۲-۲۴ اثرات فرسودگی شغلی:

فرسودگی شغلی دارای اثرات گوناگونی است که مهمترین آن ها عبارتند از:

– کاهش عملکرد ،که در آن فرد نمی تواند از تمام و قسمت اعظم توان و استعداد و انرژی جسمی و روانی خود برای انجام کار استفاده کند(محمدی ،۱۳۸۶).

-تلاش برای یافتن مشغله و حرفه های جدید در مطالعه ای که توسط جکسون^[۵۳]،اسکاپواسکالر^[۵۴] (۱۹۸۶نقل از ساعتچی ،۱۳۸۱)برروی صدها معلم صورت گرفت،مشخص گردید که معلمان در معرض فرسودگی شغلی به دنبال شغل و حرفه ی دیگری هستند.هم چنین،همان گونه که انتظار می‌رفت، معلمانی که درجه فرسودگی شغلی شان بالاتر بود بیشتر به دنبال مشاغل دیگر و تغییر کار خود بودند.

-اغلب قربانیان فرسودگی شغلی در واقع از لحاظ روان شناختی حالت کناره گیری پیشه می‌کنند و تا زمان باز نشستگی دچار چنین وضعیتی خواهند بود .

-افرادی که از نشانگان فرسودگی شغلی رنج می‌برند ممکن است در جستجوی مشاغل و نقش های اداری و جزئی باشند.

یکی دیگر از اثرات فرسودگی شغلی رنج بردن از فرسودگی بدنی است.افرادی که از این عارضه رنج می‌برند. اصولا دارای انرژی کم و خستگی بیش از حد هستند.به علاوه اینکه،برخی از نشانه های فشار بدنی نظیر سردرد،تهوع،کم خوابی و تغییراتی در عادات غذایی را به طور فراوان گزارش می‌دهند.اثر دیگر این است که افراد مبتلا به فرسودگی شغلی فرسودگی عاطفی را نیز تجربه می‌کنند.افسردگی درماندگی،احساس عدم کار آیی در شغل خود و مواردی از این قبیل، همگی نمونه هایی از فرسودگی شغلی هستند.(فیلیان ،۱۳۷۱)

۲-۲۵پیشگیری از فرسودگی شغلی:

موارد زیر می‌تواند ما را در پیشگیری از فرسودگی شغلی راهنمایی نماید:

– بهتر است قبل از به کار گماردن افراد،توانایی‌های آن ها را برای انجام کار از نظر فعالیت های فیزیکی، فیزیولوژیکی و روانی سنجید و افرادی را که دارای این توانمندی ها هستند به کار مشغول کرد.

– مناسب کردن شرایط محیط کار مانند کاهش سر و صدا، رطوبت درجه حرارت مناسب، روشنایی کافی.

– توجه به حق و حقوق کارکنان و کمک گرفتن از یک روانشناس برای بهبود روابط کاری.

– توجه ‌به این موضوع که تولید زیاد و افزایش بهره وری در صورت توجه به ارزش های انسانی کارکنان بهتر و راحت تر به دست می‌آید .

– رعایت عدالت و انصاف در محیط کار و مشخص بودن شرح وظایف کارکنان .

– تعداد روزهای کاری و جمع ساعات کار هفتگی در محدوده پیش‌بینی شده در قوانین کار.

-کاهش یا حذف حرکات غیر ضروری در کار و انجام دادن کار با سرعت متعادل.

– ایجادتنوع در کار.

– استراحت کوتاه بین کار.

– پرهیز از اضافه کاری زیاد و غیر ضروری به ویژه در کارهای سخت.

– استفاده از تعطیلات و مرخصی های قانونی که به تمدد اعصاب، افزایش قدرت جسم و روان کمک می‌کند .

-کار نکردن در ساعات شب و در صورت امکان، چون در هنگام شب خستگی زودتر به سراغ می‌آید.

– توجه به رفاه کارکنان و تشویق آن ها به انجام ورزش و تفریحات سالم. این کار به طور قابل ملاحظه ای سبب افزایش توانمندی افراد و مقابله با خستگی می شود .

۱۴-توجه به وضعیت روانی کارکنان در خارج از محل کار.

۱۵-مصرف نکردن بیش از حد مواد محرک زا مثل قهوه و چایی.

