تفاوت شیوه زندگی، ریشه ی تفاوت های فردی و اجتماعی و مبین شخصیت افراد است(ترابی،۱۳۴۱ :۱۳) و در او چنان تاثیر می‌گذارد که از او به عنوان حیوان با فرهنگ یاد می شود(روح الامینی،۱۳۷۷ : ۷). از این رو، همه انسان ها دارای فرهنگی هستند که شاکله رفتارهای آن ها را می‌سازد(کوئن،۱۳۷۲: ۵۹)؛ چرا که همه انسان ها زندگی را بر پایه مبانی فکری و ارزشی گزینش می‌کنند و برای بقا و دوام آن تلاش کرده و به راحتی تن به تغییرات آن نمی دهند و حتی به مقابله با افکار و ارزش های بیگانه بر می خیزند.

هویت جوامع بشری نیز بر پایه فرهنگ شکل می‌گیرد و دوام آن نیز مرهون نظام ارزشی حاکم بر جامعه است. به همین دلیل تفاوت‌های جوامع به تفاوت ارزش های حاکم در آن ها برمی گردد و رهبران و دولتمردان برای صیانت از آن تلاش می‌کنند. به تعبیر مقام معظم رهبری؛چون باغبان به حراست و مواظبت آن ها پرداخته و به وقت، آن هارا هرس، آفت زدایی،آبیاری و کوددهی می‌کند و الا در گرداب طوفان‌های برخاسته از تمایلات دیگران، ریشه کن شده و چهره از رخسار طبیعی خود و جامعه بر می اندازند(سخنرانی در جمع اعضای شورای انقلاب فرهنگی،۱۳۸۲)؛چرا که” فرهنگ یک ملت را می شود با عوامل تاثیر گذار به تدریج عوض کرد.یک ملت از لحاظ فرهنگی عزیز را تبدیل کرد به یک ملت تو سری خور و ضعیف .متقابلا یک ملت تنبل را می شود تبدیل کرد به یک ملت زرنگ.”(بابائی،۱۳۸۷).

۲-۲۵- عناصر فرهنگ و مؤلفه‌ های آن

فرهنگ،سازمانی نظام دار و سیستمی پویا است(لسلی^[۵۳]،۱۳۷۹،ص۵)که در آن،مفهوم نظام و سیستم،وجود اجزا،عناصر و روابط متقابل را به ذهن متبادر می‌سازد.عنصر فرهنگی،کوچک‌ترین واحدیک فرهنگ است که از یک جزء یا بخشی که به عناصر و بخش‌های دیگر تقسیم پذیر نیست،تشکیل می شود.برخی عناصر فرهنگی ،مادی است و بیش از یک شیء ساده نیست،مثل انگشتر ،عصا…..و برخی دیگر مادی نیست،بلکه الگوی رفتاری است،مانند دست دادن،سلام کردن،نماز گزاردن و……. (کوئن^[۵۴]،۱۳۷۲: ۷۹ )

“لسلی ا. وایت “^[۵۵]هر ساختار فرهنگی را متشکل از چهار عنصر صناعتی(تکنولوژی)،اجتماعی(آداب و رسوم،نهادها،و قواعد و الگوهای رفتار افراد با یکدیگر)،عقیدتی(باور داشتها)و نگرشی (احساسات یا طرز فکرهایی برای ابراز وجود)می‌داند و اظهار می‌دارد که تکنولوژی ،شالوده اساسی نظام فرهنگی را تشکیل می‌دهد و تغییر و تحول در آن موجب تغییر و تحول در سایر بخش‌ها می شود.(وایت^[۵۶]،۱۳۷۹: ۵ )

علامه محمد تقی جعفری ،فرهنگ را دارای دو عنصر ثابت و متغیر می‌داند،عنصر متغیر،مستند به نیاز های متغیر بشری در بستر زمان است که متناسب با شرایط مختلف متفاوت می‌گردد و عناصر ثابت فرهنگی،مستند به نیازهای فطری و ذاتی بشری است که گذشت زمان تاثیری در ماهیت آن ها نمی گذارد و مانند عنصر کمال،عنصر احترام عنصر اشتیاق به داشتن حیات شایسته و تصحیح و تنظیم ارتباط چهار گانه انسان با خویشتن،خدا،جهان هستی و همنوع(جعفری،۱۳۷۳: ۳۳ )

