کنترل صادرات و واردات

یکی از قدیمی ترین فرایند هایی که از زمان پیدایش اجتماعات اولیه انسانی انجام می شده، داد و ستد و رد و بدل کردن کالا بوده است که نهایتاًً به تجارت و صادرات و واردات منتهی شده است. شیوه سنتی و اولیه تجارت در گذر زمان و همزمان با پیشرفت بشر در سایه مقوله های زندگی به تدریج پیشرفت کرده و این سیر تکاملی تا امروز که با وجود سازمان بین‌المللی تجارت جهانی (WTO) قوانین مدون و مدرنی جهت خرید و فروش کالا تدوین شده است، ادامه دارد. در این قوانین که کره زمین همچون دهکده ای جهانی فرض شده مسیر حرکت برای صادر کنندگان و وارد کنندگان مشخص است و کشور های عضو این سازمان ملزم به اجرای قوانین آن می‌باشند^[۲۹]

از دیر باز تجار اعم از صادر کنندگان و وارد کنندگان دغدغه های فکری بسیار زیادی داشتند. صادر کنندگان همواره در هراس از دست دادن کالای خود بدون رسیدن به ارزش آن یا کاسته شدن از کیفیت کالای خود بوده و وارد کنندگان نیز دغدغه هایی همچون عدم دریافت کالا علی‌رغم پرداخت وجه آن، دریافت کالا با کیفیت پایین تر از میزان توافق شده یا دریافت کالایی غیر از آن سفارش خود را داشته و البته در حال حاضر نیز این نگرانی ها کم و بیش وجود دارد اگر چه با پیشرفت علم تجارت مقدار این دغدغه ها به شدت کاهش یافته است.

ماده ۲ قانون صادرات و واردات مصوب سال ۱۳۷۲ مقرر می‌دارد:

کالا صادراتی و وارداتی به سه گروه زیر تقسیم می‌شوند:

کالاهای مجاز:کالاهایی است که صدور یا ورود آن با رعایت ضوابط نیاز به کسب مجوز ندارد.

کالاهای مشروط: کالاهایی است که صدور یا ورود آن با کسب مجوز امکان پذیر است.

کالاهای ممنوع :کالاهایی است که صدور یا ورود آن به موجب شرع مقدس اسلام( به اعتبار خرید و فروش یا مصرف) و یا به موجب قانون ممنوع می‌گردد.

تبصره ۱ . دولت می‌تواند بنا به مقتضیات و شرایط خاص زمانی با رعایت قوانین مربوطه صدور یا ورود بعضی از کالاها را ممنوع نمایند.

طبق بند الف ماده ۲۰ گات (۱۹۹۴) می توان از کالاهایی که خلاف اخلاق عمومی است جلوگیری کرد ولی اصولا نمی توان کالاها را به مجاز و غیر مجاز تقسیم کرد. همچنین نمی توان کالاها را به مشروط و غیر مشروط تقسیم کرد. این تقسیم بندیها در جهت محدود کردن واردات و صادرات بوده و جزء موانع تجاری غیر تعرفه ای تلقی می شود که بر طبق مقررات سازمان تجارت جهانی صریحا برقراری آن ها غیر مجاز اعلام شده است. تبصره ۱ ماده ۲ قانون مقررات صادرات و واردات به دولت این اجازه را می‌دهد تا بنا به مقتضیات و شرایط خاص از ورود و یا خروج بعضی کالاها جلوگیری کند. این تبصره نیز با مقررات ماده ۱۱ گات مخالفت دارد^[۳۰].

اینکوترمزیا شرایط تجارت بین الملل

زنجیره کارهای اجرائی در بازرگانی خارجی در برگیرنده امور مختلف و متفاوت و در عین حال به هم پیوسته ای است که مدیران بازرگانی خارجی و تجار و کلیه اشخاص و شرکتهائی که به نحوی با واردات و صادرات کالا سر و کار دارند لزوماًً از وقوف و کاربرد آن بی نیاز نمی باشند و بالطبع آگاهی از اطلاعات مورد نیاز در بازرگانی خارجی برای نامبردگان از ضروریات امر می‌باشد. طرفین قرارداد می‌توانند اینکوترمز را به عنوان مبنای کلی قرارداد خود بپذیرند،بدون این که شکل قرارداد تاثیری بر این امر داشته باشد. آن ها همچنین ممکن است بنا به توافق فی مابین تغییراتی در اینکوترمز انتخابی به عمل آورند و آن را با فعالیت تجاری ویژه و نیازها و انتظارات خود منطیق گردانند. اما در هر حال باید توجه کرد که افزایش وظایف فروشنده یا بر عکس، خریدار نباید به گونه ای باشد که ویژگی های اصلی اینکوترمز مورد نظر خدشه دار سازد^[۳۱]

