ه) آگاهی سیاسی : فهم جریانات اجتماعی و سیاسی یک سازمان . افرادی که دارای این شایستگی هستند :

• • روابط قدرت کلیدی را به درستی درک می‌کنند.

• • شبکه های اجتماعی ضروری را جستجو می‌کنند.

• واقعیت های بیرونی را به درستی درک می‌کنند .

۵– مدیریت روابط ( مهارت‌های اجتماعی )

مهارت‌های اجتماعی ^[۴۶]به عنوان یکی از اعضای تشکیل دهنده هوش عاطفی فقط به داشتن روابط دوستانه مربوط نمی شود ، بلکه بیشتر روابط دوستانه هدفداراست یعنی برانگیختن در مسیر مورد نظر خود . مهارت‌های اجتماعی حاصل سایر ابعاد هوش عاطفی می‌باشد.مهارت‌های اجتماعی از نظر گلمن باید با درک هوشمندانه از احساسات و نیازهای فرد هماهنگ بوده و از خود شناسی وی ناشی شده باشد همچنین حاکی از عزت نفس بالای فرد باشد نه تبحر در به کار گیری افکار مردم یا ایجاد جذابیت آنی در آن ها . ( گلمن ۱۹۹۵، ترجمه پارسا ،۱۳۸۳ )

مهارت‌های اجتماعی ضروری برای کنترل هنرمندانه هیجانات فرد دیگر به چند شایستگی نیاز دارد که عبارتند از :

الف ) تاثیر گذاری : راهکارهای مؤثر متقاعد سازی ویلدینگ ^[۴۷]

افرادی که دارای این مهارت‌ها هستند :

• • در به دست آوردن دل دیگران مهارت دارند.

• • برای جلب توجه شنونده ، نطق خود را به خوبی هماهنگ می‌کنند .

• از راهکارهای پیچیده مانند تاثیر غیر مستقیم برای ایجاد همفکری و حمایت بهره می گیرند.

ب)ارتباط:ارسال پیام های واضح و متقاعد کننده

افراد دارای این شایستگی :

• • در تبادل و ثبت علائم هیجانی در هماهنگ کردن پیامشان اثر بخش هستند .

• • با موضوعات مشکل مقتدرانه برخورد می‌کنند .

• به خوبی گوش فرا می‌دهند ، به دنبال درک دو جانبه هستند و از این که اطلاعات را با دیگران در میان بگذارند استقبال می‌کنند .

ج ) مدیریت تعارض : تبادل نظر و حل و فصل مخالفت ها :

افراد دارای این مهارت :

• • با افراد و موقعیت های پر تنش با تدبیر و فراست کنار می‌آیند .

• • تعارض موجود را مشخص می‌کنند .

• از بحث و تبادل نظر آزادانه حمایت می‌کنند .

د ) رهبری تاثیر گذار و راهنمایی افراد و گروه ها :

افرادی که دارای شایستگی رهبری هستند این مهارت ها را دارند :

• • بیان و تحریک اشتیاق برای ایجاد دیدگاه ها و هدف مشترک .

• • در صورت نیاز پیش قدم شدن برای راهنمایی ، بدون در نظر گرفتن مقام .

• به عملکردهای دیگران جهت می بخشند ، در حین اینکه از آن ها جواب می خواهند .

ه ) تسریع کننده تغییر : آغاز گری ، ارتقاء و مدیریت تغییر

افراد دارای این شایستگی :

• • نیاز به تغییر را تشخیص می‌دهند و موانع را از سر راه بر می دارند .

• • جرات رویارویی با چالش ها هنگام نیاز به تغییر را دارند .

• از تغییرات موردانتظار دیگران الگو سازی می‌کنند.(گلمن ۱۹۹۹، ترجمه ابراهیمی و جوینده، ۱۳۸۳ )

از میان پنج مؤلفه‌ هوش هیجانی گلمن ، سه مؤلفه‌ اول ( خودآگاهی ، خود کنترلی ، انگیزش ) مهارت‌های مدیریت بر خود و دو مؤلفه‌ دیگر ( همدلی و مهارت‌های اجتماعی ) به توانایی فرد برای اداره رابطه خود با دیگران مربوط می شود . گلمن اولین کسی بود که مفهوم هوش هیجانی را در کسب وکار مورد استفاده قرار داد و مدلی ارائه کرد که به وسیله آن درک عواطف زندگی و کار میسر می‌گردد.

با توجه به آنچه در خصوص مدل های هوش هیجانی بیان شد، می توان مجموعه ویژگی های ساختاری آن ها را در جدول زیر خلاصه نمود.

