3-4-3- تصویرگونگی پیچیدگی
در تصویرگونگی پیچیدگی، پیچیدگی زبان نشانگر نوعی پیچیدگی ذهنی و مفهومی است. به عبارت دیگر هرچه ساختار زبان پیچیده‌تر و طولانی‌تر باشد موقعیت بیان شده نیز از نوعی پیچیدگی درونی و ذهنی برخوردار خواهد بود. مثلاُ ساخت موصولی در زبان و ساخت‌های درونه‌ای نیز بازتاب چنین پیچیدگی مفهومی هستند. مثال زیر نمونه‌ای است از این نوع تصویرگونگی که در آن طولانی بودن و نیز پیچیدگی ساخت منطبق با نوعی پیچیدگی ذهنی و مفهومی است:
مردی که کتابی که علی معرفی کرد نوشته است، مرد.
بازنمون مفاهیم پیچیده‌تر در قالب ساختارهای صوری پیچیده‌تر نیز در مورد دوگان‌ساخت‌ها صادق است چرا که واژه‌ی دوگان‌ساخت که به لحاظ صورت نسبت به پایه‌ی خود پیچیده‌تر است به لحاظ معنایی نیز در مقایسه با پایه، پیچیدگی بیشتری دارد.
3-4-4- تصویرگونگی مقوله‌بندی
در تصویرگونگی مقوله‌بندی، مقولات دستوری مشابه از لحاظ شناختی نیز مشابه‌اند. مثلا از آنجا که مقوله‌ی اسم بر اشیاء و چیزها دلالت دارد و این اشیاء در جهان خارج به صورت مفرد و جمع دیده می‌شوند در ساختار زبان نیز صورت مفرد و جمع دارند. مقوله‌ی فعل نیز بیانگر رخداد است و از همین روست که مفهوم زمان در قالب آن متبلور می‌گردد.
3-4-5- تصویرگونگی فاصله
تصویرگونگی فاصله، ریشه در اصل معرفی شده توسط اتوبهاگل به سال 1932 دارد که براساس آن هر آنچه که از لحاظ ذهنی ارتباط بیشتری با دیگری دارد از لحاظ فیزیکی نیز پیوستگی بیشتری با آن دارد (گلفام و بهرامی خورشید 1388). به مجموعه جملات زیر توجه کنید:
تصویرگونگی در نشانه‌های زبان، با توجه به جهت ارتباط و نیز میزان پیچیدگی این رابطه به انواع دوگانه‌ی زیر تقسیم می‌شود:
1-تصویرگونگی انگاره‌ای^[21] و نموداری^[22]: تصویرگونگی انگاره‌ای رابطه‌ای ساده، عینی و مستقیم است که صورت یک نشانه‌ی ساده را به مرجع/ مصداق آن ارتباط می‌دهد. مانند شباهت یا تقلید لفظ از صوت طبیعی در نام‌آواها که در جهان عینی و واقعی وجود دارد. درحالیکه در تصویرگونگی نموداری، نوع ارتباط پیچیده‌تری میان اجزای صورت و اجزای مصداق برقرار است. به عبارت دیگر اجزای صورت نموداری تصویرگونه را از لحاظ کمّی یا کیفی، از اجزای مصداق خود منعکس می‌سازند (هایمن، 1985 به نقل از شریفی مقدم 1385). به عنوان مثال، در نظام اعداد با بالا رفتن ارزش عدد، به تعداد ارقام(نشانه‌‌) آن نیز افزوده می‌شود. بدین صورت که اعداد یکان تک نشانه‌ای، دهگان‌ها دو نشانه‌ای، صدگان‌ها سه نشانه‌ای هستند.
2-تصویرگونگی برونی^[23] و درونی^[24]: چنانچه ارتباط تصویرگونه بین صورت زبانی و مصداق غیرزبانی برقرار باشد و در این رابطه زبان با دنیای تجربی و واقعی پیوند ایجاد نماید، تصویرگونگی از نوع ببرون زبانی است. بدین ترتیب در حالی‌که تصویرگونگی برونی، نشانه‌های زبان را به مصداق یا مرجع آنها در خارج از زبان پیوند می‌دهد، تصویرگونگی درونی رابطه‌ای است که میان مختصات صوری و مختصات معنایی در یک نشانه برقرار است؛ به گونه‌ای که ویژگی‌های یک سطح، همچون صورت، نموداری تصویرگونه از ویژگی‌های سطح دیگر، مانند معنا را منعکس می‌کند. (گرینبرگ، 1995به نقل از شریفی مقدم) به عنوان نمونه، در صرف اسم‌های باقاعده از لحاظ شمار هرچه مفهوم پیچیده‌تر شود، ساخت و صورت نیز پیچیده‌تر می‍‌شود. تصویرگونگی درونی به دلیل ارتباط اجزای صورت (ویژگی‌های صوری زبان) و اجزای مصداق (ویژگی‌های معنایی زبان) اغلب نموداری است.
کونبرگ و لاشریته (2001) برای تصویرگونگی دوگان‌ساخت‌ها یک پیوستاری را پیشنهاد کرده‌اند؛ که در این پیوستار انتهای سمت راست آن نشان‌دهنده‌ی بالاترین درجه‌ی ناتصویرگونگی و تیرگی است و انتهای سمت چپ آن بالاترین درجه‌ی شفافیّت و تصویرگونگی را نشان می‌دهد. دوگان‌ساخت‌های مختلف برحسب درجه‌ی شفافیّت و تصویرگونگی‌شان، در نقاط مختلف این پیوستار قرار می‌گیرند. موارد نادری وجود دارد که ممکن است با دوگان‌ساخت‌هایی روبه‌رو شویم که هم به لحاظ صوری و هم به لحاظ معنایی، کاملاٌ تیره و ناصویرگونه باشند و در انتهای سمت راست پیوستار قرار گیرند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ریگر (1998) در مدل و طرحی که ارائه نموده است، به بررسی و تحلیل معنایی دوگان‌ساخت‌ها بر پایه‌ی اصول تصویرگونگی و گسترش معنایی پرداخته است و آن‌ها را براساس مقوله‌های معنایی عام طبقه‌بندی نموده و مفاهیم به ظاهر متناقض آنها را توجیه و تبیین نموده است.
ریگر در مدل خویش معانی/ مفاهیمی را که می‌تواند در برگیرنده‌ی دوگان‌سازی باشد بیان می‌کند. وی به این نکته اشاره می‌کند که مفاهیم غیرمشابه می‌توانند به صورت مشابهی به کار روند. در مدل ریگر کودک، کثرت و تکرار به صورت مفاهیم نمادین از نظر آوایی مرتبط با صورت خود در نظر گرفته می‌شوند.
هر کدام از این سه مفهوم به عنوان یک ریشه برای مفاهیم مربوطه که به صورت نمودار درختی مطرح شده است عمل می‌نمایند. ارتباط بین مفاهیم از ابتدا بر پایه‌ی ارتباط مفهومی آشکار بنا شده است. سپس برای هر کدام از این مفاهیم انگیزشی جستجو می‌شود. مفاهیمی که در نمودار ذکر شده‌اند، مفاهیم اولیّه‌ای هستند که در ادبیات بیان می‌شود. (Bybee,1994; Moravcsik, 1978; Niepokuj,1991)
فرضیه‌ای که در اینجا مطرح می‌شود این است که این مفاهیم به دلیل تعامل بین ساختار تصویری و ساختار مفهومی پدید می‌آیند. هر کدام از مفاهیم اصلی نمایش داده شده، گسترش معنایی می‌یابند و مفاهیم دیگری را که نزدیک به معنی اصلی است شامل می‌شوند. به عنوان مثال در عبارت‌های small fry (کم‌تر سرخ شده) و peanuts (بادام زمینی) مشاهده می‌کنیم که گاهی اوقات اصطلاحاتی که برای چیزهای کوچک به کار می‌روند معنای تحقیرآمیز به خود می‌گیرند. این مطلب پیوند مفهومی کوچک به تحقیر را در شکل 1 تقویت می‌کند.
دوگان‌سازی یی‌اییی‌ای‌ا
آوا
معنی
کثرت تکرار کودک^[25]
گسترش/ پراکندگی^[26] شدت /تأکید تداوم دلبستگی ^[27] کوچک^[28]
کمال/تمامیّت تحقیر^[29] کاهش شدّت
ناهمگونی^[30] آشفتگی^[31]
مدل ریگر عملکرد مشترک تصویرگونگی و گسترش معنایی (ریگر،1998)
در این پژوهش تلاش می‌شود در هر مورد بر مبنای ارائه‌ داده‌ها و توصیف‌های دقیق به بررسی فرایند دوگان‌سازی بر مبنای الگوی تصویرگونه‌ی ریگر در شاهنامه پرداخته شود.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده‌ها
4-1- مقدمه
در هر زبان، فرایندهای واژه‌سازی گوناگونی واژه می‌سازند. از میان فرایندهای موجود در زبان فارسی سه فرایند اشتقاق، ترکیب و دوگان‌سازی نقش فعال‌تری در واژه‌سازی دارند و از فرایندهای واژه‌سازی زایای زبان محسوب می‌شوند. فرایند دوگان‌سازی به معنای وام‌گیری بخشی از پایه و تکرار آن بخش در همان پایه می‌باشد. این فرایند اگرچه بسیار متداول است اما معدود نویسندگانی در واژشناسی آن را مورد بررسی قرار داده‌اند. بنابراین کوشش برآن است تا در این پژوهش با بررسی و تحلیل داده‌های استخراج شده از شاهنامه‌ی فردوسی گامی دیگر در جهت بررسی فرایند دوگان‌سازی در زبان فارسی برداشته شود.
در این فصل با توجه به چارچوب کلی مدل ریگر به بررسی معنایی و تصویرگونه‌ی دوگان‌سازی‌های موجود در شاهنامه پرداخته می‌شود و سپس واژگان استخراج شده در قالب جدول‌هایی به همراه معنای هریک از دوگان‌ساخت‌ها در بافت ابیات ارائه خواهد شد.
4-2- بررسی تصویرگونه‌ی دوگان‌ساخت‌های شاهنامه بر مبنای مدل ریگر
در طیف گسترده‌ای از زبان‌ها، دوگان‌ساخت‌ها اغلب منعکس‌کننده‌ی معانی/ مفاهیم همگون و مشترکی مانند جمع، شدت، تأکید، کثرت، تکرار، تداوم، کمال و تمامیّت است. از سوی دیگر، در برخی از زبان‌ها، دسته‌ای از دوگان‌ساخت‌ها منعکس‌کننده‌ی معانی/ مفاهیمی مانند کاهش، تقلیل، تخفیف، تضعیف، بی‌نظمی و تحقیر هستند؛ مسئلهی‌ای ‌ای که به ظاهر در تضاد با اصل تصویرگونگی کمیّت و نیازمند توجیه و تبیین است.
ریگر (1998) در مدل و طرح خویش براساس اصول تصویرگونگی و گسترش معنایی و با استناد به داده‌ها و شواهد میان‌زبانی، دوگان‌ساخت‌ها را مورد بررسی و تحلیل معنایی قرار داده است. او آنها را براساس مقوله‌های معنایی عام طبقه‌بندی و توجیه و تبیین کرده است.
مدل ریگر در تحلیل معنایی دوگان‌ساخت‌ها و تبیین معانی گاه متضاد این نوع ساخت‌ها، بر اساس دو اصل تصویرگونگی و گسترش معنایی، از قابلیّت‌های تبیینی بسزایی برخوردار است. تاکنون در چند پژوهش انجام شده در زمینه‌ی تحلیل و طبقه‌بندی معنایی دوگان‌ساخت‌ها، مدل او به کار رفته است.
در اینجا با بهره‌گیری از ساختار کلی مدل ریگر، انواع دوگان‌ساخت‌های شاهنامه را طبقه‌بندی کرده و در قالب چندین فهرست مجزا ارائه میشود. هریک از دوگان‌ساخت‌های مندرج در هر فهرست با معنا / معانی ذکر شده در آن فهرست مرتبط میباشد. بنابراین در این طبقه‌بندی معنایی از دوگان‌ساخت‌های شاهنامه، هر فهرست نشان‌دهنده‌ی طبقه‌ای از دوگان‌ساخت‌های موجود در شاهنامه است.
داده‌های گردآوری شده نشان می‌دهد که گاهی اوقات دوگان‌سازی مفهوم خاصی را در دستور زبان برخی از زبان‌ها بیان می‌کند. هر یک از دوگان‌ساخت‌های موجود در شاهنامه از لحاظ مفهوم در مدل ریگر قرار می‌گیرد. سپس هر مفهوم به 3 بخش تقسیم می‌شود.
در این فصل همه‌ی مفاهیم ذکر شده در شکل 1 به ترتیب توضیح داده می‌شود و برای هریک شاهد زبانشناسی ارائه می‌گردد. تصویرگونگی و گسترش معنایی هر دو می‌توانند به قاعده‌مندی موجود بین صورت و معنای دوگان‌سازی شده کمک نمایند.
4-3- مفاهیم دوگان‌سازی
4-2-1- کودک (Baby)
دوگان‌سازی: کودک Baby در انگلیسی Baby ، در فرانسه Be Be و در زبان تامیل Papa. علاوه بر اینها مثال‌های واژگانی بسیاری از زبان‌ها در مورد مقوله‌ی دوگان‌سازی هنگام خطاب قرار دادن کودکان استفاده می‌شود (فرگوسن ، 1964 به نقل از ریگر 1998). به عنوان مثال در انگلیسی Georgie – Porgie ، Doggy- Woggy (سگ کوچولو به زبان کودکانه) و There There ( آنجا) به عنوان نمونه نشان داده می‌شود. مثال:
زبان اجیبوا زن Kwe دختر Kwezens زبان تایبتان خرس dom بچه خرس Dom - Bu
زبان نزپرس گرگ صحرایی Iceye.Ye گرگ صحرایی جوان Iceye. Ye-Qen
4-2-2- دلبستگی (Affection)
دوگان‌سازی: پیوند کودک به محبت و دلبستگی از نظر کاربردشناختی یک پیوند طبیعی است. کاربرد واژه‌ی کودک برای بیان عطوفت در انگلیسی، شاهدی بر این پیوند می‌باشد. مثال: واژه‌ی عربی Ramrum صورت محبت آمیز اسم Rima می‌باشد. در انگلیسی واژگان Honey- Bunny و Bye – Bye صورت صمیمانه‌تر خداحافظی می‌باشد. (موراوسیک، به1978به نقل از ریگر 1998)
4-2-3- کوچک (Small)
دوگان‌سازی: پیوند کودک به کوچک از این حقیقت برجسته ناشی می‌شود که کودکان کوچک هستند و خوب می‌توانند از نظر مفهومی طبقه‌ی برجسته‌ی اشیاء کوچک باشند. مثال:

