ناتوانی انسان در متوقف کردن گذر زمان

تحمیلی بودن چرخش آسیاب بر گندم

تغییر در انسان و تبدیل جوانی به پـیـری

تغییر در گندم و تبدیل آن به آرد

برگشت‌ناپذیر بودن جوانی ازدست‌رفته

برگشت‌ناپذیر بودن آرد به گندم

وجه شباهت اخیر، زمان را از حرکت دایرهای خارج میکند؛ چون زمان دایرهای برگشت‌پذیر است.
ب.حرکت زمان به صورت مارپیچ: بیان مفهوم زمان در قالب حرکت مارپیچ تلفیقی از حرکت خطی قرآن و حرکت دایره‌وار در عرفان است. این نوع حرکت را که در آن مسیر مبدأ تا مقصد با حرکت چرخشی طی می‌شود می‌توان به صورت زیر ترسیم کرد:
وقتی سعی می‌گوید: «گر توان بود که دور فلک از سر گیرند…» (۶/۲۸۲) و یا «وگر دوران ز سر گیرند، هیهات…»(۳۷۸/۳) نشان می‌دهد که به اعتقاد سعدی زمان یا دور فلک نقطه‌ی آغاز دارد که امکان برگشت و شروع دوباره از آن نقطه وجود ندارد؛ در عین حال واژه‌ی «دور» را فراوان در مفهوم زمان به کار می‌برد؛ یعنی حرکت زمان دورانی است.
دایره حرکتی یکنواخت و تکراری دارد، اما «پدیده‌ای اسلیمی گویای حرکتی موزون وعقلانی است که بازگشت به نقطه‌ی اول را چون دایره تکرار نمی‌کند» (پورجعفر، ۱۳۸۱: ۲۰۴). وقتی سعدی از «این دور»، «چو دور، دورتر باشد» و «دور ابد» سخن می‌گوید، در واقع حرکت‌های دورانی مختلف و متعددی را مطرح می‌کند که یکسان و یکنواخت نیست:
ســـعدیــا دور نیک نامی رفــت نوبت عاشقی است یک چندی(۹۳/۱۰).
لیــــــکن اگر دور وصـــالی بود صلــــح فراموش کنـد ماجرا (۲۰۱/۸).
نکته‌ی دیگر این که دایره همان‌گونه که آغاز ندارد، پایان و انتهای نیز برای آن متصور نیست، اما مفهوم زمان در غزلیات سعدی نقطه‌ی پایان دارد:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

چیست دوران ریاست که فلک با همه قدر حاصل آن است که دایم نبود دورانش (۴۴۱/۲).
در مجموع در غزلیات سعدی حرکت مارپیچ زمان از حرکت دایره‌وار آن بیش‌تر است. در غزلیات حافظ بر عکس حرکت دایره‌وار بسیار بیش‌تر از حرکت مارپیچ گونه است. هر چند از ابیاتی مانند بیت زیر:
دور مـــجنون گذشت و نوبـــــت ماست هرکسی پنــج روز نوبت اوست (۵۶/۸).
می‌‌توان حرکت مارپیچی برای زمان برداشت کرد، اما ابیاتی که به صراحت برای زمان حرکت دایره‌وار و در عین حال دارای آغاز و پایان تصور کند، وجود ندارد، بلکه در اغلب موارد صراحتاً واژه‌ی «دایره» را از طریق استعاره‌ی مصرحه یا تشبیه برای مفهوم زمان به کار می‌برد که در غزلیات سعدی حتی یک مورد هم در این معنا به کار نرفته است:«در دایره‌ی قسمت ما نقطه‌ی تسلیمیم» (۴۹۳/۹)؛ «در دایره‌ی قسمت اوضاع چنین باشد»(۱۶۱/۵)؛ «زین دایره‌ی مینا خونین جگرم…»(۴۹۳/۱۱)؛ «عشق داند که در این دایره سرگردانند» (۱۹۳/۲) و به ویژه در بیت زیر:
چه کند کز پی دوران نرود چون پرگار هرکه در دایرهی گردش ایام افتاد(۱۱۱/۶).
به دلیل اینکه حرکت مارپیچ گونه از بسیار جهات مانند نقطه‌ی آغاز و پایان داشتن با حرکت خطی برابر است. فلذا، سعدی درکی خطی از زمان دارد و حافظ مفهوم زمان را با فرافکنی در قاب دایره به نمایش می‌گذارد.
براساس طرحوارههای چرخشی، سعدی یا نگاه منفی به زمان دارد (۱۷۴/۸، ۵۷۸/۲۵ و ۴۴۲/۲) یا فاقد ارزیابی است (۲۸۲/۶، ۵۴۲/۲ و ۴۲/۱۵). سعدی از نکوهش و پذیرش زمان سخن می‌گوید؛ ولی حافظ هم از پذیرش زمان سخن می‌گوید (۱۱۸/۵)، هم از ستایش زمان (۲۴۲/۳) و هم از نکوهش آن (۳۳۴/۹). در غزلیات سعدی ابیات حاوی ستایش زمان نادر است؛ اما در غزلیات حافظ فراوان؛ مثل:
دور فلکی یکسره بـــــر منهج عدل است خوشباش که ظالـم نبرد راه بـــه منزل(۳۰۴/۸).
دور گردون گر دو روزی بر مراد ما نگشت دائماً یکسان نباشد حال دوران غم مخور(۲۵۵/۴).
آنچه به دغدغه زمان اعتبار می‌بخشد، مفهوم مرگ است. درواقع، ستایش زمان یعنی ستایش مرگ. بنابراین، سعدی گذشته ‌از نکوهش مرگ، آن را می‌پذیرد؛ ولی حافظ درعینِ نکوهش، هم آن را می‌پذیرد، هم می‌ستاید و هم میکوشد با آن به ابدیت و جاودانگی برسد و این منظور را با طرحوارههای چرخشی و حرکتهای دوری بازگو میکند؛ زیرا «در غالب تمدنها ابدیت به‌شکل دایره و چرخ تصویر می‌شود.» (دوبوکور، ۱۳۷۶: ۷۷).
«انسان زمان را با اسطوره‌ی پایان می‌فهمد. هایدگر درباره‌ی زمان و هستی می‌گوید: «زمان بودگی، یعنی آن‌چه نابود شدنی است، چیزی که از دایره‌ی زمان، بیرون می‌رود»، غیاب و حضور مرگ زمان را تبدیل به دو بعد «اکرانه» و «کرانمند» می‌کند. اکرانگی زمان آفرینندگی زمان است و کرامندی‌اش نابود کننده بودنش. کریشنا می‌گوید: من زمانم، زمان نیرومند و جهان نابود کن. ولی برای حفظ جهان در این جا ظهور یافته‌ام. یعنی هم می‌آفریند و هم نابود می‌کند» (جهاندیده، ۱۳۹۱: ۱۲۳).
می‌توان گفت بیان خطی زمان به جنبه‌ی نابودکنندگی و مرگ‌آوری آن و بیان دایره‌وار به جنبه‌ی آفرینندگی و مرگ‌گریزی آن توجه دارد. در قرآن زمان خطی غلبه دارد، چون این کتاب برای «تذکر جهانیان»(انعام۹۰) نازل شده است و می‌خواهد با هشدار مرگ و ناپایداری زمان دنیوی، انسان را از دلبستگی به دنیای مادی رهایی بخشد. واعظ بودن سعدی نیز در شکل‌گیری این تلقی از زمان بی‌تأثیر نبوده است.
سعدی با «زمان خطی می‌خواهد به هویت و فردانیت خویش نزدیک شود» (همان: ۱۴۴)؛ اما حافظ «با بازآفرینی زمان حلقوی در روایت‌ها و اندیشه‌هایش می‌‌خواهد از زوال زمان خطی بگریزد» (همان). این امر به واقع‌گرایی سعدی و آرمان‌گرایی حافظ برمی‌گردد.
شیوه غربیِ تفکر، خطی است و راهی برای بسط عقلانی موضوع به‌‌شمار میآید؛ اما شیوه شرقی تفکر به‌صورت دایرهای (جیوگلو، ۱۳۹۰: ۳۸۲) و نماد بینش اشراقی و بازگشت به اصل است. جرج لیکاف نیز با دو استعاره «بحث و استدلال راه مستقیم است» و «بحث و استدلال دایره است»، به دو شیوه متفاوت تفکر غرب و شرق اشاره میکند و از آنها دو کلیشه «شرقیها احساسی هستند» و «غربیها معقولاند» را استنباط می‌کند (لیکاف و جانسون، ۱۳۸۰: ۸۹- ۹۱). با این مقدمه، براساس غلبه حرکت مارپیچ زمان در اشعار سعدی که به حرکت خطی نزدیکتر است، می‌توان گفت ویژگی‌های شخصیتی و تفکر سعدی به شیوه غربیِ تفکر نزدیک‌تر است و شاید بتوان آن را- در کنار عوامل دیگر- رمز و رازِ موفقیت و شهرت بیشتر او در مقایسه با حافظ در دنیای غرب دانست؛ چنان‌که هردر، نویسنده و فیلسوف آلمانی قرن هجدهم، می‌گوید: «بس است؛ به‌اندازه کافی غزل‌های حافظ را شنیده‌ایم، سعدی به‌مراتب برای ما مفیدتر بوده است.» (شیمل، ۱۳۶۸: ۸). به نظر زرینکوب اندیشه و بیان سعدی در بسیاری از موارد چنان با سخنان نویسندگان و شاعران فرنگی شباهت دارد که انسان را به حیرت می‌اندازد (۱۳۶۲: ۲۵۶). ارنست رنان می‌نویسد: «درحقیقت سعدی یکی از خود ماست. هنگام خواندن آثار سعدی خواننده تصور می‌کند که کتاب یک معلم اخلاق روحی یا یک بذله‌گوی قرن شانزدهم میلادی را می‌خواند» (ماسه، ۱۳۶۴: ۴۱۵).
در معرفی انسان تراژیک و انسان حماسی گفته‌اند: «انسان تراژیک انسانی است نو که از همین حالا آغاز می‌شود و بی‌درنگ به آینده می‌رسد. چنین انسانی هم در زمان و هم در مکان محدود است. چون در زمان با تولدش آغاز می‌شود و با مرگش پایان می‌پذیرد؛ و در مکان از همسایه دست‌ چپی شروع می‌شود و به همسایه دست راستی تمام می‌شود […] او تنهاست، اما همین تنهایی او عین آزادی اوست و آزادی او عین هستی اوست […] اما انسان حماسی انسانی است که سابقه‌اش از تاریخ فراتر می‌رود و به پیش از تاریخ می‌رسد و ریشه در اسطوره دارد […] چنین انسانی تنها نیست و هرگز تنها نمی‌ماند، چون در بی‌نهایت‌ تن از افراد هم تبار تکرار می‌شود. تا زمان حال در همان گذشته زندگی می‌کند و در آینده نیز باز در همان گذشته خواهد زیست» (حق‌شناس، ۱۳۷۰: ۱۳۴- ۱۳۵).
پس، فهم حرکت چرخشی/ دایره‌ای با انسان‌ حماسی و فهم خطی با انسان تراژیک تناسب دارد. بنابراین، حافظ را می‌توان در گروه انسان‌های حماسی و سعدی را در گروه‌ انسان‌های تراژیک قرار داد.

