۱- نیازهای هنجاری: فاصله میان وضع موجود و استانداردهای تعیین شده، نیاز هنجاری تلقی می شود.

1. 1. نیازهای احساس شده: مترادف با مفهوم خواستن نیازی است که در طی زمان و در حین کار توسط فرد یا گروه احساس شده است.

   

1. 1. نیازهای بیان شده (مورد تقاضا): نیازهایی است که فرد آن را تقاضا نماید.

1. نیازهای مقایسه ای: نیازی است که در مقایسه با نمونه مشابه معنا می‌دهد.

فتحی واجارگاه (۱۳۸۵) ‌به این طبقه بندی، نیازهای پیش‌بینی شده یا مورد انتظار را به معنای فاصله بین آن چه که در حال حاضر در دسترس است و آن چه که در آینده مورد تقاضای یک پروژه می‌باشد اضافه نموده است.

عباس زادگان و ترک زاده (۱۳۸۶)، دسته دیگری از نیازها را به نام نیازهای هنجاری را به طبقه بندی برادشاو (۱۹۷۲) و فتحی واجارگاه (۱۳۸۵) افزوده اند و آن را به صورت نیازهایی که بیانگر وضع مطلوب اند و رسیدن سازمان به وضعیت مطلوب و یا انجام احسن شغل یا وظیفه مستلزم و منوط به تحقق آن ها است تعریف می‌کنند.

فورتنر (۲۰۰۵)، نیازها را از لحاظ توانایی تشخیص به دو گروه تقسیم ‌کرده‌است:

نیازهای آشکار: سنجش و برآورد کردن ها با سهولت بیشتری امکان پذیر است و

نیازهای پنهان: سنجش و شناسایی آن ها بسیار مشکل و عمدتاًً برآورد آن ها مستلزم بررسی های همه جانبه و دقیق است. طبقه بندی ‌کرده‌است.

سالازار (۲۰۰۷)، نیازها را از نطر ضرورت و اهمیت به دو گروه تقسیم ‌کرده‌است.

نیازهای فوری: این نیازها از اولویت خاص برخوردار می‌باشد.

نیازهای عادی: دارای اهمیت هستند اما از اولویت اضطراری برخوردارنیستند.

در یک جمع بندی کلی و نهایی می توان گفت نیاز یعنی وضع موجود منهای وضع مطلوب.

۲-۲-۲ طبقه بندی نیازها

به منظور فهم بهتر نیازها و فرایندی که برای شناسایی آن ها صورت می‌گیرد (نیازسنجی)، طبقه بندی های گوناگونی از نیازها صورت گرفته که هر یک از آن ها به یک یا چند ویژگی مهم مبتنی است (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۸).

مهم ترین طبقه بندی های ارائه شده در این زمینه در جدول شماره (۲-۱) در زیر آمده است:

ردیف

نام انواع طبقه بندی نیازها

دسته بندی نیازها در هر طبقه

۱

طبقه بندی« برادشاو» از نیازها

الف- نیازهای هنجاری

ب- نیازهای احساس شده

ج-نیازهای مقایسه ای

د-نیازهای بیان شده یا مورد تقاضا

۲

طبقه بندی ‌بر اساس نوع نیاز

الف- نیازهای آموزشی

ب-نیازهای روانشناختی

۳

طبقه بندی نیازها از نظر ضرورت و اهمیت

الف- نیازهای فوری

ب-نیازهای عادی

۴

طبقه بندی نیازها از لحاظ نحوه برآوردن و رفع آن ها

الف- نیازهایی که خود سازمان می‌تواند آن را برطرف سازد.

ب-نیازهایی که سازمان قادر به رفع آن نیست.

۵

طبقه بندی نیازها از لحاظ توانایی تشخیص

الف- نیازهای آشکار

ب-نیازهای پنهان

۶

طبقه بندی نیازها از لحاظ فردی یا گروهی بودن

الف- نیازهای فردی

ب-نیازهای گروهی

طبقه بندی نیازها به لحاظ توانایی تشخیص:

نیازها را از لحاظ توانایی تشخیص می توان به دو دسته اساسی زیر تقسیم نمود:

۱٫ نیازهای آشکار

این دسته از نیازها کاملاً مشهود بوده، سنجش و برآورد آن ها با سهولت بیشتری امکان پذیر است. برای مثال نیاز معلمان جدیدالاستخدام به آموزش هایی نظیر روش های تدریس و آموزش های توجیه یا نیازهای مدیران جدیدالانتصاب به آشنایی با مهارت های مدیریت.