نتایج حاصل از این جایابی بیت با مرجع ]۲۸[ در جدول ۳-۵ مقایسه شده است. همانطور که مشاهده می­کنید، این تکنیک هیچگونه افزونگی در تعداد گیتهای XOR برای دیکدر و تاخیر مدار دیکدر تحمیل نکرده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جدول ۳-۵: مقایسه جایابی بیت پیشنهادی برای افزایش تصحیح خطا در جعبه سویچ با مرجع ]۲۸[.

۳-۲ ارائه روش پیشنهادی مبتنی بر الگوریتم ژنتیک برای بهبود تشخیص خطا
استراتژی جایابی بیت انتخابی به عنوان تکنیکی برای بهبود قابلیت تشخیص خطاهای مجاور ارائه شده است (این روش در بخش ۲-۲-۶ توضیح داده شده است)، اما از نقاط ضعف این روش می­توان به بازچینی دستی در پایان الگوریتم اشاره کرد، که در تعدادی از کدها، یافتن جواب مناسب و بهینه­ به صورت دستی منطقی نیست و ممکن است به دلیل خستگی و سخت بودن کار و موارد دیگر، نتیجه نهایی به جوابی که می­توان به آن دست یافت منتهی نشود. همچنین قدرت این تکنیک با افزایش طول کد کاهش می­یابد، که دلایل این امر، نیز در مرجع]۲۹[ و بخش ۲-۲-۶ پایان نامه بحث شده است. همچنین از دیگر نقاط ضعف تکنیک جایابی بیت می­توان به ماتریس توازن آن اشاره کرد که ستونهای آن فقط شامل بیان باینری اعدادی کوچکتر و برابر با طول کد است و سندرم­های آزاد آن بزرگتر از طول کد هستند، در صورتی که منعی برای استفاده از سندرم­های بزرگتر از طول کد در ماتریس توازن و آزاد کردن سندرم­های دیگر وجود ندارد، که این امر ممکن است موجب به دست آوردن جواب مناسب­تر شود. در نتیجه باید به فکر ارائه یک الگوریتم مناسب­تر به جای چینش دستی بود. اولین راه حلی که به ذهن می رسد، ارائه یک الگوریتم جستجوی کلی است که تمام حالات ممکن را در نظر بگیرد و کارایی تمام آنها را به دست آورد و در نهایت بهترین ماتریس توازن را انتخاب کند. برای درک بهتر در مورد استفاده از این گونه روشها در این مساله، توجه شما را به مثال زیر جلب می­نمایم.
فرض کنید ۱۶ بیت اطلاعات وجود دارد که می­خواهیم آنها را با کد همینگ در مقابل خطای تک بیتی مقاوم سازی کنیم. طبق رابطه ۲-۷ نیاز به ۵ عدد چک بیت داریم و کد مورد نظر (۲۱،۱۶) است. با ۵ بیت می­توان ۳۲ سندرم مختلف را نمایش داد، که در این کد ۲۱ سندرم برای خطاهای تک بیتی و ۱ سندرم برای حالت بدون خطا استفاده می­ شود، در نتیجه ۱۰ سندرم آزاد برای افزایش قابلیت تشخیص خطاهای مجاور وجود دارد. حال فرض کنید می خواهیم تعداد تمام حالات قرار گرفتن این سندرم­ها را در ماتریس توازن به دست آوریم. یک سندرم، برای حالت بدون خطا است (۰۰۰۰۰) و ۵ سندرم نیز بیان­های باینری توانهای عدد ۲ هستند که باید حتما در ماتریس توازن وجود داشته باشند. پس ۲۶ سندرم داریم که می­خواهیم ببینیم در چند حالت مختلف می توان ۱۶ عدد از آنها را انتخاب کرد. این یک مساله ترکیب است که با رابطه ۳-۴ عدد مورد نظر به دست می ­آید که برابر است با ۵۳۱۱۷۳۵.
(۳-۴)
حال به ازای هر کدام از این حالتها یک جایگشت ۲۱ تایی وجود دارد که از فاکتوریل عدد ۲۱ به دست می ­آید. و در نهایت برای یافتن تمام حالتها باید عدد به دست آمده از ترکیب را در عدد به دست آمده از فاکتوریل عدد ۲۱ ضرب کرد که برابر است با ۱۰^۱۹×۱۰۹۱/۵×۵۳۱۱۷۳۵ . بررسی این تعداد حالت و یافتن بهترین حالت به دلیل زیاد بودن تعداد حالت­ها به صورت کاربردی ممکن نیست. اما در این مواقع به الگوریتم­های جستجوی شبه عمومی و یا الگوریتم­های تصادفی هدفمند که در فضاهای گسسته نیز کاربرد دارند می­توان رو آورد. در همین راستا در ادامه روشی مبتنی بر الگوریتم ژنتیک پیشنهاد شده است، که هدف این روش یافتن ماتریس توازن بهبود یافته برای کدهای تصحیح خطای استفاده شده در ماژول سویچ و LUT ها است.
همانطور که در قسمت­ های قبلی بیان شد، تعدادی سندرم آزاد در کدهای همینگ کوتاه شده وجود دارد که آنها با هیچکدام از خطاهای تک بیتی و سندرم حالت بدون خطا تداخل ندارند. استراتژی جایابی بیت از آنها برای افزایش قابلیت تشخیص خطاهای مجاور استفاده می­ کند، اما روش پیشنهادی ارائه شده در این بخش برای این منظور از الگوریتم ژنتیک استفاده می­ کند (برای کسب اطلاعات مورد نیاز در مورد الگوریتم ژنتیک به مراجع ]۳۱[ و]۳۲[ ارجاع داده می­ شود). الگوریتم ژنتیک با توجه به سندرم های آزاد در کد همینگ کوتاه شده، به دنبال تولید ماتریسی است که در آن قابلیت تشخیص خطاهای مجاور چندتائی افزایش یافته باشد.
در استفاده از الگوریتم ژنتیک تعریف تابع برازندگی مناسب و کروموزوم مناسب از اهمیت خاصی برخوردار است. در این مساله تابع برازندگی مربوطه باید شروط جدول ۳-۶ را برآورده کند.
جدول۳-۶: شروط اعمال شده برای تولید ماتریس H .