۴-۲-۳-۳-۲٫مرکزگرایی حافظ و مرکزگریزی سعدی
سعدی در پاره‌ای از شعرهای دارای طرح‌واره‌های چرخشی از فعل‌های منفی استفاده کرده؛و به گونه‌ای از حرکت دایره‌وار برحذر می‌دارد مثل «ای خواب گرد دیده سعدی دگر مگرد» (۶۵۱/۵)، «تا نباید گشتنم گرد در کس چون کلید» (۶۰۰/۷)، «گرد هر در می‌نگردم استخوانی گو مباش» (۵۰۵/۶)، «سر هلاک نداری مگرد پـیرامون» (۷۰۶/۳)؛ درحالی که در یک چهارم غزل‌های حافظ بیتی نظیر این موارد یافته نشد و در کل غزلیات حافظ فقط یک بیت وجود داشت:«گرد دیوانگان شهر مگرد/ که به عقل عقیله مشهوری»(۴۵۳/۲). این رویکرد بر گریز سعدی از حرکت دوری/ چرخشی و گرایش حافظ به آن دلالت دارد.
اگر ابیاتی از این نوع را در نظر نگیریم، می‌توانیم بگوییم که حافظ بیش از سعدی برای بیان مفاهیم انتزاعی به حرکت دایره‌وار توجه دارد. این امر حتی در ساختار کلی غزل نیز مشهود است. غزلهای سعدی دارای ابیات بههم پیوسته و ساختار خطی است؛ اما « سبک حافظ خطی نیست؛ یعنی پیگیر و اسیر یک خط باریک معنایی نیست…بلکه سیری دوری و دایرهای و فوارهوار دارد. در همه سو میگسترد…از همه جا میتوان خواندنش را آغاز کرد و یا به پایان برد»(خرمشاهی، ۱۳۸۴: ۸۵).
حتی نوع استفاده از طرح واره‌ی چرخشی در ارتباط با معشوق نیز در غزلیات سعدی و حافظ متفاوت است. سعدی برای بیان «رها کردن و به سراغ معشوق نرفتن» از آن استفاده می‌کند و حافظ برای بیان وابستگی شدید به معشوق.
حافظ می‌گوید: که گرد عارض خوبان خوش است گردیدن (۳۹۳/۸)؛ طرح واره‌ی چرخشیِ این بیت را می‌‌توان به صورت زیر ترسیم کرد:
معشوق

اما وقتی سعدی می‌گوید: «تا چو پرگار بگردید و به سر باز آمد» می‌توان شکل زیر را برای آن ترسیم کرد:
معشوق حافظ در مرکز دایره قرار دارد و «میان مجمع خوبان میانداری می‌کند» (۴۴۵/۳ ) و «مدار عمر بر نقطه‌ی دهان او می‌گردد» (۲۵۳/۶)؛ اما سعدی و معشوق او هر دو در خط دایره قرار می‌گیرند: «من سر ز خط تو بر نگیرم/ ور چون قلمم به سر بگردانی» (۲۴۳/۱۰).
حافظ بیشتر از سعدی به مرکز دایره می‌پردازد. گاه با حسرت برای خود جایگاهی در مرکز دایره آرزو می‌کند؛ اما «دوران چو نقطه ره به میانش نمی‌دهد» (۲۲۹/۵). گاهی هم از روی تعارف، ابراز تمایل میکند که «آهسته بر کنار چو پرگار» حرکت نماید؛ اما دوران عاقبت او را در مرکز دایره قرار می‌دهد(۸۷/۵). گاهی آنان را که شایستگی در مرکز بودن را ندارند مثل «عاقلانی»که خود را «نقطه‌ی پرگار وجود» می‌پندارند؛ به محیط دایره انتقال می‌دهد(۱۹۳/۲).

اگوست کمتAugust comte))، بانی جامعه شناسی معتقد است که جامعه از تمام افراد زنده و همچنین از تمام کسانی که از این جهان رفته اند ولی با تأثیر خود بر ذهن اخلاف خویش به حیات خود ادامه می دهند، تشکیل می یابد. به نظر کمت، هیچ موجودی به اندازه جامعه مستعد پیشرفت سریع و به ویژه ترقّی مداوم نیست زیرا در نتیجه توالی نسل ها، اجتماع مسلّط بر زمان گردیده و بنابراین از نظر وی جامعه همانند کاروانی از نسل های گذشته و معاصر است که در راه ترقّی و تعالی سیر می کنند»(همان، ۲۲)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

