۲-۶-مؤلفه های هوش معنوی:
امونز (۲۰۰۰) هوش معنوی را شامل پنج مؤلفه دانست:
۱- ظرفیت برای تعالی
۲- توانایی برای تجربه حالت های هشیاری عمیق
۳- توانایی برای خدایی کردن و تقدس بخشیدن به امور روزانه
۴- توانایی برای سود بردن از منابع معنوی جهت حل مسائل
۵- ظرفیت پرهیزگاری (تقوی داشتن)
او عنوان می‌کند توانایی برای تجربه حالت های هشیاری عمیق و غیر معمول از ویژگی های مهم معنویت است. تعالی و کمال به معنای حرکت به سوی اوج، مرزهای فراتر از جهان فیزیکی و آگاهی عمیق از خودمان است.

همچنین عرفان آگاهی از واقعیت نمایی است، یک حس یگانگی و وحدت که مرز تمام اشیاء و پدیده ها ناپدید می شود و یک کلیت واحد به وجود می‌آید. اگر کمال گرایی را به عنوان مؤلفه اصلی هوش معنوی در نظر بگیریم در قرآن کریم چنین آمده است «اای انسان، تو در حرکت به سوی پروردگارت هستی و او را ملاقات خواهی کرد» (سوره انشقاق، آیه ۶).
مؤلفه دیگر هوش معنوی تقدس بخشیدن به امور روزانه است، یعنی تمام اموری که فرد انجام می‌دهد علاوه بر یک هدف اختصاصی یک هدف کلی و مقدس هم دارد، هنگامی که یک عمل با هدفی مقدس صورت می پذیرد کیفیت متفاوتی دارد، مثلاً ماهونی و همکاران (۱۹۹۹) دریافتند هنگامی که همسران به روابط خود جنبه مقدس می‌دهند رضایت زناشویی بالاتر و تعارضات کمتری دارند و بهتر می‌توانند مشکلات خود را حل و فصل کنند. در دیدگاه اسلام تأکید فراوانی در این خصوص شده است که در هنگام شروع کار و انجام امور روزانه با نام خدا و برای رضای او انجام شود.
چهارمین مؤلفه هوش معنوی به رابطه دین و معنویت با مهارت های حل مسأله اشاره دارد، بسیاری از افراد در معنا بخشیدن به پدیده‌های مختلف زندگی که ممکن است برای آنان سخت و دشوار باشد از باورهای دینی سود می‌برند و این مسأله می‌تواند تا حد زیادی به سازگاری آنان کمک کند، برای مثال پارگامنت (۱۹۹۷) عنوان می‌کند که دین می‌تواند در کاهش اثرات منفی استرس های زندگی در افراد مؤثر باشد.
پنجمین مؤلفه هوش معنوی صفات پرهیزگارانه است. ایمونز (۲۰۰۰) عنوان می‌کند رفتارهایی مانند بخشش، شکرگذاری، ایثار و فداکاری، عشق مقدس از جمله صفات پرهیزگارانه است که از مؤلفه های هوش معنوی به شمار می‌روند، از نظر بائو میستر واگزلین (۱۹۹۹) خود کنترلی هسته اصلی رسیدن به صفت تقوا و پرهیزگاری است.
خداوند متعال در قرآن کریم می فرمایند «ای کسانی که ایمان آورده اید، تقوا پیشه کنید و هر کس نگاه کند که برای فردای خود چه از پیش فرستاده است(سوره حشر، آیه ۱۸). مفهوم خود کنترلی نیز در متون اسلامی همان عدم پیروی از نفس است که چه بسا پیروی از آن باعث گمراهی و دوری انسان از تقوی و پرهیزگاری است(رجایی، ۱۳۸۹).

در این راستا نوبل(۲۰۰۱) ضمن تأیید مؤلفه‌ های آمونز، دو مؤلفه‌ زیر را به آن اضافه می‌کند:

۱-تشخیص آگاهانه این موضوع که واقعیت فیزیکی درون یک واقعیت بزرگتر و چند بعدی است و ‌در تعامل لحظه به لحظه با آن و به صورت هوشیارانه و ناهوشیارانه صورت بندی می شود.

