی اطمینان و یقین زیادی داشته باشند. موقعی که شما از منظر مذهب به وقایع می‌نگرید به معیارهای سنتی جامعه‌ی امروز و معیارهای سنتی حامی تعهد در مقابل یک فرد و ازدواج برمی گردید.
۲-۱-۴- نظریه‌ها و مدل‌های مرتبط با تعهد زناشویی
دو دسته نظریه و مدل در رابطه با تعهد زناشویی وجود دارد (عام و خاص). در این پژوهش فقط به نظریه‌های خاص اشاره می‌شود.
۲-۱-۴-۱- نظریه‌ها و مدل‌های خاص در ارتباط باتعهد زناشویی
۲-۱-۴-۱-۱- مدل سرمایه‌گذاری رسبالت^[۶۴]
مدل سرمایه‌گذاری برای اولین بار توسط رسبالت در سال ۱۹۸۰مطرح شد. این مدل بر فرایند تعهد زناشویی به اندازه شرایط زوال رابطه تمرکز دارد. طرفداران این الگو اعتقاد دارند که تعهد عامل پیش‌بینی کننده مهمی در عهد شکنی است. تعهد میزان وسوسه شدن برای عهدشکنی را کاهش می‌دهد و منابعی برای قادر ساختن افراد برای تغییر تمرکزشان از پیامدهای لذت‌خواهی بلند مدت را فراهم می‌کند. بنابراین افراد دارای تعهد بالا، احتمالا بیشتر از عهدشکنی زناشویی اجتناب می‌کنند، در حالی که افراد باسطوح تعهد پایین‌تر ممکن است بیشتر درگیر رروابط خارج از حیطه زناشویی شوند. مطابق با مدل سرمایه‌گذاری رسبالت، تعهد در زندگی زناشویی از رضایتمندی زناشویی، کیفیت جایگزین‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها متاثر می‌شود (هارمون، ۲۰۰۵).
الف: رضایتمندی زناشویی
رضایتمندی نوعی ارزشیابی ذهنی از پاداش‌ها و تنبیه‌های نسبی است که فرد در یک رابطه تجربه می‌کند. آنها تصریح می‌کنند که تعهد بوسیله میزان رضایتمندی ایجاد شده در رابطه تقویت می‌شود. برای اینکه افراد سطح رضایتمندی خود را تعیین کنند هزینه‌ها و پاداش‌های روابطشان را برآورد می‌نمایند. مزایا و پاداش‌های بالقوه با انتظارات فرد در مورد رابطه مقایسه می‌شود. این استاندارهای شخصی به عنوان معیار سنجش شناخته می‌شود. این سطح رضایتمندی عملکردی از سنجش سطح و نتایج رابطه کنونی است: زمانی که نتیجه به دست آمده بیشتر از سطح معیار باشد، فرد از رابطه اش خشنود است، اما زمانی که نتایج به دست آمده پایین‌تر از استانداردهای درونی باشند، عدم رضایتمندی اتفاق می‌افتد (هارمون، ۲۰۰۵).
ب: کیفیت جایگزین‌ها
دومین عامل موثر بر تعهد، خصوصیات جایگزین‌ها است که به ارزیابی ذهنی فرد از پاداش‌ها و هزینه‌هایی اشاره دارد که فرد جدا از رابطه کنونی بدست می‌آورد، مانند گذراندن وقت با دوستان و خانواده یا گذراندن وقت در خلوت و تنهایی. اساسا، خصوصیت جایگزین‌ها با احساس شادمانی بالقوه خارج از رابطه زناشویی رابطه دارد. متعاقبا، داشتن جایگزین‌های جذاب نیروی بالقوه برای کاهش تعهد زناشویی است (لی و آگنینز^[۶۵]، ۲۰۰۳).
ج: سرمایه‌گذاری‌ها
شکل سوم تعهد، دربردارنده سرمایه‌گذاری ارتباطی است. سرمایه‌گذاری‌ها منابع بدست آمده ملموس یا واقعی هستند که احتمال زوال رابطه را به شدت کاهش می‌دهد. نمونه‌‌هایی از سرمایه‌گذاری‌های ارتباطی شامل وقت گذاشته شده، دلبستگی عاطفی، دوستان دو طرفه و مالکیت‌های مادی است. بر طبق مدل سرمایه‌گذاری همه این سرمایه‌های با ارزش در نیرومند کردن تعهد سهیم هستند (لی و آگنینز، ۲۰۰۳).
۲-۱-۴-۱-۲- نظریه سه وجهی عشق ^[۶۶] استرنبرگ
استرنبرگ^[۶۷] (۱۹۸۷) در نظریه‌ی مثلثی عشق خود، عشق را به سه بخش قسمت می‌کند الف-اشتیاق^[۶۸] ب-صمیمیت^[۶۹] و ج-تعهد. ^[۷۰]
صمیمیت شامل خودابرازی (بی‌پرده گویی از خود) و احساسات مرتبط و هیجانات مربوط به همدیگر است، اما شور و شهوت شامل علاقه عاشقانه به یکدیگر است. انرژی منتهی به عشق رمانتیک، جاذبه بدنی و احساسات جنسی می‌تواند بعنوان شور و شهوت توصیف شود. میل جنسی ممکن است برای بعضی از زوجین سریعا بوجود آید، اما می‌تواند در یک رابطه طولانی مدت کاهش یابد. صمیمیت در طول رابطه گسترش می‌یابد و اغلب شامل وفاداری به رابطه است. بعد تصمیم- تعهد اشاره به تصمیم برای بودن با یک شریک و پرهیز از رابطه با هر فرد دیگر و حفظ رابطه قوی در مقابل سایر روابط است (یانگ و لانگ، ۱۹۸۸؛ رضایی، ۱۳۸۹).
صمیمیت به رفتارهایی اطلاق می‌شود، که نزدیکی عاطفی را افزایش می‌دهد. نزدیک بودن عاطفی را افزایش می‌دهد. نزدیک بودن عاطفی شامل حمایت و درک متقابل، ارتباط برقرار کردن و سهیم کردن خود، فعالیت‌ها و دارایی‌هایمان با دیگری است.
اشتیاق به انگیزه‌هایی اشاره دارد که به عشق رهنمون می‌شوند (مانند جذابیت و تمایلات جنسی). و به نیازهایی شامل عزت نفس، نزدیک بودن و خودشکوفایی هم اشاره دارد. اشتیاق هیجانهایی از قبیل (آرزو، شرم، تحسین واشتیاق) را نیز در برمی‌گیرد.
مطابق با این تئوری، مولفه‌های مذکور در گونه‌های مختلف عشق با هم ترکیب می‌شوند و به هم می‌آمیزند. ویژگی عشق رمانتیک، صمیمیت همراه با شور و شهوت است. ویژگی عشق ابلهانه یا ملاحت آمیز، تعهد است که تنها شور و شهوت به آن دامن می‌زند و عشق کامل یا تمام عیار آمیزه‌ای از همه این مولفه‌های سه گانه است.
استرنبرگ بر اساس سه مولفه‌ی تشکیل دهنده‌ی عشق، هشت نوع عشق را تعریف کرده است که عبارتند از:
فقدان عشق
در این رابطه هیچ یک از عناصر عشق حضور ندارد.
عشق دوستانه^[۷۱]
در این ارتباط اشتیاق و تعهد کمتر است اما صمیمیت در حد بالایی حضور دارد.
عشق شهوانی^[۷۲]
اشتیاق در این عشق بیشتر حضور دارد، اما صمیمیت و تعهد در سطح ضعیفی قرار دارد.
عشق پوچ^[۷۳]
در این نوع از عشق تعهد در سطح بالا، اما میل و صمیمیت در سطح پایینی قرار دارد یا اصلا وجود ندارد.
عشق خیال انگیز^[۷۴]
عشق و صمیمیت در این نوع از عشق بالا است اما تعهد در حد ضعیف است.
عشق مشفقانه^[۷۵]
در این عشق صمیمیت و تعهد شدید است اما اشتیاق ضعیف است.
عشق ابلهانه
در این عشق اشتیاق و تعهد بالاست اما صمیمیت ضعیف است.
عشق کامل
این عشق سه عنصر را به طور سخاوتمند در خود جای داده است.
۲-۱-۵- نقش کاربردی تعهد زناشویی
تعهد زناشویی نه فقط به عنوان وضعیتی ارزشمند بلکه به عنوان وضعیتی در نظر گرفته می‌شود که باید عملی شود اگرچه به ندرت به عنوان عملی ساده در نظر گرفته می‌شود. انجام‌پذیری به میزان قابلیت دستیابی به تعهد زناشویی اشاره دارد. تعهد حاصل دو فرایند ذهنی اساسی است: موانع دستیابی به تعهد زناشویی و احتمالات غلبه بر این موانع. این مفاهیم با ایده‌های مربوط به تعهد بازدارنده و تعهد ساختاری ارتباط دارد و توجه شخص را به نقش موانع معطوف می‌کند اما یک تفاوت مهم هم دارد. همانگونه که لوینگر^[۷۶] (۱۹۷۶) توضیح می‌دهد"نیروهای باز دارنده‌ی حاصل از موانع موجود بین افراد آنها را از هم جدا می‌کند و موانع پیرامون ارتباط افراد را به هم نزدیک می‌سازد.

استعلامی:
استعلامی‌ می‌گوید که مولانا بلبل شگفت انگیز بوستان حق را وصف می‌کند: که« عاشق کلّ( تمام هستی یا خدا) است و خود نیز کلّ است و هستی جداگانه یی ندارد. او در واقع عاشق خود است و خود را می‌جوید.» (استعلامی،۱۳۸۷: ۳۹۴)
و همچون زمانی مضمون بیت‌ها را شرحی بر مقام رضا دانسته است. و می‌گوید: این خصلت مرد راه خدا در مقام رضا است که « از آنچه پیش آید با شادی استقبال می‌کند، و چنان غرق در معشوق و تابع مشیت حقّ است که گویی حسّ ظاهر، او را از رنج های تن و دشواری های عالم ماده آگاه نمی‌کند تا زبان به شکایت بگشاید. این حالت دو دلیل دارد:
یکی فراموشی خویشتن، و دیگر آنکه هر چه پروردگار بخواهد، برای بنده، بهترین همان است.» ( همان: ۳۹۴)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

گولپینارلی:
این بلبل بر کلّ عاشق است، در حالی که او خود کلّ است، بر خود عشق می‌ورزد و عشق خود را می‌جوید.»( گولپینارلی، ۱۳۸۴: ۲۷۵)
نظر اجمالی:
انقروی بیت را خوب توضیح داده است و قسمتی از توضیحات او نیز در تفسیرهای اخیر همچون فروزانفر تأثیر گذاشته است. اما آنچه را در باره‌ی مراتب عقول در وصف اجنحه ی طیور عقول الهی بیان کرده است را از مشکات الانوار امام محمد غزالی برگرفته است و این که این حالت را مختص مرد راه حق در مرتبه‌ی رضا دانسته‌اند درست و به جا می‌باشد چون این صفات که مولانا ذکر می‌کند مخصوص کسی است که در این مقام واقع است.
چنانچه عطّار می‌گوید:

بدان حضور که لا احصی بر آمد از او بدان شرف که ز اقبال بندگی شب قرب ۶۶) فعل را در غیب، اثرها زادنی است

که از هزار ثنا بیش بود آن یک لا نسیم همنفسی یافت در حریم رضا (عطار، ۱۳۸۲: ۸۳) و آن موالیدش به حکم خلق نیست (بیت ۱۶۷۱)

انقروی:
فعل و قولی که از انسان صادر می‌شود، چه خیر، چه شرّ هر چه باشد، اثرهای آن فعل و قول در عالم غیب زادنی است یعنی تولید آن‌ها امری است مقرّر آن موالیدی که فعل در عالم غیب از خود صادر می‌کند، در حکم نیست.»(انقروی،۱۳۸۰: ۶۷۰)
نیکلسون:
هیچ گونه توضیحی در خصوص بیت نداده است.
فروزانفر:
شارح در این بیت و دیگر ابیات بعدی عقیده دارد که مولانا مسأله‌ی تولید را مطرح کرده است، که از اصطلاحات معتزلیان است، و آنان عقیده دارند که افعال یاذبی واسطه از انسان صادر می‌شود ودر آن صورت او (فاعل مباشر) است و به وساطت فعل دیگر هم از وی که در آن حال (فاعل بالتولید) است، گاهی نیز فعل را (مباشر و یا تَولید) گویند و سپس به بحث بر روی اعتراض اشعرَیه و معتزله بر روی این موضوع می‌پردازد و در نهایت می‌گوید: «هر یک از سخنان و کارهای انسان در خود او و دیگران بی هیچ شکّ، انعکاسی به جا می‌گذارد، بسیاری از آن‌ها ممکن است بدون قصد و التفات صورت گیرد.» (فروزانفر،۶۶۷:۱۳۸۲ )
زمانی:
همچون فروزانفر عقیده دارد که مولانا مسأله‌ی تولید را مطرح کرده است و عقاید معتزله را بیان می‌کند، و معنای بیت را این گونه شرح می‌دهد : «هر فعل و عملی که از آدمی‌صادر می‌شود، چه خیر و چه شرّ،در عالم غیب پشت پرده‌ی محسوسات، اثرهایی دارد و آن اثرها جملگی با مشیت الهی در عرصه‌ی جهان پدید می آید و در اختیار انسان نیست.(زمانی،۱۳۷۸: ۵۲۷)
استعلامی:
«هر فعلی که از ما سر می‌زند، آثاری باقی می‌گذارد که می‌تواند موجب افعال دیگری شود. یک نجّار دستش را حرکت می‌دهد، چکش او بالا وپایین می‌رود و میخ را در چوب می‌کوبد. حرکت چکش و فرو رفتن میخ موالید فعل نجّار است، که به عقیده‌ی مولانا این موالید در غیب زاده می‌شود و به دست خلق نیست.»(استعلامی،۱۳۸۷: ۴۰۱)
گولپینارلی:
« آثار هر فعل در عالم غیب پدیدار می‌شود وآن آثار در اختیار انسان‌ها نیست.»(گولپینارلی،۱۳۸۴: ۲۷۸)
نظر اجمالی:
اکثر شارحان در مورد این بیت هم عقیده هستند و کلام آن‌ها به هم نزدیک است ولی فروزانفر و زمانی بیت را بسیار بسط داده و بر روی مسأله‌ی “تولید” بحث کرده‌اند . به نظر می‌رسد که استعلامی‌بیت را موجز تر و قابل فهم تر بیان کرده است و اینکه مولانا در چند بیت قبل از همین دفتر می‌گوید:

کردِ حقّ و کردِ ما، هر دو ببین گر نباشد فعل خلق‌ اندر میان، خلق حق، افعال ما را موجد است … چون محیط حرف و معنی نیست جان

کردِ ما را هست دان، پیداست این پس مگو کس را: چرا کردی چُنان؟ فعل ما آثار خلق ایزد است چون بود جان خالق این هردوان؟ (مثنوی، بیت ۱۴۹۶-۱۴۹۰/ ۱)

با توجه به اینکه دعوایی که مستقیماً با موضوع مورد بحث ارتباط پیدا کند ، نیافتم، و از آنجا که این موضوع حتی بین نویسندگان و حقوق‌دانان اختلافی می‌باشد ، نظر قضات دادگاه خانواده را در این خصوص جویا شدم.
برخی قضات معتقدند موضوع تعیین مصداق موردی نفقه به هیچ عنوان با ریاست خانواده ارتباط پیدا نمی‌کند و این که ماده ۱۱۱۴ حق تعیین مسکن ، را برای مرد به رسمیت می شناسد را ، نمی‌توان به سایر مصادیق نفقه تعمیم داد، ثانیاً آنچه در ماده ۱۱۱۴ بیان‌شده، موقعیت جغرافیایی مسکن است ولی انتخاب مسکن معین که در آن موقعیت جغرافیایی قرار خواهد گرفت با توجه به اینکه باید لزوماً متناسب با شئون و شخصیت زوجه باشد، با شخص زوجه خواهد بود و به همین ترتیب در سایر مصادیق نفقه مانند پوشاک مناسب و لوازم بهداشتی و درمانی و غیره .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

البته می‌توان و در اکثر قریب به اتفاق موارد لازم است ، موضوع را به کارشناس ارجاع داد ، زیرا باید توان مالی مرد هم سنجیده شود.
چه بسا در برخی موارد، اصرار زوجه به انتخاب چیزی معین همراه با سوءنیت و لجبازی است و چه بسا برخی افراد با این قبیل بهانه‌جویی‌ها غرض‌ورزی کنند.
برخی دیگر معتقدند که به محض حدوث اختلافات در این خصوص باید موضوع را به کارشناس ارجاع داد و کارشناس در این خصوص با توجه به اوضاع و احوال یعنی شأن زن و توان مالی مرد تعیین تکلیف خواهد کرد.
گفتنی است ، رشد تجمل‌گرایی در دهه‌ های اخیر موجب صرف هزینه‌های گزاف برای ازدواج شده است که گاهاً مبتنی بر این طرز تفکر است که ارزش زن از این طریق بهتر تأمین می‌گردد و باعث می‌شود موقعیت او در زندگی اجتماعی مستحکم‌تر شود.
این طرز تفکر و ترویج این قبیل آداب و رسوم سبب شده ازدواج از کارکرد اصلی خود ، که رشد و شکوفایی فرهنگی و عاطفی و اخلاقی است دور شود و نهاد مقدس خانواده به میدان کارزار تبدیل شود.
رویه قضایی حاکم تمایل بر این دارد که ، در این خصوص باید به موقعیت زوجه توجه شود. زیرا برای این که زن بتواند به شایستگی از عهده ی انجام تکالیف قانونی و شرعی خود در قبال خانواده برآید ، مسلماً حق دارد که خود نیز به دور از دغدغه ها و با آسودگی خاطر و اعتماد به نفس از احساس خود ارزشمندی و نشاط و آرامش برخوردار باشد و این وظیفه شرعی همسر اوست که چنین فضایی را فراهم کند.
اکثر قضات عقیده دارند حتی وقتی موضوع به کارشناس ارجاع داده می‌شود ، باید ملاک اصلی ، انتخاب زوجه با توجه به شأن وی باشد . که البته در کنار این ملاک مهم و اصلی عوامل دیگری چون توان مالی و عوامل اقتصادی و فرهنگی وجود خواهد داشت.
به گفته برخی روان‌شناسان : «چون زنان معمولاً نقطه ی ثقل خانه بوده و مسئولیت روانی را به منظور تأمین و حفظ سلامت سایر افراد خانواده ، برعهده می‌گیرند ، به همین دلیل است که وقتی زنی تغییری در جهت بهبود برمی‌دارد ، تمام افراد خانواده (چه او بچه داشته باشد یا نداشته باشد) از این بهبود بهره می‌برند . به جرأت می‌توان گفت سلامت خانواده و جامعه به تنهایی بستگی به سالم شدن و سالم ماندن زن دارد . حالا تصور کنید زنان زخمی ، زنان افسرده و رنجور بدون این که بدانند یا بخواهند چقدر می‌توانند برای خود و عزیزانشان منشأ درد باشند! به جرات می توان گفت ، در جامعه‌ای که زنان خوشحال و سلامت نیستند ، دیگر نمی‌توان تمایزی ما بین مظلوم و ظالم قائل شد چرا که در چنین جامعه‌ای همه بازنده هستند.^[۲۴۲]
اینجاست که باید از خود سؤال کنیم وضعیت سلامت روان زنان در جامعه ما به چه سمت و سویی می‌رود؟ چقدر برای خوشحالی و سلامت جسم و جان زنان اهمیت قائل می‌شویم؟ تصور کنید که در جامعه پدرسالار با حجم بالای بی‌اعتنایی و کم لطفی که در حق زنان شده است چقدر خود مردان آسیب دیده‌اند؟
زنان در جست‌وجوی تضمین زندگی بدون دغدغه با ایجاد توازن قدرت با مردان هستند که عمده ابزارهای قانونی را در اختیار دارند.
با وجود اهمیتی که اسلام برای زنان قائل شده است ، ساختار خانواده درمیان برخی اقشار جامعه ، هنوز با برخی سنت‌های غلط آمیخته است و اغلب زنان هنوز از جایگاه ارزشی و حقوق خود برخوردار نیستند و حتی از بسیاری از حقوق خود آگاهی ندارند . چنانکه با مطرح کردن سؤال پژوهش جواب برخی از قضات دادگاه های خانواده این بود که اصلاً اغلب زنان از چنین حقوقی آگاهی ندارند تا هنگام طرح چنین اختلافاتی در خصوص مصادیق موردی نفقه جهت حل اختلاف به دادگاه مراجعه کنند.
پیشنهادات
راه حل معضلات موجود تنها از طریق قانون‌گذاری بر مبنای اعتدال و فراهم نمودن زمینه‌های نظری و عملی بر پایه هویت ملی و دینی میسر است و با توجه به اهمیتی که خانواده در فرهنگ ما دارد بایستی از هر گونه تمسک به نمونه‌های غیرخودی پرهیز کنیم و سنت‌های غلط و افراطی را از نهادهای خانواده اسلامی دور کنیم و از اینکه با نگرش‌های مردسالارانه و یا زن‌ سالارانه زنان و مردان را در یک دفاع حضمانه رویارویی یکدیگر قرار دهیم بپرهیزیم.
قوانین راستین شریعت اسلامی بر مبنای حق سالاری استوار شده است و نه مردسالاری مطلق و نه زن مداری متعصبانه ، بلکه باید اخلاق شایسته و روابط خانوادگی حاکم باشد.
ما به دنبال راه‌حلی هستیم تا از حجم اختلافات خانوادگی بکاهیم . بنابراین پیشنهاد می‌شود قانون‌گذار با توجه به سایر مواد قانونی مربوط به نفقه در خصوص تعیین مصادیق نیز تعیین تکلیف کند و نزدیک‌تر به صواب این است که با توجه به صراحت مواد قانونی که دلالت بر تناسب نفقه با شأن زوجه دارند حق انتخاب موارد معین نفقه را به زوجه واگذار کند و در واقع این حق را برای وی مورد شناسایی قرار دهد و به دنبال وضع این اصل به توان مالی مرد و سایر ملاک‌های موجود نیز توجه کند و استثنائاتی برای آن وضع کند.
مانند ماده ۱۱۱۴ که حق انتخاب مسکن را به زوج واگذار می‌کند ولی مواردی که برای زوجه عسروحرج بوجود آید ، زن می‌تواند از زندگی در محلی که مرد انتخاب می‌کند اجتناب کند و مسکن دیگری داشته باشد .
البته در پایان باید اضافه کرد که نقش اخلاق در تحکیم روابط زوجین بیشتر از حقوق است ، بلکه باید معتقد بود که اخلاق تنها وسیله ی استحکام روابط زوجین است و ابزار‌های حقوقی کمتر کارساز است.
قرآن کریم نیز در ۱۹ مورد مردان را مکلف به حسن معاشرت نیکو در برابر زنان کرده است. مخاطب این کلام الهی مردان هستند ، اما به سبب ساختار واژگانی معاشرت که از باب مفاعله می باشد و از مفاهیم اجتماعی دوسویه است که چنانچه موضوع آن ، با پسوند خانواده محل گفت‌وگو باشد ، تنها ملاک رفتاری برای مردان نیست و هر دو طرف مکلف به رعایت آن می‌باشند.
نتیجه گیری
بر پایه ی آنچه در این پژوهش گذشت، در جمع بندی و نتیجه گیری از مباحث ارائه شده به این نتایج دست یافتیم که :
نفقه به معنای تامین معیشت زن ، به تصریح قرآن یک مفهوم عرفی است و عنصر زمان و مکان در آن نقش تعیین کننده ای دارند. برای اثبات وجوب انفاق بر مرد ، آیات و روایات و دلایل مکلفی وجود دارد.
در مجموع سه مبنا برا ی وجوب نفقه در آرای فقها و حقوقدانان شکل گرفته است: تمیکن، ریاست مرد و زوجیت ؛ که در قانون مدنی ، مبنای زوجیت تلویحا وجود دارد.