«در حال حاضر از موارد مهمی که در جامعه شناسی مطرح می باشد این است که در انتساب خصوصیاتی به یک جامعه،آیا باید جامعه را یک ماهیت مستقل جدای از افراد ارزیابی کردیا افراد آن جامعه را عین آن دانست وجامعه چیزی جدای از افراد خود نیست.»( نقل ازمحسنی، ۱۳۷۰:ص ۱۸-۸)
امیل دورکیم Emil Dorkheim))، جامعه را موجودی زنده می شمارد و معتقد است« همچنانکه هر جانداری، تنها از اجتماع ساده سلولها به وجود نیامده و دارای حسّ عمومی یا حیات می باشد، جامعه نیز تنها از گردآمدن سادۀ افراد تشکیل نیافته بلکه دارای وجدان و روحی جمعی است و مطالعه جلوه های وجدان جمعی (حالات روحی و عاطفه جمع) را می توان موضوع علم جامعه شناسی دانست. گاستول بوتول جامعه شناس فرانسوی، جامعه را متشکل از گروه انسان هایی که دارای طرز فکر مشابه اند می دانند که روابط آنها مبتنی بر تفاهم متقابل است» (بروس کوین، ۱۳۸۲: ص۲۲).
استاد مرتضی مطهری در کتاب جامعه و تاریخ، جامعه را مجموعه ای از افراد انسانی می داند که با نظامات و سنن و آداب و قوانین خاص به یکدیگر پیوند خورده و زندگی دسته جمعی دارند. زندگی دسته جمعی این نیست که گروهی از انسانها در کنار هم در یک منطقه زیست کنند و از یک آب و هوا و یک نوع مواد غذایی استفاده نمایند. آهوان یک گلّه نیز با هم می چرخند و با هم می خرامند و با هم نقل مکان می کنند امّا زندگی اجتماعی ندارند و جامعه تشکیل نمی دهند.
«زندگی انسان که اجتماعی است به معنی این است که ماهیت اجتماعی دارد. از طرفی نیازها، بهره ها، برخورداریها، کارها و فعالیت های او ماهیت اجتماعی دارد و جز با تقسیم کارها و تقسیم بهره ها و رفع نیازمندیها در داخل یک سلسله سنن و نظامات، میسر نیست. از طرف دیگر نوعی از اندیشه ها، ایده ها، خلق و خوی ها بر عموم حکومت می کند و به آنها وحدت و یگانگی می بخشد» (مطهری، ۱۳۶۸:ص۴۸)
با این تعاریف می توانیم به تعریف جامعی از جامعه به قرار زیر اشاره کنیم:
یک جامعه جمعیتی سازمان یافته از اشخاصی است که با هم در سرزمینی مشترک سکونت دارند، با همکاری در گروه ها نیازهای اجتماعی، ابتدایی و اصلی شان را تأمین می کنند و با مشارکت در فرهنگی مشترک به عنوان یک واحد اجتماعی متمایز شناخته می شود.
۲-۲-علوم اجتماعی وکاربردهای آن
تا آنجا که تاریخ نشان می دهد، انسان از ابتدای حیات خود به صورت گروهی و دسته جمعی
زندگی می کرده است. حتّی انسانهای غارنشین و بشری که در قلب جنگلها یا در جزایر دورافتاده زندگی می کرده، در هر زمانی و مکانی که نشانی از اوست، انسان اجتماعی بوده است و با اطرافیان خود در ارتباط و تعامل متقابل بوده است و کمتر می توان انسان را جدا از اطرافیانش ملاحظه و بررسی کرد یا زندگی انفرادی برای او قائل شد.
گذشته از بقایای جسمانی موجودات (مانند اسکلتها و فسیل ها) تمامی آثاری که از گذشته انسان بر جای مانده از هنرها و دست افزارها، تکنولوژی و پیشرفت هادر نتیجۀ ارتباط انسانها با یکدیگر به وجود آمده است.
حتّی محدودترین جمع انسانی که خانواده است از زن و مرد و فرزندان آنها تشکیل می شود این نخستین هستۀ یک جامعه کوچک است که این ها نیز با یکدیگر در ارتباط و کنش متقابل هستند به طور کلّی اگر انسانها با هم ارتباط نداشته باشند؛ حتّی ساده ترین نیازهایشان رانمی توانند رفع کنند.
«صورتی از این نوع سازمان را می توان با زندگی عشیره ای برخی قبایل که روابط و مناسبات خاص و شجره النّسب معیّن دارند، مشابه دانست. در درون هر یک از این گروه ها، نه فقط مناسبات و روابط خانوادگی و خویشاوندی متفاوت است، بلکه رفتارها، سنّت ها، اخلاق، رسوم، اعمال و حرکات نیز بسیار پیچیده و متنوّع می باشد به طوری که بررسی، شناخت و بحث درباره آنها، رشته های خاصّ علوم اجتماعی را تشکیل می دهد (بروس کوین،۱۳۸۲: ص ۵)
۲-۳-ارتباط اجتماعی
ارتباط انسانها با یکدیگر سبب شکل گیری فرهنگ می شود. تمام دستاوردهای بشری در نتیجه ارتباطات انسانها با یکدیگر به دست می آید. در جامعه امروزی ارتباط در بین انسانها و جوامع، بسیار گسترده شده است. به طوری که کاملاً با جوامع گذشته تفاوت داشته است. عدّه ای این عصر را به علّت اهمیّت این موضوع عصر ارتباطات نامیده اند.
ارتباط اجتماعی عبارت است از فنّ انتقال افکار، اطلاعات و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر.
«به طور کلّی هر فرد برای ایجاد ارتباط با دیگران و انتقال پیام های خویش به ایشان از وسایل مختلف استفاده می کند وقتی که انسان با نگاه، لبخند، نشاط خود را به دیگران نشان می دهد، یا هنگامی که شخصی به شخص دیگر صبح بخیر می گوید و با بیان شفاهی، دوستی و صمیمیت خود را به او می فهماند، به همین ترتیب موقعی که انسان به دیگری نامه می نویسد، با بیان کتبی مقصود خود را به نظر او می رساند با وی ارتباط برقرار می سازد» (نقل ازمعتمد نژاد، ۱۳۸۴:ص۳۶).
زمانی که انسانها پراکنده از هم باشند، هیچ یک از عناصر ارتقای فرهنگی به وجود نمی آید. کودکی که در بین مردم زندگی نکند مثلاً در جنگل بزرگ شود و فاقد هر ارتباطی با دیگران باشد فقط موجودی شبیه انسان است و تنها شباهتش با انسان اندامها و اعضای بدن او می باشد. چنین کودکی همانند حیوانات زوزه می کشد، روی چهار دست و پا راه می رود اگر حتّی بعد از شکل گیری شخصیت او را به جامعه برگردانند و او را آموزش دهند باز هرگز همانند انسانهای دیگر نمی شود لذا ارتباط با دیگران بسیار اهمّیت دارد.
البته همین عمل نوشتن در فرایند ارتباط جای می گیرد. شرام از جمله جامعه شناسانی است که در بسط این پدیده می نویسد عمل من در حال حاضر «نوشتن مطالب کتاب» برقراری ارتباط است. «اما باید بدانیم که ایجاد ارتباط تنها بر اساس وحدت فکر و اندیشه بین فرستنده و گیرنده پیام صورت می گیرد. فرض کنید در همین لحظه شخصی که منزلش آتش گرفته است به اداره آتش نشانی تلفن می کند و کمک می خواهد؛ فرد دیگری در حین راز و نیاز می خواهد به نامزدش بفهماند که دوستش دارد. کار همه این افراد برقراری ارتباط با دیگران است.» (نقل از رشید پور، ۱۳۸۶:ص۳).
۲-۴-مختصری درمورد روابط اجتماعی واجتماعی بودن انسان
زندگی همه انسانها آن گونه به یکدیگر پیوند خورده است که هم برای تأمین منافع مادّی خود و محفوظ ماندنشان از گزند حوادث و خطرها، و هم به خاطر مصالح و کمالات معنوی خود مجبور به ارتباط با یکدیگر هستند. شواهد این امر در زندگی روزمرّه هم کاملاً مشهود است. اگر انسانها به طور پراکنده و انفرادی زندگی کنند؛ حتّی برای تأمین جرعه ای آب آشامیدنی خود، هزاران مشکل خواهند داشت. زیرا این آب باید مراحل زیادی را توسط انسانها پشت سر بگذارد تا قابل مصرف شود. بنابراین اگر زندگی اجتماعی و در نتیجه آن ارتباط انسانها با یکدیگر صورت نگیرد؛ انسان نسبت به انتفاع از زندگی و منافع مادّی دنیا بسیار کم بهره خواهد بود.
در بُعد معنوی، هم قضیه به همین صورت است. باید بدانیم که بسیاری از آشنایی های این افراد با دین، ایمان، خدا، پیامبر و سایر مسائل معنوی، از راه شنیدن و یا خواندن صورت می گیرد. هم چنین این آشنایی ها و شناخت ها بیشتر در نتیجه تلقین ها و آموزش های معلّم، پدر، مادر و دیگران حاصل می شود که اگر زندگی اجتماعی نبود، چنین ارتباطی هم در کار نخواهد بود. اگر جامعه و زندگی اجتماعی نبود حتّی انبیاء هم نمی توانستند کار چندانی انجام دهند. پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در همان جامعه کوچک عربستان آن روزگار، وقتی
می خواست پیام خویش را مطرح کند و مردم را دعوت کند. یکی از فرصتهایی را که غنیمت می شمرد و منتظر فرار رسیدن آن بود؛ ایّام حج بود زیرا مردم در آن روز جمع می شوند.