۲-۲۵-۱- هنجارها

رفتارهایی هستند که جامعه انتظار دارد مردم به آن ها پایبند باشند و در قالب عرف آداب سنت‌ها،قواعد و قوانین از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند.ضمانت اجرا و استمرار این آداب و قواعد،همان شیوه های سنتی پاداش و تنبیه برای کنش‌های هنجار و رفتارهای نابهنجار است.عمده ترین انواع هنجارها عبارتند از :سنت‌های عامه،آداب معاشرت،اخلاقیات و قوانین.(ر.ک.به:کوئن^[۵۷]،۱۳۷۲: ۶۱ )

۲-۲۵-۲- نمادها

نماد،یک نشانه ارتباطی است که نوعی آگاهی را با ساده ترین و سریع ترین شکل منتقل می‌کند.در علوم مختلف مانند ریاضیات،رایانه و نیز در اطلاع رسانی از نماد استفاده می‌کنند.به کمک نمادهای راهنمایی و رانندگی امر رانندگی سامان یافته و تسهیل می شود.نماد ممنوعیت کشیدن سیگار در جاهای مختلف به چشم می‌خورد و به عنوان یک عامل بازدارنده رفتاری به کار می رود(بابائی،۱۳۸۷).

۲-۲۵-۳- علوم وفنون

پدیده” تکنولوژی” یا دانش فنی،یکی از عناصر پر قدرت فرهنگ به شمار می رود.بی تردید،نقش علم و تکنولوژی در تمام زمینه‌های زندگی انسان تعیین کننده است.عنصر تکنولوژی می‌تواند به عنوان یک عامل بیگانه ساز،فرهنگ‌های غیر پویا را دستخوش بحران و استحاله کند،اتفاقی که در کشورهای جهان سوم در شرف وقوع است(همان منبع).

۲-۲۵-۴- نقش ها

نقش‌ها چگونگی ارتباطات فردی و اجتماعی را نشان می‌دهند.شرایط اجتماعی و نقش های اجتماعی باعث ایجاد رفتارهای خاص می شود.نقش‌ها همان الگوهای رفتاری قابل انتظاری هستند که برای مشاغل و موقعیت‌ها ی اجتماعی وجود دارند،برای مثال،رفتاری که انسان از یک استاد دانشگاه در برخوردهای اجتماعی انتظار دارد ،متفاوت از یک راننده تاکسی،‌دست‌فروش،یا مشاور املاک است(بابائی،۱۳۸۷).

۲-۲۵-۵- بینش

بینش از سه مؤلفه‌ عقاید،ارزش‌ها و آگاهی ها تشکیل می شود (کاظمی،۱۳۷۴: ۲).ایدئولوژی متکی به ایمان و ایقان،در فراسوی شناخت عقلی،علمی و تجربی قرار دارد و به همین لحاظ،بسیاری از الگوهای رفتاری و بینشی افراد را در جامعه شکل می‌دهد.عقیده و ایمان به ما می‌گوید چگونه نسبت به مسائل و امور دنیوی و اخروی نگاه و قضاوت کنیم،از قدرت حاکم تبعیت کنیم،نسبت به همنوعان خود رفتار کنیم و در یک کلام ،معیارهای خوب و بد و اخلاقی را برای ما ترسیم می‌کند.گاهی اوقات ایدئولوژی ها منجر به نوعی جزمی گرایی،عدم تساهل و به اصطلاح ،بنیادگرایی می شود و این زمانی است که فرهنگ جامعه،پویایی خود را از دست داده و به حالت رکود و جمود در آمده و آغوش خود را به محیط بسته باشد(بابائی،۱۳۸۷).ایدئولوژی ها ممکن است منشاء دینی یا غیر دینی داشته باشند،ولی به هر حال تاثیر آن ها در کنش و بینش جامعه،قطعی و مسلم است ایدئولوژی هم باعث اتحاد ووفاق می شود و هم می‌تواند تفرقه انگیز باشد(همان منبع).به عبارت دیگر،ایدئولوژی،در صورتی که هماهنگ با سنت‌ها و فرهنگ یک ملت باشد،می‌تواند در تحکیم وضع موجود کمک کند،ولی اگر جز این باشد،ممکن است به تبعیض،جدایی و تنش در جامعه دامن بزند. وقتی فرهنگ جامعه را از منظر ایدئولوژی تحلیل می‌کنیم، به آسانی می‌توانیم به منشاءبسیاری از نارسایی ها پی ببریم(بابائی،۱۳۸۷).