عنوان صفحه

شکل ۱- نحوه­ اندازه ­گیری قد (سانتی­متر) ۴۴

شکل ۲- نحوه­ اندازه ­گیری وزن (کیلوگرم) ۴۵

شکل ۳- نحوه­ اندازه ­گیری دور کمر (سانتی­متر) ۴۷

شکل ۴- نحوه­ اندازه ­گیری دور لگن (سانتی­متر) ۴۷

شکل ۵- نحوه­ اندازه ­گیری ضخامت لایه چربی زیر پوستی سه سر بازو ۴۹

شکل ۶- نحوه­ اندازه ­گیری ضخامت لایه چربی زیر پوستی ساق پا ۴۹

شکل ۷- نحوه­ اجرای آزمون YO-YO 51

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار ۴-۱– میانگین قد دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود ۵۹

نمودار ۴-۲- میانگین وزن دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود ۵۹

نمودار ۴-۳- میانگین BMI در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود ۶۰

نمودار ۴-۴- میانگین نسبت دور کمر به دور لگن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود ۶۰

نمودار ۴-۵- میانگین درصد چربی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود ۶۱

نمودار ۴-۶- میانگین سطح فعالیت بدنی در دختران ۷- ۱۲ سال شهرستان جوانرود ۶۱

نمودار ۴-۷- میانگین آزمون YO-YO در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود ۶۲

نمودار ۴-۸- تعیین میزان لاغری، وزن نرمال، اضافه وزن و چاقی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود ۶۲

نمودار ۴-۹- نمودار قد، وزن، BMI و درصد چربی دختران ۷-۱۲ نسبت به ۷ سال­ها ۶۳

نمودار ۴-۱۰- ارتباط بین رده­های وزنی با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال ۶۵

نمودار ۴-۱۱- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال ۶۶

نمودار ۴-۱۲- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال ۶۷

نمودار ۴-۱۳- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال ۶۸

نمودار ۴-۱۴- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال ۶۹

نمودار ۴-۱۵- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال ۷۰

نمودار ۴-۱۶- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال ۷۱

نمودار ۴-۱۷- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال ۷۲

نمودار ۴-۱۸- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال ۷۳

نمودار ۴-۱۹- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال ۷۴

نمودار ۴-۲۰- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال ۷۵

نمودار ۴-۲۱- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال ۷۶

نمودار ۴-۲۲- ارتباط بین درصد چربی با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال ۷۷

نمودار ۴-۲۳- ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال ۷۸

نمودار ۴-۲۴- ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال ۷۹

نمودار ۴-۲۵-ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال ۸۰

نمودار ۴-۲۶- ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال ۸۱

نمودار ۴-۲۷- ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال ۸۲

نمودار ۴-۲۸- رابطه بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال ۸۳

نمودار ۴-۲۹- ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال ۸۴

نمودار ۴-۳۰- ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن و سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال ۸۵

نمودار ۴-۳۱- ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال ۸۶

نمودار ۴-۳۲- ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال ۸۷

نمودار ۴-۳۳- ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال ۸۸

نمودار ۴-۳۴- ارتباط بین سن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال ۸۹

نمودار ۴-۳۵- ارتباط بین آزمون YO-YO با نسبت دور کمر به دور لگن در دختران ۷-۱۲ سال ۹۰

نمودار ۴-۳۶- ارتباط بین آزمون YO-YO با درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال ۹۱

نمودار ۴-۳۷- ارتباط بین آزمون YO-YO با سن در دختران ۷-۱۲ سال ۹۲

نمودار ۴-۳۸- ارتباط بین آزمون YO-YO و BMI دختران ۷-۱۲ سال ۹۳

نمودار ۴-۳۹- ارتباط بین آزمون YO-YO با وزن در دختران ۷-۱۲ سال ۹۴

فصل اول

طرح پژوهش

۱-۱- مقدمه

امروزه، مردم سراسر جهان با مشکل چاقی مواجه هستند و چاقی در همه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه شیوع یافته است. چاقی موجب بسیاری از بیماری­ها می­ شود و سلامت افراد با چاقی به مخاطره می­افتد. مسئله دیگر که امروزه افراد چاق با آن مواجه هستند مشکل تناسب اندام است که چاقی را به یک معضل تبدیل کرده است. چاقی مختص به جنس خاصی نیست و افراد هر دو جنس و در تمامی سنین می­توانند چاق باشند. با توجه به اینکه، پیشگیری بهتر از درمان است؛ ضروری است که همه افراد، اعم از کودک، جوان، پیر، دختر و پسر از چاقی جلوگیری کنند. از آنجایی که چاقی دوران کودکی خود دلیلی برای چاقی بزرگسالی است، پس بهتر است میزان چاقی در کودکان را کنترل کرد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

عدم فعالیت بدنی و نیز عوامل محیطی و ژنتیکی نیز نقش مهمی در توسعه چاقی دارد. به طور کلی، افزایش بروز چاقی در سطح جهان ممکن است در نتیجه مشکلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایجاد شود. از نگرانی­های خاص، افزایش چاقی در میان کودکان است که به افزایش مرگ و میر در میان بزرگسالان جوان منجر می­ شود و همچنین چاقی کودکان پیش بینی کننده قوی برای چاقی بزرگسالی است.

۱-۲- بیان مساله

بدیهی است شواهد روشنی وجود دارد که اضافه وزن و چاقی با طیف وسیعی از مشکلات بهداشتی در ارتباط است. نتایج بسیار رایج چاقی در دوران کودکی و نوجوانی با اختلال روانی- اجتماعی و انزوای اجتماعی همراه است. عوارض ارتوپدی در کودکان چاق به خوبی شناخته شده است. برای مثال کودکان چاق به طورگسترده­ای، پاهای صاف دارند که فشار استاتیک و دینامیک بر روی کف پا افزایش می­یابد (۱). عوارض کبدی ناشی از چاقی نیز ممکن است وجود داشته باشد، به خصوص استیتوهپاتوزیس^[۱] در غیر الکلی­ها، همچنین افزایش رفلکس معده­ای - روده­ای و اختلالات تخلیه در نتیجه فشار داخل شکمی به دلیل افزایش چربی شکمی و چاقی دلیل عمده سنگ­های صفراوی در کودکان است، خفگی مانع خواب نیز از دیگر عوارض پیشرونده­ی شناخته شده چاقی در دوران کودکی است (۱). چاقی در دنیای جدید را می­توان به عنوان یک سندرم تعریف کرد که شیوع آن صرف نظر از سن یا جنس در میان همه کشورها به طور مداوم در حال افزایش است. در حقیقت، چاقی یک بیماری چند عاملی است که در ایجاد آن هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی از قبیل عوامل فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی، متابولیکی، روانی و اجتماعی دخالت دارد (۲،۳،۴). یکی از عوامل ایجاد کننده چاقی انتقال ژن چاقی از والدین به فرزندان است (۵). همچنین چاقی کودکان با شاخص توده بدن (BMI)^[2] والدین مرتبط است و چاقی والدین پیش بینی کننده قوی برای چاقی کودکان است (۶). عواملی دیگری که می ­تواند موجب چاقی شود، زندگی داخل رحمی و نوزادانی است. محیط زندگی نیز نقش مهمی در آمادگی ابتلا به چاقی در زندگی آینده دارد (۷)؛ مثلا تک والدینی شدن با چاقی دوران کودکی در ارتباط است (۸). این امر ممکن است با فاکتورهای روانی اجتماعی در ارتباط باشد، مثلا اختلال در عملکرد خانواده، اختلالات روانی مادر و غفلت والدین می ­تواند خطر ابتلا به چاقی در کودکان را افزایش دهد. شروع چاقی را می­توان با انواع عوامل از جمله مسائل مربوط به خانواده نسبت داد که موجب جهش در طی دوران رشد می­ شود (۸). از مشخصه­های چاقی، بیش از حد بودن چربی بدن است که بیشتر مواقع، اما نه همیشه، با افزایش وزن بدن همراه است و این زمانی رخ می­دهد که BMI بالاتر از ۳۰ واحد در بالغین باشد (۷).

تاثیر قابل توجه اضافه وزن و چاقی بر سلامت جسمی و روانی شناخته شده است (۹). اضافه وزن و چاقی، از عوامل خطرناک مستقل برای افزایش مرگ و میر در سراسر طول عمر هستند (۱۰). چاقی یک عامل خطرناک برای بیماری­های قلبی و عروقی است. چاقی می ­تواند بسیاری از عوارض دیگر از جمله افزایش کلسترول و فشار خون را به همراه داشته باشد و این می ­تواند منجر به پیامدهای بهداشتی جدی شود (۳). چاقی در سراسر جهان باعث نگرانی جدی بهداشت عمومی شده است (۲) که با سرعت غیرقابل کنترلی در حال افزایش است (۳). با توجه به گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)^[3]، حدود ۵/۱ میلیارد نفر جوان بالای ۲۰ سال در سراسر جهان اضافه وزن دارند (۱۱). WHO پیش بینی کرد که در سال ۲۰۱۵ حدود ۳/۲ میلیارد بزرگسال اضافه وزن خواهند داشت و بیش از ۷۰۰ میلیون نفر چاق خواهند بود (۳). بروز چاقی ممکن است در هر سنی رخ دهد (۱۲)؛ اما، چاقی در دوران کودکی یک مشکل جدی سلامت است و چاقی همه گیر در میان کودکان به میزان هشدار دهنده گسترش یافته است (۱۰،۱۳،۱۴). در کشورهای مرفه­تر چاقی فقط در میان­سال شایع نیست؛ بلکه، به طور فزاینده­ای در میان جوانان و کودکان نیز شیوع پیدا کرده است (۱۱). در سال ۲۰۰۵ حداقل ۲۰ میلیون کودک زیر ۵ سال اضافه وزن داشتند (۳). در حال حاضر از هر پنج فرزند یک فرزند در ایالات متحده آمریکا اضافه وزن دارد (۱۱) و از هر ۱۰ کودک در جهان یک کودک چاق است (۲). بررسی­ها نشان داده که میزان شیوع اضافه وزن و چاقی در نوجوانان ایرانی نیز به نسبتا بالا است. برای نمونه، شیوع اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان تهرانی به ترتیب ۱/۲۱ و ۸/۷ درصد، نوجوانان ۱۳ تا ۱۸ ساله­ی شیرازی به ترتیب ۳/۱۱ و ۹/۲ درصد، نوجوانان شهر سنندج به ترتیب ۲/۱۱ و ۲/۳ درصد، است (۱۵). همچنین شیوع اضافه وزن و چاقی در پسران نوجوان بیرجند به ترتیب ۵ و ۸/۲ درصد، دختران نوجوان مشهدی به ترتیب ۶/۱۴ و ۴/۳ درصد، دختران نوجوان رشتی به ترتیب ۶/۱۸ و ۹/۵ درصد مشاهده شد (۱۵). همچنین شیوع اضافه وزن و چاقی در کودکان ابتدایی بیش­تر از بچه­های کوچک­تر و بزرگسالان است (۱۶). عواملی مانند رژیم غذایی نامناسب (۳)، اختلالات در خوردن و مشکلات مربوط به روابط خانواده، به خصوص اگر در دوران جهش رشد رخ دهد (۱۲)، عوامل روانی اجتماعی، درک ضعیف از وضعیت سلامت خود، رفتار بی­تحرک (مانند مدت زمان مشاهده تلویزیون) (۱۷) و چاقی کلی و چاقی شکمی موجب کاهش آمادگی جسمانی قلبی تنفسی در کودکان می­ شود (۱۳). بیماری­های مرتبط با چاقی و اضافه وزن در کودکان با جمعیت بالغین مشابه است. فشار خون بالا (۱۸)، دیس لیپیدمی و شیوع بالاتری از فاکتورهای مرتبط با مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲ به عنوان بیماری­های مکرر در جمعیت کودکان چاق و دارای اضافه وزن شایع است (۱۰،۱۱). در حال حاضر در برخی از جمعیت­ها دیابت نوع ۲ شکل غالب از دیابت در کودکان و نوجوانان است (۱۰). اضافه وزن و چاقی مادران در دوران بارداری موجب تولد نوزادان با وزن بیش از حد می­ شود (۱۰).

متاسفانه پدر و مادر همیشه متوجه اضافه وزن یا چاقی فرزندان خود نمی­شوند و یا اگر بدانند به این باور که چاقی دائمی و تغییر ناپذیر است (۸). در دو دهه اخیر شاهد افزایش چشمگیر هزینه­ های مراقبت بهداشتی در کودکان و بزرگسالان چاقی بوده­ایم (۲). پیشگیری اغلب راه حل بهتری نسبت به درمان­های غیر موثر است، بنابراین شناسایی عوامل مرتبط و پیش بینی اضافه وزن و چاقی دوران کودکی یک مسئولیت مهم است (۲).

درمان اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان نیاز به یک رویکرد چند مرحله­ ای که شامل مدیریت رژیم غذایی، افزایش فعالیت فیزیکی، ممانعت از بی­تحرکی، دارو درمانی و جراحی چاقی است (۲). از آنجایی که امروزه، استفاده از وسایل پیشرفته از جمله استفاده از ماشین به جای پیاده روی و تماشای تلویزیون و فیلم­های ویدئویی و کار با کامپیوتر به جای ورزش، موجب ذخیره انرژی و کاهش فعالیت بدنی و تحرک شده است (۱۹) و هر ساله حدود ۲ میلیون نفر به علت عدم فعالیت بدنی می­میرند و یافته­های WHO حاکی از آن است که زندگی بی­تحرک، یکی از ۱۰ علت عمده مرگ و میر در همه کشورهای جهان می­باشد (۲۰). روش مناسب برای کاهش خطر مرتبط با چاقی از دست دادن وزن و تغییر ترکیب بدنی از طریق فعالیت بدنی است (۱۲).

مطالعات نشان داده­اند که چاقی دوران کودکان با انجام فعالیت بدنی رابطه معکوسی دارد؛ اما، در مقابل مطالعات دیگر نشان داده­اند فعالیت شدید کودکان دارای اضافه وزن ارتباط بین چاقی و سطح فعالیت بدنی را نشان نمی­دهد و این هنوز هم جنجالی است که آیا عدم فعالیت موجب ترویج چاقی می­ شود یا نه (۶). همچنین چندین مطالعه نشان دادند که بین زمان صرف شده تماشای تلویزیون با چاقی کودکان ارتباط مثبتی وجود دارد (۲۱،۲۲) و بعضی دیگر گزارش دادند رابطه وجود ندارد (۲۳،۲۴).

لذا با توجه به مطالب گذشته، هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان شیوع چاقی و نیز ارتباط آن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود بوده است که بررسی شود آیا بین شیوع چاقی، ترکیب بدن (BMI و درصد چربی بدن) و نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی و آمادگی هوازی در دختران ۷-۱۲ سال ارتباط معنی­دار وجود دارد؟

۱-۳-ضرورت پژوهش

چاقی در دوران کودکی یک مشکل جدی و همه­گیر است (۱۴). WHO تخمین زده­است که ۶/۲ میلیون نفر در جهان در نتیجه اضافه وزن یا چاقی جان خود را از دست می­ دهند (۱۲). در حال حاضر حدود ۱۶ درصد از کودکان در اروپا اضافه وزن دارند و ۸ درصد چاق هستند (۱۴). کودکان آسیایی نیز بیشترین میزان اضافه وزن را به خود اختصاص می­ دهند و ۶۰ درصد (۶/۱۰ میلیون نفر) کودکان کشورهای در حال توسعه این قاره دارای اضافه وزن هستند. ایران نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه که با پدیده شهرنشینی و صنعتی شدن روبه رو است. میزان شیوع چاقی در سال­های اخیر در کودکان، بیش از حد انتظار است و با افزایش سن هم این میزان افزایش می­یابد (۲۵).

مهم­ترین نتیجه چاقی دوران کودکی در دراز مدت، تداوم آن در بزرگسالی است که با خطرات کلی سلامتی مرتبط است (۹،۱۱،۱۲،۱۴). بیماری­های مرتبط با چاقی کیفیت زندگی و طول عمر را کاهش می­دهد (۱۱،۱۴). همزمان با ظهور افزایش چاقی در کودکان شاهد یک افزایش همه­گیر در دیابت نوع ۲ در کودکان بوده­ایم و WHO هشدار داده است که مرگ و میر ناشی از دیابت در سراسر جهان در ۱۰ سال آینده بیش از ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت (۲۶). مصرف بالای کالری و چربی و کاهش سطح فعالیت بدنی از علل چاقی به شمار می­روند (۲۷). در حالی که تأثیر کاهش فعالیت فیزیکی بر افزایش چاقی و اضافه وزن در کودکان و نوجوانان، به مراتب بیش از عامل تغییر عادات غذایی است (۲۸). WHO نیز تخمین زده است که ۹/۱ میلیون نفر در هر سال در نتیجه عدم فعالیت بدنی جان خود را از دست می­ دهند (۱۲) و نیز زندگی بی­تحرک، یکی از ۱۰ عامل عمده مرگ و میر در همه کشورهای جهان می­باشد (۲۹).

از آنجایی که شناخت و درمان به موقع چاقی از عوارض آن جلوگیری می­ کند، همچنین با توجه به این که درمان چاقی در کودکان امکان­ پذیر و باعث کاهش عوارض آن در سنین بالاتر می­گردد به نظر می­رسد که شناسایی کودکان دچار اضافه وزن و چاق از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار باشد. از طرفی عوامل مختلفی از جمله عدم تحرک کودکان (۳۰) و تماشای طولانی مدت تلویزیون (۲۱،۲۲) از دلایل عمده ابتلا کودکان به چاقی محسوب می­ شود. همچنین گزارش­های مختلفی از شیوع چاقی و اضافه وزن در نقاط مختلف ایران وجود دارد؛ اما، اطلاعاتی که در مورد شیوع چاقی در دختران ابتدایی شهرستان جوانرود و ارتباط آن با فعالیت بدنی در دسترس نمی ­باشد. از این رو، در این پژوهش میزان شیوع چاقی در کودکان ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود و ارتباط آن با سطح فعالیت بدنی مورد بررسی قرار گرفته است. تعیین وضعیت موجود، گامی کوچک در جهت شناسایی کودکان چاق و در معرض خطر و ارجاع ایشان به سالن­های ورزشی و تشویق ان­ها برای انجام فعالیت بدنی است. ضمنا مربیان ورزش و مسئولان بهداشتی-درمانی نیز می­توانند از نتایج حاصل، جهت برنامه ریزی اساسی استفاده نمایند.

۱-۴- اهداف پژوهش

۱-۴-۱- هدف کلی

بررسی میزان شیوع چاقی و ارتباط آن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود.

۱-۴-۲- اهداف اختصاصی

۱-۴-۲-۱- تعیین ارتباط بین رده­های مختلف وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود؛

۱-۴-۲-۲- تعیین ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود؛

۱-۴-۲-۳- تعیین ارتباط بین ترکیب بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود؛

۱-۴-۲-۴- تعیین ارتباط بین سن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود؛

۱-۴-۲-۵- تعیین ارتباط بین آزمون YO-YO و نسبت دور کمر به دور لگن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود؛

۱-۴-۲-۶- تعیین ارتباط بین آزمون YO-YO و درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود؛

۱-۴-۲-۷- تعیین ارتباط بین سن و آزمون YO-YO در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود؛

۱-۴-۲-۸- تعیین ارتباط بین آزمون YO-YO و BMI دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود؛

۱-۴-۲-۹- تعیین ارتباط بین آزمون YO-YO و وزن دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود؛

۱-۵- فرضیه ­های پژوهش

۱-۵-۱- بین رده­های مختلف وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن وچاق) با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال ارتباط وجود دارد.

۱-۵-۲- بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال ارتباط وجود دارد.

۱-۵-۳- بین ترکیب بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال ارتباط وجود دارد.

۱-۵-۴- بین سن و سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال ارتباط وجود دارد.

۱-۵-۵- بین آزمون YO-YO و نسبت دور کمر به دور لگن در دختران ۷-۱۲ سال ارتباط وجود دارد.

۱-۵-۶- بین آزمون YO-YO و درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال ارتباط وجود دارد.

۱-۵-۷- بین سن و آزمون YO-YO در دختران ۷-۱۲ سال ارتباط وجود دارد.

۱-۵-۸- بین آزمون YO-YO و BMI دختران ۷-۱۲ سال ارتباط وجود دارد.

۱-۵-۹- بین آزمون YO-YO و وزن دختران ۷-۱۲ سال ارتباط وجود دارد.

۱-۶- محدودیت­های پژوهش

۱-۶-۱- محدودیت قابل کنترل

۱-۶-۱-۱- افراد جامعه دانش ­آموزان شهرستان جوانرود بود.

۱-۶-۱-۲- دامنه سنی آزمودنی ۷-۱۲ سال بود.

۱-۶-۱-۳- جامعه آماری تنها شامل دختران بود.

۱-۶-۱-۴- اندازه ­گیری­ها در ساعت ۸ الی ۱۲ صبح انجام شد.

۱-۶-۱-۵- نظارت دقیق بر اجرای پروتکل مورد نظر صورت گرفت.

۱-۶-۲- محدودیت­های غیرقابل کنترل

۱-۶-۲-۱- امکان خطا در پاسخ به پرسش­نامه،

۱-۷- تعریف واژه ­ها و اصلاحات

۱-۷-۱- اضافه وزن: براساس منحنی استاندارد BMI برای سن و جنس طبق مرجع CDC^[4] (مرکز کنترل بیماری­ها) حدود مرزی ۹۵≤BMI85 به عنوان اضافه وزن تعریف شده است (۳۱،۳۲).

۱-۷-۲- چاقی: براساس منحنی استاندارد BMI برای سن و جنس طبق مرجع CDC (مرکز کنترل بیماری­ها) ۹۵BMI≥ به عنوان چاقی تعریف شده است (۳۱،۳۲).

۱-۷-۳- شاخص توده بدن (BMI): با تقسیم وزن به کیلوگرم بر مجذور قد به متر به توان دو محاسبه می­ شود (۱۳).

۱-۷-۴- آمادگی هوازی: حداکثر ظرفیت سیستم قلبی عروقی در مصرف اکسیژن را نشان می­دهد. آمادگی هوازی یک عنصر مفهومی، چند وجهی از آمادگی جسمانی است و با مجموعه ­ای از ویژگی­های مربوط به مهارت و سلامت شامل قدرت عضلانی، انعطاف­پذیری عضله، ترکیب بدن و … مرتبط است (۳۳).

۱-۷-۵- دانش ­آموزان دختر: در این پژوهش منظور دختران اول تا ششم ابتدایی است.