اینکوترمز چیست؟

“اینکوترمز”، مجموعه‌ای از مقررات بین‌المللی برای تفسیر اصطلاحات مهم مورد استفاده در قراردادهای تجارت بین‌‌المللی است .
اتاق بازرگانی بین‌المللی جهت تحقق سه هدف مهم اقدام به انتشار مجموعه اینکوترمز نمود، این اهداف عبارتند از: .
۱- رفع ابهامات ناشی از تفسیرهای مختلف از اصطلاحات مشابه در کشورهای جهان و جلوگیری از ایجاد تنش در روابط تجاری بین خریدار و فروشنده .
۲- ارائه اطلاعات درست و کامل در خصوص یک مفهوم واحد به طرفین درگیر در اعتبار اسنادی.
۳- ایجاد هماهنگی بین ارگان‌های مختلف مرتبط با مقوله صادرات و واردات (مانند بانک‌ها، بیمه، گمرکات و شرکت‌های حمل و نقل)

راهنمای واردات و صادرات از طریق بازارچه های مشترک مرزی

صادرات

صادرات کالا از طریق بازارچه های مرزی کشور در نقاط صفر مرزی (مناطق محروم) از مسایل مورد نظر سیاست مداران اقتصادی امروز کشور برای توسعه مناطق محروم است ، که مورد توجه فراوانی در سال های اخیر قرار گرفته است . از طرفی قسمتی از برنامه های توسعه اقتصادی دولت را به خود اختصاص داده است. تا تحرک در مناطق محروم را بیشتر کرده و از طرفی زمینه‌های اشتغال را در مناطق محروم کشور تقویت نماید^[۳۲]

لذا هنوز به منظور انجام تشریفات گمرکی کالاهای صادراتی در بازارچه های مرزی ، صادر کنندگان اطلاعات چندانی ندارند . که بدین منظور شیوه های مناسب برای تسهیل در صدور کالای بازارچه مرزی در این مجموعه تنظیم گردیده است تا صادر کنندگان بتوانند قسمتی از مشکلات خود را با مطالعه این مجموعه مرتفع نمایند .

تعریف صادرات

صادرات در لغت به معنای انتقال کالا یا ارسال و فرستادن کالا از جایی به جای دیگر چه در داخل کشور و یا از داخل به خارج کشور است . که در این مجموعه منظور از صادرات کالا در بازارچه مرزی صادرات قطعی کالا است و هدف خروج کالا از کشور (قلمرو گمرکی) می‌باشد .