۲-۲۵-۶- ارزش ها

احساس ترس و اضطراب تا حد زیادی شبیه یکدیگرند. می‌توان بین آن‌ ها ‌بر اساس زمانی که پدیدار می‌شوند تمایز قایل شد. ترس در موقعیت‌های محدود، نظیر سوار بر قایق بودن، در میان گردباد بودن، روی می‌دهد. هرکسی می‌تواند با دور شدن از موقعیت، از ترس اجتناب ورزد. اضطراب حالت پایداری است که فرد به آسانی نمی‌تواند از آن اجتناب کند. برای مثال، فردی ممکن است اضطراب درباره‌ آینده یا اضطراب ‌در مورد واکنش متقابل با دیگر افراد و یا «اضطراب شناور» داشته باشد که با هیچ محرک مشخصی در ارتباط نباشد (کالات^[۱۹]، ۱۳۸۹).

ترس در خدمت کارکرد مفیدی است و ما را از خطر دور می‌کند. اضطراب خفیف ممکن است هشیاری و توجه انسان را افزایش دهد. اما فراتر از آن حد معین، نه فقط مفید نیست، بلکه در فعالیت طبیعی نیز اختلال ایجاد می‌کند.

بی‌شک یافتن تعریفی جامع و مانع برای اضطراب بسیار دشوار است. در واقع، مشکل اساسی توافق بر سر تعریف است که در رشته‌های مختلف به دشواری صورت می‌گیرد (کنگ^[۲۰] و همکاران،۲۰۱۱).

پاره ای از مولفان اضطراب را مانند هوش، سازه ای استنباطی می‌دانند که بر اساس گزارش‌های فاعلی، رفتار‌های اجتنابی و علائم فیزیولوژیکی سنجیده می‌شود، در حالی که هنوز درباره شیوه های سنجش نشانه های اضطرابی و چگونگی بروز آن ها در افراد متفاوت اتفاق نظر وجود دارد (ریچ^[۲۱] و هافمن^[۲۲]، ۲۰۰۴).

در چهارچوب رفتاری نگری تجربی، اضطراب به منزله یک کشاننده ثانوی است که پاسخی اجتنابی را در بر می‌گیرد. مثلا واکنش گریز در حضور یک محرک غیر شرطی محرز، اضطراب قلمداد می‌شود و دفع ادرار و یا حمله به دستگاه های آزمایش و جز آن در شمار آن ها قرار می‌گیرند (کیم^[۲۳] و همکاران،۲۰۱۰) .

اضطراب به منزله حالت هیجانی توام با هشیاری مستقیم نسبت به بی معنایی یا نقص و نابسامانی جهانی است که در آن زندگی می‌کنیم. نگرانی پیشاپیش نسبت به خطرها یا بدبختی‌های آینده، توام با احساس بی لذتی یا نشانه های بدنی تنش. منبع خطر پیش‌بینی شده می‌تواند درونی یا بیرونی باشد (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳).

۲-۱-۲٫ اختلالات اضطرابی در کودکان

اضطراب در کودکان مانند اختلال هراس در بزرگسالان، معمولا با علائم جسمی و حملات وحشت‌زدگی ‌آغاز می‌گردد که متعاقبا پاسخ دلبستگی کودک را برمی‌انگیزد و منجر به رفتارهای اجتنابی می‌گردد. برای مثال در کودکانی که سطح اضطراب بالایی را تجربه می‌کنند، بسیار شایع است که ترجیح می‌دهند به جای رفتن به مدرسه در منزل بمانند؛ معمولا ‌به این دلیل که در محیط مدرسه وحشت‌زدگی را تجربه می‌کنند (ذولفقاری و همکاران،۱۳۸۷).

کودکی که دچار اضطراب است، هیچ گونه تمایلی به جدایی از محیط خانواده و والدین ندارد و با احساسی از ترس غیرمعمول، از هر موقعیتی که ممکن است باعث دور شدن و جدایی او از والدینش شود، اجتناب می‌ورزد (بیدل^[۲۴]، ترنر^[۲۵]، یانگ^[۲۶]، آمرمن^[۲۷]، سالی و کراسبی، ۲۰۰۷). این کودکان از رفتن به مکان‌هایی که مستلزم حضور مستقلانه است، مانند مدرسه، کلاس ورزش و بازی با همسلان در محیط خارج از خانواده احساس خجالت و عصبانیت می‌کنند. نگران این هستند که مبادا والدینشان را از دست بدهند و داثما از اینکه والدینشان آن‌ ها را تنها بگذارند و به بیماری مبتلا شوند، مضطرب می‌شوند (ایزن و همکاران،۲۰۰۷).