۱-۷-۶- فعالیت بدنی: شامل تحرک بدن می­ شود که نیازمند مصرف انرژی بالاتر از نیازهای فیزیولوژیکی طبیعی است (۳۳).

۱-۷-۷- آزمون YO-YO: آزمون YO-YO آزمون هوازی است از طریق دویدن ۲۰ متر رفت و برگشت در زمان محدود محاسبه شد.

۱-۷-۸- ترکیب بدن: ترکیب بدن شامل قد، وزن، BMI و درصد چربی بدن است (۳۴).

۱-۷-۹- رده­های مختلف وزنی: شامل رده­های وزنی لاغر، دارای وزن نرمال، دارای اضافه وزن و چاق می­ شود (۳۱).

۱-۷-۱۰- دور کمر: وسط کناره دنده تحتانی و تاج خاصره به عنوان کمر و اندازه ­گیری دورتا دور آن به عنوان دور کمر تعریف شد (۳۵).

۱-۷-۱۱- دور لگن: اندازه ­گیری دور تا دور جایی از لگن که بیشترین قطر را دارد (۳۵).

۱-۷-۱۲- نسبت دور کمر به دور لگن (^[۵]WHR): تقسیم دور کمر به دور لگن به عنوان نسبت دور کمر به دور لگن تعریف شد (۳۶).

۱-۷-۱۳- CDC^[6]: مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری­ها، موسسه ملی بهداشت عمومی از ایالات متحده امریکا است (۳۱).

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

۲-۱- مقدمه

سلامتی یکی از بنیادی­ترین نیازهای زندگی و شالوده­ای بنیادین برای بالندگی و پیشرفت انسان­هاست. به طوری­که نبود آن عاملی مهم در سستی و فروپاشی ملی شمرده می­ شود. طبق اساس نامه WHO حق مسلم هر انسانی است که فارغ از نژاد، مذهب، عقاید سیاسی و موقعیت اجتماعی­اش از بالاترین حد استانداردهای منطقی و قابل حصول سلامت برخوردار شود. برای سلامت تعاریف متعددی وجود دارد که مقبول­ترین آن­ها تعریف WHO است که سلامتی را رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه تنها فقدان بیماری یا ناتوانی تعریف کرده است. سلامتی دارای ابعاد مختلف جسمی، روانی، روحی، عاطفی و اجتماعی است که بعد بدنی و جسمی سلامتی را از همه آسان­تر می­توان درک کرد. سلامت جسمی دال بر علمکرد کل بدن است و این­که همه اعضای بدن به اندازه عادی و با عملکرد معمولی باشند. در همین راستا، سلامتی کودکان محور فعالیت­های بسیاری از سازمان­های بین المللی همچون WHO و یونسیف است که تامین آن در فرایند توسعه ملی و بسیار مهم و تعیین کننده محسوب می­ شود. بنابراین می­توان گفت: حمایت از کودکان و ارتقای سلامت جسمی و روانی آنان پیش شرطی برای توسعه آتی بشریت است (۲۵).

به گزارش WHO ، در سال ۱۹۹۵ در سراسر جهان حدود ۱۸ میلیون کودک کمتر از ۵ سال داری اضافه وزن و ۲۰۰ میلیون بزرگسال چاق بودند که در سال ۲۰۰۵ اضافه وزن در کودکان زیر ۵ سال حداقل به ۲۰ میلیون و چاقی در بزرگسالان به ۴۰۰ میلیون رسید (۲۶). در اکثر کشورهای اروپایی در طی سال­های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۴ شیوع چاقی در دوران کودکی بین ۱۰-۴۰ درصد افزایش یافته است، البته چاقی در طول سال­های اول زندگی بین پنج و شش سالگی شایع­تر است (۳۷).

براساس تعریف بلوغ بیولوژیکی تمام کودکان از الگوی رشد مشابهی پیروی می­ کند؛ اما، هم زمانی این الگو با سن تقویمی در کودکان متفاوت است، چنانچه در هر سن معینی تفاوت­های آشکاری در میزان بلوغ بیولوژیکی نمود می­یابد. قد، وزن، ترکیب بدنی و عوامل آمادگی جسمانی از جمله ویژگی­هایی هستند که همزمان با رشد تغییر می­ کنند. سرعت این تغییرات ممکن است در افراد متفاوت باشد (۳۸). در کودکان با افزایش سرعت رشد، وزن افزایش می­یابد، سپس قد و بلوغ استخوان­ها ثابت باقی می­ماند؛ اما، افزایش وزن ادامه می­یابد و موجب چاقی می­ شود. اگر بلوغ زودتر آغاز شود به دلیل بسته شدن زودتر غضروف صفحات رشد به کاهش ارتفاع نهایی نیز منجر می­ شود (۳۷).

با توجه به اهمیت پیامدهای چاقی بر سلامت جامعه و روند افزایشی آن، ارزیابی دقیق، پایش و پیگیری وضعیت چاقی در کودکان و نوجوانان اهمیت فراوانی دارد (۳۹). امروزه، تقریبا در تمام کشورهای توسعه یافته، شیوع چاقی با روشی مشابه در کودکان و نوجوانان رو به افزایش یافته است (۲۶). در کشورهای در حال توسعه نیز به دلیل کاهش دسترسی به مواد غذایی سالم مانند ماهی، گوشت بدون چربی و میوه­های تازه و سبزیجات، عدم آموزش و کمبود درآمد موجب افزایش شیوع چاقی در این کشورها شده است. اثرات وضعیت اقتصادی اجتماعی، استفاده از آموزش و پرورش و درآمد به الگوهای خاص رفتاری تبدیل شده که بر شیوع چاقی، میزان کالری مصرفی، انرژی مصرف شده و سرعت سوخت و ساز موثر است (۳۷).

۲-۲- مبانی نظری

۲-۲-۱- تعریف چاقی

تعریف چاقی و اضافه وزن بسیار ساده است (۳۷)؛ اما، تعریف چاقی در طول زمان تغییر می­ کند، مثلا ویلیامز و همکاران با اندازه ­گیری ضخامت چین پوستی ۳۳۲۰ کودک ۵-۱۸ سال نشان دادند که اگر درصد چربی بدن پسران و دختران به ترتیب حداقل ۲۵ و ۳۰ درصد باشد، آن­ها به عنوان چاق طبقه ­بندی می­شوند (۴۰) و محققان اروپایی BMI با صدک بالاتر از ۸۵ درصد را اضافه وزن و BMI با صدک بالاتر از ۹۵ را به عنوان چاقی طبقه ­بندی کردند (۴۱). در مطالعات دیگر BMI با صدک بالاتر از ۹۵ را به عنوان چاق، بین صدک ۸۵ تا ۹۵ در معرض خطر اضافه وزن، بین ۸۵ تا ۵ را دارای وزن نرمال و کم­تر از ۵ را لاغر تعریف کردند (۳۱،۴۲،۴۳). یک راه برای برقرار کردن ارتباط بین افراد و گروه استفاده از صدک است. صدک، درصدی از افراد گروه است که به یک مقدار خاصی از کمیت و یا به مرحله مهمی از رشد و نمو دست یابند. CDC در سال۲۰۰۰ یک نمودار رشد را منتشر شد که جایگزین نسخه سال ۱۹۷۷ بود. داده ­های آن زمان تا اکنون تغییر نکرده است (۳۱). نمودارها رشد شامل نمودار قد، وزن و BMI است. هر کدام از این نمودارها دارای صدک­های ۵، ۱۰، ۲۵، ۵۰، ۷۵، ۸۵، ۹۰ و ۹۵ برای سنین ۲ تا ۲۰ سال هستند. تعریف چاقی عبارتند از تجمع چربی اضافی در بدن است(۴۴).

مکانیسم توسعه چاقی به طور کامل درک نشده است؛ اما، تایید شده است. چاقی زمانی اتفاق می­افتد که دریافت انرژی بیش از مصرف انرژی باشد (۴۴، ۳۰). در بررسی­های بالینی و مطالعات اپیدمیولوژیک، اندازه ­گیری محتوای چربی بدن با دقت قابل قبول، نیازمند استفاده از روش­های پیچیده آزمایشگاهی است که به افراد متخصص نیاز دارند، بسیار پرهزینه هستند و در عمل به ندرت به کار گرفته می­ شود. ضمن آنکه استاندارد قابل قبولی هم برای تعریف چاقی بر اساس چربی بدن در کودکان در دست نیست. با توجه به این دلایل معمولا در مطالعات ایپدمیولوژیک و بررسی­های کلینیکی از جایگزین­های ساده­ای مثل اندازه شاخص­ های تن سنجی و عموما اندازه وزن بدن و ضخامت چین پوستی استفاده می­ کنند (۴۵). متداول­ترین روش برای تعیین اضافه وزن و چاقی در کودکان استفاده از BMI است (۳۹).

۲-۲-۲- علل و عوامل چاقی کودکان

علل چاقی پیچیده و چند عاملی است، از جمله می­توان به عوامل ژنتیکی، متابولیکی، هورمونی و روانی اشاره کرد (۳۰). یکی از عوامل موثر بر چاقی کودکان چاقی والدین است. پدر و مادر ژن را به فرزند منتقل کرده، در دوران رشد کودک محیط شرایط را برای وی فراهم می­سازد و در حقیقت الگوی چاقی خانوادگی حاصل تداخل ژن و محیط است (۵). عوامل ژنتیکی بر استعداد تعیین شده کودک در یک محیط مساعد چاق کننده موثر است (۳۰). بسیاری از عوامل ژنتیکی شناخته شده در چاقی در درجه اول نقش افزایش مصرف انرژی ایفا می­ کنند. شواهد نشان می­دهد که هورمون­ها و سایتوکاین­های متعدد غدد عصبی که عمدتا از بافت چربی ترشح می­شوند، نقش مهمی را در چاقی دوران کودکی، تعادل انرژی هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت، سوخت و ساز بدن و پاسخ­های التهابی دارند و دارای عوارض جانبی قابل توجهی بر سلامت دوران کودکی هستند (۳۰،۴۶). لپتین و گرلین دو هورمون هستند که محصول چاقی هستند و ژن واقع بر روی کروموزوم انسان که بر تعادل انرژی تاثیر می­گذارند (۴۶،۴۷). گرلین و لپتین که به طور مستقل از یکدیگر ترشح می­شوند، تحریک و سرکوب سلول های عصبی هیپوتالاموس حاوی نوروپپتیدهای مختلف منجر به اثرات بی اشتها یا میل به غذا در تعادل انرژی می­ شود. درکودکان چاق سطح سرمی لپتین افزایش می­یابد (۴۶). لپتین مسئول تعادل انرژی در طولانی مدت است و عملکرد گرلین به عنوان یک علامت تحریکی برای گرسنگی است. پاسخ گرلین پس از صرف غذا در افراد چاق است در مقایسه با افراد سالم، مستقل از محتوای کالری و اجزای ریز مغذی از وعده غذایی است. کاهش پاسخ گرلین و یا عدم حساسیت کامل برای سرکوب غذا ممکن است به مقاومت در برابر از دست دادن وزن در برخی از افراد چاق کمک کند (۴۷).

بسیاری اوقات، انتخاب شیوه زندگی و محیط زندگی به طور قابل توجهی چاقی افراد را تحت تاثیر قرار می­دهد. عواملی همانند عدم تحرک کافی، مصرف بیش از حد غذا، چاقی والدین خصوصا مادر، تحصیلات والدین، رفتارهای بهداشتی تغذیه­ای، وضعیت اقتصادی، اجتماعی (۳۰) و ابتلا به بیمارهای­هایی نظیر آسم و غیره می ­تواند در کودکان موجب چاقی می­ شود (۴۸). تغییر رژیم غذایی به صورت گرایش به انواع چربی­های اشباع شده (مانند انواع روغن جامد)، کلسترول، مواد قندی، غذاهای پرانرژی با ظاهر جذاب ولی با ترکیبات کم ارزش غذایی، میان وعده­های غذایی چرب یا شیرین و کاهش مصرف مواد غذایی فیبردار به شدت بر خطر ابتلا به چاقی می­افزاید (۴۹). البته مصرف انرژی بستگی به متابولیسم پایه^[۷] (RMR)، اثر حرارتی غذا و فعالیت بدنی نیز دارد. تاثیر حرارتی غذا یعنی انرژی مورد نیاز برای هضم غذا، برای هر کیلو اضافه وزن، حدود ۷۰۰۰ کالری مورد نیاز است، پس دریافت فقط ۵۰-۱۰۰ کالری اضافه در روز ۵-۵/۲ کیلو اضافه وزن در هر سال را ایجاد می­ کند. نتیجه این­که یک عدم تعادل جرئی بین دریافت و مصرف انرژی سبب افزایش وزن می­ شود و مهم اینکه اغلب کودکان آهسته چاق می­شوند؛ اما، در طول سال­ها چاقی آن­ها باقی می­ماند (۵۰).

در تعداد کمی از موارد، چاقی در دوران کودکی به دلیل کمبود هورمون رشد یا اثرات جانبی ناشی از داروها (به عنوان مثال استروئید) است (۴۴). نشانه­هایی وجود دارد که بخشی از اضافه وزن ممکن است به علت تغییر در مصرف انرژی زمان استراحت باشد که ناشی از یک تغییر هورمونی محیطی است برای مثال هورمون رشد ناکافی جایگزینی هورمون رشد در بزرگسالان می­ شود که می ­تواند منجر به تغییرات زیادی در مصرف انرژی در حالت استراحت شود. هیپرانسولینمی^[۸] نیز ممکن است پس از صرف غذا منجر به افزایش وزن بیش از حد شود. شاخص قند خون در یک رژیم غذایی می ­تواند از طریق اثر بر ترشح انسولین، مصرف انرژی در حال استراحت را تحت تاثیر قرار دهد که این یک قضاوت کلی است اما سند محکمی است؛ زیرا، می ­تواند توضیح دهد چگونه شیوع چاقی می ­تواند بدون افزایش همزمان در کالری افزایش یابد (۵۱).

عوامل روانی از جمله عوامل استرس ­زا که باعث غذا خوردن احساسی، زورگویی، ابتلا به غفلت و بد رفتاری می­ شود و یا زندگی کردن در وضعیتی که در آن ثبات، حدود، نظم و نظارت وجود ندارد به چاقی کودکان کمک می­ کند. خوردن بیش از اندازه مواد غذایی به راحتی و در حالت عادی جذب نمی­ شود، کودکان پریشان بیشتر در معرض ابتلا به پرخوری یا خوردن هیجانی هستند. نمونه­هایی از عوامل استرس ­زا که معمولا به پرخوری منجر می­ شود، شامل، جدایی والدین (طلاق)، قلدری، بد رفتاری فیزیکی و روانی یا سوء استفاده و زندگی در پرورشگاه و تغییر دادن مکرر پرستاران است. این چالش می ­تواند یک کودک یا نوجوان را برای استفاده از مواد غذایی به عنوان یک مکانیسم مقابله­ای مستعد کند. استرس مزمن نیز می ­تواند ترکیبی از عادات خواب نامناسب، خستگی و بی میلی به شرکت در فعالیت بدنی منظم در مدرسه و خانه باشد. خواب ناکافی عامل خطر شناخته شده برای چاقی است. استرس می ­تواند اثرات منفی بر سیستم ایمنی بدن، افزایش خطر ابتلا به عفونت­های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی و مانع سازگاری به فعالیت بدنی شود. شرایط زندگی استرس ­زا از جمله فقر، اضطراب عمومی و افسردگی می ­تواند پاسخ­های غدد عصبی را تحریک کنند. فعال شدن محور هیپوتالاموس - هیپوفیز و سیستم عصبی سمپاتیک ممکن است از طریق تولید بیش از حد کورتیزول منجر به چاقی شکمی، مقاومت به انسولین و سندرم متابولیک شود (۵۲).

یکی دیگر از دلایل چاقی عدم تحرک است از آنجایی که جامعه­ امروزی سالهاست با شیوه ماشینی و تکنولوژی صنعتی ارتباط دارد، روز به روز مشکلات بی­تحرکی، عدم فعالیت بدنی، استفاده از بازی­های کامپیوتری و نیز عادت خانوادگی خاص منجر به افزایش وزن در کودکان می­ شود (۵۳). در طول چند دهه گذشته، کودکان به طور پیشرونده به افراد کم تحرک تبدیل شده ­اند. این تغییر در شیوه زندگی با افزایش قابل توجه در چاقی همراه است، به طوری­که ۱۷ درصد از کودکان بین سنین ۲ تا ۱۹ سال چاق محسوب می­شوند (۳۳). تاثیر کاهش سطح فعالیت بدنی در افزایش چاقی و اضافه وزن در کودکان و نوجوانان به مراتب بیشتر از عوامل تغییرات عادات غذایی است (۵۴). عادت­های بی­تحرک، مانند تماشای تلویزیون و انجام بازی­های ویدئویی، به کاهش هزینه­ های گرمایی روزانه کمک می­ کند. زمانی که کودکان یک برنامه تلویزیونی خاص را تماشا می­ کنند، کاهش قابل توجهی در میزان متابولیسم زمان استراحت مشاهده می­ شود. میزان کودکانی که روزانه کمتر از یک ساعت تلویزیون تماشا می­ کنند و چاق هستند ۱۰% است. در حالی­که اگر به مدت ۳، ۴ یا ۵ ساعت یا بیشتر در روز تلویزیون تماشا کنند، میزان شیوع چاقی به ترتیب ۲۵، ۲۷ و ۳۵ درصد می­رسد. از آنجایی که کودکان اغلب در مقابل تلویزیون غذا می­خوردند و بخش بزرگی از تبلیغات تلویزیونی مواد غذایی است که سرشار از کالری است و مغذی نیست چاقی افزایش بیشتری می­یابد. از سوی دیگر افزایش سطح فعالیت بدنی یک هدف مرتبط با کاهش در مصرف مواد غذایی است. فعالیت بدنی نیز منجر به توجه فرد برای انتخاب مواد غذایی کم انرژی می­ شود (۳۷).

۲-۲-۳- عوارض ناشی از چاقی

علت نگرانی در مورد چاقی دوران کودکی، همبستگی بالای چاقی با مشکلات بی­شمار سلامتی، تداوم چاقی در جوانی، مختل نمودن بخشی از اقتصاد، افزایش هزینه­ های بیمارستانی و … می­باشد (۵۵). چاقی دوران کودکی موجب کاهش اعتماد به نفس، اختلال هیجانی و اضطراب، افسردگی و انزوای اجتماعی می­ شود (۵۵). علاوه بر این اثرات منفی روانی، چاقی دوران کودکی با افزایش فشار خون و بیمارهای استخوانی در بزرگسالی ارتباط مستقیم دارد و به عنوان یک فاکتور خطرزا برای ابتلا به این بیماری­ها به شمار می­رود (۴۸). چاقی، عوارض جانبی قابل توجهی بر سلامت غدد، قلب و عروق، گوارش، ریه، عصب، روان، خون و اسکلت دارد و نیز توسعه برخی از انواع سرطان را به همراه دارد. توسعه عوارض متابولیک چاقی دوران کودکی در طول مسیر بزرگسالی خطر ابتلا به دیابت نوع ۲، چربی خون کلسترول بالا، پرفشار خونی و بیماری­های قلبی عروقی زود رس را افزایش می­دهد. تغییرات قلبی - عروقی و سوخت و ساز بدن در دوران کودکی آغاز می­ شود (۳،۴۶). آترواسکلروز در دوران کودکی، با ذخیره کلسترول در غشای درونی عروق عضلانی شروع می­ شود که نوارهای چربی را تشکیل می­ دهند. در برخی موارد این نوارهای تشکیل شده در عروق کرونری کودکان می ­تواند ضایعات آترواسکلروتیک^[۹] را در چند دهه توسعه دهد (۳۷). چاقی در کودکان موجب افزایش غلظت گلوکز خون ناشتا، انسولین، تری گلیسیرید^[۱۰] (TG)، پروتئین واکنشی^[۱۱] C (CRP) اینترلوکین ۶ (IL-6) می­ شود در حالی که HDL و آدیپونکتین^[۱۲] کاهش می­یابد (۵۶). چاقی در کودکان خطر بیماری­های قلبی عروقی^[۱۳] را افزایش می­دهد (۱۱) که شامل افزایش فشار خون (بیش از ۷۵% از فشار خون بالا) به طور مستقیم با چاقی در ارتباط است (۱۸)، گروهی از فاکتورهای خطرناک قلبی عروقی (سندروم متابولیک) تغییراتی دراندوتلیوم و ضخامت و قابلیت ارتجاع دیواره شریان­ها، همچنین تغییراتی در ساختار و عملکرد بطن چپ ایجاد می­ کنند. برخی از مشکلات قلبی عروقی در کودکان چاق موجب خفگی مانع از خواب می­ شود (۲۸).

چاقی یک عامل عمده خطرناک برای سندرم متابولیک در کودکان است. اضافه وزن بیشتر بدن و چاقی مرکزی کودکان را مستعد ابتلا به سندرم متابولیک می­ کند، سندرم متابولیک ابتدا به عنوان سندروم X شناسایی شد و به عنوان همزمانی اختلال متابولیک متعدد که شامل هایپرانسولینمی، عدم تحمل گلوکز، فشار خون بالا، کاهش لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) و افزایش تری گلیسیرید^[۱۴] توصیف می­ شود (۳۷،۵۷). سندروم متابولیک به عنوان یک عامل خطرزای بیماری­های قلبی - عروقی و دیابت محسوب می­ شود که از دوران کودکی آغاز و در بزرگسالی علامت­دار می­ شود (۴۹). برخی از بیماری­های ناشی از چاقی در دوران کودکی، مانند دیابت نوع دوم، سندرم پلی­کیستیک تخمدان و شرایط مختلف دیگر (انواع اختلالات تنفسی، ارتوپدی و کبدی) در حال حاضر نسبتا به خوبی تثبیت شده، اگر چه این شواهد محدود است (۳۰). همه این اثرات نامطلوب به کوتاهی عمر منجر می­شوند (۴۶).

