۳-۹-۲- ثبت انتقال در دفاتر ثبت سهام شرکت

بر اساس اصل نسبی بودن قراردادها، اثر انتقال سهام تنها مربوط به طرفین معامله است ولی در انتقال سهام، اثر قرارداد علاوه بر طرفین یعنی ناقل و منتقل‌الیه سهام، برشرکت نیز مؤثر است.

البته انتقال زمانی بر شرکت نیز مؤثر است که انتقال در دفتر شرکت ثبت شده باشد و شرایط شکلی انتقال، رعایت شده باشد.

اثر انتقال سهام بر شرکت، سهامدار شناختن منتقل‌الیه است و این که منتقل‌الیه جزء شرکای شرکت محسوب و نام او به عنوان مالک در دفتر ثبت می‌شود. همچنین با ثبت انتقال در شرکت، خریدار واجد حقوق و تعهدات مربوط به سهم می‌شود.

زمان ثبت انتقال در قانون مشخص نشده ولی در هر حال زمان ثبت نام باید یک مدت متعارف و معقول باشد و نه خیلی فوری و نه تأخیر بیش از حد.

شرکت باید مدارک مربوط به انتقال را بررسی کند و برای این کار نیاز به فرصت کافی دارد و بعد از بررسی مدارک، در صورت صحت مدارک و قانونی بودن انتقال، انتقال را ثبت می‌کند. شرکت باید فرصت کافی برای بررسی مدارک و اطمینان از انتقال قانونی داشته باشد و پس از آن اقدام به ثبت انتقال نماید.

۳-۹-۳- انتقال مالکیت حصه‌ی سهامدار از سرمایه شرکت

شرکت صاحب کل سرمایه است که سهام نمودار آن می‌باشد و در واقع سرمایه شرکت متعلق به شخص حقوقی است. ‌در کلیه‌ی شرکت‌های تجاری، دارایی شرکت، از دارایی شرکا جدا است. سرمایه‌ شرکت بعد از پرداخت‌، جزء دارایی شرکت محسوب می‌شود.

«شخص زمانی که وارد شرکت شد و آورده خود را به شرکت آورد، در برابر آورده‌اش به او سهم تعلق می‌گیرد. هر سهم معلوم می‌کند که نسبت به کل سرمایه، صاحب آن تا چه حد حقوق و تعهدات دارد. یعنی هر سهم نمودار یک قسمت از کل سرمایه‌ شرکت است و صاحب سهم از منافع آن استفاده می‌کند و به میزان سهم خود شریک در تعهدات شرکت است».^[۶۶]

درست است که شرکت صاحب کل سرمایه است که سهام نمودار آن می‌باشد و در واقع سرمایه متعلق به شخص حقوقی است ولی در صورت انحلال شرکت، سهام‌داران به نسبت سهم خود، در سرمایه سهم دارند. یعنی زمانی که شرکت منحل شد، شخص به میزان سهمش مالک دارایی باقیمانده‌ی آن شرکت است (مگر سهام‌دارانِ سهام انتفاعی که سهمی از این سرمایه نمیبرند).

البته همان‌ طور که در مبحث ماهیت معاملات سهام آمد این حق احتمالی است، ولی در هر حال با انتقال سهام این حق احتمالی نیز به منتقل‌الیه، انتقال میابد.

۳-۱۰- تکالیف طرفین قرارداد انتقال سهام

زمانی که قرارداد انتقال بین طرفین منعقد شد، برای این که هر کدام بتوانند حق مالکیت خود را اعمال کنند، باید وظایفی را انجام دهند. در صورتی که ‌به این تکالیف عمل نشود، طرفین با وجود مالکیت قانونی امکان اعمال حق مالکیت ندارند و در این صورت امکان اجبار ایشان به انجام این وظایف از سوی مراجع ذی‌صلاح و همچنین امکان مطالبه‌ی خسارت وجود دارد. در این قسمت به بیان وظایف طرفین پرداخته می‌شود.

۳-۱۰-۱- تکالیف ناقل

زمانی که معامله بین ناقل و منتقل‌الیه منعقد شد، ناقل باید اوراق مربوط به انتقال سهام را به شخص ارائه دهد و برای تکمیل انعقاد به دفتر ثبت سهام شرکت مراجعه کند. هم چنین ثبت انتقال را در دفتر ثبت سهام را امضا کند. علاوه بر اوراق انتقال، اوراق سهام نیز باید به منتقل‌الیه منتقل شود تا خریدار بتواند از حقوق و مزایای آن استفاده کند.