انسان، یک موجود اجتماعی می باشد، یعنی اعمال و افکارش تحت تأثیر حضور دیگران قرار می گیرد. رفتار اجتماعی در یک خلاء فرهنگی اتّفاق نمی افتد، بلکه بر عکس رفتار اجتماعی قویّاً تحت تأثیر هنجارهای فرهنگی یا قواعد اجتماعی، که نشان می دهند که یک فرد در یک موقعیت خاص چگونه باید رفتار کند، عضویت در گروه های مختلف و ارزش های اجتماعی متفاوت قرار دارد. یعنی، بافت فرهنگی بر رفتار، عقاید و ادراک افراد اثر می گذارد.
انسان، موجودی اجتماعی است و اجتماعی بودن وی مستلزم ایجاد و گسترش رابطه با دیگران است. «روابط انسانها برای اینکه در جهت تأمین نیازهای اساسی انسان، باعث برخورداری از یک زندگی سالم روانی و اجتماعی شود ، باید بر اساسی استوار شود که همه ی جنبه های مادّی- معنوی و دنیوی – اخروی وی را مدّ نظر قرا ردهد و دغدغه تأمین سعادت جامع و همه جانبه انسان را داشته است.» (گنجی، ۱۳۷۸: ص ۳۳۲)
۲-۵- اجتماعی شدن چیست؟
اجتماعی شدن، فرایندی است که به انسان می آموزد که چگونه در جامعه به عنوان یک عضو مؤثّرمشارکت کند.در روند اجتماعی شدن ،انسان می آموزدکه با اعضای دیگر جامعه همکاری کند واز هنجارهای اجتماعی پیروی کند ونقش های خود را با توجّه به قواعد ومقرّرات جامعه، به درستی ایفا کند.در فرایند اجتماعی شدن است که میراث فرهنگی از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود فرد شخصیت خود را می یابد ودر طول آن تصویر خاصّی از خود می سازد.
«هر چند که اجتماعی شدن ممکن است در جوامع مختلف متفاوت باشد امّا در اجتماعی شدن افراد، اهداف مشترکی وجود دارد که در همه جوامع کم وبیش یکسان است.این اهداف مشترک عبارتند از:
اجتماعی شدن به نحوی صورت می گیردکه افراد در طول آن بر خویشتن مسلّط شوند وارزش های اجتماعی در وجود آنها حک می شود بر طبق موازین وفرهنگشان رفتار می کنند ومهارت های ضروری را برای زندگی کردن فرا می گیرند.هم چنین با اجتماعی شدن، دانشها وشیوه های زندگی کردن مردم در یک فرهنگ معیّن از نسلی به نسل دیگرمنتقل می گردد این اجتماعی شدن انسان صرفاً در فرایند ارتباط با دیگران صورت می گیرد.»(کوین،۱۳۸۲:ص۱۱۶)
۲-۶- ویژگی های انسان اجتماعی
شاید بتوان ادّعا کرد که بسیاری از انواع جانوران وحتّی حشرات نیز دارای زندگی گروهی هستند،سازمان اجتماعی خاصّی دارند ودارای ویژگی های اجتماعی مخصوص به خود هستند،شکلی از خانواده ،رهبری ،اطاعت،حمایت،دفاع دسته جمعی،شکار،تغذیه،نگهداری وذخیره مواد وحفظ نوع به صورت اجتماعی در میان آنها دیده می شود.زندگی اجتماعی حشراتی مانند مورچه،موریانه وزنبور عسل به صورت شگفت انگیزی سازمان یافته است،یا رفتارهای اجتماعی نوعی سگ آبی وبرخی از میمون ها به صورت یک سازمان کامل اجتماعی دیده می شود امّا زندگی اجتماعی انسان ویژگی هایی دارد که آن را به طور کامل از حیوانات متمایز می کند
۱-زندگی اجتماعی حیوانات،حالت وشکل کم و بیش ثابتی را نشان می دهد و تغییرات آن در صورت وجود-اندک ونامحسوس است؛به عبارت دیگر زندگی اجتماعی حیوانات خالی از ابتکار وخلاقیت است ونسلی بعد از نسل دیگر به همان صورت ثابت وپایدار که نزد پدران ملاحظه شده است تکرار می شود.
۲-زندگی اجتماعی حیوانات، تابع محیط وخصوصیات آن است و جامعه حیوانات کمتر می تواند بر حسب نیاز خود در محیط تغییری ایجاد کند،بلکه بر عکس، به هنگام نیاز از محیطی به محیط دیگر می رود امّا انسان در عین حال که از محیط خود متأثّر می شود و عوامل بیرونی بر روی نحوه معیشت وزندگی فردی واجتماعی او اثر می گذارند ولی در نتیجه ارتباط با دیگران زندگی را آن گونه که باید می سازد واصلاح می کند؛ یکی از بارزترین نشانه های ارتبا ط انسان با دیگران تکامل ابزار وآلاتی مانند ابزار وآلات شکار،جنگ افزارها، وسایل زندگی،حمل ونقل وغیره است که در آغاز حیات اجتماعی انسان بسیار ساده بوده وبتدریج تکمیل شده است ودر نهایت به صورت فنون کاملاً پیچیده درآمده است به علاوه، ابداعات فکری و هنری ونیزکمال یافتن جامعه ،روابط تازه ای را در جامعه انسانی به وجود آورده است.
زندگی به صورت انفرادی و در تنهایی آسیب هایی دارد که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.
۲-۷-تنهایی، هراس دائم انسانها
همانا هنگامی که انسان از مردم و جامعه جدا می شود و در تنهایی به سر می برد؛ به زودی افکاری درباره خودکشی، اعتیاد و انحراف به ذهن او راه می یابد. درنتیجه این أمر امروزه راهکاری به نام «گروه درمانی» در بین مردم رواج پیدا کرده است. برای درمان این گونه افکار بیمارگونه. زیرا کسانی که درغم فرو می روند و حرف هایی چون پوچ گرایی، هرج و مرج و زبونی به زبان می آورند؛ به عقیده روان شناسان مؤثّرترین راه برای درمان، بازگرداندن آنها به آغوش جامعه است که در آن با مردم ارتباط منظّم و دائمی داشته باشند.
«امیل دورکیم،جامعه شناس معروف فرانسوی، زمانی که اثر برجسته اش «خودکشی» را تألیف کرد، در جست و جوی علل و عوامل این پدیده بود که به مفهوم «خلاء اجتماعی» در اروپای زمانش به تحقیق پرداخت و دید فقر، معلول بودن، ناتوانی و … هیچکدام خودکشی را تبیین نمی کند. بر عکس کشورهایی چون جوامع اسکاندیناوی چون در رفاه سرآمد دیگرانند بیشتر تن به خودکشی می دهند بنابراین با مفهوم خلاء اجتماعی می دید هر قدر فاصله انسانها از جامعه بیشتر است؛ به همان نسبت به خودکشی نزدیک تر می شوند.» (ساروخانی، ۱۳۶۷: ص۶)
حتّی در بین پیروان ادیان مختلف از جمله کاتولیک، ارتباط آنها با خدای متعال در کلیسا صورت می گیرد زیرا آنها در این مکان می توانند از یکدیگر دیدار کنند و با هم صحبت کنند.
درطول تاریخ، تنهایی همواره روح انسان را می آزرد؛ گویا علّت رجحان فرزند پسر هم همین بوده است زیرا اگر فرد فرزند پسر به دنیا آورد می توانست خود را از تنهایی نجات دهد و با او زندگی کند.
«زمانیکه بود لر، اثر معروفش «گلهای جهنم» را نوشت و در آن از بیداد زندگی سخن به میان
می آورد و زندگی را همچون تنور داغی می دانست که ما انسانها با جهیدن در آن یا به قولی «زندگی»در آن از گرمایش اجتناب می کنیم؛ متفکّران رئالیست گفته اند بودلر عشق به زندگی را فراموش کرده است.
یا زمانی که روسو اثر معروفش «تفکّرات تنهایی» را به نگارش در آورد و از تنهایی و آزادی هایش ستایش به عمل آورد. ولتر در جوابش به طعنه نوشت: آقای روسو کتابتان را خواندم و لذّت بردم اما در پایان وسوسه شدم که به سوی جنگل راه گشایم و چهار دست و پا راه بروم. اندیشمندان جدید و روان شناسان تا آنجا در بحث از اهمیّت ارتباطات انسانی سخن رانده اند که می گویند «بگو با کی دوستی تا بگویم هستی.» (همان،۱۳۶۷:ص۷)
۲-۸- آسیب های فقدان ارتباط جمعی
زمانی که انسانها به صورت پراکنده و جدای از یکدیگر زندگی می کنند؛ علاوه بر اینکه هیچ یک از عناصر ارتقای فرهنگ شکل نمی گیرد؛ ویژگیها، صفات و خصوصیات انسانی هم در افراد به وجود نمی آید. برای مثال کودکی که در جنگل و در بین حیوانات بزرگ شود تنها شباهت او با انسان همان اعضا و اندام های جسمی او است و او مانند حیوانات زوزه می کشد و روی چهار دست و پا راه می رود حتّی بعد از شکل گیری شخصیت او در جنگل اگر او را به جامعه برگردانند و او را آموزش دهند؛ هرگز نمی تواند مانند انسانهای دیگر شود. عدم ارتباط با دیگران آسیب های دیگری برای فرد دارد که به شرح زیر می باشد.
۲-۸-۱-فقدان زبان:زبان، یکی از مهم ترین ابزار ارتباط اجتماعی می باشد، اگر کسی از نعمت زبان محروم باشد از حضور دیگران در کنار خود کمتر بهره مند می شود.