۲-۲-۴- درمان چاقی

به منظور مقابله با چاقی در دوران کودکی، باید همه عوامل در نظر گرفته شود. تحقیقات تا به امروز تقریبا به طور انحصاری بر درک تحریکات بیولوژیکی در خوردن غذاهای خاص، ارتباط بین رفتار پدر و مادر و مصرف مواد غذایی متمرکز شده است. عوامل متعددی بر غذا خوردن کودکان موثر است. در میان آن­ها «تأثیرات بیولوژیکی» والدین و اجتماع موثرتر هستند (۵۸). همچنین کاهش ۱۰۰ کالری در رژیم غذایی روزانه با کم کردن ۵ کیلوگرم در سال مطابقت می­ کند. به جای کاهش وزن سریع، کاهش وزن ۲-۱ کیلوگرم ماهانه به عنوان کاهش وزن ایده آل در نظر گرفته شده است. در کودکان چاق کاهش اندک کالری مصرفی مواد غذایی، ایجاد انگیزه در کودک و تشویق و حمایت درست خانواده می ­تواند در کاهش وزن موثر باشد، کودکان باید تفاوت بین اشتها و گرسنگی را درک کنند و باید توجه خود را به سوی موضوعات دیگری درباره غذا و غذا خوردن متمرکز کنند (۵۶). رژیم غذایی با محتوای کربوهیدرات کم در مقایسه با رژیم­های غذایی کم چربی منجربه از دست دادن وزن سریع­تر و کاهش تری­گلیسرید پلاسما در افراد بزرگسال چاق می­ شود (۵۶). مصرف میوه­ ها، سبزیجات، لبنیات، گوشت، تخم مرغ، مغزهای گیاهی در کاهش خطر ابتلا به سندروم متابولیک اهمیت دارد (۴۹). افراد چاق باید به خوردن فیبر و پرهیز از غذاهای غنی از چربی اشباع شده و کلسترول و عدم استفاده بیش از حد از نمک و قند تصفیه شده تشویق شوند. اگر در افراد دیس لیپیدمی^[۱۵] تایید شود، باید درمان با رژیم غذایی آغاز شود، در کودکان بالای دو سال از طریق مراقبت و اولویت دادن به ویتامین و انرژی مورد نیاز، متناسب با سن بیمار، درمان انجام شود و اجازه مصرف بیش از ۲۵٪ چربی را ندهید (۳۷). از طریق تغییر در شیوه زندگی می­توان چاقی را درمان کرد. مزایای تغییر در شیوه زندگی افراد چاق براساس موفقیت در برنامه ­های رژیم غذایی و ورزش است که با آموزش به افراد و خانواده­ها و تغییر در رفتار و نگرش ایجاد می­ شود. در اغلب موارد موفقیت طولانی مدت در این روش درمانی به پیشگیری مداوم بیماران برای جلوگیری از افزایش وزن دوباره بستگی دارد. علل شکست را باید در اختلالات و مشکلات روانی در غذا خوردن شاهد بود. شیوه زندگی و عادات غذا خوردن پدر و مادر بر موفقیت یا شکست کودکان موثر است، بنابراین با در نظر گرفتن پدر و مادر به عنوان جمعیت هدف، کاهش وزن در کودکان چاق به دست می ­آید (۵۶).

از سوی دیگر درمان چاقی مشکل است؛ زیرا، میزان متابولیسم پایه از فردی به فرد دیگر و برای هر فرد با توجه به تغییر شرایط محیط متفاوت است. بنابراین، در سطح معینی از مصرف کالری، ممکن است یکی چاق باشد؛ اما، دیگری چاق نباشد. علاوه بر این سطح فعالیت بدنی نیز موثر است، افراد چاق به طور کلی سطح فعالیت بدنی کمتری نسبت به کسانی که چاق نیستند دارند؛ اما، این دشوار است که قضاوت کرد که آیا یک زندگی بی­تحرک دلیل چاقی است یا چاقی موجب زندگی بی­تحرک می­ شود (۳۷).

۲-۲-۵- چاقی در دختران و پسران

شیوع چاقی در کودکان ۶-۱۲ سال ایرانی بین ۶-۱۷ درصد است (۵۹). شیوع اضافه وزن و چاقی در دختران بیش از پسران است (۶۰)؛ اما، مطالعات دیگر نشان دادند که شیوع چاقی در پسران بیش از دختران است (۶۱،۶۲). چاقی در دختران و پسران به فاکتورهایی نظیر وجود چاقی در والدین و بستگان درجه یک، مصرف برخی مواد غذایی، میانگین وزن زمان تولد (فقط در میان دختران) بستگی دارد (۴۸). چاقی با فعالیت بدنی، تغییرات سریع در شیوه زندگی ناشی از شهر نشینی و بهبود وضعیت خانواده­ها، مدت زمان تماشای تلویزیون در روز، مصرف شیر خشک در شیر خواری و سیگار کشیدن مادر در طی حاملگی نیز در ارتباط است (۶۱). در کودکان چاق اندازه دور کمر و چربی شکمی با عوامل خطرناک در ارتباط است (۳۷،۵۷). در کودکانی که دور کمر بیش­تر از ۹۰ درصد است، احتمال ابتلا به HDL پایین، LDL بالا و فشار خون بالا وجود دارد. همچنین کلسترول HDL، کلسترول تام و فشار خون سیستولیک و همچنین دیاستولیک با اندازه دور کمر و چین پوستی عضله سه سر و تحت کتفی مرتبط است (۵۷). میزان چربی کل، چربی بیش از حد در بالا تنه یا ناحیه­ی شکمی و چربی احشایی، نیز نمایانگر ترکیب بدن است که با بیماری­های مزمن همراه است (۲۹). رابطه بین دور کمر و ابتلا به عوامل خطرناک به چربی احشایی مرتبط است. در دختران و پسران نواجوان چاق بین بافت چربی احشایی و فاکتورهای خطرناک قلبی عروقی (تری گلیسرید، فشارخون سیستولیک، کلسترول LDL و کلسترول (HDL)) ارتباط وجود دارد (۵۷) و موجب افزایش سطح انسولین پایه فشار خون سیستولیک، کلسترول LDL و تری اسیل گلیسرول­ها و کاهش کلسترول HDL می­ شود (۵۷). همچنین در دختران چاق میانگین فشار خون سیستولیک نسبت به پسران بالاتر است (۶۳).

۲-۲-۶- چاقی در بزرگسالان

چاقی در بزرگسالان می ­تواند موجب افزایش چربی خون، سکته، بیمارهای کبدی و کیسه صفرا، مشکلات تنفسی، استوآرتریت و مسائل مربوط به زنان از قبیل ناباروری را افزایش دهد (۶۴). در ایران عواملی که بر روی چاقی بزرگسالان تاثیر می­گذارند شامل فعالیت بدنی، تعداد فرزندان، ازدواج، جنس، سیگار، سن، افسردگی، شهر و روستا و رژیم غذایی بستگی دارد. فعالیت بدنی بر چاقی بزرگسالان تاثیر دارد که تاثیر فعالیت بدنی تفریحی بیشتر از فعالیت بدنی شغلی است. بیشترین فعالیت بدنی بزرگسالان پیاده روی است که در مردان بیشتر از زنان است. بین تعداد زایمان و چاقی زنان و نیز تعداد فرزندان با چاقی مردان ارتباط وجود دارد. ازدواج نیز بر چاقی بزرگسالان موثر است. چاقی در مردان متاهل ۰۹/۱ برابر بیشتر از مردان مجرد است و چاقی در زنان متاهل ۳/۱ برابر زنان مجرد است (۶۵). چاقی در بزرگسالان به جنس فرد بستگی دارد. چاقی در مردان و زنان به ترتیب ۲۹% و ۶۷% است که زنان و دختران بیشتر از مردان و پسران به چاقی و اضافه وزن مبتلا می­شوند. مصرف سیگار از طریق کاهش دریافت غذا و افزایش سوخت و ساز بدن موجب پایین نگه­داشتن وزن بدن می­ شود؛ اما، تاثیر مصرف دخانیات بر بیمارها و مرگ و میر بیشتر از خطر افزایش وزن است. گذشت سن نیز یکی از عوامل خطرناک برای چاقی است و با افزایش سن امکان ابتلا به چاقی افزایش می­یابد. تاثیر افسردگی بر چاقی در بزرگسالان مشاهده شده است که نشان می­دهد افسردگی به جنس افراد بستگی دارد و تنها در زنان افسردگی موجب چاقی می­ شود (۶۶). زندگی در شهر وروستا نیز بر چاقی بزرگسالان تاثیر می­ گذارد که شیوع چاقی در زنان شهری ۹/۱ برابر و مردان شهری ۱/۲ برابر افزایش می­یابد (۶۵). مصرف کم لبنیات، مصرف زیاد چربی و دریافت کم پروتئین موجب افزایش چاقی می­ شود (۶۷).

۲-۲-۷- ارتباط چاقی کودکان با بزرگسالان

روند اضافه وزن و چاقی در دوران کودکی برای پیش ­بینی چاقی در بزرگسالی نیز بسیار مهم است، کارشناسان ۸۰% احتمال می­ دهند که اضافه وزن یا چاقی دوران کودکی در زندگی بزرگسالی نیز وجود داشته باشد (۲۶). بیش از ۶۹% کودکان چاق ۶-۱۰ سال در بزرگسالی چاق هستند (۶۱). هر چه مدت زمان چاق ماندن بیشتر باشد، لاغر شدن نیز دشوارتر خواهد بود (۶۸). چاقی دوران کودکی تا بزرگسالی ادامه دارد و با پرفشار خونی در بزرگسالی ارتباط دارد، سطح فشار خون در کودکی بهترین پیشگویی کننده فشار خون در بزرگسالی است. پرفشار خونی مرتبط با چاقی در سالمندان هم خود از عوامل خطر برای بیماری­های قلبی عروقی به شمار می­رود (۶۳). چاقی دوران کودکی و نوجوانی با سایر عوامل خطرناک قلبی-عروقی همراه است و در بزرگسالی موجب افزایش بروز بیماری­های غیرواگیر مثل بیمارهای عروق قلبی و مغزی، دیابت نوع ۲ و بعضی از انواع سرطان­ها می­ شود (۶۹). اثرات قلبی - عروقی ناشی از چاقی دوران کودکی به بزرگسالی ارتباط قوی با مرگ و میر در بزرگسالی دارد که پیش بینی کننده افزایش مرگ و میر ناشی از بیماری قلبی عروقی در آینده است (۳۰). سطح آمادگی جسمانی در کودکی و نوجوانان کاهش یافته است. پایین بودن سطح آمادگی جسمانی بر چاقی دوره بزرگسالی تاثیر مخربی دارد. با افزایش آمادگی جسمانی در کودکی در بزرگسالی نیز آمادگی جسمانی بالا می­رود (۱۵).

۲-۲-۸- پیشگیری

آموزش و افزایش آگاهی عمومی به منظور اصلاح شیوه­ زندگی با کم کردن و یا از بین بردن برخی عادات اشتباه زندگی مانند مصرف غذاهای آماده، مصرف میان وعده­ها، مصرف الکل و همچنین توصیه به برخی عادات بهداشتی، مانند استراحت کافی و در عین حال انجام فعالیت­های ورزشی منظم در طول هفته از جمله مهم­ترین راهکار برای پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی است (۷۰). همچنین از آنجایی که مداخله برنامه­ ها مداوم از رضایت کمتری برخودار است، به همین دلیل پیشگیری بهترین روش است. تلاش در جهت جلوگیری از چاقی دوران کودکی احتمالا موثرتر از زمانی است که اهداف اولیه (پیشگیری از خطراضافه وزن کودکان) و ثانویه (ممانعت از رشد شدید چاقی و کاهش مرگ و میر کودکان چاق) با اهداف اختصاصی به طور همزمان مورد توجه قرار گیرند. احتمالا اگر پیشگیری قبل از سن مدرسه آغاز شود، در طی دوران کودکی و نوجوانی نیز ادامه داشته باشد. باید تلاش قابل توجهی را به ترتیب اهداف، در جهت پیشگیری از چاقی در طول ۱۰ سال اول زندگی انجام داد. سیاست مدرسه هم می ­تواند به ترویج و یا تضعیف رژیم غذایی سالم و سطح فعالیت بدنی کمک کند. این بسیار مهم است که مطالعه تغذیه و عادت­های مربوط به زندگی سالم در تمام دروس مدارس گنجانیده شود (۳۷).

۲-۲-۹- فعالیت بدنی در کودکان

فعالیت بدنی به عنوان حرکت بدن که نیازمند مصرف انرژی بالاتر از نیازهای فیزیولوژیکی طبیعی تعریف شده است و اندازه ­گیری آن از طریق یادداشت فعالیت روزانه و تعداد کلاس­های ورزشی و جمع­آوری داده ­ها با گام شمارها، شتاب سنج و از طریق پرسش­نامه (۷۱) انجام می­ شود (۳۳). فعالیت بدنی در دوران کودکی ممکن است برای سلامت مغز مهم باشد. با توجه به روند اجتماعی اخیر، بررسی رابطه بین سبک زندگی غیرفعال و شناخت مغزی کودکان مدرسه­ای از اهمیت بسیاری برخودار است. درک بهتر از پیامدهای این روند ممکن است به بررسی روابط بین فعالیت بدنی، آمادگی هوازی، شناخت، موفقیت تحصیلی، ساختار و فرآیندهای مغز کمک کند (۳۳). سطح پایین فعالیت بدنی با کاهش در پیشرفت تحصیلی مرتبط است (۳۳). مربیان برای بهبود پیشرفت تحصیلی دانش ­آموزان خود و همچنین کاهش هزینه­ های آموزشی تحت فشار زیادی هستند. این فشارها با باورهای عموم مرتبط است که تربیت بدنی نسبت به موضوعات رسمی علمی از ارزش آموزشی کمتری برخودار است که در طول روز در مدرسه به کاهش یا از بین بردن فرصت­ها برای فعالیت­های بدنی منجر شده است (۳۳).

داشتن فعالیت بدنی مناسب یکی از ساده­ترین راه­های دستیابی به حفظ وزن مطلوب می­باشد؛ زیرا، حدود یک سوم انرژی مصرفی روزانه صرف فعالیت­های بدنی می­ شود که این مقدار در افراد بسیار فعال به دو سوم تا چهار سوم می­رسد، به رغم اهمیت این مسئله، افزایش کم تحرکی طی دهه­های اخیر از دوران کودکی تا بزرگسالی به دلیل سپری کردن اوقات فراغت با تماشای تلویزیون، کامپیوتر، عدم مشارکت در بازی­های خارج از منزل، رفت و آمد با وسایل نقلیه و نداشتن پیاده روی در طول روز است. کاهش فعالیت بدنی می ­تواند خطر چاقی را در میان کودکان و نوجوانان گسترش دهد و زمینه­ای در جهت ابتلا به بیماری­های مزمن در بزرگسالی ایجاد کند (۷۲). رفتار بی­تحرک در دوران کودکی خطر ابتلا به فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت نوع ۲ و بیماری عروق کرونری قلب در سراسر طول عمر افزایش می­دهد (۳۳). افزایش کلسترول سرم نیز یک عامل خطر برای بیماری عروق کرونر است و هنگامی که با چاقی در ارتباط باشد، خطر افزایش می­یابد (۳۷). سبک زندگی بی­تحرک در دوران کودکی نه تنها سلامت جسمی را تحت تاثیر قرار می­دهد، بلکه هوشیاری و سلامت مغز را نیز تحت تاثیر قرار می­دهد. سطح پایین فعالیت بدنی و آمادگی هوازی با کاهش در پیشرفت تحصیلی، توانایی­های شناختی، ساختار مغز و عملکرد مغز مرتبط است (۳۳).

ورزش نیز نوعی فعالیت بدنی تکراری، برنامه­ ریزی شده و سازمان­دهی شده تعریف شده است. استعداد بدنی یک ویژگی فردی است که شامل توان هوازی، قدرت و انعطاف­پذیری است. بررسی این پارامترها می ­تواند به شناسایی کودکان و نوجوانان در معرض خطر چاقی کمک کند. سطح فعالیت بدنی کودکان چاق کم است، به طور کلی توانایی ورزش کمی دارند و نمی ­توانند بایستند. کودکان و نوجوانان که بی­تحرک هستند تمایل دارند چاق شوند، چاقی نیز به خودی خود می ­تواند آن­ها را کم تحرک­تر کند (۳۷). بنا به عقیده محققین، ورزش منظم باعث افزایش طول مدت و بهبود کیفیت خواب می­ شود. همچنین خواب کافی باعث ترشح هورمون رشد در ابتدایی شب شده و باعث افزایش لیپولیز وابسته به هورمون رشد و نهایتا کاهش چربی می­ شود (۷۳). ورزش از دو طریق موجب افزایش میزان سوخت در زمان ورزش و افزایش میزان مصرف انرژی زمان استراحت بعد از خاتمه ورزش می­ شود (۲۷). برای مثال ورزش با شدت متوسط به مدت ۱۰ دقیقه، می ­تواند مصرف انرژی بدن را در حالت استراحت ۵ تا ۱۵ درصد به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت افزایش دهد. بنابراین یکی از مهم­ترین فواید ورزش و فعالیت جسمانی بالا رفتن میزان مصرف انرژی در زمان استراحت است (۷۴). از آنجایی که با ورزش می­توان درصد چربی بدن و BMI را کاهش داد، انجام فعالیت­های ورزشی برای نوجوانان دارای اضافه وزن و چاق مورد توجه است (۱۵). همچنین فعالیت کم باعث کاهش مصرف انرژی می­ شود و کاهش فعالیت بدنی عضلات اسکلتی هم باعث کاهش اکسیداسیون چربی در بافت­ها می­ شود. در عین حال فعالیت ورزشی با عادات و الگوی غذایی مناسب­تری نیز مرتبط است؛ به طوری­که نوجوانانی که در فعالیت­های ورزش منظم شرکت دارند، بیشتر از نوجوانان کم­تحرک میوه و سبزیجات مصرف می­ کنند (۷۳). فعالیت بدنی، حتی زمانی که غیرارادی است برای ترکیب بدن، افزایش جرم استخوانی و جلوگیری از پوکی استخوان و چاقی مهم است (۳۷). بدون در نظر گرفتن مداخلات رژیم غذایی، ورزش و فعالیت مثلا تمرین هوازی، تمرینات قدرتی بر ترکیب بدن و فاکتورهای خطر سلامتی در کودکان چاق در تاثیر می­ گذارد. فعالیت بدنی منجر به تغییرات مفید اصلی در درصد چربی، چربی احشایی و شکمی، گلوکز ناشتا و تری گلیسرید و فعالیت پاراسمپاتیک قلبی می­ شود؛ اما، هنوز به درستی تاثیر فعالیت بدنی در شدت­های بالا و پایین بر ترکیب بدن کودکان مشخص نیست (۷۵)؛ اما، با توجه به موارد فوق و فواید ورزش، در سال­های اخیر نشان داده شده که میزان فعالیت بدنی در کودکان و نوجوانان ناکافی است؛ هر چند میزان شرکت دختران در فعالیت­های ورزشی در سال­های اخیر رو به افزایش بوده است؛ اما، به طور معنی­داری کم­تر از پسران است (۷).

۲-۲-۱۰- آمادگی هوازی

آمادگی هوازی یک عنصر با مفهوم چند وجهی از آمادگی جسمانی است که مجموعه ­ای از ویژگی­های مرتبط با سلامت و مهارت است و متناسب با توانایی­های فرد در اجرای فعالیت­های بدنی مرتبط است که شامل قدرت عضلانی، انعطاف پذیری عضلانی و ترکیب بدن می­ شود. بر این اساس، بهتر است آمادگی جسمانی به عنوان مجموعه ­ای از ویژگی­ها تفسیر می­ شود، در حالی که فعالیت بدنی به فعالیت رفتاری اشاره دارد. آمادگی هوازی به حداکثر ظرفیت سیستم قلبی تنفسی برای استفاده از اکسیژن اشاره دارد و می­توان با بهره گرفتن از تست VO_2max، اندازه ­گیری شود. VO_2max به عنوان معیاری جهانی برای سنجش میزان آمادگی قلبی- عروقی پذیرفته شده است. چاقی در کودکان ممکن است سبب اختلال در عملکرد طبیعی قلب یا تنفس شود. در کودکان چاق آمادگی قلبی عروقی کاهش می­یابد؛ زیرا، بافت چربی اضافی به عنوان یک بار بی­خاصیت عمل می­ کند و این بار اضافی باید دائما توسط بدن جابجا شود. همچنین کودکان چاق به دلیل کم تحرکی که دارند، ممکن است دچار کاهش آمادگی قلبی عروقی شوند. افراد جوانی که آمادگی قلبی – عروقی بالاتری دارند با سهولت در فعالیت شرکت می­ کنند و از شرکت در فعالیت بدنی لذت بیشتری می­برند (۷۶). چاقی کلی و چاقی شکمی در کودکان موجب کاهش آمادگی جسمانی قلبی ریوی می­ شود (۱۳). آمادگی هوازی با شناخت مغزی - عصبی در دوران کودکی مرتبط است (۳۳). بین سطح فعالیت و سطح آمادگی جسمانی نیز با درصد توده­ی چربی و BMI رابطه معکوس وجود دارد. هر چه درصد چربی بدن و BMI بیشتر باشد، سطح فعالیت بدنی و سطح آمادگی جسمانی پایین­تر است. به موجب ارتباط بین این متغییرها انجام فعالیت­های ورزشی برای نوجوانان دارای اضافه وزن و چاق مورد تاکید قرار گرفت (۱۵). خانواده به عنوان یک سپر نیرومند برای افزایش فعالیت بدنی و جلوگیری از چاقی کودکان می ­تواند با مدیریت، چاقی کودکان را بهبود بخشد (۶). نقش والدین در فعالیت بدنی و چاقی کودکان نیازمند طراحی آزمون مداخله­ای جدید است (۷۷).

۲-۳- ادبیات پیشینه پژوهش

در سال­های اخیر شیوع چاقی نظر محققان را به خود جلب کرده هم به دلیل اهمیت سلامتی و این­که چاقی سلامتی را به مخاطره می­ اندازد و هم موضوع تناسب اندام که امروز به آن خیلی بیش­تر از قبل توجه می­ شود. مطالعات در باره چاقی هم در داخل کشور و هم در خارج کشور بسیار زیاد است و تعداد کمی از مطالعات میزان شیوع چاقی و فعالیت بدنی را در کنار هم مورد بررسی قرار داده­اند.

۲-۳-۱- مطالعات انجام شده در داخل کشور

محمد نبوی و همکاران (۱۳۸۹) در پژوهشی به بررسی میزان چاقی و برخی عوامل مرتبط با آن در دانش ­آموزان ۷-۱۲ سال پرداختند. در این پژوهش به طور تصادفی ۴۰۰ دانش ­آموز پایه­ های اول تا پنج ابتدایی از ۲۰ مدرسه در شهر سمنان انتخاب شدند که از BMI جهت تعیین وضعیت چاقی در کودکان و والدین استفاده شد. نتایج نشان دادند که ۳/۱۴ درصد از کودکان چاق و ۸/۱۸ درصد دارای اضافه وزن بودند و بین جنسیت کودکان و چاقی ارتباط معنی­دار وجود داشت، طوری که در پسران بیشتر چاقی و در دختران بیشتر اضافه وزن دیده شد. همچنین به ازای هر سال افزایش سن، شانس چاقی ۲۶/۱ بیشتر بود و همچنین بین چاقی پدر و مادر و فرزندان نیز ارتباط معنی داری دیده شد، به طوری­که به ازای هر واحد افزایش در BMI پدر و مادر، شانس چاقی در کودک به ترتیب ۱۵/۱ و ۱۸/۱ برابر بود (۶۲).

احمد رضا درستی مطلق و همکاران (۱۳۸۱) عوامل مرتبط با چاقی در دختران دبستانی منطقه ۶ آموزش و پرورش تهران مورد بررسی قرار دادند. این تحقیق مورد- شاهدی بود که از بین ۸۳۵ دانش ­آموز دختر کلاس­های سوم و چهارم دبستان به طور تصادفی، دختران دبستان­های منطقه ۶ تهران انتخاب شدند، تمام دانش­آموزانی (۱۳۴n=) چاق محسوب شده بودند (BMI آن­ها از صدک ۹۵% بزرگتر بود) به عنوان گروه مورد در نظر گرفته شده بودند و (۱۳۴n=) و به همان تعداد دانش ­آموز با وزن طبیعی (۸۵BMI≤۵) به عنوان گروه شاهد به طور تصادفی انتخاب شده بودند. آزمودنی­های گروه مورد و شاهد از لحاظ سن، جنس و دبستان و کلاس درسی با هم تطبیق داده شدند. اطلاعات مربوط به عوامل مرتبط با چاقی از مادر و کودک مورد بررسی از طریق ۳ پرسش­نامه را به دست آوردند. نتایج این تحقیق نشان داد که مقادیر BMI والدین، انرژی و درشت مغذی­های دریافتی روزانه، دفعات مصرف غذاهای فوری و نوشابه گازدار در هفته و مدت تماشای تلویزیون و فیلم­های ویدئویی و کار با کامپیوتر در روز، در گروه تجربی به طور معنی­داری بیش از شاهد بود. ضمنا میزان فعالیت روزانه، دریافت انرژی و درشت مغذی­ها به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و تحصیلات والدین به طور معنی داری در گروه شاهد بیش از گروه تجربی بود. دختران تجربی در مقایسه با گروه شاهد اغلب در فصل سرد سال متولد شده بودند که این تفاوت از لحاظ آماری معنی­دار بود (۷۳).