۲٫ نیازهای پنهان

به آن دسته از نیازها که سنجش و شناسایی شان بسیار مشکل بوده و عمدتاًً برآورد آن ها مستلزم بررسی های همه جانبه و دقیق است، نیازهای پنهان می‌گویند. برای مثال انباشته شدن کار در سازمان ها و عدم اجرای وظایف در موعد مقرر، کاهش انگیزه ها و علائق دانش آموزان یا معلمان حاکی از وجود نیاز (اعم از آموزشی و غیر آموزشی) است.

طبقه بندی نیازها به لحاظ ضرورت و اهمیت

نیازها را بر حسب میزان ضرورت و اهمیت می توان به دو دسته فوری و عادی تقسیم نمود.

۱٫ نیازهای فوری

این نیازها از اولویت خاصی برخوردارند و باید با تمام امکانات موجود در اسرع وقت نسبت به رفع آن ها اقدام نمود، در غیر این صورت بر عملکرد و بازده کلی سازمان اثر منفی خواهند داشت. برای مثال هنگامی که رایانه به منزله یک موضوع درسی در مدارس تدریس می شود، آشنایی معلمان و مدیران با رایانه و نحوه به کارگیری آن، نوعی نیاز فوری است.

۲٫ نیازهای عادی

این نیازها مهم هستند، اما از اولویت اضطراری برخوردار نیستند و عدم رفع سریع آن ها مشکلات گسترده ای را در عملکرد سازمانی به وجود نمی آورد. برای نمونه، آشنایی مدیران با مکاتبات اداری و اصول و قوانین آن، اگر چه اهمیت ویژه ای دارد، از فوریت برخوردار نیست و می توان در قالب برنامه های آتی سازمان، به آن توجه نمود.

طبقه بندی نیازها به لحاظ نحوه برآوردن و رفع آن ها

نیازها را به لحاظ نحوه برآوردن و تأمین آن ها می توان به دو دسته کلی زیر تقسیم نمود:

الف) نیازهایی که خود مؤسسه یا نظام بتواند آن ها را برطرف سازد؛ برای مثال آموزش هایی که به معلمان در اداره آموزش نیروی انسانی ارائه می شود.

ب) نیازهایی که خود سازمان قادر به رفع آن ها نیست و باید از سازمان های دیگر کمک بگیرد؛ مثلاً بسیاری از دوره هایی که به وسیله مرکز آموزش مدیریت دولتی برای سازمان ها مختلف اجرا می شود.

تقسیم بندی نیازها به لحاظ فردی بودن یا گروهی بودن

۱٫ نیازهای فردی

نیازهای که مختص فرد یا گروهی خاص در شغل ویژه ای باشد. مانند نیاز معلمان ابتدایی به شناخت شیوه های نو در آموزش علوم.

۲٫ نیازهای گروهی

نیازهای افرادی که در چند شغل مشابه کار می‌کنند، مانند نیاز مدیران کلیه سطوح به آشنایی با اصول و مبانی مدیریت آموزشی.

۲-۲-۳ مفهوم نیازسنجی

نیازسنجی یکی از بحث انگیزترین مفاهیم موجود در حوزه خدمات اجتماعی، تعلیم و تربیت و برنامه ریزی است. چالش زا بودن مفهوم نیازسنجی تا حد زیادی به علت ابهام در تعریف نیاز است. با این همه صرف نظر از اختلاف عقیده در خصوص ماهیت و چگونگی نیاز، محققان تعاریف گوناگونی از واژه نیازسنجی به دست داده‌اند که در زیر برخی از مهم ترین آن ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

بورتون و میلر (۱۹۷۷) نیازسنجی عبارت است از فرایندی نظام دار برای تعیین اهداف، شناسایی فاصله بین وضع موجود و هدف ها و نهایتاًً تعیین اولویت هایی برای عمل.

هولت (۱۹۹۹) می‌گوید: نیازسنجی عبارت است از تعیین آن چه که باید آموزش داده شود.

سارز (۱۹۹۱)، نیازسنجی عبارت از فرایند جمع‌ آوری و تحلیل اطلاعات است که منجر به شناسایی نیازهای افراد، گروه ها، مؤسسات، جامعه محلی و جامعه به طور کلی می شود.

۲-۲-۴ نیاز آموزشی