صادرات قطعی

1. 1. Yukselturk& Inan ↑

1. 1. Clark &Mayer ↑

1. 1. locus of control ↑

1. 1. Rotter ↑

1. 1. computer confidence ↑

1. 1. Osborn ↑

1. 1. holder ↑

1. 1. learner autonomy ↑

1. 1. Little ↑

1. 1. Zimmerman ↑

1. 1. Internet addiction ↑

1. 1. Kandell ↑

1. 1. Ally ↑

1. 1. Anohina ↑

1. 1. Clark ↑

1. 1. Khan ↑

1. 1. Ellis ↑

1. 1. Clark&Mayer ↑

1. 1. Tavangarian,et al ↑

1. 1. Verduin & Clark, ↑

1. 1. Phipps & Merisotis, ↑

1. 1. Moore, & Kearsley, ↑

1. 1. Taylor ↑

1. 1. Moore, Dickson-Deane&Galyen ↑

1. 1. Navigate ↑

1. 1. Butler ↑

1. 1. Virtual reality ↑

1. 1. Ivanova& Smrikarov ↑

1. 1. Personal learning environment (PLE) ↑

1. 1. server-based ↑

1. 1. Ivanova& Smrikarov ↑

1. 1. non-starters ↑

1. 1. draw-backs ↑

1. 1. Drop-outs ↑

1. 1. failures ↑

1. 1. Fritsch ↑

1. 1. retention rate ↑

1. 1. Doherty ↑

1. 1. attrition ↑

1. 1. persistence ↑

1. 1. Shrader,Parent&Breithaupt ↑

1. 1. Menchaca& Bekele ↑

1. 1. withdrawal ↑

1. 1. transfer ↑

1. 1. non-completion ↑

1. 1. dropout ↑

1. 1. stopout ↑

1. 1. fail ↑

1. 1. retention ↑

1. 1. graduates, ↑

1. 1. completion ↑

1. 1. pass ↑

1. 1. Tinto ↑

1. 1. Kember ↑

1. 1. Veenstra,Day& Herrin ↑

1. 1. Spady ↑

1. 1. Durkheim ↑

1. 1. Academic& social Integration ↑

1. 1. Veenstra,Day& Herrin ↑

1. 1. Boyles ↑

1. 1. Bekele ↑

1. 1. e-Learning Persistence Model (e-LPM) ↑

1. 1. Nichols ↑

1. 1. Scholastic Aptitude Test(SAT) ↑

1. 1. Shin& Kim ↑

1. 1. Willingness ↑

1. 1. Social Engagement ↑

1. 1. Chen & Willits ↑

1. 1. Theory Of Transactional Distance ↑

1. 1. Moore ↑

1. 1. Shery et al ↑

1. 1. Self-Regulated Learning ↑

1. 1. Alfred Benet ↑

1. 1. Theodore Simon ↑

1. 1. Howard Gardner ↑

1. 1. David Perkins ↑

1. 1. Robert Sternberg ↑

1. 1. Emotional intelligence ↑

1. 1. Mayer & Cobb ↑

1. 1. Moursund ↑

1. 1. artificial intelligence(AI) ↑

1. 1. machine intelligence ↑

1. 1. Russel& Norvig ↑

1. 1. McCarthy ↑

1. 1. Dartmouth ↑

1. 1. Marvin Minsky ↑

1. 1. Tennyson&Park ↑

1. 1. Frankenstein ↑

1. 1. Expert systems ↑

1. 1. Explanation and Help ↑

1. 1. Khanna, Kaushik& Barnela ↑

1. 1. Fadzil& Munira ↑

1. 1. Asabere& Enguah ↑

1. 1. Individualized Instruction ↑

1. 1. Bloom ↑

1. 1. Eskiner ↑

1. 1. Programmed instruction ↑

1. 1. Reiser ↑

1. 1. Koschmann ↑

1. 1. intelligent tutoring systems ↑

1. 1. logo as latin ↑

1. 1. computer simulation ↑

1. 1. Intelligent Computer Asisted Instruction(ICAI) ↑

1. 1. Feigen baum ↑

1. 1. Natural-language Processing ↑

1. 1. Expertise Module ↑

1. 1. Student Model Modules ↑

1. 1. Toutoring Module ↑

1. 1. Brusilovsky&Peylo ↑

1. 1. curriculum sequencing ↑

1. 1. Problem Solving Support ↑

1. 1. adaptive hypermedia systems ↑

1. 1. adaptive presentation ↑

1. 1. adaptive navigation support ↑

1. 1. Adaptive information filtering (AIF) ↑

1. 1. Intelligent class monitoring ↑

1. 1. Intelligent collaborative learning ↑

1. 1. adaptive group formation and peer help ↑

1. 1. adaptive collaboration support ↑

1. 1. virtual students ↑

1. 1. animated agents ↑

1. 1. Witten& Frank ↑

1. 1. Klosgen & Zytkow ↑

1. 1. knowledge discovery in databases (KDD) ↑

1. 1. Romero, Ventura & Garcı´a ↑

1. 1. Educational Data Mining ↑

1. 1. Romero & Ventura ↑

1. 1. Learning Management System ↑

1. 1. Web mining ↑

1. 1. Domain model ↑

1. 1. relationship mining ↑