رویا کلیشادی و همکاران (۱۳۸۹) تاثیر روش­های مختلف آموزش فعالیت بدنی در کودکان و نوجوانان مبتلا به اضافه وزن را مورد بررسی قرار داد. در این مداخله ۱۰۵ کودک و نوجوان ۶-۱۸ سال مبتلا به چاقی را به طور تصادفی در سه گروه ۳۵ نفری قرار دادند. تغذیه و رفتار درمانی در همه گروها به صورت یکسان انجام شد؛ اما، آموزش فعالیت بدنی در گروه اول به صورت شرکت در کلاس­های آموزش فعالیت بدنی ۲ بار در هفته، در گروه دوم با در اختیار قرار دادن CD آموزشی و در گروه سوم آموزش به صورت چهره به چهره انجام شد. قبل و بعد از مداخله شاخص­ های آنتروپومتریک اندازه ­گیری و ثبت شد. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین BMI در افراد شرکت کننده در کلاس­های فعالیت بدنی و گروه تحت آموزش از طریق CD، بعد از مداخله به طور معنی­داری نسبت به قبل از مداخله کاهش یافته بود؛ اما، اختلاف معنی­داری بین سه روش مختلف آموزش فعالیت بدنی مشاهده نشده است. یافته­ ها نشان داده که روش آموزش با CD نیز در کاهش BMI کودکان و نوجوانان مبتلا به اضافه وزن و چاقی به اندازه شیوه آموزش چهره به چهره و شرکت در کلاس فعالیت بدنی تاثیرگذار است (۵۴).

آناهیتا هوشیار راد و همکاران (۱۳۸۷) وضعیت کوتاه قدی، کم وزنی، لاغری و اضافه وزن در کودکان زیر پنج سال ایرانی (۱۳۷۹ تا ۱۳۸۱) را مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش از ۷۱۵۸ خانوار استفاده شده که این خانوارها به صورت نمونه گیری سیستماتیک از ۲۸ استان کشور انتخاب شدند. تعداد کل کودکان زیر ۵ سال ۲۵۶۲ نفر بود. کارشناسان تغذیه آموزش دیده طی سه روز مراجعه متوالی و سن افراد را تعیین و نیز وزن و قد تمام اعضای خانوار را به روش استاندارد اندازه ­گیری کردند. وزن کودکان زیر دو سال، با روش توزین مضاعف و قد به صورت خوابیده اندازه ­گیری شد. یافته­های پژوهش نشان داد که شیوع کمبود قد برای کودکان زیر ۵ سال ۱/۱۳ درصد و شیوع کم وزنی ۶/۷ درصد بوده است و شیوع کوتاهی قد و کم وزنی در مناطق روستایی بیش از دو برابر شهرها و در پسران به ترتیب ۲/۱۴ و ۳/۷ درصد و در دختران به ترتیب ۸/۱۱ و ۸ درصد بود؛ اما، از نظر آماری معنی­دار نبود. شیوع لاغری ۵/۴ درصد و شیوع اضافه وزن و چاقی ۲/۵ درصد به دست آمد. در مناطق مشابه شهری و روستایی شیوع اضافه وزن و چاقی در دختران بیش از پسران است (۶۰).

ناهید شاهقلیان و همکاران (۱۳۸۲) صدک ۹۰ ام (BMI) و برخی از فاکتورهای خطر آفرین چاقی در کودکان دبستانی ۷-۱۲ سال استان چهار محال بختیاری را تعیین کرد. پژوهش حاضر به صورت دو مرحله­ ای بوده که در مرحله اول آن یک مطالعه مقطعی گروهی و مرحله دوم آن مورد-شاهدی است. در مرحله اول با بهره گرفتن از قد و وزن ۲۷۷۲ دانش ­آموزان دختر و پسر، صدک نودم BMI به دست آمد. در مرحله دوم از ۱۸۸ کودک چاق و ۲۸۲ کودک لاغر به عنوان گروه ­های مورد و شاهد، پرسش­نامه فاکتورهای خطر آفرین تکمیل گردید. نتایج نشان داد که شیوع چاقی در کودکان دبستانی ۹/۹ درصد بود و نیز نشان داد که کودکان دارای ۲۶/۱۸BMI به عنوان غیر چاق محسوب می­گردند (۴۸).

مریم رزاقی آذر و همکاران (۱۳۸۴) قد، وزن و BMI در دختران ۶-۱۷ ساله و پسران ۶-۱۵ ساله مدارس تهران را مورد بررسی قرار دادند. این پژوهش به صورت مقطعی و بر روی ۱۵۱۲ پسر ۶ تا ۱۵ ساله و ۱۴۱۲ دختر ۶ تا ۱۷ ساله مدرسه از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۳ بوده است. نمونه گیری به صورت چند مرحله­ ای احتمالی بوده و معیار سالم بودن، نداشتن سابقه بیماری و اختلالات سیستمیک بود. آزمودنی­ها توسط پزشک معاینه شدند و قد وزن و سن دقیق آن­ها تعیین شد که از صدک­های ۳، ۱۰، ۲۵، ۵۰، ۷۵، ۹۰ و ۹۷ برای قد وزن و BMI و از صدک ۸۵ فقط برای توده بدنی محاسبه شدند. یافته­ ها نشان داد که میانگین مقادیر نمرات انحراف معیار قد، وزن و BMI در بیش­تر گروهای سنی در پسران با مقادیر NCHS ^[۱۶] ، اختلاف­آماری معنی­داری وجود نداشت، در حالی که در دختران برای قد و وزن اختلاف معنی­داری وجود داشت و از مقادیر گزارش NCHS، کم­تر بود. در نهایت می­توان نتیجه گرفت که دختران ایرانی قد و وزن کم­تری نسبت به مقادیر NCHS دارند که در مورد قد، این اختلاف چشمگیرتر بوده است (۷۸).

عباس تقی­زاده باقی و همکاران (۱۳۸۸) قد و وزن دانش ­آموزان پسر ۷-۱۹ ساله اردبیل را بررسی و آن را با استاندارد NCHS مقایسه کرد. در این پژوهش ۴۲۸۲ دانش ­آموز پسر ۷-۱۹ ساله به روش نمونه گیری چند مرحله­ ای انتخاب شده بودند که میانگین و انحراف استاندارد و صدک­های ۵، ۱۰، ۲۵، ۵۰، ۷۵، ۹۰، ۹۵ قد و وزن و BMI به تفکیک محاسبه شده بود. نتایج حاصل از پژوهش نشان می­دهد که میانگین قد و وزن پسران شهری به صورت معنی­دار از همسلان روستایی خود بیشتر است. همچنین نشان می­دهد میانگین تمامی صدک­های قد و وزن و توده بدن پسران ۷-۱۹ ساله اردبیل زیر صدک­های مشابه خود در استاندارد NCHS قرار دارند (۷۹).

سمیه یوسایی و همکاران (۱۳۹۱) رابطه بین زمان تماشای تلویزیون و بازی­های رایانه­ای با توده چربی بدن در دانش ­آموزان ابتدایی و ترکیب بدن را مورد بررسی قرار داد که ۱۱۱ دانش ­آموز در این تحقیق شرکت داشتند. اطلاعات مربوط به استفاده از رسانه از طریق پرسش­نامه­ای که توسط والدین تکمیل شد، جمع­آوری کردند و جهت اندازه ­گیری ترکیب بدن از دستگاه ^[۱۷] BIA استفاده شد. الگوی خواب و فعالیت فیزیکی با بهره گرفتن از دستگاه اکتی­گراف اندازه ­گیری شد. از ثبت ۳ روزه جهت بررسی دریافت انرژی و درشت مغذی­ها استفاده شد.یافته­های تحقیق نشان داد بین میزان ساعات تماشای تلویزیون و BMI رابطه معنی­داری وجود دارد (۸۰).

فرهاد رحمانی نیا و همکاران (۱۳۸۹) میزان تماشای تلویزیون و انجام بازی­های رایانه­ای پسران چاق و کم وزن و رابطه آن با آمادگی جسمانی، سطح فعالیت بدنی و ترکیب بدنی را مورد بررسی قرار داد. بدین منظور ۴۲۸ دانش ­آموز ۹-۱۵ سال در این تحقیق شرکت کردند. قد، وزن و BMI آزمودنی­ها به ترتیب ۱/۱۳± ۱۴۹ سانتی­متر، ۰۵/۱۴± ۳۲/۴۵، کیلوگرم، ۰۴/۴±۸۵/۱۹ کیلوگرم بر متر مربع بود. اطلاعات مربوط به تماشای تلویزیون و انجام بازی­های رایانه­ای به همراه سطح فعالیت بدنی آزمودنی­ها از طریق پرسش­نامه جمع­آوری شد. برای تعیین رده­های وزنی (چاقی، اضافه وزن، وزن نرمال و کم وزنی) از Cut off -BMI و صدک­های آن استفاده شد. نتایج نشان داد بین میزان تماشای تلویزیون و انجام بازی­های رایانه­ای در پسران دانش ­آموز چاق و کم وزن تفاوت معنی­داری وجود دارد. به طوری­که پسران چاق نسبت به پسران لاغر اوقات بیشتری را صرف تماشای تلویزیون و انجام بازی­های رایانه­ای می­ کنند. همچنین نشان داد بین میزان تماشای تلویزیون و انجام بازی­های رایانه­ای و سطح فعالیت بدنی، توده چربی و BMI رابطه معنی­داری وجود دارد (۸۱).

اخوان کرباسی و همکاران (۱۳۸۷) فراوانی و فاکتورهای مساعد کننده چاقی و افزایش وزن در کودکان پیش دبستانی شهر یزد را مورد بررسی قرار دادند که ۴۰۰ کودک ۶ ساله (۲۰۰ دختر و ۲۰۰ پسر) به روش نمونه گیری خوشه­ای تصادفی از کودکان مراجعه کننده به پایگاه­های سنجش سلامت شهر یزد در سال ۸۵- ۱۳۸۴ انتخاب شدند. قد و وزن کودکان اندازه ­گیری و نمایه توده بدنی محاسبه شد و از نمودار رشد NHNESIII که مورد قبول WHO است، استفاده شد. BMI بین صدک ۹۵-۸۵ به عنوان اضافه وزن و بالاتر از صدک ۹۵ به عنوان چاقی در نظر گرفته شد. پرسش­نامه با محاسبه حضوری با والدین تکمیل شده بود. نتیجه حاصل از این تحقیق نشان می­دهد ۵/۳ درصد از دختران چاق و ۲ درصد دارای اضافه وزن بودند و نیز نشان دادن که بین اضافه وزن و چاقی کودک با سطح فعالیت بدنی، مدت تماشای تلویزیون در روز و تعداد دفعات مصرف تنقلات، نوشیدنی­های گازدار و غذاهای آماده در طی هفته ارتباط وجود دارد؛ اما، با جنس و رتبه کودک، سواد و سابقه چاقی در والدین ارتباط معنی­داری مشاهده نشد (۶۱).

۲-۳-۲- مطالعات انجام شده در خارج کشور

فوگل هولم^[۱۸] و همکاران (۱۹۹۹) رابطه­ والدین کودکان با الگوی فعالیت بدنی و چاقی را مورد برسی قراردادند. در این مطالعه ۱۲۹ کودک چاق (۶۷ دختر و ۶۲ پسر) و ۱۴۲ کودک (۸۱ پسر و ۶۱ دختر) که دارای وزن طبیعی بودند که به عنوان گروه کنترل و پدران (۲۲۲ نفر) و مادران (۲۴۵ نفر) کودکان نیز حضور داشتند. سطح فعالیت بدنی با ثبت فعالیت بدنی ۳ روز (کودکان و والدین) مورد بررسی قرار گرفت که همراه با یک پرسش­نامه (کودکان) و یک سوال در مورد فعالیت بدنی همیشگی (والدین) بود. رابطه بین وزن کودکان و BMI والدین با چاقی بررسی شد. یافته­ ها نشان داد عدم فعالیت والدین پیش ­بینی کننده قوی و مثبت برای عدم فعالیت کودکان است. امتیازات فعالیت والدین تا حدودی پیش ­بینی کننده ضعیف­تری از ساعت فعالیت شدید و سطح فعالیت کلی بدنی کودکان است. چاقی کودکان به طور منفی با سطح فعالیت بدنی همیشگی مرتبط است. به علاوه چاقی والدین پیش ­بینی کننده قوی دیگری برای چاقی کودکان بود. مطالعه حاضر بر نقش والدین در الگوهای فعالیت بدنی و چاقی کودکان تاکید می­ کند (۶).

کارمینا^[۱۹] و همکاران (۲۰۰۶) چاقی، چربی بدن، آمادگی جسمانی و سطح فعالیت بدنی در کودکان ۹-۱۲ ساله را مورد بررسی قرار دادند. در این پژوهش ۸۲ کودک شرکت کردند که قد، وزن، دور کمر و ضخامت چین پوستی ۵ نقطه­ای آن­ها را محاسبه کردند و همچنین فعالیت بدنی با پوشیدن یک گام شمار به مدت دو روز مورد بررسی قرار گرفت و سطح آمادگی جسمانی استفاده از آزمون ۲۰ متر رفت و برگشت (SRT) تعیین شد. نتایج نشان داد که ۳۳% از کودکان دارای اضافه وزن و ۳۸% چاق بودند و میانگین مجموع ۵ نقطه چین پوستی بیش از صدک ۹۵ ام کودکان کانادایی بود. در مقایسه با سومین موسسه ملی بهداشت و تغذیه، چین پوستی در اکثر کودکان با صدک بیش از ۸۵% برای دور کمر (۶۲%)، فوق خاصره (۸۰%)، تحت کتفی (۷۲%) و سه سر (۵۴%) بود. بر اساس نمرات گام شمار، تنها ۴۹% از کودکان به اندازه کافی فعال بودند که می­توان نتیجه گرفت در این جمعیت شیوع بالایی از اضافه وزن و چاقی مرکزی با سطح پایینی از فعالیت بدنی و آمادگی جسمانی ارتباط دارد (۸۲).

گیولینو^[۲۰] و همکاران (۲۰۰۴) فاکتورهای مرتبط با چاقی در کودکان دبستانی را مورد بررسی قرار داد. در این مطالعه ۴۵۲ دانش ­آموز شرکت کردند که ۶۸ کودک مبتلا به اضافه وزن و چاقی بودند، ۹۷ کودک دارای وزن نرمال بودند انتخاب شدند، به آن­ها پرسش­نامه­ای در مورد سطح فعالیت بدنی روزانه داده شد. وزن، قد، BMI و چربی (میزان چین پوستی عضله سه سر بازو با تحت کتفی) در کودکان اندزه گیری شد. بچه­ها مطابق با BMI در هر سن به عنوان نرمال، کم وزن، اضافه وزن و یا چاق طبقه ­بندی شدند. یافته­ ها نشان داد که شیوع اضافه وزن و چاقی در دختران ۹/۲۲ درصد بود و چربی بین کودکان نرمال با افراد دیگر متفاوت بود. همچنین نشان می­دهد که در کودکان مبتلا به اضافه وزن و چاقی، چربی بدن به طور مستقیم با زمان نشستن روزانه در ارتباط است (۱۲).

مامون^[۲۱] و همکاران (۲۰۰۵) در پژوهشی خانواده و فاکتورهای اوایل زندگی همراه با تغییرات در وضعیت اضافه وزن بین سنین ۵-۱۴ سال را مورد بررسی قرار دادند. آزمودنی­ها شامل ۲۹۳۴ کودک بودند که ۵۲% آن­ها پسر بودند و به چهار گروه با تغییر در وضعیت اضافه وزن/ چاقی در بین سنین ۵-۱۴ سال تقسیم شدند، گروه اول هم دختر و هم پسر دارای وزن طبیعی، گروه دوم ۵ ساله­های چاق و ۱۴ ساله­های دارای وزن نرمال گروه سوم ۵ ساله­های دارای اضافه و چاقی و ۱۴ ساله­های دارای وزن نرمال و گروه چهارم کودکان دارای اضافه وزن و چاقی در هر دو جنس بودند. از ۲۹۳۴ شرکت کننده، ۲۰۱۸ نفر (۸/۶۸ درصد) دارای BMI نرمال بودند و ۴۲۵ نفر (۵/۱۴ درصد) BMI نرمال داشتند (۸۳).

تزوتزاس^[۲۲] و همکاران (۲۰۰۷) شیوع چاقی و بیمارهای همراه را در دانش ­آموزان مورد بررسی قرار داد. در این تحقیق ۳۱۴۰ کودک ۶-۱۲ ساله (که ۱۵۵۱ دختر بودند) شرکت داشتند. قد، وزن، دور کمر (WC)، BMI، نسبت دور کمر به قد (WHR) و چربی شکمی محاسبه شد. نتایج نشان داد که شیوع اضافه وزن و چاقی در دختران به ترتیب ۵/۲۶ و ۴/۶ درصد بود. شیوع چربی شکمی در دختران بر اساس دور کمر ۲/۱۴ درصد و بر اساس نسبت دور کمر به دور لگن ۲۰ درصد بود (۸۴).

کرومر هاسچیلد^[۲۳] و همکاران (۱۹۹۹) شیوع اضافه وزن و چاقی در کودکان دبستانی را مورد بررسی قرار دادند. این مطالعه به صورت مقطعی در سال ۱۹۷۵، ۱۹۸۵و ۱۹۹۵ انجام شده و یک پرسش نامه در سال ۱۹۹۵ استفاده شده است. کودکان ۷-۱۴ سال سن داشتند که ۱۰۰۰ نفر از شرکت کنندگان در ۱۹۷۵، ۷۵۳ نفر در سال ۱۹۸۵ و ۹۱۲ نفر در سال ۱۹۹۵ دختر بودند. در سال ۱۹۹۵ عوامل مورد بررسی در رابطه با اضافه وزن شامل وزن هنگام تولد، طول تولد، سن مدرسه­ای، تعداد فرزندان خانواده، شغل پدر، آموزش مادر و اندازه آپارتمان بوده است. اضافه وزن یا چاقی بر اساس صدک ۹۰ یا ۹۷ برای سن و جنس، به ویژه درصد BMI معین شد که نتیجه تحقیق نشان می­دهد شیوع اضافه وزن در دختران در بین سال­های ۱۹۷۵ - ۱۹۹۵ از ۷/۱۱ به ۷/۲۰ افزایش یافته است (۸۵).

لازریو و همکاران (۲۰۰۹) سطح فعالیت بدنی کودکان، تماشای تلویزیون و چاقی در جزیره قبرس را مورد بررسی قرار دادند. ۱۱۴۰ دانش ­آموز که ۵۳۳ نفر پسر و ۶۰۷ نفر بودند و ۹-۱۳ سال سن داشتند به روش نمونه گیری چند مرحله­ ای انتخاب شدند و این مطالعه از سال ۲۰۰۴ - ۲۰۰۵ انجام شد. کودکان یک پرسش­نامه فعالیت بدنی ۳۲ بخشی را کامل می­کردند که زمان فعالیت بدنی آزاد و رفتار­های بی­تحرک را به صورت سازمان یافته بررسی کردند. قد، وزن و دور کمر اندازه ­گیری شد. سپس درصد چربی بدن و چاقی کلی و شکمی بر اساس وضعیت­های چاقی و دور کمر (هم BMI و هم دور کمر، یا BMI یا دور کمر غیر طبیعی و هم BMI و هم دور کمر غیر طبیعی) محاسبه شد. نتایج نشان داد دختران بیش از ۴ ساعت تلویزیون و DVD تماشا می­ کنند، اغلب سه برابر بیشتر احتمال داشت که چاق باشند. همچنین نشان داده شد که در دختران بین فعالیت بدنی با درصد چربی، دور کمر، BMI و چاقی رابطه معنی­داری وجود دارد (۸۶).

۲-۴- جمع بندی

امروزه، اکثر مردم سراسر جهان با مشکل چاقی مواجه هستند و چاقی در همه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه شیوع یافته است. شیوع اضافه وزن در دختران در بین سال­های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۵ از ۷/۱۱ به ۷/۲۰ افزایش یافته است. سطح فعالیت بدنی، مدت زمان تماشای تلویزیون، فیلم­های ویدئویی و کار با کامپیوتر، BMI والدین و میزان کالری دریافتی روزانه بر شیوع چاقی کودکان موثر است. همچنین سطح فعالیت بدنی و زمان تماشای تلویزیون و انجام بازی­های رایانه­ای بر BMI، درصد چربی بدن، دور کمر و چاقی تاثیر می­ گذارد و موجب کاهش BMI و کاهش وزن در کودکان مبتلا به اضافه وزن و چاقی می­ شود. همچنین چاقی کودکان موجب کاهش آمادگی قلبی عروقی و نیز اختلال در عملکرد طبیعی قلبی تنفسی می­ شود. هدف از پژوهش حاضر ارتباط بین شیوع چاقی و فاکتورهای مرتبط با چاقی (درصد چربی و نسبت دور کمر به دور لگن) با سطح فعالیت بدنی و آمادگی هوازی است.

فصل سوم

روش شناسی پژوهش

۳-۱- مقدمه

این فصل ابتدا به نحوه چگونگی جمع­آوری اطلاعات می ­پردازد و اطلاعاتی پیرامون روش پژوهش و مراحل اجرای آن، جامعه آماری، نمونه آماری و روش انتخاب نمونه­ها، متغیرهای پژوهش و ابزار اندازه ­گیری ارائه می­ شود. همچنین چگونگی جمع­آوری اطلاعات مربوط به اندازه ­گیری­ها، تست ورزشی توضیح داده می­ شود و در پایان روش آماری مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات ذکر می­ شود.

۳-۲- جامعه آماری

آموزش و پرورش شهرستان جوانرود جامعه آماری دانش ­آموز دختر اول تا ششم ابتدایی این شهرستان که در سال ۹۲-۱۳۹۱ مشغول به تحصیل بوده ­اند ۲۳۱۶ نفر اعلام کرده است.

۳-۲-۱-نمونه آماری

از بین ۲۳۱۶ دانش ­آموز دختر دور ابتدایی شهرستان جوانرود و بر اساس جدول مورگان ۳۳۰ نفر انتخاب شدند و افرادی که تمایل به همکاری نداشتند حذف می­شدند و فرد دیگری به صورت تصادفی انتخاب شد.

۳-۳-متغیرهای پژوهش

متغیرهای پژوهش عبارتند از:

۱- BMI

۲- قد

۳- وزن

۴- درصد چربی بدن

۵- نسبت دور کمر به دور لگن

۶- سطح فعالیت بدنی

۷- آزمون YO-YO

۳-۴- روش پژوهش

این پژوهش کاربردی و از نوع توصیفی - همبستگی بوده است.