۲ ـ ۱۵ ـ ۲ فرضیه علامت دهی^[۷۶]

بر طبق این فرضیه قیمت اولیه سهام نشانه­ای از کیفیت سهام جدید است. عرضه زیر قیمت سهام جدید اطلاعات مهمی درباره کیفیت شرکت به سرمایه ­گذاران می­دهد زیرا فقط شرکت­های خوب اطمینان دارند که این زیان بعداً جبران می­گردد، به عبارت دیگر این فرضیه بیان می­دارد که انتشاردهندگان سهام جدید به صورت داوطلبانه اقدام به عرضه زیر قیمت سهام جدید می­نمایند تا بازار را متوجه سازند شرکت از کیفیت بالایی برخوردار است. تخفیف در قیمت اولیه سهام وسیله­ای است که شرکت­ها از طریق آن می­توانند به بازار علامت دهند که از وضعیت مساعدی برخوردار می­باشند و از این طریق می­توانند قیمت اوراق بهادار خود را در عرضه­های بعدی افزایش دهند و زیان اولیه خود را جبران نمایند. لذا بر مبنای این فرضیه شرکت­ها سهام خود را در عرضه اولیه با این انگیزه ارزان می­فروشند که بتوانند در عرضه­های بعدی سهام را گران بفروشند. بر طبق این فرضیه
مالکان شرکت ارزش واقعی شرکت را می­دانند اما سرمایه ­گذاران بالقوه از این ارزش اطلاعی ندارند. بنابراین مالکان شرکت برای دستیابی به قیمت بهتر در عرضه­های بعدی سهام اقدام به علامت دهی ارزش واقعی شرکت از طریق عرضه زیر قیمت سهام جدید می­نمایند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

آلن و فاول هابر^[۷۷] (۱۹۸۹) چمانور^[۷۸] (۱۹۹۳) ولچ^[۷۹] (۱۹۸۹) برای توضیح عرضه زیر قیمت سهام جدید، مجموعه ­ای از مدل­های علامت دهی را توسعه دادند. این مدل­ها که بر اساس عدم تقارن اطلاعاتی بین انتشاردهندگان سهام و سرمایه ­گذاران شکل گرفته­اند بیان می­دارند که عدم تقارن اطلاعاتی بین مالکان شرکت و سرمایه­گذارن باعث می­گردد که شرکت­ها کیفیت خود را به وسیله عرضه اولیه زیر قیمت علامت دهند و با انجام این کار آن­ها انتظار دارند که در آینده سرمایه مورد نیاز خودشان را تحت شرایط بهتری به دست آورند.
بر طبق فرضیه علامت دهی، تخفیف قیمت سهام در عرضه اولیه بستگی به احتمال و امکان انتشار مجدد سهام به وسیله شرکت دارد. شرکت­هایی که فرصت­های رشد بیشتری در آینده برای خود می­بینند احتمال بیشتری می­رود که مجدداً سهام منتشر کنند و در نتیجه احتمال بیشتری می­رود که سهامشان در عرضه اولیه با تخفیف بفروشند. زیرا پس از جا افتادن سهام شرکت در بورس شرکت می ­تواند سهام خود را در انتشار مجدد با قیمت­های بالاتری به فروش رساند و هزینه تخفیفی را که در عرضه اولیه محتمل شده است جبران نماید. بنابراین بر طبق فرضیه علامت دهی بدیهی است که شرکت­ها باید زمانی اقدام به عرضه زیر قیمت سهام جدید نمایند که قصد داشته باشند از الگوهای فروش چند مرحله­ ای سهام جدید استفاده کنند و یا قصد افزایش سرمایه را در آینده نزدیک داشته باشند.
جیگادش و همکاران^[۸۰] (۱۹۹۳) فرضیه علامت دهی را به طور تجربی مورد آزمون قرار دادند، آن­ها به دنبال یافتن رابطه­ای بین عرضه زیر قیمت سهام جدید و احتمال افزایش سرمایه بودند به عبارت دیگر آن­ها احتمال افزایش سرمایه را به عنوان تابعی از عرضه زیر قیمت سهام جدید مورد آزمایش قرار دادند. آن­ها دریافتند که قدرت توضیحی عرضه زیر قیمت سهام جدید برای پیش بینی احتمال افزایش سرمالیه شرکت ناچیز می­باشد. در حالی که طبق فرضیه علامت دهی باید رابطه مثبتی بین عرضه زیر قیمت سهام جدید و احتمال افزایش سرمایه وجود داشته باشد. بنابراین نتایج این تحقیق فرضیه علامت دهی را مورد تردید قرار داد و باعث شد که اهمیّت علامت دهی به عنوان دلیلی برای کم قیمت گذاشتن سهام جدید مورد تردید قرار گیرد (گارفینکل، ۱۹۹۳، ص ۸۹)^[۸۱].

۳ ـ ۱۵ ـ ۲ فرضیات گرایشات و علائق زودگذر^[۸۲]

این فرضیه بیان می­دارد که بازده کوتاه مدت سهام جدید و بازده بلند مدت سهام جدید با هم در ارتباط هستند. بر طبق این فرضیه بازار سهام جدید در معرض گرایشات و علائق زود گذر
سرمایه ­گذاران قرار دارد، به نحوی که سرمایه ­گذاران باعث می­گردند تا قیمت سهام جدید موقتاً افزایش یابد. به عبارت دیگر سهام جدید در هنگام عرضه اولیه در بورس به درستی قیمت­ گذاری می­شوند اما سرمایه گذاران به لحاظ خوش بینی خود، برای سهام جدید در معاملات اولیه در بورس بیش از اندازه ارزش قائل می­شوند و حاضرند این سهام را در بازار به قیمتی بالاتر از عرضه اولیه خریداری نمایند و همین امر باعث می­گردد تا قیمت سهام جدید موقتاً افزایش یابد.
امّا پس از این که سرمایه ­گذاران تشخیص دادند که خوش بینی آن­ها نسبت به سهام جدید بی­مورد بوده است، قیمت سهام جدید در بلند مدت کاهش یافته و به ارزش واقعی­اش نزدیک می­گردد. آگاروال و ریولی^[۸۳] (۱۹۹۰) معتقدند که عملکرد بلند مدت پایین در نتیجه گرایشات و علائق زود گذر در بازار عرضه اولیه سهام جدید است. آن­ها دلایل احتمالی زیر را برای عملکرد بلند مدت پایین سهام جدید ارائه نمودند که عبارتند از:
احتمالاً گرایشات زودگذر زمان ایجاد می­گردد که پیش بینی ارزشی ذاتی شرکت مشکل است.
احتمالاً سرمایه ­گذاران سهام جدید بیشتر خواهان بورس بازی می­باشند. (دموری، ۲۰۰۲، ص ۲۰)^[۸۴].