1. 1. Baker& Yacef ↑

1. 1. association rule mining ↑

1. 1. Sequential pattern mining ↑

1. 1. Bayesian networks ↑

1. 1. rule-based systems ↑

1. 1. instance-based learning ↑

1. 1. Collaborative filtering ↑

1. 1. Soft computing ↑

1. 1. Mustafidah&Suwarsito ↑

1. 1. decision tree ↑

1. 1. Fuzzy rule induction ↑

1. 1. Cooper ↑

1. 1. McCulloch& Pitts ↑

1. 1. threshold ↑

1. 1. perceptron ↑

1. 1. Rosenblatt ↑

1. 1. multi-layer perceptron ↑

1. 1. Minsky&Papert ↑

1. 1. back-propagation neural network (BPNN) ↑

1. 1. Wongkhamdi& Seresangtakul ↑

1. 1. forward pass ↑

1. 1. node ↑

1. 1. backward pass ↑

1. 1. Kennedy&Powell ↑

1. 1. Kember ↑

1. 1. Thompson ↑

1. 1. Parker ↑

گفتاردوم : محبوس بودن یا نبودن مدعی اعسار از محکوم به

در دادن دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی موضوع محبوس بودن یا نبودن مدعی اعسار حین تقدیم دادخواست مطرح نیست ، ولیکن با توجه به برداشتی که قضات از ماده ۳ قانون نحوه محکومیت های مالی داشتند ، رویه قضایی بر این قرار گرفته بود که دادخواست اعسار از شخص محکوم علیه ومدعی اعسار از محکوم به پذیرفته نشود مگر اینکه در بازداشت باشد.

این در حالی بود که ماده ۲ قانون مذکور حبس بدون مدت را در نظر گرفته که خود موجبی برای عجز محکوم علیه از پرداخت محکوم به می گردید ، چرا که با زندانی شدن وی عملاً امکان فعالیت برای باز پرداخت دین ومحکوم سلب می شد.^[۴۶]

مبحث سوم : شرایط مربوط به افلاس

از نظرفقه بین تاجر و غیرتاجری که قادر به پرداخت بدهی خود نباشد تفاوتی وجود ندارد . زیرا به طورکلی به شخصی که در چنین وضعیتی قرارمی گیرد مفلس اطلاق می شود و به کسیکه حکم افلاس درباره او صادر گردیده مفلس گویند . اصولا واژه فلس در این معنابه کار می رود که دیون شخص بیش از دارائیهای مثبت او باشد . ^[۴۷]درحقوق اسلام نهادی که مشابه ورشکستگی درحقوق جدید باشد تحت عنوان تفلیس مورد بحث قرارگرفته است.^[۴۸] درعرف مفلس به شخص فقیر و بی مال اطلاق می شود . ازلحاظ تعریف مفلس کسی است که بدهی هایش ازمیزان دارایی ومطالباتش بیشترباشد . درکتب فقهی تعاریفی از افلاس ومفلس شده است ازجمله این که : افلاس عبارت از این است که شخص بجایی رسد که حتی فلوس یا پیشزی هم نداشته باشد .^[۴۹]

برای صدور حکم تفلیس مدیون شرایطی لازم است که عبارتنداز : اولاً : شرایط مربوط به دین ، ثانیاًً شرایط مربوط به اشخاصی که می‌توانند تقاضای افلاس شخص را بکنند.

گفتار اول : شرایط مربوط به دین

از شرایط لازم این است که اولاً : بایستی این دیون در محکمه ثابت شوند. ثانیاًً : دارایی های مثبت مدیون تکافوی دیون وی را ننماید. ثالثاً دیون شخص مدیون باید حال باشد

الف : اثبات دیون در محکمه

بایستی دیون در محکمه ثابت شوند ( ثبوت الدین عندالحاکم ) ، در غیر اینصورت صدور حکم افلاس امکان پذیر نمی باشد. به عبارت دیگر اگر حاکم به افلاس وی پی نبرد وبا توجه با اینکه در فقه اصل بر ایسار است نه اعسار، ونیز اصل بر بقاء سلطه شخص ‌بر مال وی می‌باشد، نباید حکم تفلیس صادر نماید.

البته طرق اثبات دعوی افلاس همان اقرار مدیون ، بینه وعلم قاضی است.

ب : عدم تکافوی دارایی بر میزان دیون

بایستی دارایی های مثبت مدیون تکافوی دیون وی را ننماید ( قصر امواله عنها ) . منظور از دارایی مثبت کلیه اموال منقول وغیرمنقول ‌و مطالبات ووجوه نقد شخص است که ‌در مقابل‌ دارایی منفی یعنی مجموعه دیون قرار می‌گیرد . طلبکار باید ابتدا جهت وصول طلب خویش به مدیون مراجعه کند که در صورتی که استنکاف ورزد ، دادگاه شروع به رسیدگی می‌کند که اگر دیون وی بر داراییش فزونی گرفته باشد، اول : اقدام به فروش اموال وی نموده تا طلب بستانکار را پرداخت کند.دوم – ممکن است دستور بازداشت مدیون را بدهد.البته مدیون در چنین حالتی در تصرف در اموال خودمجاز است . ^[۵۰]