ترفیعات
فرصت های ارتقاء و ترفیعات اثر ملایم و اعتدالی بر رضایت شغلی دارند ارتقاء به سطوح بالا در یک سازمان نوعاً موجب تغییرات مثبت در سرپرستی، محتوی شغل و حقوق می گردد. برای شاغلی که در سطوح بالای یک سازمان قرار دارند معمولا آزادی عمل بیشتر و تکالیف شغلی چالش برانگیز تر و حقوق بالاتری را فراهم می کنند (سلطانی،۱۳۸۴).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

حقوق، مزایا
دستمزدها نقش بسیار با اهمیت و معنی داری در تعیین رضایت شغلی افراد ایفا می کنند. توان مالی کم باعث بی میلی نسبت به کار و کاهش انگیزش کاری و در نهایت باعث کاهش میزان رضایت مالی می گردد. غالباً میزان دستمزد و تسهیلات مشاغل شاخص میزان اعتباری است که به مشارکت آن ها در امور سازمان اختصاص می یابد (سلطانی،۱۳۸۴).
پیامدهای رضایت شغلی و عدم رضایت شغلی
رضایت شغلی باعث می شود بهره وری فرد افزایش یابد، فرد نسبت به سازمان متعهد می شود، سلامت فیزیکی و ذهنی فرد تضمین شود، روحیه فرد افزایش می یابد، از زندگی راضی باشد و مهارتهای جدید شغلی را به سرعت آموزش ببیند.عدم رضایت شغلی باعث کاهش روحیه کارکنان می شود که روحیه پایین در کار بسیار نامطلوب است. مدیران وظیفه دارند که علائم روحیه پایین و عدم رضایت شغلی را بطور مستمر زیر نظر بگیرند و در اولین فرصت اقدامات لازم را انجام دهند (شفیع آبادی، ۱۳۹۱).
بعضی از شاخص های روحیه پایین عبارتند از:
اضطراب
اضطراب^[۲۸] یک شرایط کلی است که ناخشنودی فرد از شغل رانشان می دهد و ممکن است به انحاء مختلف ظاهر شود. فرد ممکن است تمایل زیادی به شغل خود نداشته باشد، در محیط کاری خواب آلود شود، فراموشکار شود، در کار بی دقتی کند، از شرایط کاری شکایت کند، دیر سر کار حاضر شود و یا غیبت کاری داشته باشد که همگی این شرایط بر سلامت ذهنی فرد تاثیر منفی بر جای می گذارد(حسینزاده و صائمیان، ۱۳۸۱).
غیبت کاری
مطالعات نشان می دهد، کارکنانی که رضایت کمتری دارند احتمالا بیشتر غیبت می کنند. دو نوع غیبت وجود دارد ، یکی غیبت غیر ارادی است که به علت بیماری یا سایر دلایل موجه و حوادث پیش بینی نشده اتفاق می افتد که غیر قابل اجتناب است و ارتباطی با رضایت شغلی ندارد. دیگری غیبت اختیاری است که ناشی از عدم رضایت شغلی فرد است (حسینزاده و صائمیان،۱۳۸۱).
تأخیر در کار
تاخیر کاری همانند غیبت این باور را بوجود می آورد که فرد از کارش ناراضی است. این نشان می دهد که فرد برای شغل خود اهمیتی قائل نیست و بیشتر اوقات خود را به استراحت در خانه اختصاص می دهد. وقتی هم که سرکار حاضر می شود، بیشتر به تلفن های شخصی پرداخته و بطور کلی در پی اتلاف وقت است. بعنوان نمونه دانشجویی که دیر سرکلاس حاضر می شود نشانگر آن است که از رشته تحصیلی یا نحوه تدریس استاد خود ناراضی است (حسینزاده و صائمیان،۱۳۸۱).
ترک خدمت
ترک خدمت کارکنان موجب وقفه در عملیات سازمان شده و جایگزین نمودن افراد برای سازمان پرهزینه بوده و از نظر فنی و اقتصادی نیز نامطلوب است. بر اساس مطالعات ” آرنولد و فلدمن"(۱۹۹۸)  در واحدهای سازمانی که میزان رضایت شغلی افراد آن از حد متوسط پایین تر است، نرخ ترک خدمت کارکنان آن بالاتر خواهد بود. البته ترک خدمت ممکن است ارادی و مربوط به عدم رضایت شغلی باشد و یا دلایل شخصی داشته باشد که خارج از کنترل مدیر است. از طرف دیگر ترک خدمت می تواند ناشی از مدرنیزه شدن کارخانه، فقدان سفارشات برای تولید، کمبود مواد اولیه و بطور کلی ناشی از وضعیت دشوار اقتصادی باشد. در چنین مواردی موضوع ترک خدمت بایستی بطور جدی مورد رسیدگی قرار گرفته و هر جا که ضرورت دارد، اقدامات اصلاحی صورت پذیرد (خلیل زاده، ۱۳۸۵).
فعالیت اتحادیه
مطالعات نشان می دهد که کارکنان بارضایت شغلی بالا، تمایلی به عضویت در اتحادیه ندارند و به آن بعنوان یک ضرورت نمی نگرند. شواهدی در دست است که نشان می دهد، عدم رضایت شغلی علت اصلی اتحادیه گرایی است. سطح فعالیت اتحادیه ها به سطح عدم رضایت شغلی بستگی دارد. هر چه سطح عدم رضایت شغلی کمتر باشد، ممکن است تنها به شکایت بسنده شود ولی اگر سطح عدم رضایت شغلی بالاتر باشد ممکن است موجبات اعتصاب کارکنان را فراهم آورد (خلیل زاده، ۱۳۸۵).
رضایت شغلی و عملکرد
یکی از موضوعات بحث انگیز رضایت شغلی، ارتباط آن با عملکرد است. سه دیدگاه مختلف در این مورد وجود دارد:
الف - رضایت شغلی باعث افزایش عملکرد می شود
ب - عملکرد شغلی موجبات رضایت شغلی را فراهم می آورد.
ج - ارتباط ذاتی بین رضایت شغلی و عملکرد وجود ندارد، بلکه پارامترهای متغیری هستند که مداخله می کنند.
تحقیقات بسیاری، ارتباط رضایت شغلی و عملکرد را، با توجه به دیدگاه های فوق نشان می دهد:
برای دو دیدگاه اول پشتوانه تحقیقاتی ضعیفی ارائه شده است. بیست مطالعه انجام یافته در این زمینه نشانگر آن است که بین رضایت شغلی و عملکرد ارتباط ضعیفی وجود دارد و بیانگر آن است که کارمند راضی ضرورتا عملکرد بالایی ندارد. البته نتایج تحقیقات نشان می دهد، دیدگاه دوم تا حدودی مورد تایید قرار گرفته و عملکرد بالاتر، رضایت بالاتری را نیز بدنبال دارد.
اما در این میان دیدگاه سوم که عامل پاداش را بعنوان متغیر مداخله گر در ارتباط بین عملکرد و رضایت شغلی معرفی می کند بیشتر مورد تایید قرارگرفته است. این بدان مف
هوم است که عملکرد، پیامد رضایت شغلی نیست و همچنین رضایت شغلی نیز پیامد عملکرد نیست. برایفیلد و کروک^[۲۹](۱۹۹۵)  ادبیات ارتباط رضایت شغلی و عملکرد را مورد بازنگری قراردادند و نتیجه گرفتند که بین این دو پدیده ارتباط مستقیم کمی وجود دارد(به نقل از شفیع آبادی، ۱۳۸۶).
رضایت شغلی و انگیزش
صاحبنظران علوم رفتاری معتقدند مفهوم انگیزش و مفهوم رضایت شغلی تا حدودی شبیه و هم معنا بوده یا به عبارتی از نظر مفهومی‌به هم مرتبطند که البته این امر نیز سبب ایجاد انحراف و اشتباه در شناخت و اندازه گیری آن می‌شود. برای درک بهتر روابط بین این دو متغیر، طبقه بندی ذیل عرضه شود:
جدول(۱-۲): رابطه انگیزش و رضایت

هرسی و بلانچارد(۱۹۳۵، ترجمه علاقه بند، ۱۳۸۹).
۱- افراد راضی ولی کم انگیزه: رضایت این افراد از کار در محیطی آرام و فضایی که هیچ گونه فشار و مشکلی بر آن حاکم نیست ناشی می‌شود.
۲- افراد دلسرد: این کارکنان اغلب تحت فشارهای عصبی ـ روانی قرار دارند. آنها علاقه ای به مشاغل خویش ندارند، با وجود این تا حدی که از اخراج و توبیخ خود جلوگیری نمایند، تلاش می‌کنند. در واقع نیازهای اقتصادی آنها را مجبور به تلاش و فعالیت می‌کند.
۳- افراد ناراضی ولی پر کار: افراد حرفه ای و متخصصین غالباً اگر از سازمان یا شرایط خود ناراضی باشند، تلاش وافری از خود نشان می‌دهند. انگیزه آنها این است که نمی‌خواهند اعتبار و حیثیتی را که به دلیل حرفه و تخصص خویش کسب کرده اند با عملکرد ضعیف از بین ببرند.
۴- افراد راضی و پر کار: فردی که به این طبقه تعلق دارد معمولاً در مسیر خود کامیابی قرار دارد.
اما به گفته لاولر^[۳۰] (۱۹۹۰، نقل از هرسی و بلانچارد^[۳۱]، ۱۹۹۳). بین این دو مفهوم تفاوت عمده ای وجود دارد که در برخی از مقیاسهای سنجش رضایت شغلی نادیده گرفته می‌شود. به نظر وی انگیزش تحت نفوذ ادراکهای آینده گر قرار دارد، ادراکهایی که بیشتر با رابطه میان عملکرد و پاداش سر و کار دارد در حالیکه رضایت یا احساسات افراد نسبت به پاداشهایی که دریافت می‌کنند ارتباط پیدا می‌کند. از این رو رضایت پیامد رویدادهای گذشته و انگیزش نتیجه انتظارات از آینده است(شفیع آبادی، ۱۳۸۶).
نظریه های رضایت شغلی
نهضت روابط انسانی
نظریه پردازان دیدگاه روابط انسانی در مطرح کردن رضایت شغلی نقش بسزایی داشته اند. این نهضت در دهه ۱۹۳۰ شکل گرفت اما ریشه های آن به اواخر دهه ۱۹۲۰ و به رویداد بزرگی بر می گردد که در مطالعات هاثورن^[۳۲] معروف است. این رویداد عبارت بود از مجموعه آزمایشهایی که در خانه هاثورن وابسته به شرکت الکتریکی غربی^[۳۳] در شیکاگو انجام گرفت و بدین منظور پایه ریزی شد که تاثیر روشنایی،استراحتهای کوتاه مدت، عوامل محیطی مانند نور،صدا،و سایر شرایط کار را بر عملکرد، مورد بررسی قرار دهد. اما اعتقاد بسیاری از کارشناسان این مطالعه بیش از هر چیز تاثیر رهبری معیارهای گروهی و سایر عوامل اجتماعی بر عملکرد را مشخص ساخت. اثر این مطالعه تا حدی بود که آنرا نقطه عطف حرکت روابط انسانی در مدیریت می دانند. نظریه پردازان این مکتب با مطالعات خود نشان دادند که کارگر خوشحال، کارگر سود آور است و رضایت شغلی بیش از هر چیز تحت تاثیر نقش گروه های کاری و سرپرستان است (هومن، ۱۳۸۱).