اختلالات اضطرابی جزو اختلالات روان پزشکی رایج در دوران کودکی است. معمولاً، در اواسط کودکی، هنگامی که جدایی از والدین برای رفتن به محیط هایی مانند مدرسه اهمیت بیشتری می‌یابد، اضطراب کودکان بیشتر نمایان می‌شود، اما در کودکان بزرگتر و نوجوانان هم دیده می‌شود. کودکان و نوجوانان مبتلا به اضطراب، در خطر ‌آسیب‌های تحصیلی و سوء رفتار توسط همسالان هستند (بیدل، ترنر، یانگ، آمرمن، سالی و کراسبی، ۲۰۰۷) . همچنین معمولاً ابتلای به اختلالات اضطرابی به دوره ای درازمدت از ناتوانی می‌ انجامد و مبتلایان ‌به این اختلال از آسیب های چشم‌گیری در کارهای روزانه زندگی و تحصیلی، روابط اجتماعی و شغلی رنج می‌برند (ویتچن^[۲۸]، فوچ^[۲۹]، سونتاگ^[۳۰]، مولز^[۳۱] و لیبوویتز^[۳۲]، ۲۰۰۰).

اضطراب در دوره کودکی گاهی به قدری شدید است که موجب بروز حالت هایی نظیر سرخ شدن چهره، لکنت زبان، تعریق، دل درد، افزایش ضربان قلب، لرزش یا حمله وحشت زدگی کامل در موقعیت های برانگیزنده استرس می شود. کودکان مبتلا به اضطراب همواره عقیده دارند که خطرهای مبهم و ناشناخته‌ای آن‌ ها را تهدید می‌کند و این اضطرابی که ریشه نسبتا نامعلوم دارد، در تمام جنبه‌های روانی و جسمانی آن‌ ها نمود می‌یابد. حتی این دیدگاه که دیگران ممکن است به آن‌ ها آسیب بزنند نیز موجب اضطراب بیشتر در این کودکان می شود. کودکان مبتلا به اضطراب در یک دور باطل، منتظر بروز مشکل ناراحتی در موقعیت های مشخص هستند، انتظاری که با نزدیک شدن به موقعیت مضطرب کننده، اضطراب بیشتری در آن ها بر می انگیزد و این تنها به افزایش دلشوره و تشدید بیشتر نشانه های جسمانی آن ها در موقعیت می‌شود. این نشانه ها تاییدی می‌شوند برای این موضوع که موقعیت های مختلفی که برای کودک اضطراب را به همراه آورده اند، درمانده کننده است، لذا کودک هیچ وقت نمی‌تواند این موقعیت ها را بدون اجتناب تجربه کند و از عدم آسیب‌رسانی آن آگاه شود (بیدل و همکاران، ۲۰۰۷).

اضطراب در کودکی، بسته به گستره موقعیت هایی که شخص از آن‌ ها می‌ترسد و دوری می‌کند، به عنوان اضطراب فراگیر یا خاص تشخیص گذاری می شود. برای مثال، کودکی که صرفا ‌در مورد رفتن به مدرسه مضطرب است، اما ‌در مورد دیگر موقعیت‌های ارتباطی و اجتماعی مضطرب نیست، دچار اضطراب خاص تشخیص داده خواهد شد. نوع فراگیر با سن شروع پایین، همایندی بیشتری با اختلال های دیگر مانند افسردگی و سوء مصرف الکل، تاثیرات منفی تر بر فعالیت‌های تحصیلی و شغلی شخص مرتبط است (ویتچن و همکاران، ۲۰۰۰) و از طرفی اگر مداخلات درمانی صورت نگیرد، این اختلال به دوره طولانی از ناتوانی منجر شده و فرد مبتلا مشکلات زیادی را در حوزه کارکرد شخصی و اجتماعی خود متحمل می‌شود (ریچ^[۳۳] و هافمن^[۳۴]، ۲۰۰۴).