جدول شماره ۲-۱ ویژگی های ساختاری سه مدل اصلی هوش هیجانی :

ویژگی ها

مایر ، کاروسو و سالووی (۱۹۹۹)

(تجدید نظر شده سالووی و مایر در ۱۹۹۰)

بار – آن (۱۹۹۷)

گلمن (۱۹۹۵)

(تجدید نظر شده گلمن در ۱۹۹۸ و سالووی و مایر ،۱۹۹۰)

۱ – خودآگاهی

۱ – توانایی آگاهی هیجانی برای درک صحیح هیجان

۱ – هوش هیجانی درون فردی ، خودآگهی هیجانی ، ابراز وجود ، احترام به خود ، خود شکوفایی ، استقلال

۱ – خودآگاهی ، آگاهی هیجانی ، خود ارزیابی صحیح ، اطمینان به خود

۲– خود کنترلی

۲ – توانایی به کارگیری هیجان ها برای تسهیل تفکر ، مرتبط ساختن صحیح هیجان ها به سایر احساسات پایه (رنگ ها و بافت ها) استفاده از هیجان‌ها برای تغییر چشم اندازها

۲ – هوش هیجانی بین فردی ، همدلی ، روابط بین فردی ، مسئولیت پذیری اجتماعی

۲ – تنظیم خود ، کنترل خود ، قالبیت اعتماد ، با وجدان بودن ، سازش پذیری ، بدعت

۳ – خود انگیزی

۳ – توانایی فهم هیجان ها و معانی آن ها ،

توانایی تحلیل هیجان‌ها به اجزاء

توانایی فهم احتمال انتقال از یک احساس به احساس دیگر ، توانایی فهم احساسات مرکب در داستانها

۳ – هوش هیجانی ، سازش پذیری حل مسئله ، آزمون واقعیت ، انعطاف پذیری

۳ – انگیزش ، سائق پیشرفت ، تعهد ، ابتکار ، خوشبینی

۴ – همدلی

۴ – توانایی اداره هیجان‌ها ، توانایی اداره هیجان در خود ، توانایی اداره هیجان در دیگران

۴ – هوش هیجانی ، مدیریت استرس ، تحمیل استرس ، کنترل تکانه

۴ – همدلی ، فهم دیگران ، رشد دیگران ، خدمتگزاری ، تفوق بر گوناگونی ، آگاهی سیاسی

۵ -مهارت اجتماعی

۵– هوش هیجانی ، خلق عمومی شادکامی ، خوش بینی

۵ – مهارت های اجتماعی ، نفوذ ، ارتباط ، مدیریت تعارض ، رهبری ، تسهیل کننده تغییر ، ایجاد پیوند ، همکاری و تعاون ، توانایی‌های گروهی

منبع : تیرگری (۱۳۸۳)

کاربرد هوش هیجانی : از نظر کاربردی ، نظریه پردازان بر این باورند که توانایی‌های سازنده هوش هیجانی ، درک هیجان‌ها ، تنظیم حالات عاطفی و به کار گیری آگاهی هیجانی با سازگاری روان شناختی ، موفقیت و پیش‌بینی آن و رضایتمندی کلی از زندگی ارتباط دارد .همچنین استرنبرگ (۲۰۰۰) معتقد است که هوش هیجانی دارای ارزش کاربردی زیادی است اما خاطر نشان می‌سازد که بیشترین چیزی که تا کنون تحت عنوان کاربرد هوش هیجانی انجام شده ، از لحاظ علمی و مفهومی ضعیف بوده و به جای تمرکز بر افزایش فهم روان شناختی از موضوع بیشتر بر بهره گیری تجاری متمرکز بوده است . وی بهره گیری از مدل توانایی هوش هیجانی را عامل مهمی برای تغییر و بهبود برنامه های زندگی افراد می‌داند .

به نظر گلمن (۱۹۹۵) ، هوش هیجانی نقش اساسی و مرکزی در تعامل انسان‌ها با یکدیگر دارد و در فعالیت های مرتبط با خانه ، مدرسه ، شغل و دیگر موقعیت‌ها تاثیر گذار می‌باشد و با توجه به وسیع بودن دامنه هوش هیجانی باید به روش های پردازش و افزایش آن توجه زیادی داشت . همچنین افراد با هوش هیجانی بالا ، حساسیت بیشتری به سلامتی خود نشان می‌دهند و در برابر خطر و فشار روانی مقاومت بیشتری دارند . ‌بنابرین‏ فشار روانی کمتری را تحمل می‌کنند و از رضایت روانشناختی و فیزیکی بهتری برخوردارند (آستین ^[۴۸] ،۲۰۰۴ .۳۳۳-۳۳۱)