۵) خط مشی ها و آئین نامه های مربوط به تشکیل صندوق حمایت مالی از پژوهشگران و حساب مشترک بانکی پژوهش و چگونگی تنظیم قراردادهای مشترک بین شبکه تأمین کالای صنعت نفت و سازندگان کالای مرتبط با فرآیندهای پژوهشی، توسط معاونت پژوهش و فناوری وزارت نفت تهیه و پس از تأئید مقام عالی وزارت، برای اجراء ابلاغ میشوند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۶) توجه به شاخصهای ارزشیابی طرحها شامل ارتباط با اهداف برنامه پنج ساله صنعت نفت، آثار و پیامدهای سرمایه گذاری، ساختار اجرای طرح، صلاحیت مجریان چگونگی تأمین منابع مالی، پتانسیل تجاری شدن، ارزشیابی ریسک اجرای طرح و ارزش یابی فنی اقتصادی طرح و ناظرین صلاحیت دار دارای اهمیت است.
راه کارهای بهینه برای اجرای اثر بخش مفاد نظام نامه:
از آنجاکه نفت و گاز پیشبران توسعه در کشور است، بنابراین حضور کلیه فرهیختگان درون و برون از صنعت نفت در انجام فعالیتهای مربوط به پژوهش و فناوری ضروری است، نقش همگان باید تعالی کشور در عرصه جهانی باشد؛ بنابراین اقدامات ذیل خلاصه ای از موارد یاد شده است که وظیفه کلیه ارکان و دست اندرکاران پژوهش میباشد.
۱) تعریف طرحها و پروژه ها متناسب با نیازهای آنی و آتی صنعت نفت صورت پذیرد و کلیه عوامل مؤثر در انجام بهینه اثر بخش پروژه ها در نظر گرفته شوند.
۲) هریک از متولیان فرایند انجام پژوهش از ایده تا بازار، اعتقاد و مسئولیت پذیری لازم را داشته و به این امر معتقد باشند که در کار جمعی، کسب موفقیت و افتخارات جمی و شکست فردی تلقی میشود.
۳) وجود عامل وهمدلی میان کلیه واحدهای علمی، پژوهشی، عملیاتی، مقرراتی، مالی و خدماتی و… ضامن بقای یک سازمان بوده و دسترسی به سازمانی دانش پایه را سریع تر مینماید.
۴) اساتید، دانش جویان، پژوهشگران و فرهیختگان صنعت و دانشگاه در رسیدن به توسعه یافتگی مبتنی بر دانایی محوری نقشی اساسی دارند، بنابراین باید از فرصت پیش آمده برای پیشبرد اهداف صنعت نفت وکشور بهره کافی ببرند.
۵) مفاد نظام نامه جدید بیانگر آن است که باید از ظرفیتهای موجود در کشور و صنعت نفت بهره کافی برده شود، بنابراین طبقه بندی وظایف به توسعه دهندگان فناوری (هاب)، قطبهای علمی و پژوهشی و توسعه دهندگان محصول، نافی تعاملات و همکاریهای سازنده نخواهد بود. از این طریق است که میتوان گفت مراکز علمی کشور در تدوین دانش فنی و مهندسی پایه به مقدار حداقل ۱۰% از انجام پروژه های صنعتی نقش و سهمی مؤثر برعهده خواهند داشت.
۶) براساس برآوردها، به ازای هریک میلیارد تومان بودجه پژوهشی در کشور، برای حداقل ۲۰ نفر از فرهیختگان این مرز و بوم ایجاد شغل میشود، پس روشن است که باید از ظرفیتهای موجود پژوهشی بصورت بهینه استفاده کرد.
۷) بالغ بر ۳۰۰ مرکز پژوهشی، دانشگاهی، مهندسین مشاور و شرکتهای دانش بنیان از بخش خصوصی در رابطه با فعالیتهای پژوهشی مورد نیاز صنعت نفت فعالیت میکنند. از این رو باید کارها متناسب با توانمندیهای آنها واگذار شوند. در این اقدام وجود کنسرسیوم وکار گروهی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
۸) سرمایه گذاران و علاقه مندان به توسعه محصول با رویکرد تجاری و رقابتی باید از فرصت پیش آمده استفاده کنند تا ضمن ارتقای توانمندیهای خود در زمینه های تخصصی مورد نیاز صنعت نفت، از حمایتهای قانونی کشور نیز بهره گیری نمایند.
۹) تعاملات علمی و عملیاتی میان سه رکن اصلی در نظام نامه شامل توسعه دهندگان فناوری (هاب)، قطبهای پژوهش و فناوری (دانشگاهها و مراکز پژوهشی و شرکتهای دانش بنیان) و توسعه دهندگان محصول (Developer)، ضمن ارتقاء و توسعه فناوری و محصول، از خروج ارز از کشور جلوگیری مینمایند و اشتغال مولد را به همراه دارند.
۱۰) قطعاً فرآیندتدوین نظام جامع راهبری پژوهش، فناوری و نوآوری که تدریجی و حاصل آسیب شناسی نظام قبلی در یک بازه زمانی ۱۰ ساله بوده است، نیازمند بازنگری تدریجی نیز خواهد بود تا نقایص آن مرتفع و اجرای آن بهینه گردد. بنابراین ارائه نقطه نظرات سازنده از اهمیت زیادی برخوردار است.
۸-۷٫ ارکان اجرایی نظام جامع راهبری پژوهش، فنآوری و نوآوری وزارت نفت
ارکان اجرایی این نظام را شورای سیاستگذاری و نظارت راهبری پژوهش و فنآوری صنعت نفت، معاونت پژوهش و فنآوری وزارت نفت، شرکتهای اصلی شامل شورای هماهنگی و برنامه ریزی پژوهش و فنی اوری و مدیریت پژوهش و فنآوری و مدیریت پژوهش و فنآوری هر یک از شرکتها، نهادهای علمی، فنی، آموزشی و پژوهشی وابسته به صنعت نفت و دانشگاهها (شامل مراکز فنآوری شرکتهای اصلی و تابعه، پژوهشگاه صنعت نفت، دانشگاه صنعت نفت، مؤسسه مطالعات بین المللی انرژی، پژوهشکده ازدیاد برداشت و شرکت پژوهش و فنآوری پتروشیمی)، شرکتهای دانش بنیان، مهندسین مشاور و تولید کنندگان محصولات خارج از صنعت نفت تشکیل میدهند. بدلیل اهمیت، نقش و جایگاه شورای سیاستگذاری و نظارت راهبردی و شورای هماهنگی و برنامه ریزی پژوهش و فنآوری هریک از شرکتها، در ادامه ترکیب اعضاء و وظایف آنها شرح داده می شود.
ترکیب و وظایف شورای سیاستگذاری و نظارت راهبردی پژوهش و فنآوری صنعت نفت:
اعضای شورای سیاستگذاری و نظارت راهبردی پژوهش و فنآوری صنعت نفت از وزیر نفت‌ (رئیس شورا)، معاون پژوهش و فنآوری وزارت نفت (نایب رئیس شورا)،‌ معاونت برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری، معاونت امور مهندسی و ساخت داخل، مدیران عامل ۴شرکت اصلی، مدیران پژوهش و فنآوری ۴ شرکت اصلی، دانشگاه صنعت نفت، پژوهشگاه صنعت نفت، مؤسسه مطالعات بین المللی انرژی، شرکت پژوهش و فنآوری پتروشیمی و پژوهشکده ازدیاد برداشت، مدیر کل امور پژوهشی وزارت نفت (دبیر شورا)، ۳ نفر از اعضای هیأت علمی صاحب نظر دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور که یا جز اعضای قطبهای علمی بوده یا در یکی از زمینه های پژوهشی یا فنآوری مرتبط با صنعت نفت، گاز و پتروشیمی دارای سابقه هستند، تشکیل میگردد. این شورا وظایفی را بشرح ذیل برعهده دارد:
۱) سیاستگذاری و هماهنگی بین امور پژوهش، آموزش و فنآوری صنعت نفت با سیاستهای کلان علمی و فنآوری کشور.
۲) تصویب نقشه های راه علم و فنآوری صنعت نفت و شرکتهای اصلی، متناسب با برنامه های توسعه صنعت نفت.
۳) تصویب سبد پژوهش و فنآوری و اعتبارات مورد نیاز شرکتهای اصلی.
۴) تعیین و تصویب پروژه های مشترک.
۵) تجمیع سبد پژوهش و فنآوری شامل سبد شرکتهای اصلی و پروژه های مشترک.
۶) بررسی و تأئید برنامه های راهبردی، بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت پژوهش و فنآوری شرکتهای اصلی و نهادهای علمی، فنی و مطالعاتی وابسته به صنعت نفت.
۷) تصویب مقررات و ساز و کارهای لازم برای تسهیل و روان سازی فعالیتهای پژوهش و فنآوری.
۸) تصویب ساز و کارهای بهره گیری نظام مند و گسترده از توانمندیهای علمی و پژوهشی کشور برای تسریع در بومی سازی فنآوریهای مصوب و حل مشکلات فنی متفاوت صنعت نفت از طریق تعیین سهم و چگونگی انعقاد قرارداد با مجریان پژوهش و فنآوری سطوح(۱) و (۲).
۹) نظارت راهبردی و ارزیابی کلان عملکرد پژوهشی و ارزیابی کلان عملکرد پژوهشی و توسعه فنآوری شرکتها و نهادهای علمی، فنی و مطالعاتی وابسته.
۱۰) تصویب معیارها و شاخص های کمی و کیفی ارزیابی پژوهش و فنآوری در صنعت نفت.
۱۱) باز مهندسی نظام نامه پژوهش و فنآوری صنعت نفت.
۱۲) تعیین سهم (کمی و کیفی) انواع پژوهش (تحقیقات پایه، کاربردی، توسعه ای و راهبردی) و تعیین نقش ارکان مختلف پژوهش و فنآوری سطح (۱) و (۲) در تحقق آنها.
ترکیب و وظایف شوراهای هماهنگی و برنامه ریزی پژوهش و فنآوری:
شوراهای هماهنگی و برنامه ریزی پژوهش و فنآوری براساس سیاستها، راهبردها و برنامه های کلان و مصوب شورای سیاستگذاری و نظارت راهبردی پژوهش و فنآوری وزارت نفت در هر کدام از شرکتهای اصلی، شکل گرفته و بعنوان بازوی هماهنگی و برنامه ریزی پژوهش و فنآوری در هرکدام از این شرکتها عمل مینماید. ترکیب اعضای این شورا از مدیر عامل شرکت ذیربط (رئیس شورا)، مدیر پژوهش و فنآوری شرکت (نایب رئیس)، نماینده تام الاختیار معاون پژوهش و فنآوری وزارت، سه نفر از مدیران افراد صاحب نظر در موضوع فعالیت شرکت به پیشنهاد مدیر پژوهش و فنآوری شرکت و انتخاب مدیر عامل، دو نفر از مدیران عامل شرکتهای تابعه به انتخاب مدیر عامل، رؤسای پژوهشگاه صنعت نفت، دانشگاه صنعت نفت و مؤسسه مطالعات بین المللی انرژی (یا نمایندگان آنان) بنا به مورد وظایف مرتبط، تشکیل شده و وظایفی را بشرح ذیل برعهده دارد:
۱) تصویب خط مشیهای پژوهش و فنآوری در شرکت ذیربط در چارچوب سیاستها و آئین نامه های ابلاغی از مراجع بالاتر.
۲) تصویب ضوابط و آئین نامه های مورد نیاز در جهت تسهیل فعالیتهای پژوهش و فنآوری شرکت اصلی و تابعه در چارچوب سیاستها و آئین نامه های ابلاغی از سوی معاونت پژوهش و فنآوری وزارت نفت.
۳) تأئید و نهایی سازی سبد پژوهش و فنآوری شکرتهای اصلی و تابعه برای ارائه به شورای سیاستگذاری به منظور تصویب در چارچوب ضوابط ابلاغی از سوی مراجع بالاتر.
۴) بررسی و تصویب برنامه های اجرایی و طرحهای پژوهش و فنآوری و تأئید مجریان و بودجه مورد نیاز طرحها در چارچوب آئین نامه های تدوین شده.
۵) چگونگی تدوین، تصویب و پیاده سازی نقشه راه پژوهش و فنآوری در درون شرکت.
۶) طراحی نظام تأمین مالی پروژه های مربوط به حوزه های تخصصی مربوطه.
۷) تصویب کلیه برنامه های مرتبط با پیاده سازی کارکردهای نظام پژوهش، فنآوری در شرکتهای تابعه.
۸) برآورد منابع مالی و انسانی مورد نیاز و تعیین روش های تأمین و چگونگی تخصیص منابع پژوهش و فنآوری
ترکیب و وظایف مجریان پژوهش و فنآوری:
در این نظام نامه به مجریان پژوهش و فنآوری در سه سطح توجه شده است:
الف) توسعه دهندگان فنآوری (هاب ها یا مراکز تخصصی پژوهش و فنآوری)
این مراکز شامل کلیه نهادهای علمی، فنی، مطالعاتی و آموزشی(پژوهشگاه صنعت نفت، دانشگاه صنعت نفت، مؤسسه مطالعات بین المللی انرژی، پژوهشکده ازدیاد برداشت و شرکت پژوهش و فنآوری پتروشیمی) وابسته به صنعت نفت می باشند که نقش هاب (مراکز تخصصی پژوهش و فنآوری) را ایفاء میکنند. این گروه بعنوان توسعه دهنده فنآوری برای شرکتهای اصلی و تابعه صنعت نفت ایفای نقش کرده و وظیفه اجراء و شکست کار پروژه ها و بهره گیری از توان مجریان سطح ۲ و ۳ را متناسب با توانمندیهای آنها برعهده دارند.
این نهادها در چارچوب سیاستهاو برنامه های ابلاغی شورای سیاستگذاری و نظارت راهبردی وزارت نفت و آئین نامه های ابلاغی از سوی معاونت پژوهش و فناوری وزارتخانه و در راستای ایفای نقش توسعه دهندگان فناوری صنعت نفت، وظایف ذیل را در انجام پروژه های پژوهش و فناوری شرکتهای اصلی و تابعه صنعت نفت، برعهده دارند.
۱) ایفای نقش و ایجاد مکانیزمهای لازم برای یادگیری، حفظ، انباشت، ارتقاء و انتشار دانش و فناوری صنعت نفت و ارائه این دانش و فناوری به بدنه صنعت نفت از طریق تعامل با کارفرما یا شرکتهای بهره بردار و واحدهای عملیاتی.
۲) انعقاد قرارداد با شرکتهای اصلی (بعنوان کارفرما و بهره بردار) به منظور اجرا و برون سپاری پروژه های پژوهش و فناوری.
۳) همکاری با مدیریتهای پژوهش و فناوری در تعریف و تدوین مسأله، تهیه RFP، انتخاب متدولوژی و روش انجام پروژه ها.
۴) شکست، اجرا و برون سپاری پروژه های پژوهش و فناوری واگذار شده.
۵) انعقاد قراداد با شرکتهای اصلی و همکاری فعال با قطبهای پژوهش و فناوری در قالب همکاریهای تحقیقاتی و فناوری.
۶) نظارت و کنترل کیفیت بخشهای برون سپاری شده به قطبهای پژوهشی.