بخشی از مطالعاتی که در رابطه با اضطراب کودکان و نوجوانان انجام شده‌است، نشان داده‌اند که تجربه اضطراب در طول تحصیل، مشکلاتی را برای کودکان و نوجوانان ایجاد می‌کند که علاوه بر ناراحتی‌های شخصی، ممکن است بر عملکرد تحصیلی، شغلی و روزانه آن‌ ها، تاثیرات منفی داشته باشد (بیدل و همکاران،۲۰۰۷). اختلالات اضطرابی علاوه بر میزان شیوع بالایی که در دوره کودکی دارد، به طور قابل ملاحظه‌ای در شکل‌گیری طبیعی مهارت‌های سازگاری مداخله کرده و منجر به اختلال در مکانیسم‌های مقابله‌ای می‌شود (کسلر^[۳۵]،برگلوند^[۳۶]، دملر^[۳۷]، جین^[۳۸]، مریکانگز^[۳۹] و والترز^[۴۰]، ۲۰۰۵). از سوی دیگر، تحقیقات طولی مختلف حاکی از این است که اختلالات اضطرابی در کودکی و نوجوانی، پیشایند اختلال افسردگی و اختلال اضطراب فراگیر می‌باشد و در صورت عدم درمان و مزمن شدن این اختلال، افت شدید سازگاری فرد، پیش‌بینی می‌شود (روا و آنتونی، ۲۰۰۵).

۲-۱-۳٫ شیوع اختلالات اضطرابی در کودکان

تریسمن ( ۱۹۶۴ ) از افراد خواست که پیام ارائه شده به یک گوش را تعقیب کنند ( با صدای بلند تکرارکنند) ودرهمان حال پیام مشابه دوم را که به گوش دیگر ارائه می شود نادیده بگیرند ( اسپرلینگ ، ۱۹۶۰).

_____________________________________

۱٫Isenk 2.Keen 3. Audio Memory

۶۹

حافظه نهانی دیداری

حافظه نهانی دیداری اطلاعات مربوط به شکل دیداری ورنگ را ذخیره می‌کند.

کاتب درونی : که با اطلاعات فضایی و حرکتی سروکار دارد . آن اطلاعات را درحافظه نهانی دیداری ، مرور می‌کند وآن را ازاین حافظه به عامل اجرایی مرکزی منتقل کند.این کاتب در طراحی واجرای حرکات بدن و دست و پا دخیل می‌باشد(بدلی ، ۲۰۰۱ ). تمایز خزانه کوتاه مدت وبلند مدت همانند تمیزی است که ویلیام جیمز (۱۹۸۰ ) بین حافظه اولیه و حافظه ثانویه پیشنهاد نموده است .

حافظه کوتاه مدت :

• • یک ظرفیت و توانایی بسیار محدود آن ( تنها حدود هفت رقم را میتوان بیاد آورد) .

• شکنندگی انباشت چون به طور معمول هر نوع حواسپرتی موجب فراموشی می شود.

با توجه به مقیاس های فراخنای و پدیده تاخر در یادآوری آزاد ، ظرفیت و توانایی حافظه کوتاه مدت سنجیده می شود . فراخنای عدد ، یک شاخص فراخنایی است که در آن ازمودنی ها مجموعه ای از ارقام تصادفی را به ترتیب صحیح ، پس از شنیدن همه ارقام تکرار می‌کنند، فراخنای حافظه فوری معمولا” ۲ +۷ واحد است ، چه این واحدها عدد باشند چه حرف باشند و چه کلمه ( میلر ۱۹۶۰ ).

میلر ادعا کرد که در حدود ۷ قطعه بهم پیوسته اطلاعات می‌توانند در حافظه کوتاه مدت نگه داشته می شود. برای مثال IBM برای کسانی که بانام شرکت آشنا هستند یک قطعه است اما برای کسانی که چنین آشنایی ندارند سه قطعه بحساب می‌آید ( سیمون ، ۱۹۷۴ ) .

__________________________________

۱٫Visual Memory

۲٫ Audio Memory

۳٫Short Term Memory

۷۰

حافظه بلند مدت۱

مدت زمان این حافظه از چند دقیقه تا چند دهه قبل بوده وظرفیت آن بسیار زیاد است. اطلاعات به صورت رمز گذاری معنایی ویا به وسیله تداعی ذخیره می‌شوند . فراموشی ممکن است به دلیل از دست رفتن اطلاعات ویا شکست در بازیابی باشد. زبان وحوادث شخص ممکن است توسط مکانیسم های متفاوتی ذخیره شوند ( تالوینگ ، ۱۹۷۳ ). در نشانگان های یاد پریشی ذخیره سازی در حافظه درازمدت ونیز بازیابی از آن دچار اختلال شده است . اطلاعات به صورت سازمان یافته و گاهی نیز تحریف شده ذخیره می‌شوند . توصیف مراحل حافظه عمدتاً” مربوط به حافظه بلند مدت بوده و از نظر پدیده شناسی به پنج مقوله زیر تقسیم می شود :

• • ثبت : ظرفیت اضافه کردن اطلاعات یا مطالب جدید به انباره حافظه که یا توسط فرا گرد یادگیری که در آن مطالب به طور مکرر ارائه می‌شوند ویا به وسیله ثبت دریکبار ارائه ، صورت می‌گیرد.