۲-پیگیری آگاهانه سلامت روان شناختی، برای خود و جامعه جهانی(سهرابی، ۱۳۸۷).
امرام و درایر (۲۰۰۷) نیز هفت مؤلفه برای هوش معنوی مطرح کردند:
۱- هشیاری: آگاهی و خود دانایی رشد یافته
۲- فیض الهی: زندگی همراه با تظاهر عشق الهی و اعتماد در زندگی
۳- معنایابی: معنادار بودن فعالیت های روزمره از طریق احساس هدفمندی و یک حس وظیفه شناسی در روبه رو شدن با رنج ها و مشکلات زندگی
۴- تعالی: حرکت فراتر از یک خویشتن منفرد به یک کلیت به هم پیوسته
۵- حقیقت: زندگی با پذیرش و گشاده رویی، کنجکاوی و عشق برای تمام مخلوقات
۶- داشتن صلح و آرامش نسبت به خویشتن (حقیقت، خداوند و ذات حقیقی)
۷- هدایت- درونی: آزادی درونی همراه با مسئولیت و خرمندی در اعمال (رجایی، ۱۳۸۹).

از دیدگاه فریدمن و مک دونالد نیز مؤلفه‌ های زیر برای هوش معنوی بیان شده است:

۱-تمرکز داشتن بر معنای نهایی

۲-آگاهی از سطوح چندگانه هوشیاری و رشد آن ها

۳-اعتقاد به گرانبها و مقدس بودن زندگی

۴-فراتر رفتن از خود و اتصال به یک کل بزرگتر(آمرام، ۲۰۰۵).

وگان سه مؤلفه‌ را برای هوش معنوی ارائه نموده است:

۱-توانایی ایجاد معناداری مبتنی بر درک سوالات وجودی

۲-استفاده از سطوح چندگانه آگاهی برای حل مشکل

۳-آگاهی از ارتباط درونی همه چیز با هر چیز دیگر و با ماوراء (آمرام، ۲۰۰۹).

مک مولن نیزمعتقد است شجاعت، یکپارچگی، شهود، دلسوزی، از مؤلفه‌ های هوش معنوی هستند(عبداله زاده، ۱۳۸۸).

سیسک ارزش‌ها، تجارب و ظرفیت ها را از مؤلفه‌ های کلیدی هوش معنوی می‌داند(ساغروانی، ۱۳۸۸).

نوبل و وگان نیز هشت مؤلفه‌ را برای هوش معنوی در نظر گرفتند که نشان دهنده رشد هوش معنوی است. این مؤلفه‌ ها عبارتند از درستی و صراحت، تمامیت، تواضع، مهربانی، سخاوت، تحمل، مقاومت و پایداری و تمایل به برطرف کردن نیازهای دیگران( نازل، ۲۰۰۴).

۲-۷-مؤلفه‌ های هوش معنوی در اسلام:
در فرهنگ اصیل اسلامی به طور ضمنی هوش معنوی مورد توجه فراوانی قرارگرفته است .به طور مثال ،جامی(۱۳۸۱) ‌بر اساس متون مذهبی مؤلفه‌ های ذیل را برای هوش معنوی برشمرده است :
۱- مشاهده وحدت در ورای کثرت ظاهری

۲- تشخیص ودریافت پیام های معنوی از پدیده ها واتفاقات

۳- سوال ودریافت جواب معنوی ‌در مورد منشاء ومبداء هستی(مبداءومعاد)

۴- تشخیص قوام هستی وروایط بین فردی برفضیلت عدالت انسانی

۵- تشخیص فضیلت فراروندگی از رنج وخطا وبه کارگیری عفو ‌و گذشت در روابط بین فردی

۶- تشخیص الگوهای معنوی وتنظیم رفتار ‌بر مبنای‌ الگوی معنوی

۷- تشخیص کرامت وارزش فردی وحفظ ورشد ‌و شکوفایی این کرامت

۸- تشخیص فرایند رشد معنوی وتنظیم عوامل درونی وبیرونی در جهت رشد بهینه این فراید معنوی

۹- تشخیص معنای زندگی ،مرگ وحوادث مربوط به حیات ،نشور ،مرگ وبرزخ ،بهشت ودوزخ روانی ، ۱۰- درک حضور خداوندی در زندگی معمولی

۱۱- درک زیبایی های هنری وطبیعی وایجاد حس قدردانی ‌و تشکر

۱۲- داشتن ذوق عشق وعرفان که درآن عشق به وصال منشاء دانش است نه استدلال ‌و قیاس ،

۱۳- داشتن هوش شاعرانه که معنای نهفته در یک قطعه شعری را بفهمد

۱۴- هوش معنوی باعث فهم بطون آیات قرانی می شود وموجب می‌گردد افرادکلام انبیا را راحت تر وبا عمق بیشتر درک نمایند

۱۵- هوش معنوی در فهم داستان های متون مقدس واستنباط معنای نمادین این داستان ها کمک فراوانی می‌کند