نویسنده کتاب تکمله المنهاج در این باره می‌گوید: «اذا حکم الحاکم به ثبوت الدین علی شخص وامتنع المحکوم علیه عن الوفاءجاز للحاکم حبسه واجباره علی الاداء . نعم اذا کان المحکوم علیه معسرا، لم یجز حبسه بل ینظره الحاکم حتی یتمکن من الاداء » ^[۵۱]

ج : حال بودن دیون

دیون شخص مدیون باید حال باشد ( ان تکون دیونه حاله ) . به عبارت دیگر دیون بدون اجل (حال ) او بیشتر از دارایی مثبت وی باشد. لذا نمی شودبه واسطه دیون موجل مدیون ، حکم افلاس وی را صادرکرد ( فلا یحجرعلیه لاجل الدیون الموجله وان لم یف ماله بها لو حلت ^[۵۲] ) . زیرا طلبکاران هنوز استحقاق مطالبه را ندارند.و« التواء امتناع مدیون از ایفاء ) که رکن اصلی برای دخالت ورسیدگی افلاس است نسبت به اینگونه دیون که حال نشده صدق نمی کند .^[۵۳]

گفتار دوم : شرایط اشخاص مقتضی حکم افلاس

اولاً : کسانی که می‌توانند تقاضای حجروحکم تفلیس مدیون را بنمایند:

کلیه ‌بستان‌کارانی یا برخی از آنان می تواننددرخواست حکم افلاس مدیون را از محکمه بنمایند ^[۵۴] البته باید گفت ولایت حاکم فقط در حفظ مال موجودغایب است نه آنچه که غایب بر ذمه دیگران دارد ، چنان که صاحب مسالک تصریح ‌به این امر ‌کرده‌است ، ولی اگر بعضی از بستانکاران غایب وبعضی حاضر باشند فقط به درخواست اشخاص اخیر حاکم می تواندحکم حجرمفلس را با توجه به مطالبات آنان صادرکند.^[۵۵]

نکته ای که در اینجا قابل ذکر است ، این می‌باشد که اصولاً تقاضای بستانکاران از محکمه برای صدور حکم حجر مدیون به عنوان یکی از شروط اعتبار دعوی افلاس مطرح شده است . نکته دوم اینکه درمورد اعتبار دعوی افلاس ‌بستان‌کارانی که تقاضای حجر مدیون را کرده‌اند ولی طلبشان کمتر از دارایی های مثبت مدیون باشد ، گفته شده است محکمه علارغم این موضوع در صورت صحت تقاضای وی می‌تواند حکم افلاس را صادر نماید.^[۵۶]

ثانیاًً : مدیون می‌تواند تقاضای حکم افلاس خود را از محکمه بنماید. البته این مسئله اختلافی است : علامه حلی به استناد حدیثی نظر موافق در این باره دارد ، لیکن صاحب جواهر معتقد است : « لا یحجر علیه الحاکم لو سال هوالحجرعلی نفسه » ومی گویدخبر مستند علامه حلی از طریق علمای عامه به ما رسیده است وقابل استناد نمی باشد.^[۵۷]

ناگفته نماند که علمای اهل سنت نیز ‌معتقدند که مدیون نمی تواند تقاضای حکم حجر خویش را از محکمه کند. ^[۵۸]

ثالثاً : حاکم یا قاضی می‌تواند راساً حکم به حجر وافلاس مدیون بدهد. با توجه به نظر برخی از فقها چنانچه قاضی خود ‌به این نتیجه برسدکه شخص مدیون ، معسر است می تواندحکم افلاس وی را صادر نماید.^[۵۹]

به نظر می‌رسد که محکمه ازباب رعایت مصلحت عامه می‌تواند راساً رسیدگی کند وحکم تفلیس اختصاص به تاجروغیر تاجر ندارد

با توجه به اینکه احکام ورشکستگی ‌و احکام افلاس واعسار متفاوت از هم می‌باشند فلذا به بررسی موردی ‌و جداگانه آن ها می پردازیم :

مبحث چهارم : احکام ورشکستگی در حقوق موضوعه

پس از وصول اعلام ورشکستگی بازرگان به دادگاه شهرستان ، برای رسیدگی تعیین وقت می شود ودادگاه با حضور بازرگان ورشکسته و در غیر اینصورت در غیاب او و شخص متقاضی اگر از بستانکاران باشدوحضور دادستان به موضوع رسیدگی نموده وپس از احراز توقف در پرداخت دیون حکم ورشکستگی بازرگان را صادر می‌کند .