• • نگهداشت توانایی ذخیره کردن دانش که میتوان بعدا” آن را به هوشیاری بازگرداند.

• • بازیابی : ظرفیت آوردن مطالب ذخیره شده از حافظه . فقدان این فعالیت ، وجود یک ضایعه عضوی را نشان می‌دهد .

• • بازخوانی : بازگشت اطلاعات ذخیره شده و بخاطر سپرده شده به هوشیاری در این لحظه معین

• • بازشناسی : احساس آشنایی که با بازگشت مطالب ذخیره شده به هوشیاری را نشان می‌دهد.

• حافظه معنایی ۱، ذخیره اطلاعات به شکل خالص آن بدون تصریح زمانی یا مکانی بوده (روان آسیب شناسی نوشته کارل یاسپرس ) ولی حافظه اپیزوئیک (رویدادی) به حوادث تجربه شده شخصی اشاره دارد ( من امروز ماهی دودی خوردم ) ( بدلی ، ۱۹۹۰ ).

__________________________________

۱٫Long term memory 2. Semantic Memory

۷۱

• حافظه رویدادی۱

تالوینگ بین دونوع حافظه رویدادی و معنایی تفکیک قایل بوده است .طبق نظر تالوینگ ، حافظه رویدادی به اندوزش و بازیابی رویدادهای خاص یا رویدادهایی که در زمان ‌و مکان خاصی رخ داده است مربوط می شود مثلا” اینکه امروز صبح شما به هنگام صبحانه چه چیزی خوردید، ‌یک‌نوع حافطه رویدادی است برعکس حافظه معنایی شامل ذخیره دانش ما ‌از دنیای پیرامون است (تالوینگ،۱۹۷۲ ).

• اثر تاخر دریادآوری

اثر تاخر در یادآوری آزاد ( یاد آوری مواد ‌و مطالب باهر ترتیب ونظمی ) ‌به این یافته اشاره دارد که چند ماده پایانی یک فهرست معمولا” به مراتب ‌بهتر از مواد میانی فهرست ، به نحو فوری و بی واسطه یاد آوری می شود . شمارش وارونه به مدت تنها ده ثانیه بین ارائه آخر فهرست وشروع یادآوری عمدتاً” بر اثر تاخر تاثیر می‌گذارد ( کلانزر و کوینتر، ۱۹۶۶).

دویا سه واژه که مستعد اثر تاخر هستند ممکن است در آخر فهرست در انباره کوتاه مدت وجود داشته باشد ، بدین ترتیب ، این واژه ها ممکن است به ویژه آسیب پذیر باشند. با این همه دریافت زمانی که آزمودنی ها بمدت ۱۲ ثانیه پس از ارائه همه مواد فهرست اقدام به شمارش وارونه کردند بازهم اثر تاخر دریادآوری آزاد وجود داشت ( بیجورک و ویتن ، ۱۹۷۴ ).

مطابق دیدگاه اتکینسون وشیفرین (۱۹۸۶ ) شمرش وارونه می بایست اثر تاخر را حذف کند. یافته های مذکوررا میتوان با تمثیل تماشای یک ردیف تیر تلفن تبین نمود. تیرهای نزدیکتر متمایز تر از تیرهای دورتر هستند ، درست همان گونه که واژه های تازه تر فهرست ، بیشتر از واژه های قدیمی تر قابل تفکیک هستند( گلنبرگ ۳ ، ۱۹۸۷ ) . (میلنر ، ۱۹۷۲ ).میزان فراموشی در حافظه کوتاه مدت را به صورت تجربی اندازه گیری کرد ونشان دادکه فعالیت یادآوری۷ پس از ۳۰ ثانیه روبه زوال می رود .