۴ ـ ۱۵ ـ ۲ فرضیه عکس العمل بیش از اندازه سرمایه ­گذاران

فرضیه عکس العمل بیش از اندازه سرمایه گذاران نیز بیان می­دارد که بازده کوتاه مدت و بلند مدت سهام جدید با هم در ارتباط می­باشند. دبوندت و تالر^[۸۵] (۱۹۸۵) این فرضیه را مورد بررسی قرار دادند آن­ها به منظور انجام تحقیق خود از بازده ماهیانه سهام عادی پذیرفته شده در بورس نیویورک، برای دوره زمانی سال­های ۱۹۲۶ تا ۱۹۸۲ استفاده نمودند. آن­ها بیان می­دارند که افراد به انتشار اطلاعات مهم و غیر منتظره بیش از اندازه عکس العمل نشان می­ دهند. تحقیقات لاوری و چونت^[۸۶]، ۲۰۰۱ نشان داد که اطلاعات منفی که قبل از مرحله عرضه سهام به دست می ­آید بیشتر از اطلاعات مثبت در قیمت سهام جدید تأثیر می­ گذارد.
علت این امر این است که سرمایه ­گذاران و مؤسسات تأمین سرمایه نمی­خواهند که در قیمت­ گذاری سهام جدید بیش از حد معمول متحمل خسارت گردند. فرضیه عکس العمل بیش از اندازه بیان می­داد که شرکت­هایی که دارای نسبت پایین قیمت به در آمد (P/E) هستند بدلیل بدبینی زیاد سرمایه ­گذاران موقتاً دارای قیمتی کمتر از ارزش واقعی­شان می­باشند و شرکت­هایی که دارای نسبت بالای قیمت به در آمد (P/E) هستند بدلیل خوش بینی زیاد سرمایه ­گذاران موقتاً دارای ارزشی بیشتر از ارزش واقع­شان هستند. دلیل این نوسانات شدید عکس العمل بیش از اندازه نسبت به اخبار مثبت یا منفی منتشر شده درباره سهام می­باشد. مطالعات انجام شده به وسیله دبوندت و تالر (۱۹۸۵) نشان می­دهد که پاسخ­های بازار به اخبار عمومی اقتصادی و عکس العمل قیمت سهام به وقایع شرکت در ابتدا بیشتر از سطوح تعادلی می­باشد و سپس به تدریج به سمت سطوح تعادلی­شان بازگشت می­ کنند به عبارت دیگر بازار به عنوان یک مجموعه و همچنین قیمت­های سهام منفرد به طور سیستمی، نتایج اقتصادی حوادث مهم را بیش از اندازه بزرگ جلوه می­ دهند. یعنی وقتی که اخبار خوب است قیمت­ها خیلی زیاد افزایش می­یابد و وقتی که اخبار بد است قیمت­ها خیلی زیاد کاهش می­یابد. یافته­های آن­ها حاکی از آن است که سرمایه ­گذاران از اشتباهات گذشته­شان چیزی فرا نمی­گیرند و دائماً اطلاعات جدید را غلط تعبیر می­ کنند. اگر بخواهیم فرضیه عکس العمل بیش از اندازه را به صورت فرمول­بندی شده بیان کنیم باید بگوییم که به طور میانگین تغییرات بزرگ در قیمت­های سهام با تعدیل­های بزرگ در جهت مخالف دنبال می­ شود همچنین این فرضیه پیش ­بینی می­ کند که هر چه تغییرات بزرگتری در قیمت اولیه سهام ایجاد شود مقدار عکس العمل اولیه بزرگتر خواهد بود و به همین دلیل تعدیلات بعدی در قیمت سهام بیشتر خواهد بود. بنابراین به طور کلی فرضیه عکس العمل بیش از اندازه بیانگر این مطلب است که انسان­ها نسبت به اطلاعات، بیش از حد خوش بین یا مأیوس می­شوند و این به علت خصلت سفته بازی انسان­ها می­باشد. همچنین لازم به توضیح می­باشد که تحقیقات روانشناسی و رفتارشناسی از فرضیه عکس العمل بیش از اندازه حمایت می­ کنند. (دموری، ۲۰۰۲، ص ۲۷)^[۸۷].

۵ ـ ۱۵ ـ ۲ فرضیه حباب سفته­بازی^[۸۸] و فرضیه بازارهای سهام داغ^[۸۹]

سهام داغ به سهام جدیدی اطلاق می­گردد که در عرضه اولیه در بورس، میزان تقاضا برای خرید آن بیشتر از میزان عرضه آن می­باشد و در نتیجه عده­ای از متقاضیان سهام که نمی ­توانند سهام مذکور را در عرضه اولیه خریداری نمایند تمایل به خرید سهام جدید با قیمت بالاتر از قیمت بازار دارند و در نتیجه قیمت این سهام به طور موقت افزایش می­یابد. طبق فرضیه حباب سفته بازی، رفتار بازده سهام جدید در کوتاه مدت و بلند مدت با هم در ارتباط می­باشند. بر طبق این فرضیه بازده اضافی سهام جدید تحت تدثیر رفتار سرمایه گذارانی قرار دارد که نتوانسته­اند سهام جدید را به قیمت­های عرضه اولیه خریداری کنند به عبارت دیگر بر طبق این فرضیه قیمت­های عرضه اولیه سهام با ارزش واقعی و ذاتی آن­ها برابر است، اما امیال سفته بازی سرمایه ­گذاری که نتوانسته­اند سهام جدید را به قیمت عرضه اولیه در بورس بخرند باعث می­گردد که قیمت سهام جدید به طور موقت افزایش یابد.
با توجه به این که تعیین قیمت صحیح برای سهام جدید کار دشواری است و امکان قیمت­ گذاری غیر عادلانه سهام جدید وجود دارد و این سهام هنوز در بازار مورد معامله قرار نگرفته است لذا خریداران اولیه سهام جدید در مقایسه با خریداران بعدی با عدم اطمینان و ریسک بیشتری مواجه هستند. آن­ها در صورتی این ریسک اضافی را متحمل می­گردند که بازده اضافی کسب نمایند. مؤسسات تدمین سرمایه نیز از طریق قیمت گذاری پایین­تر از ارزش واقعی برای سهام جدید در بازار اولیه این بازده اضافی را برای خریداران اولیه سهام جدید ایجاد می­نمایند. در نتیجه قیمت سهام جدید در بورس به سرعت افزایش می­یابد و به قیمت واقعی خود نزدیک می­گردد.

۱۶ ـ ۲ تطبیق نظریه ­ها و تئوری­های بازده غیر عادی کوتاه مدت در بورس ایران

در بورس اوراق بهادار ایران به دلیل عدم وجود مؤسسات تأمین سرمایه برخی از فرضیه ­ها از جمله فرضیه ­های عدم تقارن اطلاعاتی مبتنی بر مدل بارون، فرضیه ریسک گریزی تضمین کننده اوراق بهادار و فرضیه شهرت مؤسسات تأمین سرمایه کاربردی نخواهد داشت. همچنین به دلیل عدم کارایی بورس اوراق بهادار و یا کارایی ضعیف و نیز به دلیل عدم وجود نهادها و مؤسسات مالی و به خصوص عدم وجود مؤسسات تأمین سرمایه پدیده عدم تقارن اطلاعاتی احتمالاً می ­تواند پاسخگویی پدیده عرضه اولیه زیر قیمت سهام جدید در دوره کوتاه مدت باشد. چرا که بر طبق این فرضیه هر چه ابهام قبلی در خصوص شرکت جدید بیشتر باشد، میزان بازده غیر عادی کوتاه مدت بیشتر می­گردد. همچنین به دلیل خصلت سفته بازی برخی از سرمایه گذاران در بورس به نظر می­رسد فرضیه حباب سفته بازی فرضیه عکس العمل بیش از اندازه سرمایه گذاران مصداق داشته باشد (دموری، ۲۰۰۲، ص ۳۸)^[۹۰].

