– احساس همبستگی: یک بعد اساسی دیگر از معنویت در محیط کار، شامل احساس نوعی پیوند و احساس همبستگی عمیق با دیگران است. این بعد از معنویت در محیط کار، در سطح گروهی از رفتار انسانی رخ می‌دهد و بر تعاملات بین کارکنان و همکاران دلالت دارد. همبستگی در محیط کار مبتنی بر این باور است که افراد یکدیگر را در پیوند با هم می‌دانند و این که بین خود درونی هر فرد با خود درونی دیگران رابطه وجود دارد. این سطح از معنویت در محیط کار، شامل ارتباطات فکری، احساسی، و معنوی بین کارکنان در گروه‌های کاری می‌باشد. شاخص های این بعد، ارزشمند بودن کار گروهی، احساس جزء مفید جامعه بودن، حمایت افراد سازمان از هم، آزادی بیان نظرات، آشنایی کارکنان با اهداف سازمان، توجه کارکنان به حال همدیگر، و احساس عضو یک خانواده بودن در سازمان هستند(میلیان و همکاران،۲۰۰۳: ۴۲۹).

– همسویی ارزش ­ها: سومین بعد معنویت محیط کاری، تجربه یک حس قوی از همسویی بین ارزش‌های فردی کارکنان با رسالت، مأموریت، و ارزش‌های سازمان است. این بعد از معنویت در محیط کار، تعامل کارکنان با اهداف بزرگ‌تر و عالی سازمانی را دربرمی‌گیرد. همسویی با ارزش‌های سازمان ‌به این معنی است که افراد باور دارند که مدیران و کارکنان در سازمان دارای ارزش‌های مرتبط و یک نوع وجدان قوی هستند و سازمان نسبت به رفاه کارکنان و همبستگی آنان توجه دارد. شاخص های این بعد شامل اهمیت ارزش های مهم سازمان برای فرد، توجه سازمان به افراد کم درآمد، حمایت سازمان از همه کارکنانش، مهم بودن اهداف سازمان برای فرد، اهمیت سلامت کارکنان برای سازمان، حس مؤثر بودن فرد در تحقق رسالت سازمان، و توجه مطلوب سازمان به نیازهای روحی و معنوی سازمان می‌باشد(میلیان و همکاران،۲۰۰۳: ۴۲۹).

تعریف عملیاتی معنویت درمحیط کار:

در این تحقیق میزان معنویت در محیط کار برابر است با نمره ای که هر یک از افراد از پاسخ به پرسشنامه معنویت در محیط کار که توسط میلیمان^[۴۸] و همکارانش(۲۰۰۳) طراحی شده کسب کرده‌اند. این پرسشنامه دارای سه بعد است که عبارتند از:

۱) معنادار بودن کار: نمره ای که فرد از پاسخ به گویه های ۱،۲،۳،۴،۵،۶ اخذ می‌کند.

۲) احساس همبستگی: نمره ای که فرد از پاسخ به گویه های ۷،۸،۹،۱۰،۱۱،۱۲،۱۳ اخذ می‌کند.

۳) همسویی با ارزش های سازمان: نمره ای که فرد از پاسخ به گویه های ۱۴،۱۵،۱۶،۱۷،۱۸،۱۹،۲۰ اخذ می‌کند.

تعریف مفهومی تعهد سازمانی :

تعهد سازمانی درجه نسبی تعیین هویت فرد با یک سازمان خاص و درگیری و مشارکت او با آن سازمان ‌می‌باشد. در این تعریف تعهد سازمانی سه عامل را شامل می­ شود(موودی،استیرز وپورتر^[۴۹]،۱۹۷۹: ۲۱۲) :

۱٫ تمایل قلبی و عمیق برای ادامه عضویت با سازمان

۲٫ تمایل به تلاش قابل ملاحظه به خاطر سازمان

۳٫ اعتقاد قوی به اهداف و ارزش های سازمان.

– تعهد مستمر: تعهد مستمر به ارزیابی کارکنان از اینکه آیا هزینه های ترک سازمان از هزینه های ماندن در آن بیشتر است یا نه اشاره می‌کند(اورتگا-پارا و ساستر-کاستلو^[۵۰]، ۲۰۱۳ : ۱۰۸۰) .شاخص های این بعد شامل تلاش فرد برای سازمان بیشتر از انتظار سازمان از او، معرفی محل کار به عنوان سازمانی بزرگ، احساس وفاداری به سازمان، پذیرفتن هر گونه تکلیف کاری در سازمان، و مشابهت ارزش های فرد و سازمان است.

– تعهد عاطفی: یکی از ابعاد تعهد سازمانی تعهد عاطفی است که به تعلق عاطفی کارکنان، درک عاطفی آنان و پیوند و مشارکت آنان و عجین شدن آنان با سازمان اشاره دارد (اورتگا-پارا و ساستر-کاستلو^[۵۱]، ۲۰۱۳ : ۱۰۷۵). شاخص های این بعد، احساس افتخار از بیان عضویت در سازمان، تمایل فرد برای کار کردن در سازمان دیگر، روحیه گرفتن از سازمان، ترک سازمان با تغییر کمی در شرایط فعلی فرد، و احساس شادی از پیوستن به سازمان با وجود داشتن حق انتخاب سازمان های دیگر می‌باشند.

– تعهد تکلیفی یا هنجاری: این بعد از تعهد به احساس کارکنان از وظیفه و الزام نسبت به سازمانی که در آن مشغول به کار هستند اشاره دارد (اورتگا-پارا و ساستر-کاستلو، ۲۰۱۳ : ۱۰۷۱). شاخص های این بعد، دستاورد های مهم در اثر پیوستن به سازمان،سازگاری خط مشی های سازمان با خواسته های فرد، نگرانی فرد نسبت به سرنوشت سازمان، بهتر بودن سازمان کنونی برای فرد نسبت به سازمان های دیگر، و اشتباه بودن تصمیم فرد برای کار در سازمان هستند.

تعریف عملیاتی تعهد سازمانی:

در این تحقیق میزان تعهد سازمانی نمره ای است که هر یک از افراد از پاسخ دادن به پرسشنامه تعهد سازمانی که توسط موودی، استیرز و پورتر^[۵۲](۱۹۷۹) ابداع گردیده است کسب می‌کنند.. پرسشنامه شامل سه بعد است که عبارتند از:

۱)تعهد مستمر: نمره ای است که فرد از پاسخ به گویه های ۱،۲،۳،۴،۵ اخذ می‌کند.

۲) تعهد عاطفی: نمره ایست که فرد از پاسخ به گویه های ۶،۷،۸،۹،۱۰ اخذ می‌کند.

۳) تعهد تکلیفی: نمره ای است که فرد از پاسخ به گویه های ۱۱،۱۲،۱۳،۱۴،۱۵ اخذ می‌کند.

فصل دوم

مبانی نظری ‌و پیشینه پژوهش

در این فصل ابتدا به بررسی مبانی نظری رفتار شهروندی سازمانی، تعهد سازمانی و معنویت در محیط کار می پردازیم . در ادامه پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی انجام شده مرتبط با موضوع این پژوهش بیان می‌شوند سپس چارچوب نظری تحقیق بیان می شود . در نهایت به جمع بندی پرداخته شده است .

مبانی نظری پژوهش

تاریخچه و مفهوم سازی رفتار شهروندی سازمانی