۲-۳-۵-۲ در تنظیم هیجان چه چیزی تنظیم می شود :
شاید اساسی ترین معما در تعریف تنظیم هیجان با این مساله سروکار دارد که هنگام مدیریت هیجان چه چیزی تنظیم می شود .به دلیل این که هیجان پدیده ای چندوجهی است (شامل برانگیختگی فیزیولوژیکی ، کنش وری عصب شناختی،ارزیابی شناختی،فرایند های توجهی و تمایلات پاسخ دهی)راه های گوناگونی برای مدیریت هیجان ها وجود دارد .ملاحظه این راه ها نشان می دهند که اصطلاح تنظیم هیجان به پدیده واحدی اشاره ندارد ،بلکه این پدیده تحت عنوان مفهوم گسترده ای است که حوزه ای از فرایند های به نسبت مرتبط را شامل می شود. در نقطه ی ثقل این فرایند ها سازماندهی سیستم عصبی قرار دارد که درگیر تنظیم برانگیختگی هیجانی از طریق فعل و انفعالات درونی و بیرونی است .ظرفیت های تنظیم هیجان و خودمدیریتی ، بخشی بر پایه مولفه های عصبی – فیزیولوژیکی استوارند که در طول سال اول ظهور می کنند و مبنای برای اشکال پیچیده تر مدیریت هیجانی در سال های بعد فراهم می نمایند در واقع فرایندهای عصبی – فیزیولوژیکی زیر ساخت انگیختگی هیجانی و مدیریتی ،بخشی است ازآنچه که تنظیم می شود .مدیریت درون داده های مربوط به اطلاعات از نظر هیجانی برانگیزاننده ، روش دیگری است که هیجان از طریق آن می تواند تنظیم شود .فرایند های توجهی از همان اوائل زندگی عهده دار کارکردی برای تنظیم هیجان هستند به این صورت که در برخی از موقعیت ها تمرکز توجه و درون داده های اطلاعاتی که موقعیت هیجانی فرد را تحت تاثیر قرار می دهند تنظیم می شوند . در مواقع دیگر هیجان از طریق مولفه های دیگر فرایند اطلاعاتی تنظیم می شود در این روش به جای محدود کردن درون داده های مربوط به اطلاعات از نظر هیجانی برانگیزاننده ، افراد از طریق تغییر تفسیر یا تحلیل این اطلاعات هیجان های خود را تنظیم می کنند(تامپسون،۱۹۹۴، به نقل از مهدی زاده و همکاران،۱۳۹۳).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۳-۵-۲ تنظیم شناختی هیجان :
تنظیم هیجانی فرایند واحد و همگون نیست بلکه از طریق ساز و کارهای مختلفی تحقق می یابد برخی پژوهشگران دریافته اند که نظم بخشی هیجان مستلزم فعال شدن برخی فرایندهای شناختی است.(شهبازی،۱۳۹۲). پژوهشهای روانشناختی فزاینده ای گزارش داده اند که که فرایند های هیجانی با دیگر جنبه های شناخت تعامل دارند، طوری که هم قابلیت محرک های هیجان بر دامنه گسترده از عملیات های شناختی تاثیر گذار است و هم توانایی انسان در بکارگیری سازکارهای شناختی در تنظیم پاسخ های هیجانی اثر گذار است .(فرزانه پور،۱۳۹۱).
در تنظیم شناختی هیجان به تعامل بهینه ای از شناخت و هیجان جهت مقابله با شزایط منفی نیاز است ، زیرا انسان ها با هر چه مواجه می شوند آن را تفسیر می کنند و تفسیرهای شناختی تعیین کننده واکنش های افراد است (غفرانی،۱۳۹۱).
ایزارد و همکاران با تاکید بر تعامل هیجان و شناخت معتقدند که دانش هیجانی نقشی تسهیل کننده در رشد تنظیم هیجانی دارد شناخت ها با فرایندهای شناختی به افراد کمک می کنند تا هیجان ها و احساسات خود را تنظیم کرده و مغلوب شدت هیجان ها نشوند فرایندهای شناختی را می توان به فرایندهای ناهشیار (فرافکنی و انکار) و هشیار(ملامت خویش، فاجعه سازی و نشوارگری ) تقسیم کرد.تنظیم شناختی هیجان به فرایندهای شناختی ای اطلاق می شود که اطلاعات برانگیزاننده هیجانی را مدیریت می کنند .تنظیم شناختی هیجان در فرایندهای مختلف بهنجار و نابهنجار نقش اساسی داشته و در برابر محرک های منفی و تجارب هیجانی در فرایند های مختلف بهنجار و نابهنجار نقش اساسی داشته و در برابر محرک های منفی و تجارب هیجانی ناخوشایند یکی از فرایند های مهم در روند مقابله است در مجموع تنظیم شناختی هیجان ما را قادر می سازد با انعطاف پذیری بیشتری به وقایع متنوع محیطی پاسخ دهیم .(واحدی و همکاران،۱۳۹۲)
مفهوم کلی تنظیم شناختی هیجان دلالت بر شیوه های شناختی درستکاری ورود اطلاعات فراخواننده هیجان دارد دلالت بر شیوه های شناختی دستکاری ورود اطلاعات فراخواننده هیجان دارد (اوکسنر و گراس ،۲۰۰۵؛ به نقل از کیانی و همکاران،۱۳۹۱). هنگامی که فرد یک موقعیت هیجانی روبرو می شود احساس خوب و خوش بینی برای کنترل هیجان کافی نیست بلکه وی نیاز دارند که در این موقعیت های بهترین کارکرد شناختی نیز داشته باشد (رضوان و همکاران ،۲۰۰۶، به نقل از مرادی،۱۳۹۱) .در اصل در تنظیم هیجان به تعامل بهینه ای از شناخت و هیجان جهت مقابله با شرایط منفی نیاز است زیرا انسان ها باهر چه مواجه می شوند آن را تفسیر می کنند ،تفسیرهای شناختی تعیین کننده واکنش های افراد است (مرادی ،۱۳۹۱).
در متون روان شناختی مفهوم تنظیم شناختی هیجان منظور توصیف فرایند تعدیل عاطفه منفی به کار رفته است تنظیم شناختی هیجان شکل خاصی از خود نظم بخشی می باشد و به عنوان فرایندهای بیرونی و درونی دخیل در بازبینی ارزشیابی و تعدیل ظهور ،شدت و طول مدت واکنش های هیجانی تعریف شده است که در سطوح ناهشیار نیمه هشیار و هشیار به کارگرفته می شود (غفرانی،۱۳۹۱).
تنظیم شناختی هیجانات به افراد کمک می کند تا برانگیختگی ها و هیجان های منفی را تنظیم نمایند این شیوه تنظیم با رشد پیشرفت یا بروز اختلال های روانی رابطه مستقیم دارد .بنابراین در نتیجه ارزیابی شناختی نادرست از موقعیت به دلیل کمبود اطلاعات برداشت اشتباده یا اعتقاد بی منطق و نادرست فرد راهبردها شناختی خود را برای روبه رو شدن با موقعیت تنیدگی زا برمی گزند در این دیدگاه به افراد در بازسازی الگوی فکری آنان از طریق بازسازی شناختی کمک می شود (گارنفسکی و کرایج،۲۰۰۶؛ به نقل از حسن پور،۱۳۹۲).
پژوه های تجربی در مورد تنظیم شناختی با مطالعات روان تحلیل گران در مورد ساز و کارهای دفاعی آغاز گردید و با مطالعه در مورد عوامل موثر بر توانایی فرد در کنار آمدن با موقعیت های استرس زا توسعه یافت و امروزه این دسته از پژوهش ها با مطالعه توانایی کودکان در تنظیم خود ادامه یافته است بر مبنای این مطالعهات مدل های متعددی در خصوص نقش سیستم های عصبی در کنترل هیجان شک گرفته است . مدل استراتژی شناختی هیجان از مهم ترین مدل ها در این مورد است این دسته از مدل ها به فرایند های شناختی گوناگون موثر در تنظیم کنش های هیجانی پردازند(حسن پور،۱۳۹۲).
علاقه ی همزمان به تنظیم هیجان همچنین پیشنهاد کاربردهایی در زمینه ی آسیب شناسی روانی ، نوید بخش بهبود دیدگاه هایی نوین در عرصه ی رشد هیجانی است .ریشه های پزوهش در این زمینه به مطالعه ی دفاعی های روانشناختی استرس و مقابله روانشناختی ،نظریه ی دلبستگی و البته نظریه ی هیجان بر می گردد(مهدی زاده و همکاران ،۱۳۹۳).
۴-۳-۵-۲ چارچوب بررسی تنظیم هیجان :
تنظیم هیجان بیشتر در دو چارچوب مهم بررسی می شود: ۱)راهبردای تنظیم هیجانی که پیش از رخداد حادثه (پیش از ایجاد هیجان با در آغاز بروز آن ) فعال می شوند و از بروز هیجان های شدید پیشگیریمی کنند و ۲)راهبردهایی که پس از بروز حادثه و یا پس از هیجان فعال می شوند (این راهبردها نمی توانند از ایجاد هیجان ها ی شدید پیشگیری کنند.راهبردهای تنظیم هیجانی که قبل از بروز رخداد استرس زا فعال می شوند باعث تعبیر و تفسیر موقعیت به نحوی می گردند که پاسخهای هیجانی مرتبط با آن موقعیت را کاهش دهند این فرایند ارزیابی دوباره نامیده می شود . (حسن پور،۱۳۹۲).
۵-۳-۵-۲ راهبردهای (شناختی) تنظیم هیجان :
تنظیم هیجان موثر نیازمند دسترسی به طیف وسیعی از راهبردهای تنظیم هیجان است در تعدیل تجارب درونی و رفتارهای بیرونی با یکدیگر همکاری می کنند ، دسترسی به طیف وسیعی از راهبردها فرد را قادر به تحمل تجارب هیجانی می کند به گونه ای که مناسب بادرخواست های محیط باشد و دستیابی به اهداف به تحمل تجارب هیجانی می کند به گونه ای که مناسب با درخواست های محیط باشد و دستیابی به اهداف بلند مدت را تضمین نماید بیشتر پژوهش های انجام شده در زمینه تنظیم هیجان بر فواید و هزینه های عاطفی ، شناختی ،فیزیولوژیکی و اجتماعی راهبردهای خاص تنظیم هیجان متمرکز شده اند(جان و گراس،۲۰۰۴؛ گراس و جان،۲۰۰۳؛ به نقل از فرزانه پور،۱۳۹۲). به عبارت دیگر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان به نحوه ی تفکر افراد پس از بروز یک تجربه منفی یا واقعه ی آسیب زا برای آنها اطلاق می گردد (فرزانه پور،۱۳۹۲).
راهبردهای شناختی تنظیم هیجان همانند دیگر ابعاد رفتاری و اجتماعی آن در واقع با هدف مدیریت هیجان ها جهت افزایش سازگاری و تطابق به کار می روند و بخشی از راهبردهای تطابقی هستند که با تجربه و درمان ناراحتی های هیجانی و جسمانی مرتبط اند (طالع بکتاش و همکاران،۱۳۹۲).
گارنفسکی و همکاران (۲۰۰۱) در مطالعه ی خود برای اولین بار به طور مجزا بر روی ابعاد شناختی راهبردهای مقابله ای متمرکز شدند (مهدی زاده و همکاران،۱۳۹۳). براساس مدل نظری آنها راهبردهای شناختی تنظیم هیجان مشتمل بر نه راهبرد است که به دودسته انطباقی و غیر انطباقی تقسیم می شوند .
۱-۵-۳-۵-۲ راهبردهای غیر انطباقی تنظیم شناختی هیجان :
گارنفسکی و همکاران (۲۰۰۱) راهبردهای غیر انطباقی تنظیم شناختی هیجان را به شکل زیر ارائه داده اند :
خود سرزنشگری: به مفهوم خود را مسئول و مقصر تجربیات تلخ دانستن است ، کسی که در وقایع پیش آمده به سرزنش خود می پردازد به شدت احساس گناه می کند این احساس گناه ممکن است منجر به بروز بیمار های روانی نظیر افسردگی شود. گرچه خود سرزنشگری در سطح رفتاری با بازده مثبت در عملکرد همراه می شود ،اما سبک های اسنادی موثر در خود سرزنشگری با افسردگی و دیگر بیماری های روانی مرتبط هستند .
دیگر سرزنشگری: نحوه تفکری مبتنی بر این که دیگران مسئول و مقصر اتفاقات بدی هستند که برای فرد رخ داده است .مطالعات نشان داده اند که سرزنش دیگران و مقصر دانستن آنها با یهزیستی هیجانی ضعیف و مشکلات رفتاری همراه است .خودسرزنشگری و دیگر سرزنشگری سبک های اسنادی فردی هستند همراه با طرز تفکری درونی ، باثبات و کلی بودن علیت تجارب و وقایع بخصوص و قایع منفی .
فاجعه نمایی: فرد شرایط ایجاد شده را شدید تر و وحشتناک تر از واقعیت آن ادراک و ابراز می کند کاربرد زیاد این راهبرد منجر به مشکلات هیجانی و بیماری های روانی می شود .در کل نظر می رسد که این راهبرد با غیر انطباقی بودن پریشانی هیجانی و افسردگی مرتبط باشد .
نشخوار فکری: تفکر مداوم راجع به احساسات و تفکرات همراه با اتفاق ناخوشایند بدون اقدام برای اصلاح محیط. اثبات شده که شیوه مقابله نشخوار فکری ،باسطوح بالای افسردگی همراه است و البته این نحوه تفکر، تا حدی هم به مقابله موثر با شرایط تنیدگی زا کممک می کند .