حکم ورشکستگی حاوی مطالب زیر است :

اولا ً : تعیین عضو ناظر

عضو ناظر مامور اداره امور مربوط به ورشکستگی است و دادگاه می‌تواند در مواردی که مقتضی بداند، عضو ناظر را تبدیل و شخص دیگری را به جای او تعیین نماید ( مواد ۴۲۸ و ۴۳۲ ق . ت ) . ^[۶۰]

1. 1. Becker ↑

1. 1. Salancik ↑

1. 1. Mc Gregor ↑

1. 1. Pascale & Athos ↑

1. 1. Peters & Austin ↑

1. 1. Walton ↑

1. 1. Porter & Steers ↑

1. 1. Mowday et al ↑

1. 1. Personal Characteristics ↑

1. 1. Role Related Characteristics ↑

1. 1. Mathieu & Zajak ↑

1. 1. Orely & Chatman ↑

1. 1. Pfeffer ↑

1. 1. Choice ↑

1. 1. Revocability ↑

1. 1. Publicness ↑

1. 1. Explicitness ↑

1. 1. Staw & Salancik ↑

1. 1. Cohesion Commitment ↑

1. 1. Continuance Commitment ↑

1. 1. Control Commitment ↑

1. 1. Etzioni ↑

1. 1. Moral Commitment ↑

1. 1. Calculative Commitment ↑

1. 1. Alternative Commitment ↑

1. 1. Iverson & Roy ↑

1. 1. Investment Theory ↑

1. 1. Side bets ↑

1. 1. Argyris ↑

1. 1. External Commitment ↑

1. 1. Affective Commitment ↑

1. 1. Normative Commitment ↑

1. 1. Becker & Billings ↑

1. 1. Uncommitment ↑

1. 1. Locally Uncommitment ↑

1. 1. Globally Commitment ↑

1. 1. Tree- Pillar model of commitment ↑

1. 1. Martin & Nichollas ↑

1. 1. Jaguar ↑

1. 1. Royal Bank Scotland ↑

1. 1. British Steel ↑

1. 1. Pilkingtons ↑

1. 1. Rothmans ↑

1. 1. Schweppes & Burton ↑

1. 1. Workplace Spirituality ↑

1. 1. Dehler & Welsh ↑

1. 1. Neal & Biberman ↑

1. 1. Mc Cormick ↑

1. 1. Business Week ↑

1. 1. Fortune ↑

1. 1. Management, Spirituality and Religion (MSR) ↑

1. 1. Journal of Organizational Change Management (JOCM) ↑

1. 1. Spirituality ↑

1. 1. Ursela ↑

1. 1. Grant , McGhee ↑

1. 1. Mc knight ↑

1. 1. Cavanagh ↑

1. 1. Elkins ↑

1. 1. Gibbons ↑

1. 1. Cognitive ↑

1. 1. Mystical ↑

1. 1. Kingerski & Skrypnek ↑

1. 1. Boje ↑

1. 1. Ecologist ↑

1. 1. Managerialist ↑

1. 1. Fundamentalist ↑

1. 1. Traditionalist ↑

1. 1. Cultist ↑

1. 1. Humanist ↑

1. 1. Affirmative Postmodern ↑

1. 1. Skeptical Postmodern ↑

1. 1. Heaton, Schmidt-Wilk&Travis ↑

1. 1. Inspiring leadership ↑

1. 1. Culture of caring ↑

1. 1. Karla ↑

۵-الگوی مصرف: درگرگونی های فرهنگی حاصل مدرنیته در دهه های گذشته، رشد مصرف گرایی را در پی داشته است. این پدیده و الگوهایی که فرهنگ هر جامعه برای مصرف ارائه می‌کند، یکی از دلایل اصلی توجه ویژه جامعه شناسان به موضوع سبک زندگی به شمار می رود(همان).

