۲-۲-۶-۵- آشنایی با تکنیک آموزش توجه

هدف از ایجاد تکنیک آموزش توجه ، طراحی شیوه ای برای تاثیر بر روی ابعاد مختلف سندرم شناختی – توجهی و فراشناخت واره هایی است که هدایتگر این سندرم می‌باشند . نخستین پژوهش منتشر شده در باب اثر بخشی این تکنیک برای درمان یک فرد مبتلا به اختلال هراس گزارش شد (ولز ، ۱۹۹۰). در این پژوهش هدف اصلی ، به کارگیری تکنیکی بود که بتواند از توجه افراطی و متمرکز بر خود جلوگیری کند . توجه بر خود ، عنصر اصلی نگرانی ، اندیشناکی و تهدیدیابی است که مؤلفه‌ ی اصلی سندرم شناختی – توجهی را تشکیل می‌دهد . ( برای مثال ، توجه به رویدادهای بدنی در هراس ) .

سوال مهم در ایجاد تکنیک آموزش توجه مربوط به جنبه ای از توجه می‌باشد که باید به منظور مداخله در سندرم شناختی – توجهی و افزایش انعطاف پذیری فراشناختی مورد دستکاری قرار می گرفت . توجه یک مقوله چند وجهی^[۴۷] است و به جنبه ای گزینش گری^[۴۸] ، تغییر پذیری^[۴۹] ، پردازش موازی^[۵۰] و محدودیت های گنجایشی^[۵۱] تقسیم می شود . طراحی تکنیک آموزش کنترل توجه ‌بر اساس در نظر گرفتن این ابعاد و نحوه ارتباط این تکنیک با اهداف بیمار می‌باشد .

ویژگی های مختلف این تکنیک ‌بر اساس نظریه بنا شده است و در مرحله شکل گیری تکنیک اختصاصی شده است . یکی از مسائل مهم در این تکنیک ، طراحی شیوه ای بود که سیستم توجه را به خوبی درگیر سازد و از سوی دیگر ، با تمرین از قدرت و دشواری آن کاسته نشود ، زیرا در غیر این صورت این تکنیک نمی توانست به صورت نظامند فرایندهای کنترلی را تقویت کند . ما نیاز به تکنیکی داتشیم که بتواند به موضوعات بیرونی غیر مرتبط با خود را پردازش کند و پردازش تکرار شونده متمرکز بر خود را مختل نماید . این تکنیک نباید توسط بیمار به عنوان روشی برای توجه برگردانی ، اجتناب یا راهبرد مدیریت هلایم استفاده می شد ، زیرا باورهای غلط درباره رویدادهای درونی و کنترل ناکارآمد متمرکز برخود را تداوم می بخشید .

در تلاش های اولیه برای ایجاد یک تکنیک اثر بخش ، از راهبردهای توجه دیداری استفاده شد ، اما نتایج آن ضعیف بود . در تلاش های بعدی از راهبرد توجه شنیداری استفاده شد که نیازمند تخصیص فضایی توجه بود . این شیوه به عنوان اساس تکنیک آموزش توجه شناخته شد. تکنیک آموزش توجه از سه مؤلفه‌ تشکیل می شود : (۱) توجه انتخابی^[۵۲] ، (۲) تغییر سریع توجه^[۵۳] و (۳) توجه تقسیم شده^[۵۴] . هر سه مؤلفه‌ به صورت یکپارچه تمرین می‌شوند. این فرایند تقریبا ۱۲ دقیقه به طول می‌ انجامد و در سه بخش ارائه می شود : ۵ دقیقه برای توجه انتخابی ، ۵ دقیقه برای تغییر توجه و ۲ دقیقه برای توجه تقسیم شده .

دستورالعمل توجه انتخابی عبارت است از هدایت توجه بیمار به صداهای جداگانه ای که در موقعیت های مکانی مختلف در محیط به گوش می‌رسند . از بیمار خواسته می شود تا توجه خود را به صورت اختصاصی بر صدای خاصی متمرکز کند و در برابر انحراف توجه توسط سایر صداها مقاومت کند .

تغییر سریع توجه شامل درخواست از بیمار برای تغییر توجه بین صداهای جداگانه (و موقعیت مکانی) است . سپس از بیمار خواسته می شود تا با پیشرفت مرحله ، تغییر توجه را سریع تر انجام دهد . در ابتدای این مرحله تقریباً ۱۰ ثانیه به هر صدا اختصاص داده می شود . در مراحل بعدی سرعت تغییر توجه به یک صدا در هر ۵ ثانیه افزایش داده می شود .

تکنیک آموزش توجه با اجرای کوتاه مدت تمرین تقسیم شده ( به مدت ۱ تا ۲ دقیقه) به پایان می‌رسد . در این مرحله از بیمار خواسته می شود تا دامنه و عمق توجه را افزایش دهد و به طور همزمان چندیدن صدا و موقعیت را پردازش نماید .