۱۷ ـ ۲ پیشینه تحقیق

۱ ـ ۱۷ ـ ۲ تحقیقات خارجی

بال وبراون (۱۹۶۸)
بال وبراون در سال ۱۹۶۸ رابطه بین سود حسابداری و قیمت سهام را از طریق رابطه بین جهت تغییرات سود غیر منتظره و میانگین نرخ بازده غیرعادی را مورد بررسی قرار دادند و این تحقیق مقدمه­ای بر انجام تحقیقات در این زمینه گردید.
در سال­های اخیر، محققان نظرات آن­ها را مد نظر قرار داده و اهمیت ارتباط بین سود غیر منتظره و میانگین نرخ بازده غیر عادی سهام را مورد بررسی قرار داده­اند.
آن­ها پیش ­بینی کردند که افزایش غیر منتظره در سود حسابداری با افزایش غیر عادی در نرخ بازده سرمایه ­گذاری­ها و بالعکس کاهش غیر منتظره در سود حسابداری با کاهش غیرعادی در نرخ بازده سرمایه ­گذاری­ها همواره در یک سو خواهد بود. بال وبراون در تحقیق خود سود سالیانه بنگاه­های اقتصادی را مورد بررسی قرار دادند. به منظور آزمایش این موضوع که آیا سود سالیانه تأثیری بر قیمت سهام دارند یا خیر، آن­ها سود غیر منتظره اعلام شده از طرف شرکت­هایی که به عنوان نمونه انتخاب شده بودند را با میانگین نرخ بازده غیر عادی از لحاظ هم جهت بودن و هم جهت نبودن مورد مطالعه قرار دادند.
در این تحقیقات فرضیه انتقال اطلاعات به بازار در زمان اعلام سود سالیانه نیز از طریق آزمایش میانگین نرخ بازده غیر عادی مورد بررسی قرار گرفت. در زمان تحقیق بال وبراون کوتاهترین زمانی که اطلاعات نرخ بازده سهام می­توانست در دسترس آن­ها قرار گیرد، ماهانه بود که در تحقیق آن­ها مبنای کار قرار گرفته است (بال وبراون، ۱۹۶۸، ص۷۳)^[۹۱].
بیورکلارک ورایت^[۹۲] (۱۹۷۹)
بیورکلارک ورایت در مورد میزان واکنش بازار تحقیقی انجام دادند. آن­ها نمونه متشکل از ۲۷۶ شرکت را برای دوره ۱۰ ساله از ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۴ مورد مطالعه و تحقیق قرار دادند. در مورد هر شرکت موجود در این نمونه و برای هر سال که این نمونه مورد تحقیق قرار می­گرفت، آن­ها تغییرات غیر منتظره در سود خالص را محاسبه کردند، سپس با روش مبتنی بر الگوی بازار در صدد بر آمدند بازده غیر عادی سهام مربوط به تغییر غیر منتظره در سود خالص را محاسبه نمایند. این پژوهشگران با مقایسه کردن تغییرات غیر منتظره سود با بازده غیر عادی سهام به این نتیجه رسیدند که هر قدر شدت تغییرات در سود خالص غیر منتظره بیشتر باشد بازار اوراق بهادار واکنش بیشتری نشان خواهد داد، این نتیجه با کاربرد الگوی قیمت گذاری دارایی­ های سرمایه­ای و با روش مبتنی بر سودمندی اطلاعات از نظر تصمیم ­گیری سازگار است.
کورنل ولندسمن (۱۹۸۹)^[۹۳]
یکی از مطالعات اساسی در زمینه ­های خطای پیش ­بینی سود، مطالعه کورنل ولندسمن است. آن­ها در مدل خود رابطه تغییرات ارزش سرمایه را با خطای پیش ­بینی بررسی کردند و رابطه قوی میان این دو یافتند.هم­چنین رابطه بازده­های غیر عادی را با خطای پیش ­بینی سود در هنگام اعلام پیش ­بینی سود هر سهم بررسی کردند و دریافتند خطای پیش ­بینی قدرت فزاینده­ای در شرح بازده­های غیرعادی دارد.
اکبو و نرلی (۲۰۰۰ )
در مقاله­ای تحت عنوان «اهرم، نقدشوندگی و بازده­های بلند مدت عرضه اولیه» شرکت­ها را در طی یک دوره زمانی ۳ تا ۵ ساله پس از عرضه اولیه بررسی کردند. قبل از این نیز لوفران و ریتز بازده­های بلند مدت را برای بازار امریکا ۱۷ ـ درصد گزارش کرده بودند. این تحقیق نمونه ­ای با بیش از ۵۰۰۰ عرضه اولیه سال­های ۱۹۷۳ تا ۱۹۹۶ را بررسی کرده و نتیجه گرفت شرکت­های عرضه کننده سهام دارای اهرم کمتر و نقد شوندگی بیشتر در هر یک از سه سال پس از عرضه اولیه داشته اند و از آن جا که اهرم کمتر و نقدشوندگی بیشتر ریسک را کاهش داده و بازده مورد انتظار سهامداران را تحقق می­بخشد، پس هر دوی این عوامل ارزشمند هستند (اکبو و نرلی، ۲۰۰۰،ص ۸۸)^[۹۴].
آلوارز و گنزالز (۲۰۰۰)
در مقاله­ای تحت عنوان عملکرد بلند مدت عرضه اولیه سهام در بازار اسپانیا دو هدف زیر را دنبال کردند:
مطالعه عملکرد بلند مدت عرضه اولیه سهام در بورس اوراق بهادار اسپانیا
تعیین مفید بودن اطلاعات در مورد عرضه اولیه سهام
آن­ها نتیجه گرفتند که بین عرضه اولیه زیر قیمت و عملکرد بلند مدت عرضه اولیه سهام رابطه مثبتی وجود دارد (آلوارز و گنزالز، ۲۰۰۰،ص ۷۸ )^[۹۵].
فرت (۲۰۰۱)
تحقیقی در مورد نقش برآورد سود برای ۱۱۶ شرکت دارای عرضه عمومی اولیه سهام در سنگاپور برای سال­های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۹ انجام داده است. نتایج تحقیق وی نشان می­دهد که ارتباط معنی­دار مثبت میان خطای برآورد سود و بازده غیر عادی سهام وجود دارد. (فرت، ۲۰۰۱،ص ۶۵ )^[۹۶]
کلارکسون و همکارش (۲۰۰۲)^[۹۷]
یافته­های این پژوهشگران که ۲۶۷ شرکت جدید الورود به بورس کانادا را بررسی کردند بیانگر این است که برآوردهای داوطلبانه سود افشا شده در گزارش­های شرکت­های دارای عرضه عمومی اولیه با ارزش بوده و بین دقت برآورد سود و بازده سهام رابطه منفی معناداری وجود دارد.
احمد زالوکی، کمبل، گوداکری (۲۰۰۴)
عملکرد بلند مدت عرضه اولیه سهام را در مالزی بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ بررسی کردند آن­ها دریافتند که عملکرد بلند مدت عرضه اولیه سهام از یک سال به سال دیگر متغیر است و برای سال­های مختلف مرتبط با مدل­های منظمی نمی ­باشد. عملکرد بلند مدت در صنایع مختلف متفاوت است (زالوکی و همکارن، ۲۰۰۴،ص ۸۸) ^[۹۸].
محمد عمران (۲۰۰۴)

۴۰

۰٫۷۴۴

۳-۴-۲ تعیین اعتبار (روایی) پرسشنامه

مفهوم اعتبار به این پرسش پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه‌گیری نمی‌توان به دقت داده‌های حاصل از آن اطمینان داشت. در این تحقیق روایی تحقیق با روش تحلیل عاملی سنجیده می شود.
تحلیل عاملی تاییدی
تحلیل عاملی
تحلیل عاملی نامی است عمومی برای برخی از روش های چند متغیره که هدف اصلی آن خلاصه کردن داده هاست. این روش به بررسی همبستگی درونی تعداد زیادی از متغیرها می پردازد و در نهایت آنها را در قالب عاملهای عمومی محدودی دسته بندی کرده تبیین می کند. در این تکنیک تمام متغیرها به عنوان متغیر وابسته قرار می گیرد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تحلیل عاملی روشی هم وابسته بوده که در آن کلیه متغیرها بطور همزمان مد نظر قرار می گیرد. در این تکنیک، هریک از متغیرها به عنوان یک متغیر وابسته لحاظ می گردد. در ذیل برخی از مفاهیم کلیدی این روش معرفی می گردند.

• اشتراک: میزان واریانس مشترک بین یک متغیر با سایر متغیرهای بکار گرفته شده در تحلیل.

• مقدار خاص: میزان وارایانس تبیین شده بوسیله هر عامل را بیان می کند. یکی از ضوابط پرکاربرد در تعیین تعداد عاملها، مقدار ویژه است که آن را معیار راکد نیز می گویند در تحلیل عاملی مقدار ویژه برابر است ۱ می باشد ولی ما می توا نیم در بسته آماری این مقدار زیاد کنیم. در تحلیل عاملی مولفه های اصلی ان است که مقدار ویژه آنان بیشتر از ۱ باشد ولی این مقدار کمتر از ۱ باشد به عنوان عاملهایی است که از نظر آماری معنی دار نیست و باید از تحلیل کنار گذاشته شود.

• عامل: عبارتست ترکیب خطی متغیرهای اصلی،که نشان دهنده خلاصه شده از متغیرهای مشاهده شده است.

بار عاملی: همبستگی بین متغیرهای اصلی و عوامل. اگر مقادیر بار عاملی مجذور شوند، نشان می دهند که چند درصد از واریانس در یک متغیر توسط آن عامل تبیین می شود.

• ماتریس عاملی: جدولی است که بارهای عاملی کلیه متغیرها را در هر عامل نشان می دهد.

• چرخش عاملی: فرآیندی است برای تعدیل محور عامل به منظود دستیابی به عاملهای معنی دار وساده. یکی از مفاهیم مهم در تحلیل عاملی ‏‏‏‏ چرخش عاملهاست. که این مفهوم دقیقا به همان معنا دلالت دارد که در فرایند چرخش عاملی، محورهای مختصات عاملها به دور مبدا چرخش داده است تا اینکه موقعبیت جدیدی را بدست بیاورد ما در اینجا دونوع چرخش داریم:

• چرخش متعامد: عاملها مستقل از یکدیگر هستند.

• متمایل: عاملها با یکدیگر همبستگی دارند. (کلانتری،۱۳۸۷: ۲۸۳)