از دیدگاه اسلام، تامین رضایت خاطر فرد نمی تواند تنها انگیزه ی مصرف باشد و باید رضایت الهی مورد توجه قرار بگیرد و افزون به جنبه ی دنیوی، جنبه ی اخروی اعمال نیز لحاظ شود. به همین دلیل، اسلام روحیه ی مصرف گرایی مادی را نفی و کسانی را که در زندگی خود هدفی جز لذت ندارن، با لحنی تند نکوهش ‌کرده‌است. در الگوی مصرفی که آموزه های اسلامی ان را تأیید می‌کنند باید به نیاز های حقیقی، میانه روی، هماهنگی نسبی با وضعیت عمومی جامعه، رعایت حلال و حرام و پرهیز از تجمل گرایی توجه کرد(فاضل قانع،۱۳۹۱).

۶-توجه به کار و تولید: بر اساس آموزه های آسمانی اسلام، انسان همواره باید در عرصه های گوناگون زندگی، که تامین نیاز های معیشتی و اقتصادی بخشی از آن است(نبا:۱۱؛ ملک:۱۵؛ نحل:۱۴) به صورت جدی و مستمر کوشش کند، تا در پرتو چنین تلاشی، جامعه نیز به اهداف علی خود برسد. اسلام بر عامل کار درچاچوب توسعه ی اقتصادی، بسیار تأکید می‌کند و در فرهنگ اسلامی، کار به ویژه در فعالیت های تولیدی، و به طور خاص در کشاورزی، دام پروری و صنعت، جایگاهی والا دارد؛ تا آنجا که پیامبر گرامی اسلام دست کارگری را گرفت . بر آن بوسه زد و فرمود:” هذه ید لاتمسها النار ابدا؛ این دستی است که هرگز آتش به آن نمی رسد.”(همان).

۷-سبک زندگی اسلامی در خانه و خانواده: خانواده مهم ترین جایی است که در آن باورهای دینی، ارزش های اخلاقی و هنجارهای اجتماعی از نسلی به نسل بعد منتقل می شود. پاکسازی محیط خانواده و جامعه از آلودگی ها، تشویق به ازدواج و تشکیل خانواده، تبیین روابط سالم و سازنده میان همسران و دیگر اعضای خانواده، و تأکید ویژه بر تربیت فرزند، از جمله برنامه هایی است که اسلام برای حفاظت از کانون مقدس خانواده بدان توجه ‌کرده‌است(همان).

از نظر اسلام، مهم ترین ارکان استحکام خانواده ” مودت” و “رحمت” میان زن و مرد است. “مودت” یعنی دوستی عاقلانه ونه غریزی و “رحمت” یعنی گذشت مهربانانه از لغزش ها و کوتاه یکدیگر. با این تعریف، اگر خانواده بر پایه مودت شکل گرفته، اختلافات نیز بر پایه ” رحمت” رفع خواهد شد، و دوستی و محبت در گذر زمان کم فروغ نمی گردد(همان).

۲-۸- تفاوت و تشابه سبک زندگی اسلامی با سایر سبک های زندگی

سبک زندگی اسلامی با تمام زندگی افراد و ابعاد آن مرتبط است. سبک زندگی اسلامی از جهتی با دیگر سبک های زندگی متفاوت است. در جامعه شناسی، مدیریت، علوم پزشکی و روانشناسی بالینی و غیره، نیز بحث از سبک زندگی مطرح است، اما در این قلمروها فقط به رفتاری خاص می پردازند و با شناخت ها و عواطف ارتباط مستقیم برقرار نمی کنند. اما سبک زندگی اسلامی، از آن جهت که اسلامی است، نمی تواند بی ارتباط با عواطف و شناخت ها باشد. بر این اساس، هر رفتاری که بخواهد مبنای اسلامی داشته باشد، باید حداقل هایی از شناخت و عواطف اسلامی را پشتوانه خود قرار دهد(کاویانی،۱۳۹۰ ب،ص۶۲).

در سبک زندگی از دیدگاه روانشناختی، جامعه شناسی و علوم پزشکی تنها به رفتار نگریسته می شود، اما در هیچ یک نیت افراد، شناخت ها و عواطف آنان محسوب نمی شود. سبک زندگی اسلامی، نمی تواند بی توجه به نیت ها باشد. مانند نماز، که اگر اعتقاد به خدا و معاد را پشتوانه خود نداشته باشد، رفتار اسلامی محسوب نمی شود(کاویانی،۱۳۸۸،ص۲).