ابتدا به مدارس ابتدایی دخترانه شهرستان جوانرود رفته و آمار کلی دانش ­آموزان گرفته شد. انتخاب به صورت تصادفی از روی دفتر آمار بود، مثلا شماره­های ۱، ۱۵، ۳۰ و … انتخاب شدند. پس از تعیین آزمودنی­ها آن­ها را در یک جا جمع کرده و قبل از انجام کار به دانش ­آموزان در مود تحقیق حاضر توضیحات لازم داده و از آن­ها در مورد اینکه آیا حاضر هستند، در این پژوهش با ما همکاری کنند سوال می­شد پس از رضایت دانش ­آموزان برای اینکه والدین نیز از شرکت فرزندانشان در تحقیق حاضر مطلع شوند و از رضایت والدین اطمینان حاصل کنیم به دانش ­آموزان فرم رضایت والدین داده شد که والدین­شان آن را امضا کنند. پس از به دست آوردن رضایت والدین، قد، وزن دور کمر، دور لگن، ضخامت چربی زیر پوستی سه سر بازو و ساق پا (توسط کالیپر با روش دو نقطه­ای جکسون و پولاک) آن­ها اندازه ­گیری و ثبت شد. همه اندازه ­گیری­ها در صبح از ساعت ۸-۱۲ انجام شد. سپس به آزمودنی­ها پرسش­نامه فعالیت بدنی بک داده شد تا به آن پاسخ دهند و در پایان از آن­ها آزمون YO-YO گرفته شد. در صورتی کودکی در نیمه­های تحقیق تمایلی به تمایل به ادامه همکاری نداشت حذف و در نهایت فرد دیگری به صورت تصادفی انتخاب می­شد.

۳-۵- ابزارها و روش­های اندازه ­گیری

۳-۵-۱-اندازه ­گیری قد

برای به دست آوردن قد آزمودنی­ها از متر نواری استفاده شد که بر روی دیوار نصب شده بود، در حالی که کودکان بدون کفش به دیوار تکیه زده بودند و روبه رو را نگاه می­کردند و به روش استاندارد قد آزمودنی بر حسب سانتی­متر اندازه ­گیری و ثبت شد.

شکل ۱- نحوه­ اندازه ­گیری قد (سانتی­متر)

۳-۵-۲- اندازه ­گیری وزن

اندازه ­گیری وزن آزمودنی­ها با بهره گرفتن از ترازو دیجیتال scale pershenal انجام شد. روش اندازه ­گیری به این صورت بود که آزمودنی­ها بدون کفش و با حداقل لباس ممکن به مدت چند ثانیه روی ترازو قرار می­گرفتند و وزن آن­ها بر حسب کیلوگرم اندازه ­گیری و ثبت شد.

شکل ۲- نحوه­ اندازه ­گیری وزن (کیلوگرم)

صدک­های ۹۵، ۸۵ و ۵ ام BMI در دختران ۷-۱۲ سال تعیین شد (۷۰). آزمودنی­های با BMI پایین­تر از صدک ۵ استاندارد CDC برای سنین ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ سال به عنوان لاغر، BMI با صدک ۵ تا ۸۵ به عنوان نرمال، BMI با صدک ۸۵ تا ۹۵ به عنوان دارای اضافه وزن و BMI با صدک بیشتر از ۹۵ به عنوان چاق در نظر گرفته شد. جدول ۳-۱ رده­های وزنی (لاغر، نرمال، دارای اضافه وزن و چاق) بر اساس نمودار CDC در دختران ۷-۱۲ سال را نشان می­دهد.

جدول ۳-۱- تعیین رده­های وزنی (لاغر،نرمال، دارای اضافه وزن و چاق) بر اساس BMI در دختران ۷-۱۲ سال

چاق	اضافه وزن	نرمال	لاغر
صدک ˂ ۹۵	صدک ۸۵-۹۵	صدک ۵-۸۵	صدک ˃۵	سن
۷/۱۹	۶/۱۷-۷/۱۹	۴۹/۱۳-۶/۱۷	۴۹/۱۳	۷
۷/۲۰	۳/۱۸-۷/۲۰	۵۹/۱۳-۳/۱۸	۵۹/۱۳	۸
۷/۲۱	۲/۱۹-۷/۲۱	۷/۱۳-۲/۱۹	۷/۱۳	۹
۲۳	۲۰-۲۳	۱۴-۲۰	۱۴	۱۰
۲/۲۴	۸/۲۰-۲/۲۴	۴/۱۴-۸/۲۰	۴/۱۴	۱۱
۲/۲۵	۷/۲۱-۲/۲۵	۸/۱۴-۷/۲۱	۸/۱۴	۱۲

۳-۵-۴-اندازه ­گیری دور کمر

ابتدا فاصله­ی بین دنده تحتانی و تاج خاصره را تعیین و سپس قسمت وسط آن­ها را مشخص کرده و با بهره گرفتن از متر نواری دور کمر را در حالتی که موازی با زمین بود اندازه ­گیری شد (۳۵).

دور کمر

شکل ۱

شکل ۳- نحوه­ اندازه ­گیری دور کمر (سانتی­متر)

۳-۵-۵-دور لگن

برای اندازه ­گیری دور لگن (HC) جایی از لگن که بیشترین قطر را دارد، تعیین کرده و سپس با بهره گرفتن از متر نواری اندازه ­گیری انجام شد (۳۵).

دور لگن

شکل ۴- نحوه­ اندازه ­گیری دور لگن (سانتی­متر)

۳-۵-۳- تعیین نسبت دور کمر به دور لگن

نسبت دور کمر به دور لگن (WHR) با اندازه ­گیری دور کمر و دور لگن و از طریق تقسیم دور کمر به دور لگن به دست می ­آید. در قسمت پایین فرمول محاسبه نسبت دورکمر به دور لگن آمده است.

(cm) دور لگن /(cm) دور کمر= WHR

۳-۵-۶- اندازه ­گیری درصد چربی بدن در آزمودنی­ها

درصد چربی بدن آزمودنی­ها از طریق اندازه ­گیری ضخامت لایه چربی زیرپوستی ناحیه سه سر بازو و ساق پا با بهره گرفتن از کالیپر اندازه ­گیری و با جایگزینی در معادلات مخصوص برآورد درصد چربی بدن که توسط جکسون و پولاک ارائه شده برآورد شد. لازم به ذکر است تمام اندازه ­گیری­ها از سمت راست بدن صورت گرفت. همچنین دو تا سه بار اندازه ­گیری در هر دو ناحیه انجام شد. ۴ ثانیه پس از رهایی دستگیره کالیپر اندازه ضخامت خوانده شد. روش اندازه ­گیری ضخامت لایه­ی چربی هر ناحیه از بدن بر اساس معادله جکسون پولاک بود که به صورت زیر انجام شد و از طریق فرمول زیر که مخصوص دختران است درصد چربی بدن به دست آمده (۸۷).

۵ + (مجموع چین پوستی سه سر و ساق×۶۴۵/۰) = درصد چربی بدن

۳-۵-۶-۱-اندازه ­گیری ضخامت لایه چربی زیر پوستی سه سر بازو

در حالتی که آزمودنی ایستاده آرنج خود را تا زاویه ۹۰ درجه در کنار بدن خم نموده، فاصله بین مفصل شانه تا زائده آرنجی را اندازه گرفته و سپس نقطه میانی آن­ها را تعیین کرده، در نهایت از آزمودنی خواسته تا دستش را به حالت شل و آزاد در کنار بدن رها نموده و محقق در پشت سر فرد ایستاده و کالیپر را دست راست و انگشت سبابه و شست دست چپ یک سانتی­متر بالای علامت را گرفته و میزان چین پوستی سه سر بازو اندازه ­گیری و ثبت شد (۸۸).

شکل ۵- نحوه­ اندازه ­گیری ضخامت لایه چربی زیر پوستی سه سر بازو

۳-۵-۶-۲- اندازه ­گیری ضخامت لایه چربی زیر پوستی ساق پا

در حالتی که کف پای آزمودنی روی زمین و زاویه ساق و ران ۹۰ درجه بود. ضخیم­ترین محیط ساق پای آزمودنی را تعیین کرده و سپس ناحیه میانی آن را مشخص و سپس با انگشت سبابه و شست دست چپ ناحیه مورد نظر گرفته و در دست دیگر که کالیپر وجود داشت، میزان چین پوستی ساق را تعیین و ثبت شد (۸۸).

شکل ۶- نحوه­ اندازه ­گیری ضخامت لایه چربی زیر پوستی ساق پا

۳-۵-۷- تعیین BMI

BMI با تقسیم وزن بر حسب کیلوگرم بر مجذور قد بر حسب متر مربع و از طریق از فرمول BMI=W/h² محاسبه شده است.

۳-۵-۸- سن تقویمی

سن آزمودنی­ها بر اساس سن شناسنامه­ای تعیین شد.

۳-۵-۹- سطح فعالیت بدنی

سطح فعالیت بدنی در این پژوهش با بهره گرفتن از پرسش­نامه استاندارد فعالیت بدنی بک (Beacke)^[24] تعیین شد. مجموع امتیازاتی را که هر آزمودنی از طریق جواب دادن به سوالات پرشس­نامه بک به دست آورد به عنوان معیاری برای تعیین سطح فعالیت بدنی در نظر گرفته شد و سطح فعالیت بدنی کودکان را با هم مقایسه شد.

۳-۵-۱۰- آزمون YO-YO

پس از اندازه ­گیری قد، وزن، دور کمر، دور لگن، درصد چربی بدن و کامل کردن پرسش­نامه استاندارد بک، ازدختران ۷-۱۲ سال آزمون YO-YO گرفته شد. به دلیل کمبود زمان و تعطیل شدن مدارس امکان ارزیابی آزمون YO-YO برای همه آزمودنی­ها نبود، به همین دلیل به طور تصادفی از بین ۹۱ نفر کودک ۷-۱۲ سال انتخاب شدند و آزمون YO-YO را انجام دادند. به دلیل عدم دسترسی همه آزمودنی­ها به سالن و کمبود زمان این آزمون هم در سالن و هم در مدرسه حیاط انجام شد که یک منطقه ۲۰ متر معین شد و سپس علامت گذاری شد و ابتدا و انتهای این منطقه ۳ متر را معین کرده پس از دادن توضیحات لازم در مورد نحوه­ اجرای آزمون از آزمودنی­ها خواسته شد که آزمون را انجام دهند. فرد باید با شنیدن صدای بوق شروع به دویدن کند و قبل از به صدا در آمدن بوق بعدی باید به منطقه­ ۳ متری آخر مسیر رسیده باشد (یعنی اینکه حداقل ۱۷ متر از مسیر را طی کرده باشد). زمانی که فرد به انتهای مسیر رسید، باید دور زده و به نقطه­ی شروع بازگردد و قبل از به صدا در آمدن بوق بعدی باید فرد به منطقه ی ۳ متر آخر رسیده باشد و به همین صورت طبق زمان بندی تعیین شده بوق­ها به صدا در می­آیند و فرد هم باید قبل از به صدا در آمدن بوق بعدی به نقاط مشخص شده برسد، در غیر اینصورت فرد آزمودنی از آزمون حذف می­ شود و مسافت طی شده ثبت گردید. زمان بندی این آزمون را اصطلاحا YO-YO می­گویند، به این صورت که زمان بندی در دور اول و دوم مدت ۹ ثانیه خواهد بود و در دورهای بعدی زمان به صورت متناوب کم و زیاد می­ شود.

۲۰ M

۳ M

۳ M

شکل ۷- نحوه­ اجرای آزمون YO-YO

۳-۷- روش آماری

برای تجزیه و تحلیل داده ­ها از روش­های توصیفی در قالب جدول، نمودارها و … و استنباطی مناسب شامل آزمون کلموگراف – اسمیرنف برای بررسی توزیع طبیعی داده ­ها و از همبستگی پیرسون و اسپیرمن برای تعیین همبستگی بین عوامل در سطح معنی داری ۰۵/۰p استفاده شد. کلیه محاسبات آماری با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS17 انجام شد.

فصل چهارم

یافته­ ها

۴-۱- مقدمه

در فصل حاضر، اطلاعات جمع­آوری شده با بهره گرفتن از روش­های آماری مربوطه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. ابتدا به توصیف داده ­های اندازه ­گیری شده در مراحل مختلف پژوهش پرداخته و سپس نتایج حاصل از روش­های آمار استنباطی و چگونگی پذیرش یا رد فرضیه ­های پژوهش ارائه شده است.

۴-۲- تجزیه و تحلیل داده ­ها

۴-۲- ۱-اطلاعات و ویژگی­های توصیفی آزمودنی­ها

در ادامه آمار توصیفی متغیرها به صورت میانگین و انحراف استاندارد در جداول ۴-۱، ۴-۲ و ۴-۳ ارائه شده است.

جدول ۴-۱- ویژگی­های عمومی آزمودنی­ها

متغیر	قد (cm)	وزن (kg)	BMI (kg/m2)
سن (سال)	انحراف معیار ±میانگین	انحراف معیار ±میانگین	انحراف معیار±میانگین
۷	۵۱۱/۵±۲۱/۱۲۱	۲۹۷/۴±۸۷/۲۲	۹۰/۱±۵۰/۱۵
۸	۴۳/۷±۶۵/۱۲۵	۸۸/۵±۶۹/۲۵	۴۴/۲±۲۰/۱۶
۹	۵۹/۶±۲۱/۱۳۰	۸۶/۴±۱۹/۲۶	۷۹/۱±۳۹/۱۵
۱۰	۳۲/۶±۰۴/۱۳۷	۶۳/۶±۵۸/۳۱	۶۴/۲±۷۵/۱۶
۱۱	۷۰/۶±۶۰/۱۴۲	۸۵/۷±۵۷/۳۴	۱۰/۳±۹۰/۱۶
۱۲	۵۴/۷±۵۹/۱۵۰	۶۰/۹±۵۶/۴۱	۳۱/۳±۲۱/۱۸

در جدول ۴-۲- میانگین دور کمر، دور لگن، ضخامت چربی سه سر و ساق، نسبت دور کمر به دور لگن و درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود تعیین شده است.

جدول ۴-۲-میانگین متغیرهای مورد مطالعه (به صورت انحراف معیار± میانگین)

چربی بدن (درصد)	مجموع ضخامت چربی زیر پوستی (cm)	چین پوستی ساق (mm)	چین پوستی سه سر (mm)	نسبت دورکمر به دور لگن	دور لگن (cm)	دور کمر (cm)	تعداد	سن (سال)
۲۲/۴±۲۱/۱۹	۷۱/۶±۰۳/۲۲	۵۱/۳±۶۲/۱۰	۲۰/۳±۴۱/۱۱	۰۱/۰±۸۶/۰	۱۱/۴±۳۱/۶۴	۸۷/۳±۹۶/۵۳	۶۱	۷
۵۸/۴±۴۶/۲۰	۶۷/۷±۹۸/۲۳	۷۲/۳±۵۱/۱۱	۹۵/۳±۴۷/۱۲	۰۱/۰±۸۷/	۱۷/۶±۲۳/۶۶	۰۲/۶±۷/۵۵	۵۵	۸
۹۲/۳±۳۷/۱۹	۶۳/۶±۲۹/۲۲	۰۳/۳±۶۲/۱۰	۶۰/۳±۶۷/۱۱	۰۲/۰±.۸۷/۰	۸/۴±۷۴/۶۶	۶۷/۴±۹۲/۵۶	۶۳	۹
۵۴/۴±۱۶/۲۱	۴۵/۷±۰۶/۲۵	۶۷/۳±۰۴/۱۲	۷۸/۳±۰۲/۱۳	۰۱/۰±۸۶/۰	۱۵/۷±۸۸/۷۱	۰۲/۷±۹۶/۶۱	۵۳	۱۰
۵/۵±۴۲/۲۱	۹۲/۸±۴۶/۲۵	۴۱/۴±۵۲/۱۲	۵۱/۴±۹۴/۱۲	۰۱/۰±۸۷/۰	۱۲/۷±۵۱/۷۵	۱۷/۷±۹۴/۶۵	۵۲	۱۱
۵۶/۵±۳۵/۲۳	۹۹/۸±۴۶/۲۸	۵۲/۴±۲۲/۱۴	۴۷/۴±۲۴/۱۴	۰۲/۰±.۸۷/۰	۸۳/۷±۸۶/۸۰	۱۴/۸±۰۱/۷۱	۵۱	۱۲

در جدول ۴-۳- میانگین فعالیت بدنی و آزمون YO-YO نشان داده شده است. میانگین سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال بین ۴۶ تا ۵۰ بود که دختران ۹ سال بیشترین فعالیت و دختران ۱۲ سال کمترین فعالیت را داشتند. میانگین آزمون YO-YO بین ۱۰۰ تا ۱۶۰ متر بوده است و بیشترین میزان مسافت طی شده توسط دختران ۱۲ سال انجام شد.

جدول ۴-۳- میانگین آزمون YO-YO و سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال

سن	تعداد	آزمون YO-YO (متر)	تعداد	فعالیت بدنی
۷	۱۵	۲۳/۵۴±۳۳/۱۰۱	۵۵	۷/۲±۹۱/۴۹
۸	۱۵	۹۹/۷۷±۳۳/۱۲۱	۴۸	۲۵/۴±۷۹/۴۸
۹	۱۴	۰۹/۶۵±۸۶/۱۴۲	۵۷	۱/۴±۶۲/۵۰
۱۰	۱۷	۰۶/۹۲±۲۹/۱۷۵	۴۵	۰۱/۴±۸۷/۴۸
۱۱	۱۵	۲۴/۸۷±۱۹۶	۴۵	۸/۴±۳۶/۴۸
۱۲	۱۵	۵۲/۷۴±۲۲۴	۴۱	۰۵/۶±۱۴/۴۶
مجموع	۹۱	۹۱/۸۵±۶۶/۱۶۰

فعالیت بدنی	درصد	فراوانی	BMI	رده­های وزنی
۰۲/۴±۷۶/۵۱	۴۷/۱۱%	۷	۴۳/۰±۷۸/۱۲	لاغر
۶۲/۲±۷۶/۴۹	۱۳/۷۲%	۴۴	۹۳/۰±۱۷/۱۵	نرمال
۸۷/۰±۵۴/۴۹	۴۷/۱۱%	۷	۵۷/۰±۲۱/۱۸	اضافه وزن
۰۷/۲±۴۶/۴۷	۹۱/۴%	۳	۱۸/۰±۳۳/۲۰	چاق
		۶۱

جدول ۴-۴- رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) و سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال

جدول ۴-۵- رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) و سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال

فعالیت بدنی	درصد	فراوانی	BMI	رده­های وزنی
۰۲/۵±۰۴/۵۲	۰۹/۹	۵	۲۹/۰±۰۷/۱۳	لاغر
۱۵/۴±۲۰/۴۹	۲۷/۶۷	۳۷	۸۵/۰±۳۴/۱۵	نرمال
۶/۳±۸۴/۴۶	۵۴/۱۴	۸	۷۲/۰±۷۱/۱۸	اضافه وزن
۷/۳±۱۲/۴۶	۰۹/۹	۵	۱۴/۲±۶۳/۲۱	چاق
		۵۵

جدول ۴-۶- رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) و سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال

فعالیت بدنی	درصد	فراوانی	BMI
۸۷/۳±۸۷/۵۲	۲۸/۱۴	۹	۵۹/۰±۹۷/۱۲	لاغر
۱۲/۴±۳۳/۵۰	۵۳/۸۲	۵۲	۲۹/۱±۶/۱۵	نرمال
۵۶/۰±۴/۴۸	۱۷/۳	۲	۲/۰±۶۸/۲۰	اضافه وزن
۰		۰	۰	چاق
		۶۳

جدول ۴-۷- رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال

جدول ۴-۸- رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال

وزن	BMI	فراوانی	درصد	فعالیت بدنی
لاغر	۱۷/۰±۷/۱۳	۵	۶۱/۹	۳۹/۳±۶۵/۵۰
نرمال	۷۳/۱±۶۲/۱۶	۴۴	۶۱/۸۴	۶۹/۴±۶/۴۸
اضافه وزن	۱۳/۲۳	۱	۹۲/۱	۸۵/۴۲
چاق	۱/۵±۹۴/۲۷	۲	۸۴/۳	۲۴/۴±۴۱
		۵۲

فعالیت بدنی	درصد	فراوانی	BMI	رده­های وزن
۹۲/۵±۴۷/۵۲	۵۴/۷	۴	۸۷/۰±۸۲/۱۲	لاغر
۶/۸±۳۵/۴۷	۰۱/۸۳	۴۴	۴۱/۱±۴۱/۱۶	نرمال
۰±۸/۴۷	۷۷/۳	۲	۲/۱±۹۷/۲۰	اضافه وزن
۸۴/۰±۴/۴۷	۶۶/۵	۳	۹۶/۰±۲۴/۲۴	چاق
۱۰۰		۵۳

جدول ۴-۹- رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال

رده­های وزنی	BMI	فراوانی	درصد	فعالیت بدنی
لاغر	۸۷/۰±۱۶/۱۴	۶	۷۶/۱۱	۶۳/۲±۲۹/۴۸
نرمال	۸۲/۱±۴۶/۱۷	۳۶	۵۸/۷۰	۶/۴±۶/۴۸
اضافه وزن	۹۵/۰±۲۳	۶	۷۶/۱۱	۱/۸±۶۲/۴۳
چاق	۷۳/۰±۷۱/۲۵	۳	۸۸/۵	۷/۰±۵/۴۰
		۵۱

نمودار ۴-۱– میانگین قد دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

نمودار ۴-۲- میانگین وزن دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

نمودار ۴-۳- میانگین BMI در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

نمودار ۴-۴- میانگین نسبت دور کمر به دور لگن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

نمودار ۴-۵- میانگین درصد چربی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

نمودار ۴-۶- میانگین سطح فعالیت بدنی در دختران ۷- ۱۲ سال شهرستان جوانرود

نمودار ۴-۷- میانگین آزمون YO-YO در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

نمودار ۴-۸- تعیین میزان لاغری، وزن نرمال، اضافه وزن و چاقی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

نمودار ۴-۹- نمودار قد، وزن، BMI و درصد چربی دختران ۷-۱۲ نسبت به ۷ سال­ها

۴-۳- آزمون فرضیه ­ها

برای تعیین طبیعی بودن توزیع داده ­های از آزمون کلموگروف- اسمیرنف استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داد توزیع تمام داده ­های مورد اندازه ­گیری طبیعی است (۰۵/۰p).

۴-۳-۱- فرضیه اول

بررسی ارتباط بین رده­های مختلف وزنی (لاغر، نرمال، دارای اضافه وزن و چاق) با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود.

۴-۳-۱-۱- زیر فرضیه اول- بین رده­های وزنی مختلف وزنی (لاغر، وزن نرمال، اضافه وزن و چاق) با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

همانطور که جدول ۴-۱۰ نشان می­دهد، بین رده­های وزنی (لاغر، وزن نرمال، اضافه وزن و چاق) با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد. بنابراین فرضیه صفر تایید می­ شود.

جدول ۴-۱۰- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال

		سطح فعالیت بدنی
رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق)	ضریب همبستگی اسپیرمن	۲۲/۰-
	P value	۰۹/۰

نمودار ۴-۱۰- ارتباط بین رده­های وزنی با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال

۴-۳-۱-۲- زیر فرضیه دوم- بین رده­های وزنی مختلف وزنی (لاغر، وزن نرمال، اضافه وزن و چاقی) با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

همانطور که جدول ۴-۱۱- نشان می­دهد، بین رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) و بین سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال شهرستان جوانرود رابطه­ پایین، معکوس و معنی­دار وجود دارد. بنابراین فرض صفر رد می­ شود.