تصمیم گیری در تحلیل عاملی
هدف اصلی تحلیل عاملی تلخیص تعداد زیادی از متغیرها در تعداد محدودی از عاملها می باشد، بطوریکه در این فرایند کمترین میزان گم شدن اطلاعات وجود داشته باشد. با توجه به هدف تحلیل عاملی محقق سوالاتی از خود می پرسد چه نوع متغیرهای باید در تحلیل به کار گرفته شود. در پاسخ به این سوال باید گفت که هر متغیری مرتبط با مسئله تحقیق را می توان در تحلیل به کار گرفت.
معنی داری ماتریس همبستگی
یکی از روش های انتخاب متغیرهای مناسب برای تحلیل عاملی استفاده از ماتریس همبستگی است که اساس روش تحلیل عاملی برای انتخاب متغیرها به عاملهای متفاوت استفاده از همبستگی بین متغیرها اما از نوع غیر علی استوار است. البته آمارهای دیگری وجود دارد که محقق از طریق انها نیز قادر به تعیین و تشخیص مناسب بودن داده ها برای تحلیل عاملی می باشد از جمله این روشها آزمون  KMO می باشد که مقدار آن همواره بین ۰و۱ می باشد و در صورتی که این مقدار کمتر از ۵۰/. باشد داده ها برای تحلیل عاملی مناسب نخواهد بود و اگر مقدار آن بین ۵۰/. تا۶۹/. درصد باشد می توان با احتیاط بیشتر می توان به تحلیل عاملی پرداخت. اما در صورتی که این مقدار بیشتر از ۷۰/.درصد باشد همبستگی موجود میان داده ها برای تحلیل داده ها مناسب خواهد بود (کلانتری،۱۳۸۷: ۲۹۱)
و از سوی دیگر برای اطمینان از داده ها  برای تحلیل عاملی مبنی بر اینکه ماتریس همبستگی که پایه تحلیل عامل قرار می گیرد در جامعه برابر صفر است یا خیر باید از آزمون بارتلت استفاده کنیم. این آزمون معناداری تحلیل عاملی داده ها را می سنجد و اگر این مقدار کمتر از۰۵/. باشد داده ها با جامعه مورد معنی دار است.
حجم نمونه
در رابطه با حجم نمونه نیز باید تاکید کرد که تعداد حجم نمونه نباید کمتر از ۵۰ مورد باشد و ترجیحا حجم نمونه را به بیش از ۱۰۰ مورد افزایش داد. به عنوان قاعده کلی تعداد نمونه باید حدود چهار یا پنج برابر تعداد متغیرهای مورد استفاده باشد. که در این تحقیق حجم نمونه ۲۶۰ مورد است (سرمد و دیگران،۱۳۸۵: ۲۵۸).
انتخاب نوع ماتریس همبستگی
بعد از اطمینان داشتن به داده ها برای تحلیل عاملی، اولین تصمیم در بکارگیری تحلیل عاملی، محاسبه ماتریس همبستگی است. برای اینکار باید مشخص شود که آیا هدف،محاسبه همبستگی بین متغیرهاست یا بین پاسخگویان. اگر هدف تحقیق تلخیص متغیرها باشد در این صورت از همبستگی بین متغیرهامحاسبه شود که این روش یکی از تکنیک های عمومی و پرکاربرد در مطالعات می باشد که به تحلیل عاملی نوع R معرو ف است. اما تحلیل عاملی ممکن است برای ماتریس همبستگی بین پاسخگویان نیز بکار گرفته شود این نوع تحلیل را تحلیل نوع Q  می نامند. این نوع تحلیل عاملی شاید بدلیل مشکل بودن کمتر مورد استفاده قرار گیرد و بجای آن از روش های نظیر تحلیل خوشه ای یا گروهبندی سلسله مراتبی برای طبقه بندی پاسخگویان یا موارد استفاده می شود.(کلانتری،۱۳۸۷: ۲۸۷) که در این تحقیق با توجه به هدف اصلی تحقیق، ماتریس همبستگی از نوع R  استفاده گردیده است.
انتخاب مدل عاملی
در تحلیل عاملی مدلهای مختلفی وجود دارد که از میان آنها دو روش تحلیل مولفه های اصلی و تحلیل عاملی مشترک از پر کاربرد ترین این روشهاست. انتخاب هریک از مدلها به هدف محقق بستگی دارد.مدل تحلیل مولفه های اصلی زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که هدف محقق تلخیص متغیرها و دستیابی به تعداد محدودی عامل برای اهداف پیش بینی شده باشد و در مقابل تحلیل عاملی مشترک زمانی بکار می رود که هدف شناسایی عاملها یا ابعادی باشد که به سادگی قابل شناسایی نیستند(کلانتری،۱۳۸۰: ۱۵۲).
روش استخراج عامل ها
علاوه بر انتخاب مدل تحلیل، محقق باید مشخص کند که عاملها چگونه باید استخراج شوند. برای استخراج عاملها دو روش وجود دارد. عاملهای متعامد و عاملهلای متمایل. در روش متعامد، عاملها به شیوه انتخاب می گردند که محورهای عاملی در حالت ۹۰ درجه قرار می گیرند و این بدین معناست که هر عامل، مستقل از سایر عاملها می باشد. بنابراین،همبستگی بین عاملها، بطورقراردادی صفر تعیین می گردد. مدل عاملی متمایل پیچیده تر از مدل عاملی متعامد می باشد. در واقع در این روش فرایند تحلیلی کاملا رضایت بخش بدست نمی آید. در این روش عاملهای استخراج شده دارای همبستگی می باشند.انتخاب اینکه چرخش عاملها بر اساس متعامد و یا متمایل باشدباید بر اساس نیازهای محقق و مسئله تحقیق وجود دارد انجام گیرد.
انتخاب نهایی عامل ها
زمانیکه در خصوص ماتریس همبستگی، مدل عاملی و روش استخراج، تصمیم مناسب اتخاذ گردید، زمینه برای استخراج عاملهای اولیه چرخش نیافته فراهم می گردد. با بررسی ماتریس چرخش نیافته محقق می تواند به جستجوی روش های تلخیص داده ها و تعیین عاملهای استخراجی بپردازد، اما تعیین نهایی تعداد عاملها پس از دستیابی به ماتریس عاملی چرخش یافته امکان پذیر می باشد.
در تحلیل عاملی به بررسی معنی داری شاخص ها پرداخته می شود. بدین جهت در این بخش ابتدا به صورت کلی مراحلی را که تا پایان فصل طی خواهیم نمود، بیان می نماییم.
در این فصل در شش بخش به بررسی رابطه هر یک از شاخص ها با متغیرهای مستقل تحقیق در مدل های تحلیل عاملی مجزا پرداخته می شود. در هر بخش یکی از این عوامل به همراه متغیرهای تشکیل دهنده آنها و نیز شاخص های مربوطه بررسی می شوند.
برای هر مدل تحلیل عاملی، یک نمودار با بارهای عاملی برازش یافته استاندارد شده (ضرایب رگرسیون استاندارد شده)، و یک نمودار با مقادیر آماره t-استیودنت رسم شده است.
در نمودار بارهای عاملی استاندارد شده، میزان ارتباط متغیرهای مستقل با متغیر وابسته نشان داده می شود. با توجه به اینکه مقادیر تخمین ها به صورت استانداردشده هستند به راحتی قابل قیاس با یکدیگرند. بنابراین به راحتی می توان بیان نمود که کدام متغیرهای مستقل تأثیر بیشتری بر متغیر وابسته دارند. لازم به ذکر است که علاوه بر بارهای عاملی مقادیر خطای هر بار عاملی نیز در این نمودار نشان داده می شود که قاعدتاً هر چه مقدار این خطاها کمتر باشد، مدل برازش یافته مناسب تر است.
برای تعیین معنی داری هر یک از روابط رگرسیون مذکور، از مقدار آماره t-استیودنت استفاده می شود. بدین صورت که اگر مقدار آماره t-استیودنت بین ۱٫۹۶- و ۱٫۹۶+ نباشد، نشان می دهد که پارامتر مربوطه در سطح ۵% تفاوت معناداری با صفر دارد یعنی فرض صفر رد می شود و درنتیجه وجود رابطه مزبور رد نمی شود. در واقع این آماره فرض برابری پارامتر با صفر را مورد آزمون قرار می دهد.
در مدل تحلیل عاملی مطلوب است که فرض برابری روابط رگرسیون با صفر رد شود، بنابراین آزمون فرض عبارت است از:

با توجه به مقدار آماره t-استیودنت برای هر یک از شاخص ها که در نمودار دوم موسوم به نمودار t-استیودنت نشان داده می شود، اگر مقدار آماره بیش از ۱٫۹۶ باشد، درنتیجه فرض صفر رد می شود. یعنی روابط رگرسیون معنادار هستند. اما اگر مقدار آماره کمتر از ۱٫۹۶ باشد، فرض صفر رد نمی شود. یعنی روابط رگرسیون معنادار نیستند.
اما علاوه بر بررسی معناداری روابط رگرسیون، باید به بررسی مقادیر خطاها نیز بپردازیم. برای خطاهای نشان داده شده در نمودار بارهای عاملی، مطلوب آن است که این خطاها برابر صفر باشند. بنابراین انتظار داریم که فرض صفر زیر رد نشود:

میزان تغییرات ورودی ها و خروجی واحدهای ناکارا برای تصویر کردن آنها بر مرز کارا(الگویابی نسبت به مرز کارا) را می توان محاسبه نمود.در نتیجه علاوه بر تعیین میزان کارایی نسبی ، نقاط ضعف واحد تصمیم گیرنده در شاخصهای مختلف تعیین می شود و با ارائه میزان مطلوب آنها ، خط مشی واحد تصمیم گیرنده را به سوی ارتقای کارایی و بهره وری مشخص می کند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

الگوهای کارا که ارزیابی واحدهای ناکارا براساس آنها انجام گرفته است به واحدهای ناکارا معرفی می شوند و این دلیلی بر منصفانه بودن مقایسه DEA خواهد بود.

۱ – ۷ درآمد خانوار^[۲۸]

درآمد خانوار عبارت است از وجوه و ارزش پولی کالاها و خدماتی که در برابر کار انجام شده یا سرمایه بکار رفته و یا از طریق منابع دیگر(حقوق بازنشستگی،درآمد حاصل از دارایی، دریافتی های انتقالی و نظایرآن ) به هر یک از اعضای خانوار تعلق گرفته باشد.

۱ – ۸ رگرسیون چند متغیره

واژه رگرسیون در فرهنگ لغت به معنی بازگشت است و اغلب جهت رساندن مفهوم"بازگشت به یک مقدار یا میانگین” به کار می رود. بدین معنی که برخی پدیده ها به مرور زمان از نظر کمی به طرف یک مقدار متوسط میل می کنند. بیش از ۱۰۰ سال پیش در سال ۱۸۷۷ فرانسیس گالتون^[۲۹] در مقاله ای که در همین زمینه منتشر کرد اظهار داشت که متوسط قد پسران دارای پدران قد بلند، کمتر از قد پدرانشان می باشد. به نحو مشابه متوسط قد پسران دارای پدران کوتاه قد نیز بیشتر از قد پدرانشان گزارش شده است. به این ترتیب گالتون پدیده بازگشت به طرف میانگین را در داده هایش مورد تاکید قرار داد.برای گالتون رگرسیون مفهومی زیست شناختی داشت اما کارهای او توسط کارل پیرسون^[۳۰] برای مفاهیم آماری توسعه داده شد. گرچه گالتون برای تاکید بر پدیده “بازگشت به سمت مقدار متوسط” از تحلیل رگرسیون استفاده کرد،اما به هر حال امروزه واژه تحلیل رگرسیون جهت اشاره به مطالعات مربوط به روابط بین متغیرها به کار برده می شود.
به عبارتی دیگر کاربرد یک متغیر برای عمل پیش بینی درخصوص متغیر دیگر را رگرسیون می گویند. رگرسیون با کاربرد یک متغیره دانسته و مشخص، مقادیر متغیر غیر مشخص دیگری را پیش بینی می کند.(تاجداری،پرویز،روش های علمی تحقیق همراه با نظریه ارزشیابی؛ص۳۰۳) مانند تشخیص میزان درآمد بر اثر تغییر تحصیلات یا میزان تغییر تولید کارخانه با میزان تغییر در ضایعات تولید. میزان تغییر یک متغیر بر اثر متغیر دیگر را ضریب رگرسیون نیز می گویند که عبارت است از میزان تغییری که در متغیر وابسته بر اثر یک واحد تغییر در متغیر مستقل بروز می کند.