البته زمانی که عقد منعقد شد، خریدار مالک سهام هست ولی دارا بودن اوراق سهم و ارائه‌ آن به شرکت و ثبت انتقال است که‌، ‌به این انتقال سندیت می‌دهد و شخص می‌تواند از حقوق و مزایای آن بهره‌مند گردد.

در صورتی که ناقل به تکالیف خود عمل نکند و اوراق را تسلیم نکند، امکان اجبار او از طریق مراجع ذی‌صلاح قضایی وجود دارد. منتقل‌الیه می‌تواند الزام انتقال‌دهنده رابه ثبت انتقال و امضاء دفاتر شرکت از طریق دادگاه نیز بخواهد و در صورت وجود مانع قانونی یا ‌اساس‌نامه‌ای، انتقال‌دهنده مسئول جبران خسارت است. در واقع هم امکان اجبار ناقل به ارائه‌ سند سهام وجود دارد و هم امکان اجبار او به حضور در شرکت و تسلیم اوراق انتقال و ثبت انتقال سهام. در صورتی که ناقل ‌تعهدات خود را انجام ندهد، امکان فسخ و مطالبه‌ی خسارت برای منتقل‌الیه وجود دارد.

البته تعهدات دو طرف قرارداد در مقابل یکدیگر قرار دارد و در صورتی که منتقل‌الیه به تعهد خود یعنی پرداخت مبلغ سهام، عمل نکند، شخص ناقل حق حبس دارد و می‌تواند تعهدات خود را تا ایفاء تعهدات منتقل‌الیه، انجام ندهد و اوراق را تسلیم نکند و یا دفتر ثبت را امضا نکند.

تسلیم اوراق سهم بر اساس این که نوع سهام چیست و در کجا (داخل بورس یا خارج بورس) ارائه شده متفاوت است.

در صورتی که انتقال سهام در بورس صورت پذیرد، انتقال دهنده اوراق سهام یا گواهینامه‌ی‌ نقل وانتقال سهام را همراه دستور فروش و وکالتنامه فروش تسلیم کارگزار خود می‌کند تا پس از انجام معامله تسلیم کارگزار خریدار شود.

زمانی که معامله انتقال صورت می‌گیرد، به محض معامله انتقال ثبت نمی‌شود. تا زمانی که انتقال ثبت شود ایفاء حقوق و تعهدات بر عهده ناقل است زیرا، نام او هنوز به عنوان سهامدار در شرکت ثبت شده است. البته این مورد می‌تواند نوعی وکالت محسوب شود و ناقل وکیل منتقل‌الیه محسوب می‌شود.

۳-۱۰-۲- تکالیف منتقل‌الیه

انتقال یک توافق بین ناقل و منتقل‌الیه است، در نتیجه تعهدات مربوط ‌به این انتقال می‌تواند قانونی و یا بر حسب توافق طرفین به اختیار تعین شود.

اگر تعهدات به صورت اختیاری ایجاد شده باشد طرفین موظف به عمل ‌به این تعهدات هستند. انتقال سهام ممکن است معوض یا غیر معوض باشد. اگر انتقال سهام معوض باشد، تعهد منتقل‌الیه پرداخت عوض می‌باشد.

همان‌ طور که گفته شد تعهدات طرفین قرارداد مقابل یکدیگر قرار دارد و در صورتی که منتقل‌الیه به تعهد خود عمل نکند و عوض سهام را نپردازد‌، برای ناقل حق حبس وجود دارد و می‌تواند از ثبت و امضای انتقال خودداری کند.

پرداخت عوض توافقی است و می‌تواند نقدی یا قسطی و … باشد.

در صورت عدم انجام تعهد و پرداخت عوض از سوی منتقل‌الیه، ناقل، می‌تواند الزام او رابه انجام تعهد از دادگاه بخواهد و یا می‌توان برای ناقل، خیار تأخیر ثمن قائل بود.

تعهد دیگر نیز این است که اگر انتقال معوض باشد، تاقبل از ثبت انتقال، شرکت و اشخاص ثالث، ناقل را سهامدار می‌شناسند و در صورتی که مبلغ سهام پرداخت نشده باشد و شرکت نیز قبل از ثبت انتقال، باقیمانده‌ی وجه را مطالبه کند، منتقل‌الیه باید قیمت سهام را به ناقل بپردازد تا ناقل آن را به شرکت پرداخت کند.

فصل چهارم:

انتقال

سهم الشرکه

در این فصل به بررسی انتفال سهم‌الشرکه در شرکت‌های شخص و شرکت با مسئولیت محدود ‌پرداخته می‌شود. در انتقال سهم‌الشرکه اصل بر عدم قابلیت انتقال است.