___________________________

۱٫Eposodic Memory 2. Talving

۷۲

پیشینه تجربی پژوهش :

در این مطالعه گلچینی از تحقیقات انجام گرفته در خصوص کشف EEG تا درمان نوروفیدبک برای ADHD جمع‌ آوری شده. تاریخچه بیوفیدبک ( شامل نور فیدبک ) ‌بر اساس علوم فناوری ، الکترونیک رفتارگرایی ، فیزیولوژی و نورولوژی بنیان گذاری شده است . نوآوری ها ، آزمایشها و پژوهش ها از ذهن افراد ی نشئت می‌گیرد که علوم فعلی را به چالش می کشند . کنش های اجرایی ، اصطلاحی است که فرایندهای شناختی متعددی را که در خدمت رفتارها و اعمال هدفمند هستند را در بر می‌گیرد . در اواخر ۱۹۵۰ دانشمندان نظریه کنترل خودآگاه بر سیستم عصبی خودکار را رد کردند وبا این حال در عرض یک دهه انسان ها یاد گرفتند سیگنال‌های الکتریکی را در قشر مغز و عضلات خود تنظیم کنند.. بسیاری از افراد تحقیقات علمی ریچارد کیتون ۱ را به عنوان اولین واقعه کلیدی بیو فیدبک مورد ملاحظه فرار می‌دهند. او در سال ۱۸۷۵ کشف کرد که نوسانات الکتریکی مغز ،فعالیت های ذهنی ( روانی ) را به دنبال دارد. آزمایش‌های او شامل قرار دادن الکترودها برروی مغز باز حیوانات بود. او همچنین برخی فعالیت های الکتریکی را از پوست سر حیوانات در حالت بسته ضبط نمود( کریسول ۲ ، ۱۹۹۵ ) .

اما طبق ماده ۱۹ ق.آ.د.ک تحقیقات مقدماتی مجموعه اقداماتی است که برای کشف جرم و حفظ آثار و ادله وقوع آن و تعقیب متهم از بدو پیگرد قانونی تا تسلیم به مرجع قضایی صورت می‌گیرد

در این ارتباط دکتر آشوری إذعان می‌دارد : نقش دادستانی در لایحه آ.د ک باید احیا شود ،وظیفه دادستان در تحقیقات مقدماتی حذف شود چرا که در نظام قضایی دادستان طرف دعوی است و نمی تواند خود تحقیقات را بر عهده بگیرد .ایشان همچنین اظهار می دارند در دنیای امروز دادرسی منصفانه ایجاب می‌کند ،دادستان اجازه جلب یا بازداشت متهم را نداشته باشد چرا که دنیای امروز به خوبی می‌داند کسی که اتهام را وارد می‌کند نمی تواند حق بازداشت داشته باشد

به گفته ایشان در نظام قضایی روز حق جلب و بازداشت متهم به قاضی سپرده شده است.(اله بداشتی،همایش)

در قانون جدید آیین دادرسی کیفری مصوب ۹۲ مشاهده می شود علاوه بر افزایش اختیارات دادستان ،به یک مورد سلب اختیار بارز دادستان در مرحله صدور قرارهای تأمین می پردازد . در قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب بازپرس درصورت صدور قرار بازداشت متهم جهت عملی کردن آن نیاز به موافقت دادستان داشت .

درقانون کیفری مصوب ۹۲ قانون‌گذار اختیار مطلق دادستان را حذف کرده و مطابق ماده ۲۴۰ همین قانون که مقرر می‌دارد :« قرار بازداشت متهم باید فوری نزد دادستان ارسال شود .

دادستان مکلّف است حداکثر ظرف بیست و چهار ساعت نظر خود را به طور کتبی به بازپرس اعلام کند . هرگاه دادستان با قرار بازداشت متهم موافق نباشد ، حل اختلاف با دادگاه صالح است …»

بدین ترتیب از یک سو اختیاردادستان سلب شده و از طرف دیگر امید بازپرس جهت تأیید قرار بازداشت تقویت شده با این اوصاف بعضی ‌از قرار های بازداشت های صادر شده ، درسه مرحله توسط بازپرس ،دادستان و دادگاه ها بررسی می‌شوند که این می‌تواند از اعمال سلیقه ای افراد در این مرحله و همچنین جلوگیری از صدور بازداشت های غیر ضروری جلو گیری به عمل آورد. )حمزه فر،۱۳۹۲،ص۲(