۱ – ۹ قلمرو تحقیق

۱- ۹ -۱ قلمرو موضوعی

قلمرو موضوعی تحقیق حاضر بررسی کارایی بخشهای تابعه شرکت گاز استان اردبیل با بهره گرفتن از تحلیل پوششی داده ها و رگرسیون چند متغیره از حوزه مدیریت می باشد.

۱ –۹- ۲ قلمرو مکانی

قلمرو مکانی تحقیق حاضر شرکت گاز استان اردبیل می باشد.(مشترکین غیر صنعتی)
۱- ۹- ۳ قلمرو زمانی
قلمرو زمانی تحقیق حاضرارزیابی کارایی بخشهای تابعه شرکت گاز استان اردبیل از بازه زمانی اسفند ۹۰ شروع و در فروردین ۹۲ خاتمه می یابد.

۱- ۹- ۳ قلمرو زمانی

قلمرو زمانی تحقیق حاضرارزیابی کارایی بخشهای تابعه شرکت گاز استان اردبیل از بازه زمانی اسفند ۹۰ شروع و در فروردین ۹۲ خاتمه می یابد.

فصل دوم مروری بر تحقیقات انجام شده

۲- ۱ مقدمه

مسئله ارزیابی کارایی از دیرباز مورد توجه مدیران بوده و به مرور زمان برخورد علمی با این مطلب از اواخر جنگ جهانی دوم شروع و گسترش چشمگیری داشته است. فرماندهان نظامی متفقین واقف شدند که هر گونه تصمیم گیری فردی بدون بکار بردن روش های علمی مشکل آفرین می باشد.رابرت اون^[۳۱] در سال ۱۸۰۰ میلادی در اسکاتلند در صنعت نساجی کالاهای تولید شده را با بهره گرفتن از چوب هایی در رنگهای مختلف درجه بندی می کرد، که این کار در واقع نوعی ارزیابی از کیفیت و یا ستاده سازمان بوده است. در ایران نیز در دهه های اخیر با توجه به روند رو به رشد خصوصی سازی در بخشهای دولتی و ایجاد فضاهای رقابتی در امر تولید و ارائه خدمات، مبحث ارزیابی عملکرد و محاسبه کارایی بیش از پیش مورد توجه مدیران ارشد سازمانها و موسسات قرار گرفته و به سرعت این امر به بخشهای دولتی نیز کشیده شد که برگزاری جشنواره های متعدد و ارائه مدلهای بومی ارزیابی گواهی بر این قضیه می باشد. معیارهایی که امروزه برای توسعه بهره وری شرکتها و ارزیابی عملکرد مدیران ارشد موسسات و سازمانها طراحی و تبیین می شود معیارهای متفاوتی با آنچه که در طی دهه های شصت و هفتاد مطرح بود تلقی می شود.
امروزه با توجه به پیچیدگی های مسائل ، حجم بسیار اطلاعات ، اثرات عوامل خارجی بر عملکرد، رقابت شدید جهانی، محدود بودن واحدها در رابطه با تصمیم گیری مناسب(مثلاً دولتی بودن) تغییرات ناگهانی خط و مشی به علت برخورد انفعالی با مشکلات حاد از عواملی است که بدون برخورد علمی با آنان راه کار مناسبی در جهت بهره وری ^[۳۲]بهتر عاید نمی گردد.
همانگونه که رویدادهای بزرگ جهان با سه عامل قدرت،پول و سود گره خورده است یعنی بدون پول قدرت میسر نیست و بدون قدرت و پول، سود حاصل نمی گردد. مطالعات پیشین در رابطه با امر نقدینگی و وصول مطالبات در قبال ارائه خدمات یا فروش محصولات، نشان می دهد که افزایش میزان نقدینگی و درآمد شرکتها و موسسات بیشترین دغدغه مدیران را به خود اختصاص داده، همین بس که از طریق جریان مناسب نقدینگی و وصول به موقع مطالبات می توان ریسک ورشکستگی و یا انحلال شرکت را به حداقل رساند و نیازهای معاملاتی و احتیاطی به وجوه نقد را برطرف نمود زیرا اگر این موضوع درست برنامه ریزی نشود تحقق سایر برنامه های کلان شرکت را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
افزایش نقدینگی شرکتهای گاز استانی در گرو افزایش وصول مطالبات گازبهای فروخته شده به مشترکین می باشد. بنظر می رسد یکی از عواملی که باعث تسهیل در امر وصول مطالبات می شود و به صورت مستقیم با این قضیه در ارتباط می باشد درآمد مشترکین گاز می باشد که تاثیر بسزایی در امر وصول مطالبات شرکتهای گاز استانی دارد. توزیع در آمد ، عامل مهمی در تعیین الگوی مصرف یا ترکیب مصرف در جامعه است. گروه های متفاوت درآمدی ، سبد انرژی متفاوتی را مصرف می نمایند و خواستار استفاده های متنوع تری از منابع ملی هستند. یکی از عوامل دیگری که در امر وصول مطالبات دخیل می باشد گرایشات فرهنگی مردم منطقه و مشترکین شرکت گاز می باشد.فرهنگ از آن جهت جزء یکی از عوامل مهم در امر وصول به موقع مطالبات می باشد که در جامعه کنونی ما بخشی از مصرف نه به دلیل نیاز بلکه به دلیل کسب جایگاه و منزلت بالاتر صورت می پذیرد که آن را ” فرهنگ پرستیژی” می نامند. در اجتماعی که دارای فرهنگ غنی اسلامی هست الگوهای مصرف همسو با شئونات اسلامی خواهد بود و نظام اجتماعی حاصل در این فرهنگ غنی اسلامی نظامی خواهد بود که به سوی جهتگیری های ارزشی در راستای اصلاح الگوی مصرف حرکت کرده و به تبع آن کاهش مصرف بی رویه و افزایش توان پرداخت گازبهای مصرفی یکی از نتایج مثبت این فرهنگ خواهد بود.
یکی دیگر از عوامل موثر در میزان وصول مطالبات شرکتهای گاز استانی شرایط آب و هوایی مناطق مختلف می باشد. که به تبع مناطقی که سردسیر می باشند گاز بیشتری را نسبت به مناطقی که آب و هوای گرمتری دارد مصرف می کنند.
در این تحقیق سعی شده است عوامل موثر در کارایی وصول مطالبات شرکت گاز استان اردبیل که به عنوان نهاده های تحقیق می باشند ،شناسایی و تاثیر آن عوامل را در رابطه با وصول مطالبات شرکت و مبلغ و تعداد قبض های واریز شده که به عنوان ستاده شرکت می باشد. مورد بررسی قرار گیرد و در آخر فصل هم به پیشینه تحقیق پرداخته شده است.

۲ – ۲ مبانی نظری تحقیق

۲ – ۲ – ۱ نقش درآمد خانوار در مصرف انرژی

انرژی به عنوان نیروی محرکه هر فعالیت تولیدی جایگاه ویژه ای در رشد و توسعه اقتصادی که به عنوان برآیند کلیه فعالیتهای اقتصادی یک جامعه است، دارا می باشد. در حال حاضر انرژی در فرایند تولید کالاهای مورد نیاز و تامین شرایط مناسب زندگی به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. این وابستگی روز افزون زندگی بشر به انرژی سبب گردیده انرژی به عنوان یک عامل موثر در رشد و توسعه اقتصادی^[۳۳] تلقی گردد. بنابراین رابطه بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. از دیدگاه مکاتب مختلف اقتصادی ، عوامل موثر بر رشد اقتصادی که در توابع رشد در نظر گرفته می شوند، عبارتند از سرمایه و نیروی کار، اعم از متخصص و غیر متخصص؛ در الگوهای جدید رشد عامل انرژی هم وارد شده است. ولی اهمیت آن در مدلهای مختلف یکسان نیست به عنوان مثال برنت و وود^[۳۴] در مطالعه ای که در سال ۱۹۷۹ انجام دادند استدلال کردند که در تابع تولید کل،مصرف انرژی یک عامل تولید می باشد که ارتباط جدایی ناپذیری با رشد اقتصادی دارد.
بنابراین انرژی یکی از شاخصهای کلان اقتصادی است که سایر زنجیره های اقتصاد از جمله تامین،تولید،مبادله و توزیع را از خود متاثر می کند، از این رو مصرف و مصرف کننده نقش مهمی در روابط اقتصادی دارند.
عوامل مهم و موثر بر سطح مصرف و شکل گیری چارچوب الگوی مصرف جامعه را می توان از ابعاد مختلفی بررسی کرد،بخشی از این عوامل اساسی به مسئله درآمد خانوارها باز می گردد. رابطه بین مصرف و عوامل مختلف(متغیرها) تابع مصرف نامیده می شود و درآمد مهم ترین متغیر تابع مصرف است. اما درآمد، یک واژه کلی است و می توان برداشت های متفاوتی از آن داشت؛به عبارت دیگر درآمد را می توان به صورت درآمد مطلق،دائمی،نسبی، در طول زندگی و … تعبیر نمود؛ که با توجه به هر یک از این تعبیرها،نظریات متفاوتی ارائه می شود. تابع و تئوری مصرف، تصویری عالی از نمونه مراحل توسعه دانش در علم اقتصاد را ارائه می دهد. این مراحل ، ابتدا با پیشرفت و کشف مهم مفهومی توسط کینزدر سال ۱۹۳۶ آغاز می شود و بعد از آن دانشمندانی مانندفریدمن،دوزنبری و مودیگیلانی، تئوری های دقیق تری از مصرف ارائه داده اند و برای مدت های طولانی رابطه مصرف با درآمد و مخارج مصرفی یک رابطه کلیدی در تحلیل های اقتصاد کلان به شمار می رفت.
به طور معمول، بحث مصرف در دو سطح خرد و کلان مطرح است؛ در سطح خرد بحث از این است که مصرف کننده با توجه به درآمد خود، به گونه ای مصرف می کند که مطلوبیتش حداکثر شود. به همین جهت در سطح خرد گفته می شود که اصل با حاکمیت مصرف کننده است؛ که با توجه به درآمد خود ، درباره این که چه کالا و به چه میزان و چگونه تولید شود، اظهار نظر می نماید. در سطح کلان ، بیشتر روی قاعده رفتاری که نسبت مصرف را با متغیرهای کلان مانند سرمایه گذاری، پس اندز، توزیع درآمد و رشد اقتصادی مشخص می کند، متمرکز می شود.