۲-۵-۳-۵-۲ راهبردهای انطباقی تنظیم شناختی هیجان :
گارنفسکی و همکاران (۲۰۰۲) راهبردهای انطباقی تنظیم شناختی هیجان را به شکل زیر رائه داده اند:
پذیرش: این راهبرد بر پذیرش رویداد و تجربه تلخ و کنار آمدن با آنچه روی داده است دلالت دارد .پذیرش یک راهبرد مقابله ای است که رابطه مثبت و تعدیل کننده ای با میزان خوش بینی و حرمت خود و رابطه منفی با میزان اضطراب دارد اگرچه فرایند پذیرش خوب است اما برای بسیاری از وقایع سطوح خیلی بالای پذیرش می تواند نشانگر نوعی از کناره گیری باشد و به احساس عدم توانایی در تاثیر گذاری بر وقایع منجر گردد.
تمرکز مجدد مثبت: این راهبرد عبارت است از فکر کردن درباره وقایع مثبت به جای وقایع منفی.تحقیقات نشان داده اند که این راهبرد به تنهایی تاثیر مثبتی بر سلامت روانی انسان ها دارد اعتقاد براین است که این راهبرد ،درکوتاه مدت یاری دهنده ولی در بلند مدت مانع از مقابله سازنده با رویدادهای منفی می گردد.
تمرکز مجدد بر برنامه ریزی: تفکر درباره برنامه های که برای مداخله در اتفاقات مورد نیاز است و یا تفکر روی طرحی که موقعیت ها را تغییر می دهد این راهبرد لزوما یک راهبرد مقابله شناختی مثبت و متمرکز بر عمل است و رفتاری واقعی به دنبال دارد .
ارزیابی مجدد مثبت: معنای مثبت بخشیدن به وقایع و اتفاقات فکر کردن به این که اتفاقات می توانند فرد را قوی تر کنند و یا جستجوی جنبه های مثبت یک اتفاق این راهبرد نیز با خوش بینی و حرمت خود رابطه مثبت و با اضطراب رابطه منفی دارد .
توسعه دیدگاه (کم اهمیت شماری) : به تفکر درباره کم اهمیت جلوه دادن رویدادها یا تاکید بر نسبیت آن ها در مقایسه با سایر رویدادها اشاره می کند همچنین مفهوم مقایسه اجتماعی یا کم اهمیت شماری مسئله مهمی در ارتباط با بهزیستی روانی است .(فرزانه پور، ۱۳۹۲).
۶-۳-۵-۲ تفاوتهای فردی در تنظیم هیجان :
به دلیل اینکه تنظیم هیجان دربرگینده فرایند های رشدی نامتجانس است احتمالا تفاوت های فردی در تنظیم هیجان به جای محور واحد، در طول ابعاد چندگانه رخ می دهد برای مثال احتمالا افراد در دانش خود درباره ی نیاز به تنظیم هیجان در موقعیت های خاص در آگاهی آنها درباره راهبردهای جایگزین در انعطاف پذیری در به کار بستن راهبردهای تنظیمی مختلف و دیگر مولفه های کنترل هیجان متفاوت هستند (مهدی زاده و همکاران،۱۳۹۳).
افراد در توانایی توجه کردن ،تشخیص دقیق و پردازش هیجان ها با هم متفاوت هستند در مورد استفاده از راهبردهای تنظیم هیجان تفاوت های فردی از اهمیت ویژه ای برخوردارند به طور مثال ممکن است فردی به طور معمول از موقعیت هایی که هیجان منفی ایجاد می کنند اجتناب کند (ارزیابی مجدد شناختی) در حالی که فرد دیگر توجهش را از مولفه های آزار دهنده آن موقعیت برای کاهش هیجان منفی بگرداند (فرونشانی)(جان و گروس،۲۰۰۷،به نقل از فرزانه پور ،۱۳۹۲).
تفاوت های فردی نه تنها در استفاده از راهبرد های خاص ، بلکه در مورد به کاربردن موفق راهبرد نیز مطرح است و این عوامل تحت تاثیر مواردی از متغیرهای فردی مانند جنسیت قرار می گیرند (ریورز،براکت ، کوتولاک و سالوی،۲۰۰۰،به نقل از اعتمادی نیا،۱۳۸۹).
افراد با ویژگی ها و تیپ شخصیتی متفاوت سبک های مقابله ای مختلف و درجات آسیب پذیری متفاوتی در برابر تجربه وقایع تنیدگی زا از خود نشان می دهند مهارت های تنظیم شناختی هیجان از عوامل موثر فردی در سلامت روان به شمار می رود به نظر می رسد که صفات شخصیتی افراد تاثیر مهمی بر راهبردهای تنظیم هیجان آنها داشته باشد .راهبردهای تنظیم شناختی هیجان کنش هایی هستند که نشانگر راه های کنار آمدن فرد یا شرایط استرس زا و یا اتفاقات ناگوار است به باور گارنفسکی کرایج و اسپانیهون افراد در مواجهه با تجارب و موقعیت های استرس زا برای حفظ سلامت روانی و هیجانی خود از راهکارهای شناختی متنوعی استفاده می کنند براساس نظریه آیسنک و گری ویژگی های شخصیتی با آماده گی های هیجانی رابطه دارند(حجتی،۱۳۹۲). بر اساس ادعای تفاوت های فردی با اثبات در واکنش پذیری عاطفی می توان ادغان داشت که نوع راهبردهای تنظیم هیجان توسط یک فرد و اثر بخش نظم جویانه آنها وابسته به خصوصیات روانی فیزیولوژیک شخصیت می باشد به عبارت دیگر ممکن است نوع و اثر بخشی راهبردهای تنظیم هیجان براساس انتخاب فردی خصوصیات شخصیتی و موقعیت های هیجانی متفوت باشد .(بهرامی،۱۳۹۲).
۷-۳-۵-۲ تفاوتهای جنسیتی در تنظیم هیجان :
تفاوت های جنسیتی در استفاده از راهبردهای تنظیم شناختی هیجان را باید با توجه به موقعیت و نوع هیجان مورد توجه قرار داد مردان گزارش می کنند و یا در انها دیده می شود که بیشتر از راهبردهای حل مساله رفتار فرونشانی و راهبردهای تنظیم هیجان برون سازی (سرزنش دیگران، فعالانه عمل کردن)استفاده می کنند و درگیر راهکار های انحراف فکر و یا فعالیت های اجتنابی مانند ورزش کردن می شوند (فرزانه پور ،۱۳۹۲). در مقابل زنان گزارش می کنند یا در آنها دیده می شود که بیشتر راهبردهای حمایت اجتماعی، راهبردهای درونی شده (مانند سرزنش خود، و راهبردهای هیجان مدار مانند نشخوار فکری ،منفعلانه بیشتر به عواطف منفی توجه می کنند زنان گزارش می کنند که عصبانیت و ناراحتی خود را تنظیم می کنند تا از احساسات دیگران حفاظت کنند در حال که مردان تلاش می کنند تا کنترا کنندگی را حفظ کنند و از واکنش های غیر حمایتی درون فردی خودداری می کنند (تایمرز،فیشر و مانستد،۱۹۹۸، زمان و شیپ من ،۱۹۹۸،به نقل از اعتمادی نیا،۱۳۸۹). یافته ها نشان می دهد که درمقابل فشار زنان هیجان های منفی بیشتری نسبت به مردان تجربه می کنند و میزان آشفتگی روانی و افسردگی در زنان دوبرابر مردان است (روزنفیلد ،۱۹۸۹،به نقل از تاشک،۱۳۹۱).
۴-۵-۲ مبنای نظری هیجان وتنظیم هیجان :
جیمز^[۱۰۲] اولین محققی است که برای هیجان یک الگوی فیزیولوژیکی ارائه داد همزمان با وی فیزیولوژیست دانمارکی لانگه نیز نظریه مشابهی مطرح کرد که از آن پس نظریه آنها به نام نظریه جیمز لانگه خوانده شد طبق نظریه آنها هیجان واکنش مستقیم در برابر حوادث محیطی نیست بلکه واکنشی است در برابر پاسخ از گانیزم به آن حوادث. کنن(۱۹۲۷) پس از انتقاد به نظریه جیمز – لانگه نظریه جدیدی ارائه و در آن بر نقش دستگاه اعصاب مرکزی تاکید کرد بعدا برد از نظریه کنون حمایت و آن را تکمیل کرد. کنن- برد اعتقاد دارند که تجربه هیجانی و پاسخ هیجانی بطور همزمان و مستقل از یکدیگر صورت می گیرند نظریه آنها از این نظر حائز اهمیت است که افزون بر نقش تالاموس و قشر مخ در پدیدآیی هیجان به کنش متقابل قشری- زیر قشری تاکید دارد (حسن پور،۱۳۹۲).
۱-۴-۵-۲ نظریه ی آرون بک ^[۱۰۳]:
رویکرد بک بر این منطق نظری استوار است که نحوه ای که افراد تجربیات خود را ادراک می کنند و سازمان می دهند چگونگی احساس کردن و رفتار کردن آنها را تعیین می کند بک معتقد است افرادی که مشکلات هیجانی دارند مرتکب خطاهایی در منطق می شوند که واقعیت عینی را به سمت خوارشماری متمایل می کند .درمان شناختی مشکلات روانی را ناشی از فرایند پیش پا افتاده ای چون تفکر معیوب استنباط های غلط بر پایه ی اطلاعات ناکافی یا نادرست و ناتوانی در متمایز کردن خیال از واقعیت می داند (بک و همکاران،۱۹۷۹،بک و ویشار،۲۰۰۰،داتیلیو و فریمن ،۱۹۹۲به نقل از کاویان پور،۱۳۹۱).
۲-۴-۵-۲ نظریه ی لازاروس^[۱۰۴] :
از نظر لازاروس ارزیابی شناختی فرد از معنی یک رویداد زمینه را برای تجربه هیجان آماده می سازد .یعنی اتومبیلی که سمت شما می آید موجب ترس نمی شود مگر اینکه نحوه نزدیک شدنش طوری باشد که تصور کنید سلامتی شما به گونه ای به خطر می افتد همچنین کنار آمدن قسمت مهمی از نظریه لازاروس را تشکیل میدهد وی مطرح می کند که انسان تمایل خاصی برای جستجو و پاسخ به محرک های خاصی دارد .محرک ها دائما در حال تغییر هستند و انسان با آنها کنار می آید بنابراین هم شناخت ها و هم واکنش های هیجانی تغییر می کنند(فرزانه پور،۱۳۹۲).
۳-۴-۵-۲ نظریه ی کلی^[۱۰۵] :
جرج کلی معتقد است که هر فردی یک رشته سازه ی شناختی را درباره محیط به وجود می آورد . منظور او این بود که ما رویداد ها و روابط اجتماعی خود را طبق یک سیستم یا الگو تعبیر کرده و سازمان می دهیم ما براساس این الگو درباره خودمان و افراد دیگر رویداد ها پیش بینی هایی کرده و از این پیش بینی ها برای هدایت کردن پاسخ ها و اعمالمان استفاده می کنیم .بنابراین برای شناختن شخصیت ابتدا باید الگوهای خودمان یعنی نحوه ای که دنیای خود را سازمان می دهیم بشناسیم (شولتز و شولتز،۱۹۹ ،ترجمه سید محمدی،۱۳۹۰).
۴-۴-۵-۲ نظریه ی بیسیک ^[۱۰۶]:
عقاید منفی درباره ی خود عامل محوری در اختلال افسردگی است و نگرش منفی بخش اصلی تغییرات خلق محسوب می شوند از طرفی تغییر در هرکدام از بخش های مختلف عملکرد سیستم های شناختی از قبیل حافظه ، توجه و هوشیاری موجب تغییر خلق می شود بنابراین نمی توان نقش تنظیم هیجان شناختی را در سازگاری افراد با وقایع استرس زای زندگی نادیه گرفت .بنابراین علت اختلالات هیجانی به نقص درکنترل های شناختی نسبت داده می شود به طوری که ناتوانی در کنترل هیجان منفی ناشی از جود افکار و باورهای منفی درباره نگرانی و استفاده از شیوه های ناکارآمد مقابله ای است . سبک های مقابله مشتمل بر کوشش هایی از وع عملی و درون روانی برای مهار مقتضییات درونی و محیطی و تعارض های میان آنهاست لذا مفهوم تنظیم هیجان شناختی به دقت مرتبط با مفهوم مقابله است .بیسیک معتقد است که سبک های مقابله در سه بعد ۱- شناختی۲- مداخلات رفتاری۳- ترکیبی از دو بعد شناختی و رتاری ،هیجان را تنظیم می کنند .تنظیم هیجان نقش برجسته ای در تحول و حفظ اختلالات هیجانی دارد و حیطه گستردهای از هوشیار و ناهوشیار فیزیولوژیکی و رفتاری و فرایند های شناختی را شامل می شود (به نقل از خداپناهی و همکاران ،۱۳۸۳).
۴-۴-۵-۲ نظریه ی سولومون- کوربیت ^[۱۰۷]:
طبق نظریه فرایند متصاد سولومون – کوربیت هرگاه رویدادی سبب بروز حالت هیجانی گردد ، پس از مدتی ارگانیسم واکنش هیجانی متضاد آن را که موجب محو حالت هیجانی نخستین می شود به راه می اندازد بنابراین برای هر واکنش هیجانی یک واکنش هیجانی متضاد وجود دارد تا آنکه ارگانیسم بتواند به موقع به خط پایه بازگردد.براسا این نظریه وقتی که یک محرک هیجانی مانند دیدن یک حیوان وحشی وجود داشته باشد ارگانیزم واکنش هیجانی دیدی ایجاد می کند که سریعا به نقطه اوج خود می رشد ، سپس مرحله سازش یافتگی پدید می آید و هنگامی که محرک هیجانی ناپدید می گردد ارگانیزم واکنش متضاد آن را از خود نشان می دهد که تدریجا شدت آن کاهش می یابد و ارگانیزم به حالت طبیعی باز می گردد(به نقل از شاملو،۱۳۹۱).