جدول ۴-۱۱- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال

		سطح فعالیت بدنی
رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق)	ضریب همبستگی اسپیرمن	۳۳/۰-
	P value	*۰۲/۰

نمودار ۴-۱۱- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال

۴-۳-۱-۳- زیر فرضیه سوم- بین رده­های وزنی مختلف وزنی (لاغر، وزن نرمال، اضافه وزن و چاقی) با سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

همانطور که جدول ۴-۷- نشان می­دهد، بین رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) و بین سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال شهرستان جوانرود رابطه­ پایین، معکوس و معنی­دار وجود دارد. بنابراین فرض صفر رد می­ شود.

جدول ۴-۱۲- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال

		سطح فعالیت بدنی
رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق)	ضریب همبستگی اسپیرمن	۳۰/۰-
	P value	*۰۲/۰

نمودار ۴-۱۲- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال

۴-۳-۱-۴- زیر فرضیه چهارم- بین رده­های وزنی مختلف وزنی (لاغر، وزن نرمال، اضافه وزن و چاقی) با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

همانطور که جدول ۴-۸- نشان می­دهد، بین رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) و بین سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال شهرستان جوانرود رابطه­ معنی­دار وجود ندارد. بنابراین فرض صفر تایید می­ شود.

جدول ۴-۸- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰سال

		سطح فعالیت بدنی
رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق)	ضریب همبستگی اسپیرمن	۲۰/۰-
	P value	۱۷/۰

نمودار ۴-۱۳- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال

۴-۳-۱-۵- زیر فرضیه پنجم- بین رده­های وزنی مختلف وزنی (لاغر، وزن نرمال، اضافه وزن و چاقی) با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

همانطور که جدول ۴-۹- نشان می­دهد، بین رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) و بین سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال شهرستان جوانرود رابطه­ پایین، معکوس و معنی­دار وجود دارد. بنابراین فرض صفر رد می­ شود.

جدول ۴-۹- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال

		سطح فعالیت بدنی
رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق)	ضریب همبستگی اسپیرمن	۳۳/۰-
	P value	*۰۲/۰

نمودار ۴-۱۴- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال

۴-۳-۱-۶- زیر فرضیه ششم- بین رده­های وزنی مختلف وزنی (لاغر، وزن نرمال، اضافه وزن و چاقی) با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

همانطور که جدول ۴-۱۰- نشان می­دهد، بین رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) و بین سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه­ معنی­دار وجود ندارد. بنابراین فرض صفر تایید می­ شود.

جدول ۴-۱۰- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال

		سطح فعالیت بدنی
رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق)	ضریب همبستگی اسپیرمن	۲۸/۰-
	P value	۰۷/۰

نمودار ۴-۱۵- ارتباط بین رده­های وزنی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال

­­

۴-۳- ۲- فرضیه دوم

بررسی ارتباط بین ترکیب بدنی با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

۴-۳-۲-۱- زیر فرضیه اول- بررسی ارتباط بین BMI و سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

۴-۳-۲-۲- زیر فرضیه دوم- بررسی ارتباط بین درصد چربی و سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

۴-۳-۲-۱- بررسی ارتباط بین BMI و سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

۴-۳-۲-۱-۱- زیر فرضیه اول- بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان داد که بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال شهرستان جوانرود رابطه متوسط، معکوس و معنی­دار (۵/۰- r=، ۰۰/۰p=) وجود دارد. بنابراین فرض صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۱۶- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال

۴-۳-۲-۱-۲- زیر فرضیه دوم- بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان می­دهد بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال شهرستان جوانرود رابطه پایین، معکوس و معنی­دار (۳۹/۰- r=، ۰۰۵/۰p=) وجود دارد. بنابراین فرض صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۱۷- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال

۴-۳-۲-۱-۳- زیر فرضیه سوم- بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان داد که بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد (۱۸/۰- r=، ۱۸/۰p=). بنابراین فرض صفر تایید می­ شود.

نمودار ۴-۱۸- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال

۴-۳-۲-۱-۴- زیر فرضیه چهارم- بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان داد که بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دخترا ن ۱۰ سال شهرستان جوانرود رابطه پایین، معکوس و معنی­دار (۳۹/۰- r=، ۰۰۸/۰p=) وجود دارد. بنابراین فرض صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۱۹- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال

۴-۳-۲-۱-۵- زیر فرضیه پنجم- بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان داد که بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال شهرستان جوانرود رابطه متوسط، معکوس و معنی­دار (۵۲/۰- r=، ۰۰/۰p=) وجود دارد. بنابراین فرض صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۲۰- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال

۴-۳-۲-۱-۶- زیر فرضیه ششم- بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان داد که بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه پایین، معکوس و معنی­دار (۳۳/۰- r=، ۰۳/۰p=) وجود دارد. بنابراین فرض صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۲۱- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال

۴-۳-۲-۲- بررسی ارتباط بین درصد چربی با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

۴-۳-۲-۲-۱- زیر فرضیه اول- بین درصد چربی با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان داد که بین درصد چربی با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد (۲۴/۰- r=، ۰۶/۰p=). بنابراین فرض صفر تایید می­ شود.

نمودار ۴-۲۲- ارتباط بین درصد چربی با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال

۴-۳-۲-۲- ۲- زیر فرضیه دوم- بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان داد که بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد (۱۸/۰- r=، ۲۱/۰p=). بنابراین فرض صفر تایید می­ شود.

نمودار ۴-۲۳- ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال

۴-۳-۲-۲-۳- زیر فرضیه سوم- بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان داد که بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد (۱۱/۰- r=، ۴۰/۰p=). بنابراین فرض صفر تایید می­ شود.

نمودار ۴-۲۴- ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال

۴-۳-۲-۲-۴- زیر فرضیه چهارم- بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان داد که بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد (۰۴/۰- r=، ۷۹/۰p=). بنابراین فرض صفر تایید می­ شود.

نمودار ۴-۲۵-ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال

۴-۳-۲-۲-۵- زیر فرضیه پنجم- بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان داد که بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال شهرستان جوانرود رابطه متوسط، معکوس و معنی­دار (۴۷/۰- r=، ۰۰۱/۰ p=) وجود دارد. بنابراین فرض صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۲۶- ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال

۴-۳-۲-۲-۶- زیر فرضیه ششم- بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

پژوهش حاضر نشان داد که بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه پایین، معکوس و معنی­دار (۳۸/۰- r=، ۰۱/۰ p=) وجود دارد. بنابراین فرض صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۲۷- ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال

۴-۳-۳- فرضیه سوم

بررسی ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود

۴-۳-۳-۱- زیر فرضیه اول- بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال شهرستان جوانرود رابطه متوسط، معکوس و معنی­دار (۴۴/۰- r=، ۰۰/۰p=) وجود دارد. بنابراین فرضیه صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۲۸- رابطه بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷ سال

۴-۳-۳-۲- زیر فرضیه دوم- بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد (۰۸/۰- r=، ۵۲/۰p=). بنابراین فرضیه صفر تایید می­ شود.

نمودار ۴-۲۹- ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۸ سال

۴-۳-۳-۳- زیر فرضیه سوم- بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی ­دار وجود ندارد (۱۲/۰- r=، ۳۷/۰p=). بنابراین فرضیه صفر تایید می­ شود.

نمودار ۴-۳۰- ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن و سطح فعالیت بدنی در دختران ۹ سال

۴-۳-۳-۴- زیر فرضیه چهارم- بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال شهرستان جوانرود رابطه پایین، معکوس و معنی­دار (۲۹/۰- r=، ۰۴/۰p=) وجود دارد. بنابراین فرضیه صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۳۱- ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۰ سال

۴-۳-۳-۵- زیر فرضیه پنجم- بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­داری وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال شهرستان جوانرود رابطه متوسط، معکوس و معنی­دار (۴۴/۰- r=، ۰۲/۰ p=) وجود دارد. بنابراین فرضیه صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۳۲- ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۱ سال

۴-۳-۳-۶- زیر فرضیه ششم- بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین نسبت دور کمر به دور لگن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه متوسط، معکوس و معنی­دار (۳۳/۰- r=، ۰۳/۰p=) وجود دارد. بنابراین فرضیه صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۳۳- ارتباط بین نسبت دور کمر به دور لگن و سطح فعالیت بدنی در دختران ۱۲ سال

۴-۳-۴- فرضیه چهارم

بین سن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود ارتباط معنی­دار وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین سن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه متوسط، معکوس و معنی­دار (۲۲/۰- r=، ۰۰/۰p=) وجود دارد. بنابراین فرضیه صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۳۴- ارتباط بین سن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال

۴-۳-۵ – فرضیه پنجم

بین آزمون YO-YO و نسبت دور کمر به دور لگن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین آزمون YO-YO و نسبت دور کمر به دور لگن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه پایین، مستقیم و معنی­دار (۲۴/۰r=، ۰۱/۰ p=) وجود دارد. بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۳۵- ارتباط بین آزمون YO-YO با نسبت دور کمر به دور لگن در دختران ۷-۱۲ سال

۴-۳-۶- فرضیه ششم

بین آزمون YO-YO با درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین آزمون YO-YO با درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه پایین، معکوس و معنی­دار (۲۱/۰- r=، ۰۴/۰p=) وجود دارد. بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۳۶- ارتباط بین آزمون YO-YO با درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال

۴-۳-۷ فرضیه هفتم

بین آزمون YO-YO با سن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین آزمون YO-YO با سن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه متوسط، مستقیم و معنی­دار (۵/۰r=، ۰۰/۰p=) وجود دارد. بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۳۷- ارتباط بین آزمون YO-YO با سن در دختران ۷-۱۲ سال

۴-۳-۸- فرضیه هشتم

بین آزمون YO-YO با BMI در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین آزمون YO-YO با BMI در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد (۵/۰r=، ۰۰/۰p=). بنابراین، فرضیه صفر تایید می­ شود.

نمودار ۴-۳۸- ارتباط بین آزمون YO-YO و BMI دختران ۷-۱۲ سال

۴-۳-۹- فرضیه نهم

بین آزمون YO-YO با وزن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه معنی­دار وجود ندارد.

نتایج پژوهش نشان می­دهد، بین آزمون YO-YO با وزن در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود رابطه پایین، مستقیم و معنی­دار (۲۹/۰r=، ۰۵/۰ p=) وجود دارد. بنابراین، فرضیه صفر رد می­ شود.

نمودار ۴-۳۹- ارتباط بین آزمون YO-YO با وزن در دختران ۷-۱۲ سال

فصل پنجم

خلاصه، بحث و نتیجه ­گیری

۵-۱- مقدمه

در فصل حاضر ابتدا به خلاصه پژوهش پرداخته سپس با بهره گرفتن از ادبیات پژوهش و مطالعات انجام شده به بحث و بررسی نتایج پژوهش پرداخته می­ شود و در نهایت پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده ارائه می­گردد.

۵-۲- خلاصه پژوهش

در سال­های اخیر، چاقی کودکان به یک موضوع گسترده­ی جهانی تبدیل شده است. از آنجایی که انجام فعالیت بدنی مناسب یکی از ساده­ترین راه­های دستیابی به حفظ سلامتی و داشتن وزن مطلوب است. هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان شیوع چاقی و ارتباط آن با سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود بود. ۳۳۵ دختر ۷-۱۲ سال از بین ۲۳۱۶ دانش ­آموز دختر مقطع ابتدایی شهرستان جوانرود به طور تصادفی انتخاب شدند. قد، وزن، سن، نسبت دور کمر به دور لگن، ضخامت چربی زیر پوستی دو نقطه­ای سه سر و ساق در دانش ­آموزان دختر اندازه ­گیری شد. برای تعیین سطح فعالیت بدنی آزمودنی­ها از پرسش­نامه استاندارد فعالیت بدنی بک استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ­ها از ضریب همبستگی پیرسون و اسیپیرمن در سطح معنی­داری ۰۵/۰p≤ استفاده شد. یافته­های پژوهش نشان داد که شیوع چاقی و اضافه وزن در دختر ۷-۱۲ سال شهرستان جوانرود به ترتیب ۷۷/۴ و ۷۶/۷ درصد بود. همچنین بین شیوع اضافه وزن و سطح فعالیت بدنی رابطه منفی، متوسط و معنی­دار (۴۴/۰ r= -، ۰۴/۰p)، بین چاقی و سطح فعالیت بدنی رابطه منفی، بالا و معنی­دار (۷۳/۰r= -، ۰۰۵/۰p) و بین سن (۲۲/۰- r=، ۰٫۰۰p)، نسبت دور کمر به دور لگن (۳۵/۰- r=، ۰٫۰۰p) و درصد چربی بدن و سطح فعالیت بدنی (۳۲/۰- r=، ۰٫۰۰p) رابطه منفی، پایین و معنی­دار مشاهده شد.

۵-۳- بحث

۵-۳-۱- بررسی شیوع چاقی در دختران ۷- ۱۲ سال

نتایج پژوهش حاضر نشان داد که میزان شیوع چاقی و اضافه وزن در دختران ۷-۱۲ سال ۷۷/ ۴ و ۷۶ /۷ درصد می­باشد، همچنین میزان شیوع لاغر و وزن نرمال به ترتیب ۷۱/۷۶ و ۷۴/۱۰ درصد است. شیوع اضافه وزن و چاقی در دختران ۸ سال به ترتیب با ۵۴/۱۴ و ۰۹/۹ درصد بیشترین میزان اضافه وزن و چاقی در ختران ۷-۱۲ بود. پژوهشی که در سال ۸۹-۱۳۸۸ بر روی دانش ­آموزان ابتدایی کرمانشاه انجام شد، نشان داد میزان شیوع چاقی و اضافه وزن در دختران ابتدایی به ترتیب ۱/۸ و ۳/۱۴ درصد بود که نسبت به شهرستان جوانرود این مقدار بسیار بالا است (۸۹) و تقریبا دو برابر است. همچنین نسبت شهرها همانند سمنان با ۸/۲۱ درصد اضافه وزن و ۴/۱۰ چاقی (۶۲)، تهران با ۳/۱۳ درصد اضافه وزن و ۷/۷ درصد چاقی (۹۰)، چهار محال و بختیاری با ۹/۹ درصد چاقی (۴۸) و کشورهایی همانند آمریکا با ۱/۳۹ درصد اضافه وزن و ۲۲ درصد چاقی (۹۱)، اردن با ۴/۱۹ درصد اضافه وزن و ۶/۵ درصد چاقی (۹۲) و برزیل با ۹/۲۲ درصد چاقی (۱۲) پایین است؛ اما، نسبت به شهرهای همانند یزد با ۴/۳ درصد چاقی (۹۳) و نیشابور با ۱/۳ درصد چاقی (۹۴)، شیوع چاقی در شهرستان جوانرود بالاتر است. کودکان آسیا بیشترین میزان اضافه وزن را به خود اختصاص می­ دهند و ۶۰ درصد (۶/۱۰ میلیون نفر) کودکان کشورهای در حال توسعه این قاره دارای اضافه وزن هستند (۱۵). در حال حاضر حدود ۱۶ درصد از کودکان در اروپا اضافه وزن دارند و ۸ درصد چاق هستند (۱۴). مقدسی و همکاران (۱۳۸۹) نشان دادند که شیوع اضافه وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان تهرانی به ترتیب ۱/۲۱ و ۸/۷ درصد است (۱۵). محمد نبوی و همکاران (۱۳۸۸) با تحقیق درباره میزان چاقی و عوامل مرتبط با آن در دانش ­آموزان ۷-۱۲ سال به این نتیجه رسیدند که چاقی کودکان با چاقی والدین در ارتباط است و به ازای هر واحد افزایش BMI پدر و مادر، شانس چاقی در کودک به ترتیب ۱۵/۱ و ۱۸/۱ برابر می­ شود (۶۲).

همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد در دختران ۷-۱۲ سال متغیر قد، وزن و BMI با بالا رفتن سن افزایش می­یابد. میانگین قد، وزن و BMI در دختران ۷-۱۲ سال شهرستان به ترتیب ۹۳/۱۳۳ سانتی­متر، ۳۰ کیلوگرم و ۴۲/۱۶ است. میانگین قد و وزن در دختران ابتدایی شهرستان جوانرود نسبت به دختران ابتدایی شهر زاهدان که میانگین و انحراف استاندار قد و وزن به ترتیب ۱۰±۷/۱۲۶ و ۲/۶ ±۲۴ بود (۹۵) بهتر است؛ اما، انحراف استاندارد قد و وزن در شهرستان جوانرود بسیار زیاد است که نشان می­دهد دامنه تغییرات زیاد است و امکان دارد تعدادی از کودکان در معرض سو تغدیه و پیامدهای ناشی از آن مانند لاغری، کم وزنی و کوتاهی قد باشند؛ و در مقابل تعداد دیگری دارای اضافه وزن مفرط باشند و یا قد بلندتری نسبت به سن­شان داشته باشند که هیچ کدام از این­ها مناسب نیست. همچنین باور بسیاری پزشکان بر این است که کودکان آسیایی، کوتاه­تر و کم وزن­تر از دیگر همسن و سال­های سفید پوست خود هستند که این اختلاف تقریبا به اندازه یک خط از خطوط صدک منحنی رشد می­باشد، به عنوان مثال از صدک ۲۵ تا ۵۰ در منحنی رشد (۷۸) است. همچنین چند مطالعه انجام شده دیگر در کشورمان نیز بر کم­تر بودن شاخص رشد در کودکان ایرانی تاکید دارند (۹۶،۹۷). مریم رزاقی آذر نیز (۱۳۸۴) با تعیین قد و وزن و BMI در دختران ۶-۱۷ سال به این نتیجه رسید که دختران ایرانی قد و وزن کمتری نسبت به مقادیر NCHS دارند که در مورد قد این اختلاف چشمگیرتر بود (۷۸).

۵-۳-۲- ارتباط بین سطح فعالیت بدنی و رده­های وزنی (لاغر، وزن نرمال، دارای اضافه وزن و چاق)

نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بین سطح فعالیت بدنی و رده­های وزنی (لاغر، وزن نرمال، اضافه وزن و چاقی) در دختران ۸، ۹ و ۱۱ سال رابطه معکوس و معنی­دار وجود دارد و سطح فعالیت بدنی یکی از عوامل ایجاد کننده چاقی در دختران ۸، ۹ و ۱۱ سال است؛ اما، در دختران ۷، ۱۰ و ۱۲ سال بین سطح فعالیت بدنی و رده­های وزنی معنی­دار وجود نداشت و احتمالا عوامل دیگری نظیر وضعیت اقتصادی و تغذیه با شیوع چاقی و اضافه وزن مرتبط باشند. نتایج کلی­تر پژوهش حاضر نشان داد که بین سطح فعالیت بدنی و رده­های وزنی (لاغر، نرمال، اضافه وزن و چاق) در دختران ۷- ۱۲ سال ارتباط معنی­دار (۲۸/۰r= یا ۰۰/۰ p=) وجود دارد و با افزایش سطح فعالیت بدنی میزان شیوع چاقی و اضافه وزن کاهش یافت. همچنین کودکان چاق و دارای اضافه وزن، میزان تحرک کم­تری را در یک سال گذشته و سال­های قبل از آن داشته اند؛ اما، از آنجایی­که همبستگی پایین بود فعالیت بدنی می ­تواند یکی از عوامل ایجاد کننده چاقی باشد و احتمالا عوامل دیگری با شیوع اضافه وزن و چاقی مرتبط باشد. آذربایجانی نشان داد که عواملی مانند خوردن غذا در جلوی تلویزیون، نوشابه، چیپس، غذای آماده (فست فود) و میزان خواب با چاقی دختران مرتبط است (۵۳). اکبری، رحمانی نیا، لازریو، هولم و آنه^[۲۵] نشان دادند که در کودکان بین شیوع چاقی و اضافه وزن با سطح فعالیت بدنی رابطه معنی­دار وجود دارد (۶،۷۱،۸۶،۹۸،۹۹). گیولینو، یوسایی و رحمانی­نیا نیز به این نتیجه رسیدند که بین اضافه وزن و چاقی به طور مستقیم با ساعت نشستن روزانه ارتباط وجود دارد (۸۰،۹۹،۱۲). اندرسون^[۲۶]، رابینسون^[۲۷] و کرباسی نیز نشان دادند بین شیوع چاقی و اضافه وزن با سطح فعالیت بدنی و زمان تماشای تلویزیون در روز ارتباط وجود دارد (۲۲،۲۱،۶۱)؛ اما، در مقابل ولف^[۲۸] و اشمیت^[۲۹] نشان دادند که رابطه­ای وجود ندارد (۲۳،۲۴). در یک مطالعه نشان داده شده که نزدیک به ۶۰% کودکان و نوجوانان جامعه ما بیش از ۴ ساعت در شبانه روز را صرف تماشای تلویزیون می­ کنند (۵۴) و دخترانی که بیش از ۴ ساعت تلویزیون و DVD تماشا می­ کنند؛ اغلب، سه برابر بیشتر احتمال دارد چاق شوند (۸۶). مطالعات دیگری نشان دادند، تماشای تلویزیون سبب کاهش شرکت فرد در فعالیت روزمره زندگی و فعالیت­های تفریحی می­ شود (۸۰،۸۲). چاقی به شیوه زندگی و نوع رفتار بستگی نیز دارد و با تغییرات فرهنگی همراه با توسعه اجتماعی مانند فقدان نیاز به فعالیت بدنی و فراوانی در دسترس بودن بیشتر مواد غذایی شیوع آن افزایش می­یابد و چاقی به تلاش­ها پیشگیرانه نیازمند است (۱۰۰)

سطح فعالیت بدنی در دختران ۷-۱۲ شهرستان جوانرود به عوامل زیادی از قبیل دسترسی یا عدم دسترسی به سالن­های ورزشی، شرایط اقتصادی والدین برای فرستادن کودکان خود به سالن­های ورزشی، تعداد فرزند، سطح سواد و آگاهی والدین از تاثیرات فعالیت بدنی بر چاقی کودکان و همچنین آگاهی از تاثیرات مخرب چاقی بر سلامت کودکان بستگی دارد. در پژوهش حاضر کودکانی مشاهده شد با وجود اینکه دارای اضافه وزن و چاقی بودند فعالیت بدنی بالاتری نسبت به کودکان دارای وزن نرمال و لاغر داشتند. تمایز ساختن فعالیت بدنی از رفتار بی­تحرک مستلزم ارزیابی دقیق چاقی است. ممکن است یک فرد هم سطح بالایی از فعالیت­های بدنی و هم رفتار بی­تحرک داشته باشد که باعث می­ شود این رفتارها یک اقدام پیچیده باشد. برای مثال، یک فرد ممکن است هر روز ۶۰ دقیقه ورزش کند و بقیه روز را صرف یک شغل کم تحرک کند. برای تعیین بهتر روابط سطح فعالیت بدنی و چاقی، بهتر است نه تنها نوع و شدت فعالیت بدنی انجام شده را بدانیم؛ بلکه، تاثیر آن بر کل انرژی مصرفی روزانه که یکی از عناصر کلیدی در معادله تعادل انرژی است نیز در نظر بگیریم (۱۰۱).