رویکرد آدلر به روانشناسی با آنچه ما آن را ” رویکرد اسلامی” می نامیم چند شباهت دارد. برخی از مشابهت ها عبارتند از:

۱-توجه به ارزش ها ؛ ۲- کل نگری؛ ۳- غایت گرایی؛ ۴- جهت یابی فردی؛ ۵- خودخلاق؛ ۶-جبرگرایی ملایم؛ ۷- نظریه ی میدان اجتماعی؛ ۸- تلاش برای برتری؛ ۹- اولویت دادن به هشیاری؛ ۱۰ معیارهای آسیب شناسی و درمان؛ ۱۱- تأکید بر پیشگیری؛ ۱۲- کارکردهای سبک زندگی(کاویانی،۱۳۹۰الف).

۲-۹- درخت سبک زندگی

برای معرفی سبک زندگی اسلامی می توان به ” درخت سبک زندگی ” اشاره کرد. آدلر و پیروانش سبک زندگی هر فرد را از شکل گیری تا پیامد های آن به یک درخت تشبیه کرده‌اند: ۱- ریشه‌های این درخت همان ریشه‌های سبک زندگی است که شکل گیری آن را بیان می‌کند؛ ۲- ساقه های این درخت درباره اعتقادات و نگرش های کلی افراد (شامل: اعتقادات و عواطف و حتی آمادگی های رفتاری و غیره) است. ‌شاخه‌ها و سرشاخه های این درخت، وظایف زندگی هستند. در حقیقت سبک زندگی واقعی همان ‌شاخه‌ها و سرشاخه هاست. سبک زندگی اسلامی(سرشاخه ها) در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی مطرح می شود(کاویانی،۱۳۹۰الف).

۲-۱۰- مفهوم اضطراب

رولو می^[۱۵] اضطراب را به صورت ” تهدیدی وجود یا ارزش هایی که وجودمان با آن ها شناخته می شود: تعریف می‌کند. خاستگاه اضطراب نیاز شخص برای بقا حفظ خود و شجاعت بودن است. بر این اساس اضطراب دو نوع است: نخست، اضطراب بهنجار که بخش جدایی ناپذیر حالت انسان است و دارای سه ویژگی است: الف – با موقعیت پیش آمده تناسب دارد. ب – نیازی به سرکوبی آن نیست مثل اینکه همه یک روز می میرند. و ج – از آن می توان به شکل خلاقانه ای استفاده کرد. دوم، اضطراب روان آزرده است^[۱۶] که آن نیز دارای سه ویژگی است: الف – متناسب با موقعیت نیست. ب – سرکوب شده است مثل ترس از وقوع جنگ هسته ای که ما آن را سرکوب می‌کنیم. و ج- به جای آنکه سازنده و محرک خلاقیت باشد، مخرب و فلج کننده است. نوع سوم اضطراب، اضطراب وجودی است (یا هستی شناسانه) که نمی توان با این نوع اضطراب کاری کرد و تنها بایستی آن را تحمل کرد(به نقل از فرانکل، ترجمه ی محمد پور،۱۳۸۴).

۲-۱۱- گونه های اضطراب

اضطراب وجودی به سه شکل ظاهر می شود: اضطراب از سرنوشت و مرگ(به طور خلاصه اضطراب مرگ^[۱۷])، اضطراب پوچی و بی معنایی(به طور خلاصه اضطراب بی معنایی^[۱۸])، اضطراب گناه و محکومیت( به طور خلاصه اضطراب محکومیت^[۱۹]). اضطراب در هر سه شکل خود، وجودی (اگزیستانسیال) است. بدین معنا که به هستی در شکل ذاتی آن تعلق دارد نه به حالتی غیرطبیعی در ذهن، مانند اضطراب عصبی^[۲۰] و اضطراب ناشی از اختلال مشاعر^[۲۱]( تیلیش^[۲۲]، ترجمه فرهاد پور،۱۳۶۶، ص۷۷).

۲-۱۱-۱- اضطراب از سرنوشت و مرگ

سرنوشت و مرگ راه هایی است که از طریق آن تأیید نفس وجودی ما از سوی عدم تهدید می شود. اضطراب سرنوشت و مرگ، بنیادی ترین و کلی ترین اضطرابی است که از آن چاره نیست؛ هر کوششی که از طریق استدلال برای رفع آن صورت گیرد بی نتیجه است. حتی اگر براهین باصطلاح ” خلود نفس” از قدرت برهانی برخوردار بودند( که نیستند) باز هم به صورت وجودی( اگزیستانسیال) متقاعد کننده نمی بودند (همان، ص۷۸).