۲-۲-۱-۱ نظریه مصرف کینز یا تئوری درآمد مطلق^[۳۵]

تابع مصرف جان مینارد کینز یکی از مهمترین کمکهای علمی وی به علم اقتصاد است؛ که در سال ۱۹۳۶ در کتاب نظریه عمومی آن را مطرح کرد. نظریه ای که کینز از نوسانات اقتصادی ارائه کرد، تابع مصرف در کانون آن قرار داشت و از آن زمان به بعد، در تجزیه و تحلیل های اقتصاد کلان ، تابع مصرف نقش تعیین کننده ای داشته است. الوین هانسن^[۳۶] یکی از نخستین پیروان کینز می نویسد: نقش عمده کتاب ” نظریه عمومی” این بود که تابع مصرف را به صورتی روشن و مشخص ارائه نمود و به شکل فرمول درآورد و باید اذعان نمود که اهمیت آن به اندازه تابع مصرفی بود که مارشال^[۳۷] کشف کرد.
کینز معتقد بود که عوامل مختلفی بر تصمیمات مصرف تاثیر گذار است؛ اما در کوتاه مدت مهمترین عامل تاثیر گذار، درآمد است.کینز بر این باور بود که نرخ بهره در این خصوص، نقشی نخواهد داشت.این دیدگاه ، برخلاف نظریات کلاسیک های قبل از وی بود؛ که اعتقاد داشتند نرخ بهره بالا ، باعث افزایش پس انداز و کاهش مصرف می شود.در تابع کینز ، درآمد به صورت واقعی در نظر گرفته می شود.به عبارت دیگر، در تابع مصرف کینز درآمد به صورت واقعی در نظر گرفته می شود. به عبارت دیگر در تابع مصرف، درآمد واقعی همان درآمد به قیمت های ثابت است.
در هر سطح از درآمد واقعی ، یک مقدار مصرف ثابت برای تامین نیازهای اساسی در نظر گرفته می شود. به عبارت دیگر، مصرف هیچگاه صفر نیست؛ حتی اگر درآمد صفر باشد. مصرف مقدار ثابتی است که یا از محل وام یا برداشت از پس انداز جبران می شود. به عبارت دیگر در سطوح پایین درآمدی، مصرف از درآمد پیشی می گیرد و از طریق قرض یا پس انداز منفی تامین می شود؛ یعنی در سطح پایین درآمدی میل نهایی به مصرف کوچکتر از میل متوسط به مصرف است.
کینز براساس یک اصل روانشناسی بیان می کند که اشخاص، هنگامی که درآمدشان افزایش می یابد به طور متوسط مصرف خود را افزایش می دهند؛ ولی نه به اندازه ازدیاد درآمدشان.یعنی با افزایش درآمد ، نسبت افزایش مصرف از افزایش درآمد کمتر است. به عبارت دیگر میل متوسط به مصرف نزولی است. همچنین کینز بر این باور بود که پس انداز به اصطلاح نوعی کالای لوکس است. بنابراین وقتی درآمد افراد اضافه می شود، انتظار می رود ثروتمندان در مقایسه با فقیران درصد بیشتری از درآمد خود را پس انداز کنند و لذا مسئله پایین آمدن میل متوسط به مصرف به صورت محور اصلی نظریه کینز درآمد.
انتشار مقاله سیمون کوزنتس^[۳۸] در سال ۱۹۴۶ که دو نکته مهم در مورد رفتار مصرف کننده را بیان کرد. اول اینکه آمار و اطلاعات نشان می دهد که بطور متوسط نسبت بلند مدت مخارج مصرفی به درآمد هیچگونه روند کاهشی نداشته و با رشد درآمد در مسیر بلند مدت خود،میل نهایی به مصرف مساوی میل متوسط به مصرف (نسبت مصرف به درآمد) بوده است. دوم اینکه مطالعات کوزنتس بیان می داشت که در طول دوره های رونق و بهبود اقتصادی، نسبت مصرف به درآمد از مقدار متوسط بلند مدت خود کمتر است و در طول دوره های کسادی و رکود اقتصادی نسبت مذکور از مقدار متوسط بلند مدت خود بالاتر است.

۲-۲-۱-۲ نظریه درآمد نسبی^[۳۹]

مدلی که از سوی جیمز دوزنبری^[۴۰] در سال ۱۹۴۹ ارائه شد، به نظریه درآمد نسبی مشهور است. این نظریه بر دو فرض استوار است.
۱- رفتار مصرفی افراد با یکدیگر ارتباط داشته و مستقل از هم نیست؛ به عبارتی دو شخص که با درآمد جاری یکسان در دو طبقه متفاوت توزیع درآمدی زندگی می کنند،مصرف های متفاوتی خواهند داشت. در واقع فرد خود را با سایر افراد مقایسه کرده و آنچه تاثیر قابل توجه در مصرف او دارد، جایگاه او در میان افراد و گروه های جامعه است نه مصرف درآمد فرد.بنابراین فرد تنها در صورتی احساس بهبود موقعیت از جهت مصرف می کند که مصرف متوسط او نسبت به متوسط سطح جامعه افزایش یابد. این روحیه را اثر تقلیدی یا اثر تظاهری^[۴۱] گویند.
۲- رفتار مصرفی در طول زمان، غیر قابل برگشت است. بدین معنا که مخارج مصرفی زمانی که درآمد کاهش می یابد چسبندگی داشته و برگشت ناپذیر است. فرد بعد از عادت کردن به یک سطح مصرف در مقابل کاهش آن مقاومت نشان می دهد و به سختی حاضر است از آن سطح مصرف بکاهد این روحیه را اثر چرخ دهنده ^[۴۲] می نامند.

۲-۲-۱-۳ نظریه درآمد دائمی^[۴۳]

میلتون فریدمن^[۴۴] در کتابی که در سال ۱۹۵۷ منتشر نمود برای توجیه رفتار مصرف کننده فرضیه درآمد دائمی را مطرح نمود.این فرضیه مکمل الگوی چرخه زندگی مودیگیلانی است.هر دو اینها برای اینکه مصرف نباید تنها به درآمد کنونی بستگی داشته باشد، از تئوری ایروینگ فیشر^[۴۵] استفاده کرده اند ، ولی برعکس فرضیه چرخه زندگی که در آن بر این نکته تاکید دارد که درآمد در سراسر عمر روند منظمی دارد. این الگو بر این نکته تاکید دارد که درآمد مردم در سال های مختلف متفاوت است.
فریدمن معتقد است که مردم مایلند حتی اگر درآمد طول عمرشان یکسان نباشد، مصرف خود را به طور یکنواخت حفظ کنند و لذا بر نقش ثروت در تابع مصرف تاکید می شود. به بیان دیگر، مردم رفتار مصرفی خود را نه تنها به سطح درآمد جاری، بلکه به فرصت های مصرفی بلند مدت و دائمی ارتباط می دهند.
مردم در طول زندگی خود طوری برنامه ریزی می کنند که با این درآمد، مصرف در طول عمر تغییر نکند. در این نگاه درآمدهای بادآورده و یا زیان های احتمالی در مصرف دائمی منظور نمی شود و فقط درآمدهای دائمی و قطعی در مصرف ، مصرف کننده مؤثر است.

۲-۲-۱-۴ نظریه سیکل زندگی^[۴۶]

فرضیه درآمد دائمی فریدمن، توسط فرانکو مودیگیلانی^[۴۷] و ریچارد برامبرگ^[۴۸] در سال ۱۹۴۰ میلادی و مجدداً توسط آندو^[۴۹] و مودیگیلانی در سال ۱۹۶۳ با روش دیگری مورد بررسی قرار گرفت.این نظریه معتقد است که علاوه بر تغییر موجودی ثروت خانوار که سطح مصرف خانوار را تحت تاثیر قرار می دهد، رفتار مصرفی و درآمدی مردم در طول عمر نیز در چگونگی آن موثر است. براساس نظریه آندو و مودیگیلانی، جریان درآمدی فرد نوعی، در ابتدا و اواخر عمر کم و در دوران میانی عمر بیشتر است؛ولی سطح مصرف در تمام دوران زندگی یا ثابت است و یا روند افزایشی خفیف دارد. یعنی فرد نوعی می کوشد در اوایل عمر با قرض کردن و در اواخر عمر با بهره گرفتن از مازادهای دوران میانی عمر مصرف خود را در حد ثابتی نگه دارد.در حقیقت هر فرد می خواهد مطلوبیت حاصل از مصرف در کل سال های زندگی را با در نظر گرفتن محدودیت درآمد در کل عمرش بیشینه کند.

۲-۲-۱-۵ نتایج مهم نظریه های مصرف