این روش به گونه ای طراحی شده است که به طور مداوم نیازمند توجه است . برای رسیدن ‌به این هدف باید از صدای مختلف به صورت همزمان برای آموزش استفاده شود . سرعت تغییر در مرحله ی تغییر توجه را میتوان با توجه به شرایط تعدیل نمود . این روش با مرحله توجه تقسیم شده به پایان می‌رسد تا ویژگی “الزام رجوع به منبع^[۵۵]” تکنیک حفظ شود .

بین ۶ تا ۹ صدا ، همراه با موقعیت های فضایی ، ‌بر اساس میزان دشواری تخصیص توجه برای تمرین انتخاب می شود و به بیمار معرفی می‌گردد . برخی از این صداها “صداهای بالقوه^[۵۶]” ، هستند و به ندرت می توان مکان آن ها را به صورت دقیق در فضا مشخص کرد . ممکن است در جریان انجام تمرین ، صداهای خاصی وجود نداشته باشند . برای مثال ، از بیمار خواسته می شود تا بر هر صدایی که از سمت راست به گوش می‌رسد توجه کند . در این شیوه ، توجه به مکان خاصی تخصیص می‌یابد ، بدون اینکه صدای خاصی در محیط مدنظر باشد . ‌بنابرین‏ ، این تکنیک از نقشه درونی فراشناختی برای تشخیص فضایی ، کنترل و شدت توجه استفاده می‌کند .

معمولاً حداقل ترکیبی از سه صدا در موقعیت های فضایی متفاوت در اتاق مشاوره استفاده می‌شوند ، دو صدای دیگر خارج از اتاق مشاوره در فاصله ی نزدیک مشخص می‌شوند و دو صدا (یا موقعیت) دیگر در فاصله دور به کار می‌روند ( این دو صدا می‌توانند موقعیت های فضایی باشند. برای مثال ، یک موقعیت در سمت راست و دیگری در سمت چپ برای تمرکز توجه به فاصله). فاصله نزدیک معمولاً خارج از اتاق مشاوره ولی داخل ساختمان و فاصله ی دور خارج از ساختمان در نظر گرفته می شود . دامنه پارامترها به قدری زیاد است که ماهیت دقیق این تکنیک بین جلسات به شیوه های مختلف قابل اجراست و همین ویژگی بر اثر بخشی تکنیک می افزاید و به اندازه کافی در تکنیک انعطاف ایجاد می‌کند تا در بیشتر موقعیت ها قابل اجرا باشد . نمونه صداهای ضبط شده نیز در به کارگیری تکنیک آموزش توجه استفاده می‌شوند.

معمولا از بیمار خواسته می شود تا به نقطه ثابتی تمرکز کنند و توجه دیداری خود را در ضمن تمرین ، ثابت نگه دارند . تکنیک آموزش توجه زمانی تمرین می شود که بیمار در حالت اضطراب یا نگرانی حاد نباشد . این امر باعث می شود تا این تکنیک نتواند به عنوان راهبرد مدیریت هیجان عمل کند . با این حال ، در درمان افسردگی ، به ناچار لازم است تا این تکنیک در شرایطی به کار گرفته شود که بیمار در خلق پایین به سر می‌برد ، اما حتی در این موارد هم از این تکنیک به منظور کاهش سریغ غمیگنی استفاده نمی شود .

۲-۲-۶-۵-۲- دستور العمل های استاندارد برای اجرای تکنیک آموزش توجه

برای اجرای صحیح تکنیک آموزش توجه می توان از دستورالعمل زیر استفاده کرد . در این دستورالعمل صداها با S1 ، S2 ، S3 و … مشخص می‌شوند. اگرچه فقط سه مورد از این صداها مشخص و خاص هستند ، برخی از صداها اغلب مکان هایی فضایی هستند که هیچ صدای معینی برای آن ها وجود ندارد . این دستورالعمل ها نسخه ی جدید نوشته نوشته های قبلی من هستند (ولز ، ۲۰۰۰ ، ص ۱۴۵-۱۴۶) است

۲-۲-۶- ۵-۳-پسخوراند بیمار

پس از به کار بردن شیوه ی فوق درمانگر از بیمار می‌خواهد که شدت تمرکز بر خود را با بهره گرفتن از مقیاس دو وجهی درجه بندی کند . کاهش ۲ درجه در جلسه ی اول معمول است . شکست در رسیدن ‌به این سطح تغییر ، نشان دهنده ی مشکلات مربوط به عدم آشناسازی درست با تکنیک است که باید بررسی شوند . در چنین مواردی لازم است تا تکنیک آموزش توجه با ایجاد تغییرات ضروری تکرار شود .