۱۶-عدم مصرف دخانیات،مواد مخدر و داروهای آمفتامین .

۱۷-استراحت و خواب کافی(فیلیان،۱۳۷۱).

۲-۲۶ درمان فرسودگی شغلی:

غلبه بر بسیاری از انتقالات تنش زا در وهله اول به نظر آسان می‌آید.اما واقعا احتمال می رود پیچیده ـ تر از آن باشد که ما فکر می‌کنیم. دلیل این پیچیدگی آن است که ویژگی های فردی و عوامل موقعیتی ترکیب می‌شوند تا دوره ی انتقال حل و فصل شود (ساعتچی ،۱۳۸۲).

اگر خستگی به صورت مزمن و پیشرفته در آید نیاز به درمان خواهد بود.شواهد و یافته های جدید علمی نشان می‌دهد که امکان بهبود و بازگشت سلامتی به فرد وجود دارد .برای درمان فرسودگی شغلی قبل از هر چیز دیگر باید به دنبال علت آن باشیم تا بتوانیم برای رفع آن اقدام کنیم.تلاش برای درمان فرسودگی شغلی شامل تهیه فرصت هایی است برای حساسیت اجتماعی،افزایش آموزش عملی کارکنان و بهبود کیفیت مدیریت است.مدیران مقتدر و معتاد به کار ایجاد فشار روانی می نمایند. رهبران مردمی که می‌توانند رفتارهای خود را تحمیل نمایند فرسودگی را کاهش می‌دهند (ساعتچی، ۱۳۸۲).

روش های درمانی گوناگونی برای فرسودگی شغلی وجود دارد که مهمترین آن ها عبارتند از :

الف) روان درمانی که سهم عمده ای را در اصلاح نشانگان فرسودگی شغلی دارد.تغییر نگرش های منفی مبتلایان و دمیدن روح غزت نفس و خود ارزشمندی از نیاز های مبتلایان می‌باشد (ساعتچی،۱۳۸۱).

برای حل مشکلات باید مهارت های زندگی و کاری را به آن ها آموخت و در جهت بالا بردن سطح توانمندی ها تلاش کرد،باید به آن ها اطمینان داده شود که وضعی غیر عادی ندارند و کفایت و لیاقت آنان یاد آوری شود .حمایت های روحی وعاطفی از این دسته افراد در بهبود آن ها نقش مهمی دارد.

ب) درمان های شیمیایی:داروها و مواد شیمیایی مثل،ویتامین ها،آدرنالین،هورمون ها و اسیدهای آمینه می‌توانند به رفع خستگی کمک کنند.استفاده از این مواد باید تحت نظر پزشک معالج باشد(فیلیان، ۱۳۷۱).

ج)درمان های فیزیکی:یکی از درمان های فیزیکی ماساژاست برای درمان گرفتگی عضلات که در اثر در گیر شدن اعصاب رخ داده است، ماساژ بسیار مؤثر است. ماساژ می توند با تسریع جریان خون در عضلات به دفع استرس کمک بکند و با عمل انعکاسی خود خستگی عصبی را کاهش دهد. (فیلیان،۱۳۷۱).

د) درمان های عصبی: یکی از علائم فرسودگی شغلی خستگی عصبی می‌باشد.که دارو درمانی مفید خواهد بود در دارو درمانی استفاده از داروهای آرام بخش توصیه می شود. در بحث درمان اشاره ‌به این مطلب ضروری است که هر گونه اقدام و فعالیتی به منظور از بین بردن علائم و نشانه های فرسودگی شغلی افراد قدمی به سوی افزایش بهره وری و فرهنگ کاری است از آنجایی که مبتلایان به نشانگان فرسودگی شغلی قبل از ابتلا، افرادی پرکار و دارای جدیت بسیار در انجام وظایف محوله بوده اند، ‌بنابرین‏ برگرداندن آن ها به وضع و حال اولیه ی شان، سازمان ها را در دستیابی به اهدافشان کمک می

کند .در نهایت اینکه بهترین نوع درمان تلفیقی از درمان های فوق می‌باشد. (فیلیان ،۱۳۷۱).

۲-۲۷ راه حل های کوتاه مدت برای مقابله با فرسودگی شغلی: