ملک روی از این سخن در هم کشید و او را زجر فرمود و گفت: مرا خدای ، عزّوجلّ، پادشاهِ این مملکت گردانیده است تا بخورم و ببخشم، نه پاسبانم که نگه دارم.

سعدی در این حکایت برای بیان نصیحت خویش و توصیه به بخشندگی، داستان ملک­زاده­ای را ذکر می کند که مال و ثروت فراوانی به ارث می برد. ملک زاده دست کَرم می­گشاید و به بخشش مال می پردازد؛ اما یکی از ندیمانش معترض می شود که چرا اموالی را که پادشاهان پیشین جمع کرده اند می بخشد. ملک زاده او را مجازات می کند و می گوید خداوند مرا پادشاه گردانیده که به بخشش و سخاوت بپردازم نه به جمع کردن دارایی و اموالم.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سعدی در دو بیت اول این حکایت، می گوید اگر افراد خواهان بزرگی هستند، باید در زندگی سخاوت و بخشش داشته باشند. امام علی(ع) در خطبه ی صد و هشتاد و سوم در این مورد فرموده است: «فَاللهَ اللهَ مَعْشَرَ اٌلْعِبَادِ، وَ أَنْتُمْ سَالِمُونَ فِی الصِّحَّهِ قَبْلَ السُّقْمِ، وَ فِی الْفُسْحَهِ قَبْلَ الضِّیقِ. فَاسْعَوْا فِی فَکَاکِ رِقَابِکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُغْلَقَ رَهَائِنُهَا، أَسْهِرُوا عُیُونَکُمْ، وَ أَضْمِرُوا بُطُونَکُمْ، وَ اٌسْتَعْمِلُوا أَقْدَامَکُمْ، وَ أَنْفِقُوا أَمْوَالَکُمْ، وَ خُذُوا مِنْ أَجْسَادِکُمْ فَجُودُوا بِها عَلَى أَنْفُسِکُمْ وَ لَا تَبْخَلُوا بِهَا عَنْهَا، فَقَدْ قَالَ اٌللهُ سُبْحانَهُ: إِنْ تَنْصُرُوا اللّهَ یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ … . پس خدا را؛ ای جمعیت انسان ها پروا کنید، حال که تندرستید نه بیمار، ودر حال گشایش هستید نه تنگ دست، در آزادی خویش پیش از آن که درِ امید بسته شود بکوشید، در دل شب ها با شب زنده داری، و پرهیز از شکمبارگی به اطاعت برخیزید، با اموال خود انفاق کنید، ازجسم خود بگیرید و بر جان خود بیفزایید، و در بخشش بُخل نورزید که خدای سبحان فرمود:اگرخدای را یاری کنید، شما را پیروز می گرداند و قدم های شما را استوار می دارد.» (نهج البلاغه، ۱۳۸۶: ۳۵۴)
یکی از موارد تأثیر گذار در زندگی انسان ها همنشین نیک و بد است که در اخلاق و رفتار آدمی تأثیر به سزایی دارد اگرشخصی همنشین نیک رفتاری داشته باش مطمئناً بر رفتار وی تأثیر فراوانی دارد و اگر همنشین نامناسب داشته باشد باز بر رفتار او تأثیر خواهد گذاشت، شیخ اجل از سر دلسوزی و با هدف ارشاد انسان ها، با بهره گیری از کلام علی (ع) به پند و اندرز مخاطب می پردازد و دوری از همنشین نامناسب و بد را در زندگی گوشزد می کند.
«هر که با بدان نشیند اگر نیز طبیعت ایشان در او اثر نکند به فعل ایشان متهم گردد تا اگر به خراباتی رود به نماز کردن، منسوب شود به خمر خوردن.

امام علی (ع) به فرزندش امام حسن می فرماید: «یَا بُنَیَّ احْفَظْ عَنِّى أَرْبَعاً وَ أَرْبَعاً، لَا یَضُرُّکَ مَا عَمِلْتَ مَعَهُنَّ: إِنَّ أَغْنَى الْغِنَى الْعَقْلُ وَ أََکْبَرَ الْفَقْرِ اٌلْحُمْقُ وَ أَوْحَشَ الْوَحْشَهِ الْعُجْبُ، وَ أََکْرَمَ اٌلْحَسَبِ حُسْنُ الْخُلُقِ یَا بُنَیَّ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَهَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّهُ یُرِیدُ أَنْ یَنْفَعَکَ فَیَضُرَّکَ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَهََ الْبَخِیلِ فَإِنَّهُ یَقْعُدُ عَنْکَ أَحْوَجَ مَا تَکُونُ إِلَیْهِ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادقَهََ الْفَاجِرِ فَإِنَّهُ یَبِیعُکَ بِالتَّافِهِ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَهَ الْکَذَّابِ فَإِنَّهُ کَالسَّرَابِ: یُقَرِّبُ عَلَیْکَ الْبَعِیدَ وَ یُبَعِّدُ عَلَیْکَ الْقَرِیبَ .پسرم ! چهار چیز از من یادگیر(در خوبى ها)، و چهار چیز به خاطر بسپار(هشدارها)، که تا به آن ها عمل مى کنى زیان نبینی
الف ـ خوبى ها
۱ـ همانا ارزشمند ترین بى نیازى عقل است. ۲ـ و بزرگ ترین فقر بى خردى است.۳- و ترسناک ترین تنهایى خودپسندى است. ۴ـ وگرامى ترین ارزش خانوادگى، اخلاق نیکوست.
ب ـ هشدار ها
۱ـ پسرم ! از دوستى با احمق بپرهیز، چرا که مى خواهد به تو نفعى رساند اما دچار زیانت می­ کند.

ذهنی

فرهنگ ترکیبی از ایده‌ها یا علایق آموخته شده است که انسان را از سایر حیوانات متمایز می‌سازد.

ساختاری

فرهنگ الگویی از نمادها، قواعد یا رفتارهای حاکم در جامعه است.

نمادین

فرهنگ عبارت است از معانی قراردادی که تمام جامعه در آن سهیم‌اند.

کم رنگ شدن مرزهای جغرافیایی و اجتماعی از طریق گردشگری در جوامع، جامعه ای را به وجود آورده است که هویت و علایق افراد به وسیله آنچه مصرف می‌کنند تعیین می‌شود و کالاها به خاطر ارزش‌های نمادین و ابزاری‌شان مهم تلقی می‌شوند. همان طورکه تصاویر و هویت یک مقصد تغییر می‌کنند، هویت و سبک زندگی مصرف کنندگان نیز با افزایش سن آن‌ها تغییر می کند (اسمیت، مک لئود و هارت روبرتسون، ۱۳۹۱). نه تنها فرهنگ تغییر می‌کند بلکه در ازای تغییرات جدید، فرهنگ‌های جدید نیز به وجود می‌آیند. گردشگری به عنوان یکی از عواملی که در تسریع جهانی شدن و جهانی سازی نقش ایفا می‌کند و به تغییرات در این راستا دامن زده، یکی از عواملی را که دستخوش تغییر قرار داده و همچنین از آن تغییر می‌پذیرد، فرهنگ و اجتماع است. آنچه فرهنگ را هدایت می‌کند که چه تغییراتی را بپذیرد و در مقابل چه تغییراتی مقاومت نشان دهد، به جهان بینی‌ای برمی گردد که فرهنگ از آن برخاسته است(مطهری، ۱۳۸۵). این محور فرهنگ و دامنه تغییرات فرهنگ را می‌توان از طیف تعاریف ارائه شده در مورد فرهنگ تعیین نمود.
در تعریف «موضوعی» از فرهنگ، بیان می‌شود که « فرهنگ، منطبق با موضوعات متعددی از جمله سازمان اجتماعی، مذهب یا اقتصاد است»(جدول ۱-۲). در این تعریف، از اقتصاد، مذهب و یا ابعادی از این نوع به عنوان عاملی که فرهنگ منطبق بر آن‌هاست یاد می‌شود و آن‌ها را به عنوان تکیه گاه مطرح می‌کند. در جوامع اسلامی، عاملی که تعیین کننده فرهنگ و میزان تغییرات قابل قبول آن است، و جهان‌بینی افراد متأثر و حاصل از آن است، دینداری افراد می‌باشد. در واقع این جهان بینی‌دینی است که دامنه پذیرش تغییرات فرهنگی – اجتماعی را مشخص می‌کند.
تعریف دومی که از فرهنگ ارائه شده است، تعریف فرهنگ از زاویه دید «هنجاری» به صورت «فرهنگ عبارت است از آرمان‌ها، ارزش‌ها یا قواعدی برای زندگی» می‌باشد(جدول ۱-۲). از طریق این تعریف می‌توان دامنه تغییرات فرهنگ را در درون جوامع مشخص کرد. دامنه و نوع آرمانهای یک جامعه که چشم انداز و آینده‌ای که آن جامعه در پی رسیدن به آن می‌باشد را مشخص می‌کند، تعیین می‌کند که در راستای این آرمان‌ها و آینده، چه تغییراتی صحیح و قابل قبول و پیش برنده به سوی آن آینده هستند و با چه تغییراتی باید مقابله کرد و در واقع نوع جهت گیری جامعه میزبان در قبال اثرات گردشگری و چگونگی ادراکشان از اثرات فرهنگی اجتماعی را رقم می‌زند؛ بنابراین توجه به خاستگاه فرهنگ در یک جامعه اسلامی که جهان بینی دینی آن جامعه است و آرمانهای آن جامعه که چکونگی ادراک ساکنان را رقم می‌زند و دامنه پذیرش تغییرات را تعیین می‌کند، در بررسی ادراک و نگرش ساکنین جامعه میزبان با دینداری اسلامی اهمیت پیدا می‌کند. از این دیدگاه، گردشگری علاوه بر اینکه باعث تغییرات مثبت و منفی اجتماعی – فرهنگی می‌گردد، در دامنه آرمانهای برخاسته از جهان بینی دینی افراد، می‌تواند به تغییرات فرهنگی و اجتماعی جامعه میزبان، شامل تغییر در سیستم‌های ارزشی، سبک زندگی سنتی، ارتباطات خانوادگی، رفتار فردی یا ساختار اجتماعی، کمک کند. حضور گردشگران در یک مقصد گردشگری و تعامل آن‌ها با جامعه میزبان، منجر به تغییراتی در کیفیت زندگی افراد و جامعه میزبان، نگرش‌ها، الگوهای رفتاری و آئین‌های جامعه می‌گردد (راتیز^[۴۶]، ۲۰۰۲). همچنین اثرات فرهنگی – اجتماعی ادارک و پذیرفته شده را می‌توان اثراتی دانست که در دامنه آرمانهای برخاسته از جهان بینی دینی اسلامی افراد جامعه میزبان در کشورهای اسلامی باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۳-۲- ادراک
ادراک فرایندی است که در آن افراد اقدام به انتخاب، سازماندهی و تفسیر محرک­ها به صورت تصویر معنی­دار و منسجم از جهان می­نمایند. کسانی که ادراکاتشان عمدتاً بر اساس شناخت حاصل از ترویج و تبلیغ است تا تجربه دست اول، ممکن است از ادراکات گردشگرانی که محصول را تجربه کرده ­اند، متفاوت باشد(ریسینگر و ترنر، ۱۳۹۲). برای سنجش پایداری توسعه گردشگری یک مقصد، اندازه ­گیری ادراکات، نگرش­ها و ارزشهای عمومی بسایر ضروری است. ادراکات در مقیاسی از عمیقا مثبت تا شدیدا منفی قابل سنجش و گسترده­ شده ­اند؛ این ادراکات از فردی به فردی دیگر و گروهی به گروهی دیگر بسیار متفاوت هستند(موفورث و مانت^[۴۷]، ۲۰۰۸). اگر ادراکات یک جامعه مقصد گردشگری نسبت به اثرات توسعه گردشگری به خاطر دلایلی از جمله برنامه ریزی بد و یا حتی تبلیغات کم و نامناسب، به طور ناصحیحی شکل بگیرد، از آنجا که ادراکات بسیار قدرتمند هستند، جدای از غلط یا درست بودنشان، تغییر آنها مشکل و زمان بر می­باشد(بیتون^[۴۸]، ۲۰۰۶). افراد تنها قادرند بر اساس ادراکات خود عمل یا عکس العمل نشان دهند و این به این معنی است که ادراکات تعامل اجتماعی را تحت تاثیر قرار می­ دهند، بنابراین برای تحلیل تعامل گردشگر – میزبان ضروری هستند.
۱-۳-۳-۲- اثرات فرهنگی – اجتماعی ادراک شده
شارپلی اشاره می‌کند که مسئولین برنامه ریزی گردشگری به دنبال بهینه سازی رفاه ساکنان محلی در کنار به حداقل رساندن هزینه‌های توسعه صنعت گردشگری هستند؛ بنابراین، در محافل دانشگاهی به اثرات اجتماعی گردشگری به طور کلی و به درک درستی از ادراک جوامع میزبان از گردشگری و اثرات آن به طور خاص پرداخت شده است. با این حال، با وجود حجم قابل توجه و دامنه فزاینده ای از تحقیقات، میزان افزایش فهم ادراک ساکنان از گردشگری، همچنان نامشخص است (شارپلی^[۴۹]، ۲۰۱۴). مطالعات ادراک ساکنین از اثرات جهانگردی نشان می‌دهد که این اثرات یکسان ارزیابی نمی‌شوند. یک توضیح برای این اختلاف نظرها وجود تفاوت در نظام ارزشی، باورها و به طورکلی اختلافات فرهنگی، همچنین میزان آگاهی افراد نسبت به پدیده جهانگردی و اثرات توسعه آن است. افزایش آگاهی جامعه میزبان در بهبود نگرش آن‌ها نسبت به جهانگردی و حمایت آنان از برنامه‌های توسعه این صنعت بسیار مؤثر است. از جمله دلایل ضرورت حمایت ساکنین از برنامه‌های جهانگردی، این است که رفتارهای دوستانه و مهمان نوازی جامعه میزبان از عوامل اساسی موفقیت صنعت جهانگردی است. با توجه به نقش میزبانان نیز مشارکت ساکنین در اجرا و یا کمک به تحقق برنامه‌های توسعه جهانگردی الزامی است. آگاهی از ارزش‌ها و نگرش جامع میزبان و میزان حمایت آنان از توسعه این صنعت، برنامه‌ریزان را قادر می‌سازد تا قبل از سرمایه‌گذاری‌های مالی و غیرمالی، از زمینه‌های پذیرش گردشگران توسط مردم اطلاع داشته باشند، آنگاه باید نگرانی‌های جامعه شناسایی شده، حتی‌المقدور عوامل نگران کننده برطرف گردند تا از هرگونه اتلاف منابع جلوگیری به عمل آید(کاظمی، ۱۳۸۲). مطالعات متعددی از نگرش ساکنان محلی نسبت به اثرات گردشگری در طول سالهای گذشته با هدف شناخت نگرش‌ها و نگرانی‌های بالقوه عمومی انجام شده است. بسیاری از این مطالعات بر شناسایی تفاوت‌های موجود در نگرش نسبت به گردشگری در میان انواع ساکنان محلی بر اساس ویژگی‌های جمعیت شناختی، محل سکونت در رابطه با فاصله از ناحیه گردشگری، وابستگی اقتصادی به گردشگری و … تمرکز کرده‌اند. اثرات ادراک شده گردشگری وقتی فاصله بین خانه افراد و بخش گردشگری جامعه زیاد باشد، کاهش پیدا می‌کند و اینکه نگرش‌ها نسبت به گردشگری وقتی وابستگی اقتصادی فردی به گردشگری بیشتر باشد، مطلوب تر است. با کمک گرفتن از نظریه مبادله اجتماعی، تحقیقات موجود به طور کلی نتیجه گرفته که افرادی که نفعی از گردشگری می‌برند، اثرات اجتماعی و زیست محیطی را کمتر درک می‌کنند و نسبت به توسعه اضافی گردشگری نگرش مطلوب‌تری دارند (پردو^[۵۰]، ۱۹۹۰). در پژوهشی با هدف شناخت پیامدهای اجتماعی -فرهنگی ناشی از گردشگری و تأثیرگذاری آن‌ها بر پایداری بیان کردند که از دیدگاه ساکنان و مسولین، گردشگری تأثیر مثبتی نظیر افزایش آگاهی‌های عمومی و بالا رفتن سطح استانداردهای زندگی مردم و اثرات منفی نظیر تغییر در آداب و سنن محلی و افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی- فرهنگی موجب شده است(تقدیسی، تقوایی و پیری، ۱۳۹۱). تحقیقات صورت گرفته با بهره گرفتن از تئوری تبادل اجتماعی، نشان می‌دهد ساکنان عواقب مثبت و منفی بسیاری را شناسایی می‌کنند و بیان شده است که کسانی که از مزایای گردشگری بهره‌مندند، احساس می‌کنند گردشگری برای توسعه اقتصادی مهم است (آندرسک^[۵۱]، ۲۰۰۵). زمانی و همکاران در پژوهشی با هدف شناسایی سطح مشارکت ساکنین در گردشگری، با بررسی نگرش ساکنین نسبت به توسعه گردشگری و بررسی ادراکات جامعه محلی نسبت به توسعه گردشگری، به این نتیجه رسیدند که اگرچه مردم محلی از توسعه گردشگری حمایت می‌کنند اما در برنامه ریزی و مدیریت گردشگری سهم کمی دارند. وابستگی بالای ساکنان منطقه به گردشگری توسط این واقعیت که نیمی از پاسخ دهندگان درآمد زندگی خود را از گردشگری به دست می‌آورند، منعکس شده است (زمانی فراهانی^[۵۲]، ۲۰۰۸). با هدف بررسی نگرش جامعه میزبان به توسعه گردشگری فرهنگی، در کنار بررسی تاثیرگذاری متغیرهایی که دلیل به وجود آمدن این نگرش است، نتایج نشان داده است که نگرش جامعه میزبان به توسعه گردشگری فرهنگی مثبت بوده و ساکنین خواهان افزایش تعداد گردشگران می‌باشند. عوامل مختلفی در شکل گیری این نگرش نقش داشتند اما مهم‌ترین عاملی که این نگرش را پیش بینی می‌کرد ادراک ساکنین از رفتار گردشگران بوده است(فاطمی نیا، ۱۳۹۰). تحقیقات کوریا نیز از این فرضیه که اثر منفی درک شده از گردشگری با افزایش فاصله بین خانه‌های فردی و منطقه گردشگری جامعه میزبان کاهش پیدا می‌کند حمایت می‌کنند (کوریا^[۵۳]، ۱۹۹۶). با هدف بررسی نظرات ساکنین درباره اثرات گردشگری در شهر تاریخی یورک انگل‌اند به این نتیجه رسیدند که ساکنین در حمایت از توسعه گردشگری نباید به صورت همگن نگریسته شوند. نظرات در مورد گردشگری و مدیریت آن، به طور معنا داری در طیفی از شاخص‌های اجتماعی- اقتصادی و جمعیت شناختی، تفاوت می‌کند (تیم^[۵۴]، ۱۹۹۹).
همانگونه که بررسی‌ها نشان می‌دهد، اثرات فرهنگی – اجتماعی با ادراک و نگرش ساکنین گره خورده است و آنچه تعیین کننده منفی یا مثبت بودن این اثرات است، وابسته به ادراک ساکنین از این اثرات می‌باشد که همان طور که در بحث نظری که در بالا با توجه به تعریف فرهنگ اشاره گردید، با توجه به اینکه خاستگاه فرهنگ، جهان‌بینی جامعه است، در یک جامعه اسلامی می‌تواند آنچه تعیین کننده این باشد که تغییری در فرهنگ، چگونه ادراک گردد، جهان بینی دینی جامعه باشد. نتایج تحقیقات نشان داده است که اگر ادارکات جامعه میزبان از توسعه گردشگری و عوامل مؤثر بر این ادراکات شناسایی نشوند و مورد توجه قرار نگیرند، ممکن است به حمایت ساکنین از توسعه و در نتیجه موفقیت توسعه و پایداری آن منجر نشود. اثرات اجتماعی – فرهنگی نیز، مانند دیگر اثرات توسعه گردشگری وابسته به ادراکات و نگرش جامعه میزبان است و این ادراک ساکنین و عوامل مؤثر بر آن است که به نگرشی مثبت یا منفی نسبت به اثرات توسعه منجر می‌گردد. در مجموع در پژوهش‌های انجام گرفته داخلی و خارجی چه به صورت بحث‌های نظری و نظریه پردازی و چه به لحاظ پژوهش‌های میدانی و مطالعات موردی موضوعات ارائه شده در زیر به عنوان اثرات فرهنگی – اجتماعی ادراک شده از دیدگاه ساکنین جامعه میزبان، بیان شده است(جدول ۲-۲).
جدول ۲-۲- شاخص‌های سنجش اثرات اجتماعی و فرهنگی گردشگری

اثرات اجتماعی

بهبود کیفیت زندگی

سطح رفاه و کیفیت زندگی مردم

صیدایی و رستمی، ۱۳۹۱

سطح هزینه‌های زندگی

McGehee et al, 2004

تصویر منطقه

تصویر منطقه در چشم دیگران (و نه ساکنان)

Deery et al, 2012

ظاهر منطقه

McGehee et al, 2004

مصرف جامعه میزبان

تغییر مصرف جامعه میزبان (افزایش سفر)

Travis, 1982

ناهنجاری‌های اجتماعی (قمار و فحشا و پوشش بد و…)

جرم و جنایت

: ارزش سهام شرکت i در آخرین ماه t-1
: ارزش سهام شرکت i در اولین ماه t-1
که رابطه (۲-۱۹) اندازه رشد در بازار سهام را نشان می دهد.
LIQ در رابطه (۲-۱۴) به شرح رابطه (۲-۲۰) محاسبه می شود:
رابطه(۲۰-۲۰)
LIQ=
که : تغییرات غیر منتظره در نقدینگی بازار
مارشال و یانگ (۲۰۰۶) به بررسی رابطه میان مازاد بازده ی سهام عادی در بازار استرالیا و عواملی نظیر ریسک بتا و اندازه ی شرکت و قیمت پیشنهادی خرید و فروش، نرخ گردش و نسبت عدم نقدشوندگی پرداخت و نتایج نشان داد که از میان معیارهای مختلف عدم نقدشوندگی، نسبت ارائه شده توسط آمیهود مازاد بازده ی سهام را بهتر توجیه می کند (یحیی زاده فر،۱۳۸۷). بنابراین در این پژوهش عامل عدم نقدشوندگی آمیهود (ILLIQ) به علت سادگی محاسبه و توجیه بهتر صرف بازده ی سهام، طبق رابطه (۲-۲۱) جایگزین عامل نقدشوندگی (LIQ) در رابطه (۲-۱۴) ارائه شده توسط پاستور و استامباگ گردید.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

رابطه (۲-۲۱)
که در این رابطه
IMV _t ^[۴۹]: عامل عدم نقدشوندگی
در این رابطه، یک شاخص بتای نقدینگی بالاتر (^L β) در ساختار خود یک کواریانس بالاتر بین بازده ی یک سهام و تغییرات غیرقابل انتظار در نقدینگی بازار را نشان می دهد که این موضوع نشان دهنده ی ریسک نقدینگی بالاتر سهام مورد نظر می باشد.
مشخص کردن تفاوت های بین ریسک نقدینگی و مفهوم نقدینگی از اهمیت زیادی برخوردار است. ریسک نقدینگی یک سهام در ارتباط با حساسیت بازده ی سهام به تغییرات غیر قابل انتظار در نقدینگی بازار را بررسی می نماید. در مقابل، نقدینگی یک سهم به توانایی معامله ی سریع حجم زیادی از آن با هزینه ی کم و بدون ایجاد تغییر در قیمت بازار آن اشاره دارد.
لانگستاف^[۵۰] (۲۰۰۵) نشان داد که تعداد بسیار زیادی از دارایی ها دارای خصوصیات نقدشوندگی اندکی هستند و همیشه نمی توان آن ها را فورا معامله نمود. در بازار سهام برخی دارایی ها دارای نقدشوندگی بالایی هستند، اما برخی دیگر در دوره های نسبتا طولانی مورد معامله قرار می گیرند. بنابراین ریسک نقدشوندگی تاثیر بسیار چشمگیری بر تصمیم گیری پرتفوی بهینه دارد.
۲-۱۲-۱-ریسک نقدشوندگی و قیمت گذاری دارایی‌ها
عامل نقدشوندگی بایستی به عنوان یکی از اجزای کلیدی قیمت گذاری دارایی مورد توجه قرار گیرد (مارسلو و کوییروس،۲۰۰۶^[۵۱]). اوراق بهاداری که توان نقدشوندگی‌ پایین داشته باشد، بایستی حداقل بازدهی^[۵۲] بالاتری داشته باشد تا جبران هزینه‌های معاملاتی سرمایه‌گذاران را بنماید. ممکن است که نقدینگی بازار در آینده ای که فرد تصمیم می‌گیرد دارایی خود را به فروش رساند، تضعیف شود و ریسک نقدینگی بازار پدیدار گردد. از آن جایی که سرمایه‌گذاران تمایل دارند که در ازای ریسک بالاتر، پاداش بیش تری به آن ها داده شود، وجود ریسک نقدینگی بازار، حداقل بازدهی مورد نظر آن ها را بالا می‌برد. مدل‌های قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (CAMP) که برای عامل نقدینگی تعدیل شده باشند، به خوبی نشان می‌دهند که چگونه در این جریان، ضریب بتای نقدینگی، به ضریب بتای استاندارد بازار افزوده خواهد شد. طبق این نظریه، افزایش حداقل بازدهی موردنظر به علت بالا رفتن ریسک نقدینگی بازار، منجر به کاهش هم‌زمان قیمت‌ها خواهد شد (پدرسون،۱۳۸۷).
۲-۱۲-۲- ریسک نقدشوندگی و بازده
ریسک نقدینگی اساسا در طی زمان و از بازاری به بازار دیگر فرق می‌کند. افراد بسیاری به مطالعه ی ریسک دارایی های مالی در بازار سهام پرداخته اند و نتایج متفاوتی را ارائه داده اند. تعدادی از آن ها ارتباط بین بازده و عدم نقدشوندگی را مثبت و بسیار قوی مشاهده نموده اند، در حالی که در برخی دیگر رابطه خاصی بین این دو نیافته اند (یحیی زاده فرد و خرمدین،۱۳۸۷). تعدادی دیگر نیز وجود رابطه بین بازده و عدم نقدشوندگی را مختص به ماه ژانویه دانستند. اما به طور کلی، این پرسش که آیا ریسک نقدینگی بازده دارایی را تحت تاثیر قرار می دهد یا خیر، تاکنون به طور کامل و با اطمینان پاسخ داده نشده است. البته با این حال مطالعات در این زمینه متوقف نشده است؛ چرا که همین تحقیقات مذکور نشان می دهد که این عامل بر بازده دارایی تاثیر دارد و سرمایه گذاران همواره آن را در نظر دارند (مارسلو و کوییروس،۲۰۰۶). بدین لحاظ، سرمایه گذاران تغییرات اخیر قیمت را برای تغییرات یک دارایی با ریسک پیش بینی می نمایند. هنگامی که تغییرات آن دارایی بالا باشد، صرف ریسک آن بالا و بازده جاری آن دارایی پایین می آید. همچنین، نرخ بازده دارایی های بدون ریسک نیز پایین و بازار با عدم نقدشوندگی روبه رو می شود (دیوسکار^[۵۳]،۲۰۰۶).
آمیهود (۲۰۰۲) اعلام نمود که ریسک نقدشوندگی مورد انتظار بازار دارای رابطه مثبت با مازاد بازده ی پیش بینی شده سهام است. وی در تحقیق خود اعلام نمود که بخشی از مازاد بازده ی مورد انتظار را می توان به وسیله ی صرف ریسک نقدشوندگی بیان نمود. چوردیا^[۵۴] (۲۰۰۱) معتقد است که ریسک به تغییرات نقدشوندگی مربوط است و سطح نقدشوندگی بر بازده ی دارایی موثر است (یحیی زاده فر و همکاران،۱۳۸۹).
ژانگ و همکاران^[۵۵] (۲۰۰۷) نیز مدلی را مطرح نمودند که در این مدل، نشان دادند که هر چه ریسک نقدشوندگی بیشتر باشد، بازده نیز بالاتر خواهد بود. مدل آن ها به شرح رابطه (۲-۲۲) بیان می گردد.
رابطه(۲-۲۲)
R_i-R_L=R_L)
در این رابطه:
Ri : بازده دارایی یا سهم i
:R_L بازده ی دارایی L که می تواند سریعا خرید و فروش گردد (کاملا سیال)
:بازده ی بازار سهام شناور موزون
: میانگین سهام شناور
i: سهام شناور شرکت i
نسبت، معرف بتای نقدشوندگی و به عنوان معیار حساسیت بازده ی سهام تعبیر می شود (سیرانی و همکاران،۱۳۸۹).
۲-۱۳-کیفیت اطلاعات و ریسک نقدشوندگی سهام
امروزه اطلاعات، وسیله و ابزار مهمی در تصمیم گیری های اقتصادی به شمار می آید و بدون شک ، کیفیت تصمیمات نیز بستگی به صحت، دقت و به هنگام بودن اطلاعاتی دارد که در زمان تصمیم گیری در اختیار افراد قرار می گیرد. در بازار سرمایه، این اطلاعات می تواند به صورت نشانه ها، علائم، اخبار و پیش بینی های مختلف که از داخل یا خارج شرکت انعکاس می یابد، در دسترس سهامداران قرار گیرد و می تواند باعث ایجاد واکنش ها و در نتیجه، تغییراتی در قیمت های سهام گردد (حقیقت و ایرانشاهی ،۱۳۸۹).
هر چه اطلاعات دوره ای شرکت به صورت منظم تر و شفاف تر منتشر شود، اثر آن در قیمت سریع تر بوده و به تبع آن ریسک سرمایه گذاری در سهام کاهش می یابد (عبداله زاده،۱۳۸۱). همانطور که در قسمت قبلی اشاره گردید، ریسک نقدینگی^[۵۶] از جمله ریسک های سرمایه گذاری در سهام می باشد. هرچه عدم اطمینان در خصوص عامل زمان دریافت اطلاعات، افشای اطلاعات و در نتیجه، ابهام قیمتی بالا باشد، میزان ریسک نقدینگی نیز افزایش می یابد.
بنابراین، تغییر قیمت‌ها نیز معیار مناسبی برای نقدینگی می باشند. همچنین، ضریب مثبت حجم خالص معاملات اثر مستقیم بر روی نقدینگی می‌گذارد. شرکت هایی که نقد شوندگی خوبی دارند ، ممکن است اطلاعات بیشتری افشا کنند تا خودشان را از شرکت هایی که از لحاظ اقتصادی در وضعیت خوبی نیستند، متمایز کنند (بلکویی،۱۹۷۸).
علی رغم این موضوع، مدلی مناسب که بتواند ارتباط مستقیم بین کیفیت اطلاعات (یا ریسک اطلاعات) با ریسک نقدینگی برقرار کند، در عمل وجود ندارد. طبق بررسی های انجام شده می توان چگونگی برقراری ارتباط بین این دو مفهوم را به شرح زیر بیان نمود.
هنگامی که قدرت نقدینگی در بازار کاهش پیدا می کند، سهام های مختلف با درجه های متفاوتی از خروج سرمایه گذار و معامله گر از بازار مواجه می شوند. به طور خاص، خروج سرمایه گذاران در رابطه با سهام های دارای کیفیت اطلاعاتی پایین تر به نسبت با اهمیت تری از دیگر سهام های موجود در بازار می باشد. دلیل آن، کاهش تقاضای سرمایه گذار برای سهام با توجه به عدم قطعیت بیش تر و نیز احتمال بیشتر وقوع پدیده گزینش نادرست ^[۵۷] می باشد. همچنین، فعالان بازار علاقه ی کم تری به نقد کردن این سهام با توجه به نگرانی های موجود درباره ی پدیده گزینش نادرست دارند؛ و این موضوع باعث می شود که تقاضای سرمایه گذاران برای این سهم ها کاهش پیدا کند. بنابراین، این گونه سهام زمانی که قدرت نقدینگی بازار کاهش پیدا می کند، دارای عملکرد ضعیف تر در مقایسه با دیگر سهم ها خواهند بود. در طرف مقابل، زمانی که قدرت نقدینگی بازار افزایش پیدا می کند، این شرایط باعث ورود سرمایه گذاران و فعالان به بازار خواهد شد که تقاضای سهام و قدرت نقدینگی آن را در ارتباط با عدم قطعیت بیشتر و گزینش نادرست افزایش خواهد داد. بدین لحاظ، تقاضا برای سهام با کیفیت اطلاعاتی بالاتر به خاطر احتمال نوسان کم تر آن با ایجاد تغییر در شاخص نقدینگی بازار می باشد. بنابراین، انتظار می رود که بازده سهام با کیفیت اطلاعاتی پایین تر (برای مثال، سهام دارای ریسک اطلاعاتی بالاتر) حساسیت بیشتری به تغییرات در شاخص نقدینگی بازار داشته باشد. به همین خاطر، کیفیت اطلاعات با ریسک نقدینگی ارتباط دارد (جفری^[۵۸]،۲۰۱۱).
در رابطه با این موضوع، لانگ و مافت^[۵۹] (۲۰۱۰) ارتباط بین کیفیت اطلاعات و ریسک نقدینگی را بررسی نمودند. این محققان بیان می کنند که کیفیت بالاتر اطلاعات با توجه به شفافیت آن می تواند منجر به کاهش ریسک نقدینگی شود.
۲-۱۴-کیفیت سود حسابداری و ریسک نقدشوندگی سهام
فرایند اندازه گیری سود و در نتیجه نقش مهمی که در اداره شرکت دارد، برای کاربران و استفاده کنندگان صورت های مالی از اهمیت بسیاری برخوردار است. این بدین معنی است که اگر صورت های مالی، استفاده کنندگان را در پیش بینی گمراه سازد، از کیفیت کمی برخوردار می باشد (پنمان^[۶۰]،۲۰۰۴). این موضوع کیفیت سود را برای سرمایه گذاران متبلور می سازد و باعث می گردد که سرمایه گذاران این مهم را مدنظر قرار دهند. از سویی دیگر، عواملی که باعث کاهش نقدشوندگی سهام و افزایش ریسک نقدشوندگی در بازار سهام شده اند؛ سبب شده است که اقبال عمومی سرمایه گذاران به بازار سرمایه رفته رفته کاهش یافته و سیر قهقرایی را به همراه داشته باشد. بدین لحاظ، بررسی ارتباط این دو متغیر (کیفیت سود و ریسک نقدشوندگی سهام) از اهمیت به سزایی برخوردار است. مطالعات متعدد نشان می دهد که پایین بودن کیفیت سود باعث افزایش عدم تقارن اطلاعاتی (وجود اطلاعات متفاوت بین خریداران و فروشندگان سهام) و در نتیجه کاهش نقدینگی سهام می گردد. کیفیت سود بالا منجر به افزایش نقدشوندگی و کاهش هزینه ی سرمایه می گردد (بتاچاریاو همکاران^[۶۱]،۲۰۰۹).
مدل های تئوریک به کار گرفته شده در تحقیقات دیاموند^[۶۲] (۱۹۸۵) و دیاموند و ورچیا^[۶۳] (۱۹۹۱) بیانگر این موضوع است که کیفیت افشای اطلاعات شرکت سبب کاهش عدم تقارن اطلاعات در بازار سرمایه می گردد. ایزلی و اوهارا^[۶۴] (۲۰۰۴) نشان دادند که کیفیت سود با عدم تقارن اطلاعاتی رابطه منفی دارد. کیفیت سود پایین منجر به افزایش عدم تقارن اطلاعاتی می گردد که این به نوبه ی خود منجر به افزایش ریسک نقدینگی می گردد. همچنین، عدم تقارن اطلاعاتی ناشی از کیفیت ضعیف سود، ریسک انتخاب نادرست را برای فراهم کنندگان نقدینگی را افزایش می دهد و در نتیجه سبب کاهش نقدینگی یا به عبارتی افزایش نقدینگی می گردد (هوگز و همکاران^[۶۵]،۲۰۰۷).
کیفیت سود از عوامل مهم و موثر بر میزان نگهداری وجه نقد در شرکت ها است. افزایش کیفیت سود باعث کاهش نگهداری وجه نقد می گردد و شرکت هایی با کیفیت سود حسابداری پایین به دلیل ریسک نقدشوندگی بالا، بایستی میزان نگهداری وجه نقد لازم را افزایش دهند (فروغی و همکاران،۱۳۹۰).
۲-۱۵- مروری بر پیشینه ی تحقیق
مرور ادبیات موضوعی یک تحقیق و بررسی تئوری های موجود در آن زمینه، بنیان و اساس آن تحقیق را شکل می دهد. در مسیر انجام یک تحقیق علمی، بررسی چگونگی شکل گیری، رشد و تکامل موضوع آن تحقیق و یاری جستن از تحقیقات قبلی، گامی اساسی در درک بهتر موضوع و انجام هرچه شایسته تر آن تحقیق خواهد بود. در این بخش ادبیات موضوعی و برخی از پژوهش هایی که در ارتباط با موضوع تحقیق صورت گرفته اند، بیان می گردد.
۲-۱۵-۱- پیشینه خارجی
در خصوص پیشینه و سوابق موجود مرتبط با این پژوهش می‌توان به این موارد اشاره کرد :
سالاوی^[۶۶] (۲۰۱۱) درپژوهشی با عنوان “کیفیت اطلاعات مالی و نقد شوندگی سهام” به بررسی ارتباط بین نقدشوندگی سهام و کیفیت اطلاعات مالی، از طریق تجزیه و تحلیل بلند مدت عدم نقدشوندگی سهام شرکت هایی که صورت های مالی را ارائه ی مجدد می کنند، پرداختند. آن ها از طریق بررسی اثر بازنگری درآمدها برروی نقدشوندگی سهام به این نتیجه رسیدند، زمانی که اطلاعات شرکت ها توسط حسابرسان بررسی شود و بازنگری بر شناسایی درآمد نیز کاهش یابد، نوسانات بازده سهام کاهش یافته و نقد شوندگی سهام بالا می رود. آن ها دوره ی نمونه ی بازنگری را از جولای ۱۹۹۷ تا ژوئن ۲۰۰۲ انتخاب نمودند. انتخاب دوره با توجه به شرایط زیر بوده است:
تجزیه و تحلیل نقد شوندگی در یک سال بعد از بازنگری
داده های انتخاب شده از ۴۶۸ بازنگری انجام شده به وسیله ی ۴۴۲ شرکت باشد. با توجه به شرایط گفته شده می توان نتیجه گرفت که ارتباط مثبتی بین کیفیت اطلاعات و نقد شوندگی سهام وجود دارد.

جنبه های آموزشی – پیشگیری مدل رفتاری- ارتباطی در شش حوزه اساسی مورد بحث قرار می گیرند: ۱)فهم رفتار،۲) عینیت گرایی،۳) تبادل رفتاری،۴) مصالحه، ۵) ارتباطات، ۶) آموزش حل مساله.
فهم رفتار:
در رفتار دو هدف را می توان جستجو کرد: ۱- رفتار ممکن است فقط رفتار صرف باشد( یعنی تظاهر عملکرد شخص)؛۲- رفتار ممکن است ارزش رابطه ای داشته باشد(یعنی در درون رابطه معنی پیدا کند).
در برنامههای پیشگیری، زوج ها باید یاد بگیرند تا رفتار را براساس رابطهای بودنش درک کنند و رفتارهای خود و همسرشان را در چهارچوب تعاملی مورد ارزیابی قرار دهند. بنابراین آنها ممکن است سوالات زیر را از خود بپرسند:

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱- رفتار من بر رفتار همسرم چه اثری می تواند داشته باشد؟
۲- رفتار همسرم بر رفتار من چه اثری می تواند داشته باشد؟
۳- زمانیکه من رفتار (الف) را انجام دهم، همسرم با انجام دادن رفتار(ب) پاسخ می دهد. آیا آن نتیجهای است که من دوست دارم بدست آورم.
۴- زمانیکه رفتار (ج) را انجام می دهد من عموماً بطور مشابهی رفتار (د) را انجام می دهم. آیا شیوه های دیگری در دسترس من وجود دارد.
۵- اگر من رفتار (ه) را انجام می دادم، احتمالاً در پاسخ به آن همسرم چه کار می کرد؟
۶- اگر همسرم رفتار (و) را انجام می داد، احتمالاً من در پاسخ به آن چه کار میکردم؟
و وقتی زوج ها یاد گرفتند رفتار را در درون زمینه رابطه اش بفهمند، آنگاه آنها می توانند با روش بازتر و بطور مشارکتی درباره پیامدها بحث و بررسی کنند. این اساس پیشگیری است. یعنی با موضوعات قبل از اینکه به مشکل تبدیل شوند، برخورد می شود.
عینیت گرایی^[۶۲]:
این فرایند به زوج ها میآموزد تا چگونه اظهارات مبهم، کلی و تعمیم یافته مربوط به رضایتمندی از رابطه را به صورت توصیفهای ویژه رفتار خوشایند و ناخوشایند تبدیل کنند. بنابراین تسلط یک زوج بر این مهارت می تواند به آنها یاد دهد تا پیامهای کلامی غیر تسیل کننده را بصورت اطلاعات سازنده برای اهداف افزایش رابطه دوباره سازماندهی کنند.
تبادل رفتاری^[۶۳]:
همچنانکه قبلاً اشاره شد، تقابل رفتاری اصول مفهومی و عملی مدل رفتاری- ارتباطی می باشند. هم در برنامه های درمانی و هم در برنامه های پیشگیری زوج ها باید قدردانی از یکدیگر را یاد بگیرند. زمانیکه افراد رفتارهای مثبتی را برای یکدیگر فراهم کنند، آنها با قدردانی همسرشان مورد تقویت قرار می گیرند و متقابلاً خودشان هم از همسرشان قدردانی می کنند. در این صورت رفتارهای پاداش بخش دو طرفه افزایش می یابند و احتمال موفقیت در زندگی زناشویی بطور اساسی بالا می رود.
مصالحه^[۶۴]:
زوج درمانی رفتاری- ارتباطی بطور تجربی به زوج ها آموزش می دهد تا این اصل را یاد بگیرند که«به منظور بدست آوردن انچه که من می خواهم، باید چیزی را به همسرم بدهم». این اندیشه اساس حل تعارض و برنامه های پیشگیرانه حل مساله را تشکیل می دهد. با داشتن این توانایی، زوج ها می توانند مهارت هایی را برای کاهش مشکلات بکار ببرند.
ارتباطات^[۶۵]:
از همه عناصر مدل رفتاری- ارتباطی احتمال ارتباطات بیشترین کارکرد پیشگیرانه را دارد. مهارتهای ارتباطی اثربخش اساس ایجاد و حفظ رابطه زناشویی رضایتبخش می باشد. بنابراین آموزش ارتباطات بخش مهمی از برنامه های پیشگیری است.
آموزش حل مساله:
همچنانکه قبلاً اشاره شده است، تعارض چیزی است که در رابطه صمیمی و دراز مدت بوجود می آید. از طریق آموزش حل مساله، زوجها میتوانند ابزار مناسبی برای حل اختلافات خودشان داشته باشند. بعلاوه وقتی که فرایند حل مساله را یاد گرفتند میتوانند آنرا در کل موقعیتهای آسیبزا بکار ببرند. در اینجا نیز ارزش پیشگیری کننده حل مساله، کاملاً روشن است(قاسمزاده، ۱۳۷۸).
۲-۴- غنی سازی روابط(مدل به کار گرفته شده در این پژوهش)
این مدل چارچوب و شیوه اصلی به کار گرفته شده برای این پژوهش بوده است که به شرح آن پرداخته میشود.
۲-۴-۱- تاریخچه غنی سازی روابط
ریشه های غنی سازی روابط^[۶۶](R. E ) از اوایل۱۹۵۰ نشات میگیرد. زمانی که برنارد جورنی در یک برنامهی رواندرمانی کودکان به مشکلاتی با والدین برخورد کرده بود. او چنین می پنداشت که این برنامه می تواند منجر به حسادت والدین نسبت به نقش درمانی خاص درمانگر در ارتباط با کودک باشد، و یا عزت نفس والدین به خاطر احساس ایفای نامناسب نقش والدینی که باعث میشود فرزندشان سردرگم شود، آسیب ببیند. به نظر می رسید که احتمالاً بتوان با هر دوی این عوامل، از طریق به کمک گرفتن والدین به عنوان یار درمانگر یا نماینده(عامل) روان درمانی مقابله نمود. تصور می شود که اگر والدین آموزش ببینند که به شیوه ای درمانی با بچه ها کار کنند، این تغییر در سیستم خانواده میتواند تا حدود زیادی تاثیر روان درمانی بر کودک را افزایش دهد. این روند منجر به ایجاد کودک درمانی^[۶۷] شد، که هم اکنون خانواده درمانی R. E یا خانواده درمانی کودکان نامیده می شود که طی آن والدین یاد میگیرند که جلسات شبیه بازی درمانی کودک محور راجرزی با کودکانشان برگزار کنند. سپس یاد بگیرند که این مهارتها را در مواقع مناسب به زندگی روزمره انتقال داده و تعمیم دهند. همچنین آنها مهارت های اصلاح رفتار را برای استفاده در خانه یاد می گیرند. این روش ها قابل کاربرد با یک خانواده و یا گروهی از خانواده ها می باشد. اولین طرح پژوهشی سه ساله نشان داد که این رویکرد اثر بخشی عالی دارد(جورنی و سوکا،۲۰۰۴).
پایه درمان R. E بر اساس آموزش مهارتها بود و این گام عجیب و در عین حال خشنود کنندهای به نظر میرسید که مراجعان درخواست میکردند که برنامههایی برای تدریس مهارتها به زوجین و خانواده ها قبل از گرفتار شدن در مشکلات برگزار شود. این برنامه ها تبدیل به برنامههای غنی سازی و پیشگیری از مشکل شدند(گینزبرگ،۲۰۰۰).
۲-۴-۲- پایه های نظری
نظریهای که پایهی رویکرد R. E بر آن قرار دارد ترکیب منحصر به فردی از چهار مکتب عمدهی روان درمانی است: روان پویایی، رفتارگرایی، انسانگرایی و رویکرد بین فردی. بر اساس تجارب، تفسیر و برداشت جورنی از تحقیقات روانشناسی به ویژه در بخشی روان درمانی و اصلاح رفتار، تجارب بالینی و میدانی وی و مشاهدات بلند مدتش، عوامل و بخش های خاصی از هر مکتب انتخاب شده و بقیه کنار گذاشته شده است. آنچه باقی مانده در یک واحد با دورنمای نظری سیستم محور، بر پایه ی مهارتآموزی گرد آمده است. به صورت خیلی مختصر میتوان مولفههایی را که دربرگیرنده R. E می باشند بدین شرح توصیف نمود:
از نظریهی روان پویایی مفاهیمی از اهمیت ناهشیار و قدرت مکانیسم های دفاعی، همچنین مفاهیم ضرورت رشد روانشناختی از طریق رسیدن به شناخت و قدرت درمانی تخلیهی هیجانی یا تجربهی مجدد عواطف سرکوب شده یا پنهان شده را شامل می شود. از نظریه آدلر، مفهوم رفتار انسان که با اصطلاحات جستجوی اهداف و قدرت تسلطجویی که بهتر قابل فهمند اقتباس شده است. این حالت وقتی که فرد در جستجوی اهدافش است، فعال می شود. از مکتب انسان گرایی، به ویژه نظریه ی راجرز، مفهوم مکانیسمهای دفاعی(که از تحریف واقعیت ناشی میشود) که در آغاز از طریق تهدید خودپندارهی شخص شروع میشود، اقتباس شده است. همچنین مفهوم پذیرش دائم بیقید و شرط، احترام و همدلی که بهترین راه برای ایجاد را بطهی مثبت و قوی و کاهش نیازهای دیگران برای استفاده از مکانیسمهای دفاعی است، از این نظریه اقتباس شده است. بر این اساس روش موثرتر برای کمک به دیگری این است که اجازه بدهیم تا افکار و احساسات خود را صادقانه و صمیمانه ابراز کند و به تخلیهی هیجانی و شناخت دست یابد. از نظریه ی یادگیری همهی ابعاد آن -اجتماعی، شناختی و رفتاری- به ویژه مفاهیم مفید و رفتاری بهبود زندگی، که قابل آموزش از روش سیستماتیک است، اخذ شده است. تصور میشود که شرکت کنندگان در آموزش مهارتها عمدتاً بهبود مییابند و به سرعت به تغییرات اجتماعی مثبت و رو به رشد دست مییابند. روش های برگرفته از نظریهی یادگیری و روش های کاربردی در رفتاردرمانی، نه تنها برای متخصصان که مهارتهای R. E را تدریس میکنند، بلکه برای شرکتکنندگانی که خودشان برای تغییرات مطلوب در خود و شریکشان کمک دریافت می کنند، نیز مفید است. از نظریهی بین فردی که توسط سالیوان^[۶۸](۱۹۴۷) ارائه شده و توسط لری^[۶۹](۱۹۵۷) گسترش یافته، این مفهوم دریافت شده که افراد مهم اطراف ما چگونگی عملکرد مان را به ما می آموزند. تمام افراد به صورت ناهشیاری به روش خاصی(کلیشه های رفتاری) برای پاسخ به دیگران عمل میکنند که احساس میکنند راحت است و کمتری میزان اضطراب را به همراه دارد. بسیاری از روش های عادی رفتار که اغلب آنهایی هستندکه از اوایل زندگی مورد استفاده بودندهاند و چنان ناهشیار و خودکار ظاهر میشوند که لری به آنها واکنش^[۷۰] میگوید. همیشه ممکن است برخی پاسخ های نامطلوب نیز از دیگران کسب شود. نظریه ی R. E معتقد است که کسب دامنه ی وسیعی از رفتارهای بین فردی، به منظور قرار گرفتن درحیطهی انتخابهای هشیار، برای کفایت و بسندگی ضروری هستند. به همین منظور، R. E به شرکت کنندگان میآموزد که بدانند که هرکنش و یا عدم کنش افراد دیگر فرصتی را برای تاثیر هشیارانه بررفتار بعدی افراد فراهم میآورد و بعداً این پاسخ ها ادامه مییابد. بجز در روابط یک طرفه، و حتی در این روابط نیز فرد بیتاثیر نیست. همیشه میتوان به شیوهای رفتار نمود که پاسخ هایی که از دیگران دریافت میشوند بیشتر پاسخهای مطلوب باشند. درتمام حیطهی روابط بین فردی و بویژه روابط زناشویی و خانوادگی، هدف R. E این است که به شرکت کنندگان بیاموزد که چگونه هشیارانه چنین انتخاب هایی انجام دهند. نظریه ی بین فردی معتقد است که بهتر است شخصیت به عنوان الگوی داخلی تمایلات و واکنش های رفتاری بین فردی نگریسته شود. در نتیجه افزایش توانایی افراد برای انعطافپذیری و انتخاب آگاهانه، به منظور بدست آوردن اهداف فردی و اجتماعی مثبت، سریعترین و مطمئنترین راه افزایش سازگاری و رضایتمندی است. همچنین بهترین شیوه برای افزایش تاثیر و سودمندی درمان است. از دیدگاه R. E ، درمان پیشگیری و غنیسازی در نگاه اول نقاط متفاوت یک پیوستار دیده میشوند (سوکا،۲۰۰۵).
اهداف پیشگیری، درمان و غنی سازی( ارتقاء ) میتواند کمک به فرد باشد تا در جهت مسیر های سازنده حرکت کند. اینکه درمان باشد یا پیشگیری اغلب صرفاً یک کارکرد زبانی و زمانی است، برای مثال اگر به یک زوج در اوایل ازدواج مهارتها را نیاموزید میتوان بعداً هنگام ضعیفشدن رابطه، یا ناتوانی در حل تعارضات زناشویی این کار را انجام داد. اگر در ابتدا این کاررا انجام نشود، این امکان هست که اشکال مختلفی از آسیب پدید آید و آموزش الگوی جدید را سختتر و پیچیدهتر نماید. دراین حالت درمان بیشتر از پیشگیری به کار می رود، ولی اگر در ابتدا این کار انجام شود میتوان گفت، پیشگیری و غنیسازی صورت گرفته است(سیندر،۲۰۰۰).
۲-۴-۳- شیوه های مداخله
مهارتهای ایجاد شده در R. E مهارتهایی هستند که برای کمک به ارضای شدیدترین تمایلات خانواده ها، و تقریباً در همهی فرهنگها کاربرد دارند. این تمایلات شامل عشق، دلسوزی، تعلق، اعتماد، وفاداری، امنیت و لذت هستندکه در بین بقیه از اهمیت بیشتری برخودارند. اگر هر شرکت کننده این تمایلات رابرای همسرش و برای سایر اعضای خانواده ارضا کند، به عنوان یک کارکرد روانی-اجتماعی اساسی که در روابط رمانتیک صورت گرفته، تلقی می شود که با ایجاد یک جو مراقبتی پایدار، عشق و صمیمیت، عزت نفس و رشد روانی فردی هر یک از اعضا را تقویت می کند. پاسخهای دلسوزانه میتواند عامل بسیار مهمی در ارتقای امنیت و پایداری پیوند زناشویی، و ایجاد روابط صمیمانهی سازنده و پایداری برای رشد شخصی باشد. به عبارتی از دیدگاه R. E آنچه در بلند مدت مهم است و در دوره های R. E بدست میآید روابط زوجی سالم، توانایی حل مساله به روشی دو سونگر و منصفانه، توانایی حفظ جو مراقبتی در طول بحث و حل مساله، توانایی اتخاذ دیدگاه فرد دیگر، توانایی تعامل با دیگر شرکت کنندگان، توانایی به وضوح دیدن خود و دیگری( بدون سوگیری)، توانایی مانع شدن یا کاهش دادن چرخه ها ی تعامل منفی-منفی و خشم، توانایی تغییر در الگو های رفتاری مورد انتظار فرد، کمک به فرد جهت رسیدن به تغییرات مطلوب مورد انتظار خودش و کمک به شریک خود تا تغییراتی را که میخواهد انجام دهد. اینها هم تغییراتی هستند که از طریق تسلط بر مهارتهای برنامه R.E ایجاد می شوند. سایر جوانب ایجاد و تداوم روابط در نظر گرفتن تصویر کامل هنگام بحث بر سر یک تعارض یا مشکل را شامل میشود. در این شرایط جنبهی ناقص وخیلی رایج، از قلم انداختن افکار و احساسات مثبت در مورد طرف مقابل است. با ایجاد پنداشت مثبت، افکار و احساسات منفی زیر افکار و احساسات مثبت پوشانده میشود و رابطهای دوستانه ایجاد میشود. در یک رابطه دوستانه انگیزه برای تغییرخیلی افزایش مییابد(گینزبرگ، ۲۰۰۰).
یک اصلی اساسی که موجب تغییر ساختاری در رفتار و ارتباط می شود این است که احساسها و عواطف مهم صادقانه ابراز شوند، به طوری که عزت نفس طرف مقابل تهدید نشود. بدین سان فرد یاد میگیرد که خود را به روش دلسوزآنهای ابراز کند. این حالت نوعی از ابرازگری است که طی آن توانایی فرد برای فهم و پذیرش افکار و احساس گوینده بهبود می یابد و تفاهم دلسوزانهتر و پذیرش بالاتری را به گوینده انتقال می دهد، و این هم به نوبه ی خود گوینده را راحتتر میکند تا به صورت باز و صادقانه و دلسوزانه خودش را ابراز کند. در حقیقت صداقت و دلسوزی دو ارزشی هستند که از طریق R. E ارتقا یافته و تقویت میشوند. کاربرد صحیح اینها در روابط بین فردی، فرد را به ارتقای ارزش سوم یعنی منصفانه بودن هدایت می کند. در برنامه ها و درمان های R. E زوجها ۹ مهارت به هم پیوسته را یاد می گیرند که کیفیت روابط را افزایش میدهد. استفاده از این مهارتها تعاملات را به احترام، فهم، همکاری و مراقبت دو طرفهی بیشتری هدایت میکند. در ادامه تعریف کوتاهی از هر مهارت ارائه میشود. به دلیل کمبود جا در این بخش به شرح رهنمودهای خاصی که برای هر مهارت تعریف شده است و به شرکت کنندگان آموخته می شود میپردازیم، این مهارت ها در حکم قواعد بازی هستند. زمانی که قواعد پیگیری و دنبال شوند، رفتار ماهرانه ایجاد میشود. مهارت ابرازگری شرکتکنندگان را قادر به فهم بهتر منابع استرس، نیازها و تمایلاتشان میسازد و به طریقی که کمترین احتمال ایجاد و اکنش های دفاعی، اضطراب، خصومت و تعارض وجود داشته باشد و بیشترین احتمال فراخوانی فهم همدلانه، همکاری و حمایت وجود داشته باشد، قادر به ابراز گری در مقابل دیگران می شوند. مهارتهای تخصصی، افراد را در فرایند حل تعارض و حل مساله به صورت سریع و موفقیتآمیز و با اضطراب کمتر، یاری میکند. مهارت همدلانه، مشارکت کنندگان را برای فهم دلسوزانهی بیشتر از نیازهای مراجعان در زمینه های نیازهای هیجانی، روانشناختی و نیازهای بینفردی و تمایلات دیگران و فراخوانی رفتارهای باز، صادقانه، قابل احترام و اعتماد، مشترک، رفتارهای هم حسی، نظارتی و صمیمی با دیگران با سرعت و میزان بیشتر آماده می سازد. مهارت بحث و مذاکره به زوج ها برای حفظ فضای هیجانی( عاطفی) مثبت آموخته میشود، تا زمانی که از موضوعات مشکل بحث میشود، از این طریق از افزایش خشم جلوگیری شود. زیرا برای فهم احساسات عمیق و ریشهی موضوعات لازم است که موضوعات مشکل به صورت جامع تر و موفقیتآمیزتر حل شود(سوکا، ۲۰۰۵).
مهارت تسهیلکننده(آماده سازی) شرکتکنندهها را در خروج از مارپیچ ارتباط منفی- منفی توانمند میکند و آنها را قادر به استفاده از مهارتهایR. E میکند. مهارت حل مساله یا تعارض شرکت کننده را در ایجاد راه حل های خلاقانه برای مسایل قادر میسازد. یعنی راه حلهایی که بیشترین میزان ارضای نیازهای دو طرفه را دربر داشته باشند و عملی و قابل تداوم باشند. مهارت تغییر خود شرکتکنندهها را قادر میسازد رفتارهای نامطلوب خود را بر طرف کرده یا کاهش دهند و یا رفتار های مطلوب را افزایش دهند تا اینکه بتوانند در رسیدن به آنچه که شریکشان می خواهد و یا رسیدن به چیزی که برای خودشان تعیین کرده اند، به توافق برسند. از طریق مهارت کمک به تغییر دیگران شرکت کنندگان میتوانند به دیگران برای تغییر نگرشها و احساسات و رفتارهایشان کمک کنند، تا اهداف و توافقات فردی و بین فردی خودشان را محقق سازند. مهارت نگهداری یا تدوام شرکتکنندگان را برای حفظ سطوح بالای مهارتها در طول زمان آماده میسازد. ما معتقدیم که عامل عمده ی این تلقی ، روشی است که شرکت کنندگان به اظهار ات خود ابراز گرانه ی شریک خود فکر می کنند و پاسخ می دهند(جورنی و سوکا، ۲۰۰۴).

شکل(۸-۲) نشان می دهد که چگونه ۹ مهارت R. E می توانند برای ارتقای روابط زوج ها به کار روند و در صورتی که بدرستی آموخته شده و در موقعیت های مختلف در طول زمان به کار روند به خوبی می توانند سلامت جسمی و روانی مورد انتظار را ایجاد کنند. شکل(۲-۸) نشان می دهد که R. E سعی دارد تغییرات مثبت و یا در عواطف ، شخصیت و رفتار ایجاد کند که همگی با همدیگر تغییراتی را در یک مدل پیوسته ی منسجم نشان دهند. شکل این روند را با ترسیم موارد ذیل نشان می دهد. در صحبت های منزل، همچنان که زوجین بر روی موضوعی برای ارتقای روابطشان، یا حل مسالهای کار میکنند، مهارت همدلی، دلسوزی و ارتباط، اعتماد، صداقت و احترام بین آنها را افزایش می دهد. مهارت ابرازگری تخلیهی هیجانی و ابراز عواطف مثبت را افزایش می دهد. مهارت بحث و مذاکره به زوجین اجازه می دهد که بر تمرکز خود ادامه داده و به ریشهی مشکل دست یابند، حتی زمانی که بحث آنها انواع تعارضات سخت و رنجآور و اضطرابزا را به دنبال دارد. در حالت کلی شریکها به همدیگر کمک میکنند تا به استفاده از مهارت به صورت توافقی و مشترک ادامه دهند. تمام این عوامل و به ویژه همدلی و تخلیهی عاطفی ساختارمند و توانایی درک شریک در زمینه ی دوست داشتن(که در میان چیزهای دیگر پوشانده میشوند) تمایلی برای کمک به شریک برای برآوردهکردن نیازهایش ایجاد میکند. بعضی اوقات خود حرف زدن تمام آن چیزی است که برای حل تعارض یا مسئله نیاز است، زیرا حل مسئله چیزی نیست که نیاز به ایجاد الگو های جدید برای هر کدام یا هر دوی شرکت کنندگان داشته باشد. وقتی الگوی رفتاری جدیدی نیاز باشد، مهارت حل مسئله یا حل تعارض به زوجین کمک میکند تا به توافق صریحی برسند که حتی المقدور تمام نیازهای آنان را برآورده کند و اغلب در مورد اینکه چه چیزی و چه زمانی و چگونه انجام شود توافق صورت میگیرد. در چنین مواردی توافق بیشتر منجر به گسترش موثر مهارتهای خود تغییری و مهارت های کمک به تغییر دیگران برای رسیدن به تغییرات حقیقی و پایدار در زندگی میشود. در صورت تمایل، هر کدام از افراد میتوانند رفتارهای جدیدی را با سایر افراد و در موقعیت های دیگر از طریق مهارت تعمیم گسترش دهند. این انتقال و تعمیم فی نفسه برای کاربرد مهارتهای R. E در زندگی روزمره به کار می رود. در نتیجه هماهنگی، صمیمیت و رضایت ارتباطی بالاتری ایجاد میشود. به علاوه مشارکتکنندگان از طریق انتقال و تعمیم می توانند با حفظ تغییرات مثبت، سایر روابط مهم خود را نیز ارتقاء بخشند. این بدین دلیل است که آنها یادگرفتهاند که چگونه از این مهارتها به صورت یک طرفه استفاده کنند، حتی زمانی که شریکشان با این مهارتها آشنا نیست. به این ترتیب آنها یاد میگیرندکه چگونه روشی را که دیگران با آنها برخورد میکنند، تغییر دهند و منابع عمدهی استرس را حل کنند. شرکت در این مهارتها تغییرات شخصیتی عمدهای ایجاد میکند و در کل می تواند در ارتقای سلامت روانی و جسمی مفید باشد(جورنی و کاودو،۱۹۹۹).
در نهایت باید به این نکته توجه داشت که آر،ای شامل مهارتهایی است که از طریق اصلاح رفتار هدایت می شوند و مهارت هایی را بدان می افزایند تا شرکتکنندگان بهتر بتوانند به خودشان و به دیگران در تغییر رفتار کمک نمایند. بنابراین مهارت های R. E در زمینهی رفتارهایی مثل سیگارکشیدن یا مصرف مواد و الکل، نیز کاملاً کاربردی است (سوکا،۲۰۰۵).
۲-۴-۴- ترکیب و چارت زمانی برنامه های R. E
برنامههای غنیسازی، پیشگیری از مسئله و درمان R. E می تواند با افراد، یک زوج، یا یک خانواده و یا با گروهی از افراد و زوج ها و خانواده ها استفاده شود. قالب و چارت زمانی انعطافناپذی وجود ندارد. برنامه های غنیسازی و پیشگیری از مشکل می توانند به دو بخش یک روزه تقسیم شوند که در روز اول مهارت های اصلی و محوری و روز دوم برای مهارتهای پیشرفته میباشد و یا در دو روز متوالی مثل تعطیلات آخر هفته انجام شود. همچنین در یک سری نشستهای هفتگی نیز قابل اجرا میباشد. این نشست ها دو ساعت در هفته و به مدت ۱۰ الی ۱۵ هفته طول میکشد. موارد دیگر اشکال زمانی شکل نیم روزی است که از ۱ الی ۴ هفته به طول می انجامد. اگر چه قالب های یک روزهی بلند مدت برای بسیاری از زوجها راحتتر است، ولی برای یک برنامه اهمیت زیادی دارد که در طول چند هفته تداوم یابد. در این حالت فرصت بیشتری برای بررسی مهارت ها در خانه وجود دارد. و مهمتر اینکه به زوجین این امکان را می دهد که فرصت بیشتری داشته باشند تا این مهارت ها را برای حل مسئله و گسترش مهارتها در خانه به کار برند. به علاوه نتیجهی مستقیم مفیدی که بدست میآید این است که فضایی خارج از جلسات فراهم میکند و همچنین فرصتی برای استفادهی بیشتر از فرصتها و شکلهای دیگر کاربرد مهارتهای آموخته شده، فراهم میکند. مثلاً تکالیف منزل به دلیل این که در زندگی روزمره به کار میروند امکان بازبینی، نظارت و ارزشیابی فراهم میآورند(سوکا، ۲۰۰۵).
۲-۴-۵- قالبهای زمانی جلسات R. E
جلسات درمانی R. E دارای اشکال ذیل می باشد: ماراتون (۱ تا ۲ روز متوالی در هفته). مینی ماراتون(۳ تا ۴ ساعت)، جلسات هفتگی( معمولاً ۱ ساعت)، تک جلسه( ۵۰ دقیقه). جلسات ماراتون و مینی ماراتون به ویژه برای مراجعان حرفهای مفید است(که ممکن است ۲ روز تحت مراقبت بودن را نتیجه بخشتر و مفیدتر از کمتر ۲ روز بدانند). برای مراجعینی که از خارج شهر میآیند و مراجعینی که مسافت زیادی را طی میکنند، و نیز حل بحرآنها و تصمیمگیری در مورد چگونگی آشتی دادن بسیار خوب میباشد. درمان R. E از طریق تلفن نیز قابل اجرا است (سوکا،۲۰۰۵).
۲-۴-۶- سبک های درمان R. E:
روش حل بحران زمانی به کار می رود که بحرانی وجود دارد که باید در عرض ۵-۱ ساعت حل شود. به خاطر اینکه زمان محدودی برای درمان وجود دارد، و یا به دلیل اینکه مشکل باید قبل از تاریخ خاصی که تعیین شده است حل شود، یا به دلیل نیازهای یک یا چند تن از اعضای خانواده این روش برای حل یک تعارض، بسته به مهلت تعیین شده در یک تا ۵ ساعت طراحی شده است، که میتواند به شکل جلسات ماراتن یک یا دو هفتهای، یک روزه یا نیم روزه باشد. درمانگر نقش مراجع را در طولانی مدت در نظر می گیرد و از روش های درمانی خاص R. E استفاده مینماید که شدن (یا تبدیل شدن) و شستشو دادن نامیده میشوند و در بخشهای بعدی توضیح داده میشوند. این درست است که شروع مراجعان به کار روی مشکلات جدی خود بسیار سریعتر از زمانی است که منتظر بمانند تا اینکه کاملاً مسلط بر مهارتهای هستهای و محوری R. E شوند و باعث صرفهجویی در وقت می شود ولی این خطر را ایجاد می کند که مراجعان نتوانند به صورت کامل و مطمئن مثل روش زمانبندی شده مهارتها را یاد بگیرند. در سبک زمانبندی شده بر اساس اطلاعات بدست آمده در زمان پذیرش، از چگونگی مدت زمانی که صرف مراجعان برای حل مساله اصلی آنها می شود و آنها می توانند از مهارت ها در زندگی روزمره خود استفاده کنند برآوردی صورت میگیرد. سعی براین است که از آنها تعهدی برای یک بازهی زمانی مشخص گرفته شود. معمولاً این زمان بین ۲۰-۱۰ ساعت است، اما این زمان می تواند طولانیتر شود، بویژه اگر مشکلات با هم ترکیب شده باشد( مثلاً احتمال نیاز به تخلیهی هیجانی گسترده به خاطر آسیبهای زندگی، یک پیشامد با عواقب نامعلوم، ترک مکان قبلی و جابجاشدن، سوء استفاده از مواد و الکل). زوج میداند که این براورد با این فرض ایجاد شده که آنها خارج از جلسهی درمان بر روی یادگیری مهارتهای R. E کار کنند و هنگامی که بر این مهارتها تسلط یافتند، مسائل و تعارضهایشان را حل نمایند. در رابطه با پذیرش این روشها انعطاف وجود دارد. برای مثال شخصی ممکن است با روش زمانبندی شده شروع کند و به دلایل مختلف تصمیم بگیرد به روش حل بحران بپردازد و از این فرمت استفاده کند یا فردی ممکن است بعد از حل بحران اولیه، به روش زمانبندی شده بپردازد(جورنی و کاودو^[۷۱]، ۱۹۹۹، جورنی و سوکا،۲۰۰۴) .

۲-۴-۷- روش های مداخله
یکی از نشانه های مهم برای فهم فرایند R. E این است که زمانی که مهارتهای پایه آموخته میشوند و کار در مراحل اولیه است، هرگز به مراجعان اجازهی برخورد ناشیانه و بدون تجربه با مسائل داده نمیشوند. وقتی یکی یا هر دو نتواند ماهرانه برخورد کند درمانگر به عنوان مربی مهارتها، از روش های رفع ایراد، سرمشق دهی، شدن و شستشو دادن استفاده میکند( این مهارت ها در بخش های بعدی توضیح داده میشوند). همچنین مهم است که دانسته شود که بعد از آموختن مهارتهای پایه تعاملات تقریباً مخصوص بین شریکها میباشد. مهارت بحث و مذاکره تضمین میکند که هر دو شریک زمانی که خود را ابراز میکنند، همدلی دریافت مینماید. این هم به نوبهی خود باعث میشود که در تمام مدت صحبت، هر کدام از شریکها در مقابل دیگری یکی از دو سبک رفتاری را که قابل ادغام در همدیگر نیست، بکار برد. یعنی این که یا از روش همدلی یا از روش ابرازگری استفاده میکنند طوری که زمانی که یکی ابرازگر است، دیگری پاسخ همدلانه میدهد و برعکس. رهنمودهای بحث و مذاکره به آنها نشان می دهد که چگونه به روش سازنده و هماهنگ از یک حالت به حالتیی دیگر بروند، طوری که همزمان به نیازهای عاطفیشان هم پرداخته شود. وقتی به شرکتکنندگان یک مهارت R. E آموخته میشود، عموم مراحل زیر در قالبهایی به کار برده میشود که بیش از یک روز یاآخر هفته طول می کشد:
۱- ارائه دلیلی عقلانی برای یک مهارت و اینکه چگونه می تواند برای رسیدن به اهداف ارتباطی کمک کند.
۲- ارائه ی تکالیف خواندن برای مطالعه ی مهارت های پایه R. E شامل: الف)راهنمای برنامهی غنی سازی روابط( جورنی ، ۱۹۹۱)، یا راهنمای کمکی غنیسازی روابط(جورنی، ۱۹۹۱)؛ ب) برنامهی شنیداری غنیسازی روابط( جورنی ، ۱۹۹۴) و ج ) نوارهای سمعی غنی سازی روابط( جورنی و اگلسنگ^[۷۲]، ۱۹۸۱).
۳- استفاده از نوارهای ویدیویی یا نقش بازیکردن زنده در جلسه برای نشان دادن مهارت

1. 1. طراحی و پاسخ دادن به سوالاتی در مورد قسمتهای مختلف مهارت

1. 1. نظارت بر زوجین در تمرین مهارت، با کار بر روی موضوع خاصی که برای زوج اهمیت دارد.

1. ارائه تکالیف منزل برای تمرین هر مهارت، که کاربرد غنی سازی روابط را در خانه نشان میدهد

۲-۲-۴- فرم چند هسته ای ^[۸]
چنسی هریس و ادوارد اولمن^[۹] دو محقق برجسته آمریکایی با بهره گرفتن از نظریه­ های مناطق دایره­ای شکل ارنست برگس و ساختار قطاعی همر هویت به تنظیم و ارائه نظریه تازه­ای توفیق یافتند که با عنوان ساخت چند هسته­ای معروف است. این دو عقیده دارند استفاده از زمینهای شهر اغلب در اطراف چند هسته مستقل شهری و در کناره­های یک هسته یا یک مرکز معین ظاهر می­شوند. در این نظریه ،هسته و مرکز به عواملی اطلاق می­گردد که در اطراف آن امکان توسعه شهر وجود دارد، مانند عوامل مسکونی، تجاری، صنعتی، دانشگاهی، خرده فروشی، عمده فروشی، مذهبی، زیارتگاهی و گذران اوقات فراغت (شکوئی ،۱۳۸۷: ۵۲۰ ).
ریچارد چورلی و پتر هاگت جغرافیدانان انگلیسی تعداد و موقع هسته های اصلی شهر را مربوط به وسعت ، جمعیت و عوامل تاریخی آن می دانند . در شکل گیری هسته های متعدد درون شهری عواملی از قبیل :
فعالیت های ناهمسان و ناهماهنگ در منطقه ای از شهر،فعالیت های ویژه و تخصص در منطقه ای از شهر ، تفاوت فاحش در میزان اجاره،تمرکز و تراکم بخشی از فعالیت های شهری می توانند نقش داشته باشند .
بخش مرکز تجاری شهر؛ ۲- منطقه صنایع سبک؛ ۳- منطقه مسکونی طبقه سوم؛ ۴- منطقه مسکونی طبقه متوسط؛ ۵- منطقه مسکونی طبقه اول؛ ۶- منطقه صنایع سنگین؛ ۷- منطقه تجاری دور از مرکز شهر؛ ۸- حومه مسکونی؛ ۹- حومه صنعتی
شکل(۲-۲-۴)ساخت چندهسته ای شهر مأخذ: شکوئی، ۱۳۸۷ : ۵۲۱
۲-۲-۵- فرم اقماری
نظریه شهرهای اقماری بی­ارتباط با شهرهای ستاره­ای شکل نیست. به این ترتیب که همه شهر مرکزی باید بوسیله اقماری که به اندازه محدود و فواصل معین در اطراف آن قرار می­گیرند، محصور شود. مرکز اصلی و شکل کلی شعاعی شهر حفظ شده، لیکن رشد اضافی به جای اینکه سبب توسعه مداوم شهر در طول خطوط شعاعی گردد، به صورت شهرک­هایی جدا از شهر اصلی درمی­آید.هر شهرک اقماری دارای مرکز و خدمات خاص خود بوده و مقداری نیز فعالیت های تولیدی دارد. رفت و آمد روزانه معمولاً محلی بوده و در داخل شهرک صورت می­گیرد (لینچ، ۱۳۸۴ : ۴۹۷و۴۹۶ ).
محدودیت ابعاد منطقه از معایب کلی این طرح است؛ زیرا هنگامی که شهر از ابعاد خاص خود گذشت؛ هم بازدهی و هم کیفیت خود را از دست می­دهد.
شکل(۲-۵)الگوی شهر اقماری مأخذ: شیعه، ۱۳۸۱: ۷۱
۲-۲-۶-فرم خطی (کریدوری) ^[۱۰]
تمرکز رشد در راستای کناره های خطی تقویت شده از بخش تجاری مرکزی و حمایت شده توسط زیر ساختار حمل و نقل عمومی را ساختار کریدوری یک شهر می نامند (ویلیامز و دیگران، ۷۹:۱۳۸۳).
کنزو تانگه^[۱۱] را باید یکی از پیشگامان طراحی شهری بر اساس طراحی ساختار و استخوان بندی اصلی دانست. تانگه ایده اصلی خود را با الهام از موجودات زنده بر تغییر ساختار تک مرکزی شهر، که الگویی مرکزی- شعاعی دارد، به یک “الگوی خطی” استوار می کند. وی برای طرح پیشنهادی خود اهداف ذیل را مطرح می نماید:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جایگزینی یک سیستم شعاعی متمایل به مرکز با یک سیستم توسعه ی خطی.
تبدیل استخوان بندی اصلی شهر ، سیستم حمل و نقل و معماری شهری به یک ارگانیسم واحد.
یافتن یک نظام فضایی جدید متناسب با سازمان فضایی شهر و جابجایی جمعیت (پاپلی وهمکار، ۱۱۲:۱۳۸۲).در سالهای گذشته در بیشتر موارد، توسعه ی حوزه های شهری از شکل ستاره ای آغاز می شد و بعدها به شکل نزدیک به دایره می رسید. در سالهای اخیر، ایجاد بزرگراهها، باعث توسعه ی شکل “خطی یا کریدوری” در مسیر این بزرگراهها و گسترش تراکم فشرده ای در سطوح همین کریدورها شده است. (شکوئی، ۵۳۴:۱۳۷۹)
شکل(۲-۶) الگوی شهر خطی مأخذ: رهنما و همکار ، ۱۳۸۷ : ۲۳
۲-۲-۷- فرم شطرنجی (گسترده )
شبکه مستطیل شکلی از جاده، اراضی شهر را به بلوک­های همسان تقسیم کرده و این وضعیت را می­توان در هر سو ادامه داد. در وضعیت مطلوب ، نه حدود و ثغوری نیاز دارد و نه نقاط مرکزی، هر کاربری می تواند در هر نقطه­ای از شهر قرار بگیرد زیرا کلیه نقاط، دارای دسترسی­های برابر است، بجز کناره­های شهر ، کلیه قطعات زمین نیز همشکل می­باشند.هرگونه تغییر و تحول می ­تواند در هر نقطه در داخل بافت موجود و یا در مناطق توسعه یافته جدید واقع شود. زمینهای استاندارد و هم شکل، استفاده از راه حل های استاندارد شده را ممکن می­سازد. اراضی را می توان به سهولت تفکیک نموده و به فروش رساند. جالب توجه است که شکل شطرنجی به خاطردوهدف کاملاً متضاد مورد توجه قرار گرفته است: یکی به منظور اطمینان از کنترل مرکزی و دیگری تحقق جامعه­ای که افراد آن دارای حقوق فردی برابر باشند(کوین لینچ، ۱۳۸۴: ۴۹۸). این شکل فاقد مرکزیت شهری است و از آنجایی که توسعه شهری نامحدود خواهد بود رسیدن از نقطه­ای به نقطه دیگر مدت زمان زیادی را می­طلبد. برای کوتاه کردن این بعد مسافت معمولاً محورهای مورّب بر آن کشیده می­ شود که این محور­ها نیز تقاطع­های نامناسبی را پدید می­آورند (رهنما و همکار، ۱۳۸۷ :۲۴).
شکل(۲-۷) الگوی شهر شطرنجی مأخذ: رهنما و همکار ، ۱۳۸۷ :۲۴
۲-۲-۸- فرم شبکه محوری باروکی
ترکیب این شکل از یک­سری نقاط مهم از نظر نمادی و برجسته از نظر بصری تشکیل شده که در نقاط مثلثی در سطح شهر پخش شده اند هر دو نقطه بوسیله یک محور ارتباطی به یکدیگر وصل شده است و بعنوان یک محور بصری برای مراکز شهری و همچنین بعنوان ایجاد تداوم و هماهنگی بر روی زمین و نمای ساختمانها عمل می­ کند. اطراف محورهای اصلی را اغلب اقشار اجتماعی بالاوفعالیت­های معتبر و متراکم اشغال می­ کنند به این ترتیب شبکه نامنظم مثلثی شکل با کیفیات خاص، سطح شهر را می­پوشاند. در داخل شبکه می­توان ساختمانها، خیابانها و کاربری­ها را تا آنجا که به مرکز شهر و راه های اصلی لطمه وارد نکند، مستقیما مستقر ساخت ( کوین لینچ، ۱۳۸۴: ۴۹۹ ).
شکل (۲-۸)الگوی شبکه محوری باروکی مأخذ : شیعه ، ۱۳۸۱ :۸۲
۲-۲-۹- فرم مشبک ( توری شکل )
مجتمع زیستی کم تراکمی است که راه های ارتباطی آن کاملاً عریض و بخش عمده اراضی را فضاهای باز، مزارع و یا اراضی بایر تشکیل می­دهد. کاربری­های فعال شهری تنها در امتداد جاده ها و در عمق بسیار کمی مستقر می­شوند و بنابراین طرح مشبک در حقیقت نظیر شبکه­ هایی از مجتمع­های خطی و یا شبکه شطرنجی، بزرگ شده است. تراکم فعالیت­ها آنقدر زیاد نیست که توقف حرکت در ورودی­ ها و در طول راه های ارتباطی مسئله مهمی را برای رفت و آمد ایجاد کند. با فدا کردن تراکم فعالیت­ها و طول رفت و آمدهای روزانه، آرمان های شهر خطی که همان انعطاف­پذیری و دسترسی مناسب می­باشد با سهولت بیشتری قابل حصول خواهد بود ( کوین لینچ، ۱۳۸۴ : ۵۰۱ ).
۲-۲-۱۰- فرم متمرکز( درون گرا)
شهرهای بسته و کاملاٌ خصوصی دوران اسلامی هستند که هنوز هم در بعضی نقاط سنتی دیده می­شوند. در این الگو شکل شهر و اجزای آن محصور بوده و دارای در و دروازه می­باشند و راه های ارتباطی محصور و بن بست­های بسیار تنگ و باریک و سپس ورودی­های خصوصی دارند ( کوین لینچ، ۱۳۸۴ :۵۰۴ ).
شکل(۲-۱۰)الگوی شهر درون گرا مأخذ: رهنماو همکار ، ۱۳۸۷ :۲۵
۲-۳-پارادایم های جدید توسعه شهری
علیرغم وضوح و آشکار شدن معضلات اکولوژیکی ، زیست محیطی و برخی ابهام ها و تضادهای تئوریک در رابطه با مفهوم چگونگی دستیابی به پایداری شهری وجود دارد که به پیچیدگی شرایط می افزاید . در صورتی که این چنین جدل های تئوریکی می توانند به عنوان یک خطر بالقوه و یا مانع اساسی در مسیر تحقق توسعه پایدار عمل کنند .در اواخر قرن بیستم دو بحث و نظریه اصلی و متضاد برای پایداری شهر ها ارائه گردید که عبارتند از :
الف ) نظریه توسعه فرم شهری گسترده (پراکنش و توسعه کم تراکم ) ^[۱۲]
ب) نظریه توسعه فرم شهری فشرده (متراکم کردن و فشرده سازی )^[۱۳] (مثنوی ،۱۳۸۲: ۹۰)
۲-۳-۱-راهبرد پراکنش شهری
«اسپرال» یا «پراکندگی» اصطلاحی است که به معنای رشد سریع و پراکنده نواحی متروپل و حتی شهرهای کوچک است که در برخی موارد تا نواحی روستایی یا مرز دِه شهر کشیده شده است (مثنوی ،۱۳۸۲ :۳۱)
اشنایدر وبر اصطلاح پراکندگی را در توسعه بسیار کم تراکم خارج از مراکز شهری، بر روی زمین­هایی که سابقه توسعه نداشته­اند،می داند(سعیدی رضوانی،۱۳۷۵ : ۹).
ازدیدگاهی دیگر، گسترش افقی یا حومه­نشینی الگوی نسبتاٌ جدید ی در سکونتگاه های انسانی است که ناشی از گرد هم آمدن اتفاقی مسکن با تراکم کم و توسعه ­های نواری شکل تجاری است که معلول کاربرد وسیع اتومبیل می­باشد (رهنما و همکار، ۱۳۸۷ :۳۱).
با توجه به تعاریف بیان شده اسپرال در یک منطقه شهری حاشیه­ای، که سرعت رشد و توسعه زمین­های شهری از رشد جمعیت آن منطقه بالاتر و تراکم جمعیت بسیار پایینی دارد ودراثرعدم برنامه­ ریزی صحیح وآگاهانه بوجود آمده است (سعیدی رضوانی، ۱۳۷۵ :۱۰).
مبتکر نظریه شهر پراکنده، ملوین وبر در سال ۱۹۶۲ است.وی که استاد برنامه­ ریزی شهری و منطقه­ای دانشگاه کالیفرنیا است اثرات کامپیوتر را بر روی تجارت آزاد از تمرکز یافتن در مکان­های مرکزی پیش ­بینی کرده و ماهیت پراکنده مناطق غیر کانونی جدید را مورد توصیف و بررسی قرار داده است. ملوین وبر پیش ­بینی کرده که درآینده سکونتگاهای شهری ،غیر­کانونی خواهد بود، به این معنا که سکونتگاه های شهری بیشتر دارای گرایش به پراکندگی و متنوع بودن نسبت به گذشته می­باشند. وی شکل ویژه­ای را برای شهر آینده توصیف نکرد،اما اعلام کردکه شکل شهر در آینده همگن و متجانس نیست، زیرا هزینه­ حمل ونقل و ارتباطات اجازه چنین چیزی را نخواهد داد. بلکه بر عکس شکل­ گیری و گسترش مراکز با ترکیب­ها و تراکم­های متفاوت و طیفی از توسعه فشرده تا پراکنده خواهد بود (زیاری، ۱۳۸۸ :۷۷ ).
فرم شهری پراکنده عمدتا توسط تئوریسین های استرالیایی ، آمریکایی و کانادایی دفاع می شود . حامیان این نظریه عمدتا از سرمایه داران و صاحبان کارخانجات عظیم اتومبیل سازی ، صنایع وابسته و سایر کالاهای مصرفی می باشند و منافعشان بر پایه استفاده از وسایل نقلیه شخصی و آزادی عمل در مصرف سوخت های فسیلی و مصرف هر چه بیشتر منابع ، مواد و ذخایر طبیعت ،باشعار فراهم آوردن شرایط رفاه و راحتی زندگی شهروندان این کشور ها می باشد. ( مثنوی ،۱۳۸۲: ۹۱).
اینگونه شهرها از نظر کیفی و کمی دارای ویژگی­هایی می­باشند که درجدول شماره (۲-۱) به آن اشاره می گردد. جدول (۲-۱) ویژگی­های شهر­ پراکنده