۵-۳-۳- ارتباط بین ترکیب بدن با سطح فعالیت بدنی

۵-۳-۳- ۱- ارتباط بین BMI با سطح فعالیت بدنی

نتایج پژوهش نشان داد که در دختران ۷، ۸، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ سال بین BMI و سطح فعالیت بدنی رابطه معکوس و معنی­دار وجود دارد و با افزایش BMI سطح فعالیت بدنی کاهش می­یابد و کاهش سطح فعالیت بدنی یکی از عواملی است که موجب افزایش BMI در دختران ۷، ۸، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ می­ شود. همچنین نشان داده شد که در دختران ۹ سال با افزایش BMI سطح فعالیت بدنی کاهش می­یابد؛ اما، کاهش معنی­دار نبود. نتایج کلی­تر پژوهش حاضر نشان می­دهد بین سطح فعالیت بدنی و BMI در دختران ۷-۱۲ سال رابطه معکوس و معنی­دار (۴۴/۰r= یا ۰۰/۰ p=) وجود دارد یعنی احتمالا با افزایش سطح فعالیت بدنی میزان BMI کاهش می­یابد؛ اما، از آنجایی که همبستگی متوسطی وجود داشت، احتمالا عوامل دیگری نیز با میزان BMI در دختران ۷-۱۲ سال مرتبط باشد. کلیشادی نیز تاثیر روش­های مختلف آموزش فعالیت بدنی بر کودکان و نوجوانان مبتلا به اضافه وزن را مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید آموزش فعالیت بدنی از طریق CD، آموزش چهر به چهر و یا شرکت در کلاس­های آموزش فعالیت بدنی موجب کاهش BMI در کودکان می­ شود (۵۴). حاجی نیا و کیت نشان دادند که بین BMI و سطح فعالیت بدنی رابطه معکوس و معنی­دار وجود دارد (۷۶،۱۰۲) ؛ اما، آذربایجانی و همکاران (۱۳۸۸) نشان دادند که در بین BMI و سطح فعالیت بدنی رابطه معنی­دار وجود ندارد (۵۳). گیولینو، یوسایی و رحمانی­نیا نیز به این نتیجه رسیدند که بین BMI و زمان نشستن روزانه ارتباط مستقیم وجود دارد و با افزایش زمان نشستن میزان BMI افزایش می­یابد(۸۰،۸۱،۱۲). اگرچه اطلاعات ضد و نقیضی در مورد ارتباط بین BMI و سطح فعالیت بدنی وجود دارد؛ اما، می­توان بیان کرد میزان BMI به سطح فعالیت بدنی وابسته است و از طریق افزایش سطح فعالیت بدنی می­توان میزان BMI در دختران ۷-۱۲ سال را کاهش داد.

۵-۳-۳-۲- ارتباط بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی

نتایج پژوهش حاضرنشان می­دهد که در دختران ۷، ۸، ۹ و ۱۰ سال با افزایش درصد چربی بدن سطح فعالیت بدنی کاهش یافت؛ اما، این کاهش معنی­دار نبود. بر همین اساس احتمال دارد عواملی نظیر تغذیه، شرایط اقتصادی و… موجب افزایش درصد چربی بدن در دختران ۷، ۸، ۹ و ۱۰ سال شده است و درصد چربی این کودکان با سطح فعالیت بدنی در ارتباط نباشد. در حالی­که در دختران ۱۱ و ۱۲ سال بین درصد چربی بدن و سطح فعالیت بدنی رابطه معکوس و معنی­دار مشاهده شدکه نشان می­دهد کاهش سطح فعالیت بدنی یکی از عوامل افزایش درصد چریی بدن در دختران ۱۱ و ۱۲ سال است. همچنین نتایج کلی­تر پژوهش نشان می­دهد که بین سطح فعالیت بدنی و درصد چربی در دختران ۷-۱۲ سال رابطه معکوس و معنی­دار (۳۲/۰r= یا ۰۰/۰ p=) وجود دارد؛ یعنی با افزایش درصد چربی بدن سطح فعالیت بدنی کاهش یافته است و کودکانی با درصد چربی بدن بالاتر تحرک کم­تری را در یک سال گذشته و سال­های قبل از آن داشته اند؛ اما، ازآنجایی که همبستگی پایین بوده است، احتمالا عوامل دیگری همانند تغذیه، ژنتیک و… موجب افزایش درصد چربی در کودکان شده است. مشابه با پژوهش حاضر کیت و همکاران نشان دادند در دختران بین زمان تماشای تلویزیون و توده چربی بدن رابطه معنی­دار وجود دارد و همچنین از آنجایی­که همبستگی نسبتا کمی را مشاهد کردند، بیان کردند فعالیت بدنی بر چاقی تاثیر کمی دارد و احتمالا عوامل دیگری نیز بر چاقی موثر باشند (۱۰۲). همچنین لازریو و همکاران (۲۰۰۹) نشان دادند که در دختران ابتدایی بین درصد چربی بدن با سطح فعالیت بدنی رابطه معنی­دار وجود دارد (۸۶). تجمع چربی زیر پوستی پیشگوی خوبی برای چربی کل بدن است و یکی از دلایل اضافه وزن و چاقی کاهش مصرف انرژی به دلیل کاهش سطح فعالیت بدنی است که موجب افزایش توده چربی بدن می­ شود (۱۰۳). ورزش با افزایش میزان سوخت و ساز بدن و نیز افزایش مصرف انرژی در زمان استراحت بعد از پایان ورزش موجب مصرف انرژی بالاتری در بدن می­ شود (۹۴). برای مثال فعالیت بدنی با شدت متوسط به مدت ۱۰ دقیقه، می ­تواند مصرف انرژی بدن را در حالت استراحت ۵ تا ۱۵ درصد به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت افزایش دهد و موجب کاهش درصد چربی بدن شود. بنابراین یکی از مهم­ترین فواید ورزش و فعالیت جسمانی بالا رفتن میزان مصرف انرژی فرد فعال در زمان استراحت است (۸۶). گیولینو و همکاران (۲۰۰۴) نشان دادند که در کودکان مبتلا به اضافه وزن و چاقی، چربی بدن به طور مستقیم با زمان نشستن روزانه در ارتباط است (۱۲). یوسایی (۱۳۹۱) و رحمانی نیا (۱۳۸۹) نیز به این نتیجه رسیدند که بین میزان ساعت تماشای تلویزیون و شاخص توده چربی بدن رابطه معنی­دار وجود دارد (۸۱،۸۰). تحقیقات نشان داد دخترانی که بیش از ۴ ساعت در روز را تلویزیون و DVD تماشا می­ کنند ۵/۳ برابر بیشتر متحمل داشتن چربی بیشتر از ۳۰ درصد هستند (۸۰). دلیل اصلی این که چرا فعالیت بدنی یک جزء کلیدی برای پیشگیری و درمان چاقی دوران کودکی است، تاثیر عمده فعالیت بدنی بر ترکیب بدن و سوخت و ساز بدن است. فعالیت بدنی با مصرف انرژی منجر به از دست دادن وزن می­ شود. علاوه بر این توده بدون چربی بدن را افزایش می­دهد و موجب حفظ آن می­ شود که ظرفیت حمل و نقل و سوزاندن چربی بدن زمانی­که عضلات در حال انجام فعالیت و زمانی­که در حال استراحت است را افزایش دهد (۱۰۴). از آنجایی که با انجام فعالیت بدنی می­توان درصد چربی بدن و شاخص توده بدن را کاهش داد، فعالیت بدنی برای نوجوانان دارای اضافه وزن و چاق را تاکید می­ شود (۱۱). پس می­توان نتیجه گرفت کاهش سطح فعالیت بدنی یکی از عواملی است که موجب افزایش درصد چربی بدن در دختران ۷-۱۲ سال می­ شود و می­توان از طریق ورزش و فعالیت­های تفریحی میزان درصد چربی بدن را کاهش داد. همچنین از نشستن مدت طولانی کودکان برای تماشای تلویزیون و انجام بازی­های کامپیوتری جلوگیری شود و کودکان را به انجام فعالیت بدنی تشویق کنیم. ترکیب بدن شامل درصد چربی بدن و BMI می­ شود و ترکیب بدن به سطح فعالیت بدنی وابسته است، همچنین پژوهش حاضر نشان داد افزایش سطح فعالیت بدنی با ترکیب بدنی در ارتباط است. مطالعات بسیار کمی ارتباط بین سطح فعالیت بدنی با ترکیب بدن در دختران ۷-۱۲ سال را مورد بررسی قرار دادند که کیت و همکاران نشان دادند ترکیب بدن با سطح فعالیت بدنی مرتبط است، همچنین بیان کردند ارتباط بین زمان تماشای تلویزیون و بازی کامپیوتری با ترکیب بدن در دختران به درستی آشکار نیست (۱۰۲). بر همین اساس به مطالعات بیشتری نیاز است که ارتباط بین سطح فعالیت بدنی و ترکیب بدن مشخص شود و با تاکید بیشتر در مورد این قضیه صحبت شود. لذا به محققان آتی پیشنهاد می­ شود ارتباط بین ترکیب بدن با سطح فعالیت بدنی در کودکان به ویژه در دختران را مورد بررسی قرار دهند.

۵-۳-۴- ارتباط بین سطح فعالیت بدنی و نسبت دور کمر به دور لگن

نتایج پژوهش حاضر نشان می­دهد که در دختران ۸ و ۹ سال با افزایش سطح فعالیت بدنی و نسبت دور کمر به دور لگن کاهش می­یابد؛ اما، کاهش معنی­دار نبود. همچنین در دختران ۷، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ سال بین سطح فعالیت بدنی و نسبت دور کمر به دور لگن رابطه معنی­دار مشاهده شد که نشان می­دهد کاهش سطح فعالیت بدنی در این دختران یکی از چندین عامل افزایش نسبت دور کمر به دور لگن است. همچنین نتایج کلی­تر پژوهش حاضر نشان می­دهد که در دختران ۷-۱۲ سال بین سطح فعالیت بدنی و نسبت دور کمر به دور لگن رابطه معکوس، پایین و معنی­دار (۳۵/۰r= یا ۰۰/۰ p=) وجود دارد؛ یعنی با افزایش نسبت دور کمر به دور لگن سطح فعالیت بدنی به طور معنی­داری کاهش یافت و دختران با نسبت دور کمر به دور لگن بالاتر میزان تحرک کم­تری را در یک سال گذشته و سال­های قبل از آن داشته اند؛ اما، از آنجایی­که همبستگی پایین است احتمالا کاهش سطح فعالیت بدنی یکی عوامل از افزایش نسبت دور کمر به دور لگن باشد. مطالعات بسیار کمی ارتباط بین سطح فعالیت بدنی و نسبت دور کمر به دور لگن در دختران ابتدایی را مورد بررسی قرار دادند. رحیمی بین آمادگی جسمانی و سطح فعالیت بدنی با نسبت دور کمر به دور لگن رابطه معنی­دار وجود دارد (۱۰۵)؛ اما، رویا کلیشادی به این نتیجه رسید که بین نسبت دورکمر با فعالیت بدنی ارتباط معنی­دار وجود ندارد (۵۴). از آنجایی که دور کمر و نسبت دور کمر به دور لگن از شاخص­ های آنتروپومتریک پیش بینی کننده چاقی مرکزی در دوران کودکی است و چاقی مرکزی با خطر ابتلا به بیماری­های قلبی عروقی و بیماری­های متابولیک در کودکان مرتبط است (۳۶)، همچنین افزایش نسبت دور کمر به دور لگن پیشگوی مستقل قوی برای تشخیص اختلال در عملکرد دیواره عروق است و افزایش سرطان سینه در بزرگسالی است (۱۰۳)، همچنین نسبت دور کمر به دور لگن نسبت به BMI می ­تواند بروز بیماری­های قلبی را بهتر پیش ­بینی کند (۱۰۶) کهموجب شده گزینش شاخص­ های برای بررسی چاقی شکمی و کاربرد آن به یک موضوع داغ در اجرای استراتژی پیشگیری از بیماری­ها تبدیل شود. همچنین نشان داده شده که دور کمر و نسبت دور کمر به دور لگن زمانی که با BMI جمع شود، پیش بینی­های به طور محکم­تری بیان می­ شود (۱۰۷). نسبت دور کمر به دور لگن به عنوان شاخصی برای تعیین مقدار رسوب بافت چربی بدن در ناحیه دور کمر استفاده می­ شود که با ساختار لگن نیز در ارتباط است. افزایش نسبت دور کمر به دور لگن می ­تواند از افزایش دور کمر و یا کاهش دور باسن خبر دهد. این دو بخش می ­تواند توسط عوامل مشخصی در طی مراحل رشد ایجاد شوند. در میان زنان نشان داده شده که فقر دوران کودکی موجب افزایش دور کمر، دور لگن و نسبت دور کمر به دور لگن در بزرگسالی شود (۱۰۶). هر چند دور کمر و نسبت دور کمر به دور لگن به عنوان شاخص­ هایی از چاقی شکمی به طور گسترده­ای در مطالعات بکار می­رود؛ اما، بر اساس یافته­های پژوهشی دور کمر نسبت به نسبت دور کمر به دور لگن انعکاس بهتری از تجمع چربی درون شکمی (اعما و احشاء) را نمایان می­سازد (۱۰۷). هر چند نسبت دور کمر به دور لگن نیز در بسیاری از مطالعات سنجش قویی از خطرات مرتبط با چاقی را منعکس می­ کند؛ ولی، افزایش این نسبت ممکن است هم ناشی از فراوانی نسبی چربی شکمی (افزایش محیط کمر) و هم فقدان عضله سرینی (کاهش دور لگن) باشد. به دلیل نقش بدیهی ذخایر چربی در خطرات سلامتی مرتبط با چاقی در حال حاضر از دور کمر به عنوان اندازه ­گیری ترجیحی در زمینه مطالعات مطالعات جمعیتی استفاده می­ شود (۱۰۸). لازریو و همکاران (۲۰۰۹) نشان دادند بین سطح فعالیت بدنی و دور کمر رابطه معنی­داری وجود دارد (۸۶). دور کمر شاخص پیش بینی کننده مستقل برای خطر وقایع قلبی عروقی و دیابت است (۱۰۷). دور کمر یک شاخص بهتری نسبت به BMI برای بررسی ابتلا به چاقی در کودکان است. استفاده از اندازه ­گیری دور کمر برای جلوگیری از اضافه وزن در دوران کودکی مطمئن­تر از استفاده از اندازه ­گیری BMI است، زیرا اقدام به کاهش BMI پنهان کردن خطر رشد وزن محبوس شده است. اندازه ­گیری دور کمر ساده است و می­توان به طور منظم توسط والدین انجام شود و اندازه ­گیری دور کمر با شیوه ­های بالینی می ­تواند یک شاخص بهتری برای هشدار خطرات بیماری باشد. از آنجای­که فعالیت بدنی را در مدارس ابتدایی گسترش یافته است و درصد چربی بدن بدون تغییر BMI کاهش می­یابد، اندازه ­گیری دور کمر ممکن است شاخص بهتری برای ارزیابی مداخله در مورد منافع بهداشتی برای کودکان باشد (۱۰۷). بررسی مداخله فعالیت بدنی مستلزم انجام برخی از مطالعات بر روی دانش ­آموزان است (۷۶). اندازه ­گیری دور کمر هنوز در کودکان عمل رایجی نیست. بسیاری از مطالعات صدک دور کمر را گزارش کردند و شاخص­ های مرتبط با آن در کودکان مدرسه­ای در کشورهای توسعه یافته از جمله ایالات متحده آمریکا، استرالیا و اروپا معین شد. در آسیا، صدک دور کمر برای خاورمیانه و آسیای جنوب شرقی کودکان گزارش شده است. کودکان جنوب آسیا درصد چربی بدن بیشتری در ناحیه تنه دارند با این حال داده ­ها بر اساس دور کمر و شاخص­ های مرتبط در این منطقه کمیاب است. به تعدادی منابع جامع از سراسر جهان برای دور کمر و شاخص­ های مرتبط برای ایجاد یک سطح بین المللی سن، جنس و تعریف قومیت خاص از چاقی شکمی در کودکان مورد نیاز است (۳۶). بر همین اساس پیشنهاد می­ شود که مجققان آتی میزان دور کمر را در کودکان را مورد بررسی قرار دهند و ارتباط آن را با سطح فعالیت بدنی تعیین نمایند تا بتوانیم ارتباط بین فعالیت بدنی و دور کمر را با تامل بیشتر دریابیم و در مورد این موضوع نظر دهیم که شاید بتوانیم از طریق فعالیت بدنی و ورزش میزان دور کمر را که معیار مناسب­تری برای تعیین شیوع چاقی در کودکان است کاهش دهیم و جامعه­سالم­تر و با نشاط­تری داشته باشیم.

۵-۳-۵- ارتباط سن و سطح فعالیت بدنی

پژوهش حاضر نشان می­دهد در دختران ۷-۱۲ سال بین سن و سطح فعالیت بدنی رابطه متوسط، معکوس و معنی­دار وجود دارد؛ یعنی با افزایش سن سطح فعالیت بدنی کاهش یافته است و دختران مسن­تر نسبت به دختران کم سن و سال­تر فعالیت بدنی کم­تری داشتند و بی­تحرک­تر بودند. کاهش میزان فعالیت در دختران بالغ احتمالا به دلایل متعددی از جمله در دسترس نبودن، فضاهای ورزشی مناسب و کافی، فرهنگ بومی محلی، کمبود نیروی انسانی مانند مربیان و معلمین ورزشی و در دسترس بودن امکانات سرگرم کننده مانند بازی­های رایانه­ای و … باشد. این امکان نیز وجود دارد که میزان کم­تحرکی بیشتر و بیشتر شود و میزان شیوع چاقی نیز بیشتر شود؛ پس، برای پیشگیری از افزایش شیوع چاقی و درمان چاقی می­توان به کودکان مشاوره داد همچنین آموزش به آنها که فعالیت بدنی بر سلامت­شان موثر است و می­توانند در آیند زندگی بهتری را داشته و از سلامت کافی برخودار باشند و در نهایت آن­ها به سمت باشگاه و سالن­های ورزشی سوق یابند. در این زمینه، پژوهش مشابه­ی یافت نشد. دانشگاه پزشکی آمریکا پیشنهاد داد که کودکان و نوجونان ۲۰-۳۰ دقیقه در روز ورزش شدید انجام دهند (۱۰۹). آنه و همکاران (۱۹۹۳) نشان دادند که در دختران ۵-۱۲ سال با افزایش سن سطح فعالیت بدنی کاهش می­یابد (۹۹). نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان می­دهد با افزایش سن در دختران ۷-۱۲ سال سطح فعالیت بدنی کاهش می­یابدو با افزایش سن میزان تحرک دختران کاهش می­یابد و موجب افزایش وزن در آن­ها می­ شود. همچنین امکان دارد افزایش وزن نیز خود دلیلی بر کاهش تحرک دختران باشد و با افزایش وزن تمایلی بر شرکت در فعالیت­های ورزشی نداشته باشند و بیشتر ترجیح دهند بی­تحرک باشند.

۵-۳-۶- ارتباط نسبت دور کمر به دور لگن با آزمون YO-YO

نتایج پژوهش حاضر نشان می­دهد در دختران ۷-۱۲ سال بین نسبت دورکمر به دور لگن با آزمون YO-YO رابطه پایین، مستقیم و معنی­دار وجود دارد؛ یعنی با افزایش نسبت دورکمر به دور لگن آمادگی هوازی در دختران ۷-۱۲ سال افزایش یافت. آزمون YO-YO میزان آمادگی هوازی در کودکان را نشان می­دهد. آزمون YO-YO به میزان آمادگی جسمانی (سرعت، دقت، چابکی)، هوش، آمادگی قلبی عروقی کودکان بستگی دارد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد با افزایش سن نسبت دور کمر به دور لگن افزایش می­یابد، همچنین با افزایش سن مسافت اجرای آزمون YO-YO یا به عبارت دیگر آمادگی هوازی افزایش یافت و موجب شد که بین آمادگی هوازی و نسبت دور کمر به دور لگن رابطه مستقیم وجود داشته باشد؛ اما، از آنجایی که همبستگی پایین بود نمی­ توان با تاکید بیان کرد که میزان آمادگی هوازی به نسبت دور کمر به دور لگن وابسته است و احتمالا عواملی دیگری با آمادگی هوازی کودکان در ارتباط باشد. مطالعات بسیار کمی در این رابطه وجود داشت. آقا علی نژاد و همکاران (۱۳۹۲) نشان دادند که در دختران بین نسبت دور کمر به دور لگن با آمادگی هوازی و آمادگی جسمانی رابطه معنی­داری وجود ندارد (۱۱۰). اهلیر^[۳۰]و همکاران بیان کردند که آزمون YO-YO ابزار مفید برای شناسایی گروه ­های کودکان با نیازهای ویژه برای انجام تمرینات بدنی و در جهت بهبود ظرفیت ورزش و آمادگی هوازی است. همچنین این آزمون برای تعیین ظرفیت ورزش و برآورد آمادگی هوازی در کودکان ۷-۱۲ سال قابل تکرار و معتبر است و معلمان و افراد دیگری که تمایل دارند آمادگی هوازی در کلاس­های آموزشگاه­ها و مدارس را ارزیابی کنند و یا مایل هستند کودکان با ریسک بالا برای ابتلا به بیمارهای قلبی عروقی، دیابت یا سندروم متابولیک در مراحل بعدی زندگی را مشخص کنند ابزار آسان، ارزان و قابل استفاده است (۱۱۱). نتایج پژوهش حاضر نشان می­دهد بین نسبت دور کمر به دور لگن ارتباط وجود دارد و افزایش نسبت دور کمر به دور لگن یکی از عوامل کاهش آمادگی هوازی در کودکان است. همچنین به محققان آتی پیشنهاد می­ شود از آزمون YO-YO برای بررسی میزان آمادگی هوازی کودکان استفاده کنند.

۵-۳-۷- ارتباط بین درصد چربی بدن با آزمون YO-YO

پژوهش حاضر نشان می­دهد در دختران ۷-۱۲ سال بین درصد چربی بدن با آزمون YO-YO رابطه معکوس و معنی­دار وجود دارد؛ یعنی با افزایش درصد چربی بدن آمادگی هوازی در کودکان کاهش یافت و دختران با درصد چربی بدن بالاتر مسافت کمتری را دویدند. مقدسی و همکاران (۱۳۸۹) مشابه با پژوهش حاضر نشان دادند که بین درصد چربی بدن و آمادگی هوازی رابطه معکوس و معنی­دار وجود دارد، به عبارت دیگر، هرچه درصد چربی بدن بیشتر باشد سطح آمادگی هوازی سطح آمادگی جسمانی کاهش می­یابد (۱۵). محبی، بورهام^[۳۱]، سالیز^[۳۲] و رونالد^[۳۳] نشان دادند که بین درصد چربی بدن و آمادگی هوازی رابطه معنی­دار وجود دارد (۱۱۲،۱۱۳،۱۱۴،۱۱۵). افزایش فعالیت بدنی و آمادگی هوازی در بزرگسالان، ممکن است در کاهش مشکلات حاد قلبی عروقی موثر باشد؛ اما، سازوکارهای حمایتی فعالیت بدنی و آمادگی