۲-۳-۲ ویژگی تحقیقات مقدماتی

تحقیقات مقدماتی کلیه جرایم دردادسرا صورت می پذیرد به جز جرایم مذکور درتبصره ۳ماده ۳ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب مصوب سال ۱۳۸۱ که این تبصره مقرر می‌دارد:

پرونده هایی که موضوع آن جرایم مشمول حد زنا و لواط است همچنین جرایمی که مجازات قانونی آن ها فقط تا سه ماه حبس و یا جزای نقدی تا یک میلیارد ریال می‌باشد و جرایم اطفال مستقیماً در دادگاه های مربوط مطرح می شود مگر آنکه به تشخیص دادستان تحقیقات راجع به سایر جهات ضرورت داشته باشد

–ویژگی عمده و اصلی تحقیقات مقدماتی به قرار زیر است:

۲-۳-۲- ۱ کتبی بودن تحقیقات مقدماتی:

در حال حاضر کتبی بودن تحقیقات در جهت جلوگیری از امحای ادله و تسریع تحقیقات مقدماتی و حسن جریان امور کیفری و نه اضرار به حقوق متهم صورت می پذیرد بدین ترتیب ، کلیه اقدامات اعم از قضایی یا اداری قاضی تحقیق دادسرا باید صورت جلسه ‌و اوراق مربوطه منعکس و ضمیمۀ پرونده شود. (آشوری ،۱۳۸۶،ص ۲۵)

ماده ۱۳۱ قانون آیین دادرسی کیفری ۷۸درمورد تحقیق از متهم می‌گوید پاسخ سؤالات همان طور که بیان می شود باید بدون تفسیر و یا تحریف نوشته شود، متهمین باسواد می‌توانند شخصاً پاسخ سوالات را بنویسند.

ماده ۱۵۷ از قانون مذکور مقرر می‌دارد پس از اینکه ابراز شهادت و یا اخطار اطلاعات به اتمام رسید، متن آن قرائت و به امضای شاهد یا مطلع می‌رسد

۲-۳-۲-۲ علنی بودن تحقیقات مقدماتی

مطابق ماده ۲۰۶ از قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۹۲ تحقیق و باز جویی ازشهود و مطّلعان قبل از رسیدگی در دادگاه غیر علنی است

منظور از علنی نبودن تحقیقات این است که غیر اصحاب دعوی کیفری شهود ، کارشناسان و در مجموع افرادی که قاضی تحقیق حضور آنان را برای انجام دادن یا تکمیل تحقیقات لازم می‌داند سایر افراد از جمله مطبوعات و رسانه های گروهی حق حضور در جلسات بازپرسی را ندارند (آشوری ،۱۳۸۶،ص ۲۶ ).

علت غیر علنی بودن این مرحله نیز این است که هم مرجع تحقیقات را از فشار افکار عمومی ‌و هیجان ناشی از ارتکاب جرم در جامعه رهانیده ،استقلال اورا تأمین نماید و هم متهم را از انگ شهرت به اتهامی که هنوز دلایل توجه آن به او مورد بازرسی کامل قرار نگرفته مصون دارد .(خالقی ،۱۳۸۳،ص۴۰)ذکر این نکته ضروری می‌باشد که منظور از غیر علنی بودن تحقیقات مقدماتی این است که غیر از متهم ،شاکی وکلای آن ها ،کارشناس مطلع و اشخاصی که مقام تحقیق حضور آن ها را لازم می‌داند دیگران حق حضور ندارند.

۲-۳-۲-۳ سریع بودن تحقیقات مقدماتی

طبق ماده ۶۱ از قانون آ.د.ک مصوب۷۸تحقیقات مقدماتی باید سریع انجام شود و تعطیلات مانع از انجام تحقیقات نمی شود قاضی مکلف است اقدامات فوری را بدون فوت وقت برای جلو گیری از امحای آثار جرم و فرار متهم به عمل آورد تأخیر در تحقیقات مقدماتی ممکن است موجب شود که آثار و علائم جرم از بین برود یا متهم فرار کند و یا مخفی گردد .(خالقی ،۱۳۸۶،ص۷۸)همچنین اصل سرعت در انجام تحقیقات مقدماتی از پشتوانه قانونی بهره مند است نمونه آن مواد ۴۲و۶۱ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری می باشدضرورت جمع‌ آوری دلایل و مدارک جرم در کوتاه ترین زمان زمینه ساز تحقق اصل سرعت در تحقیقات می‌باشد و رویه قضایی درجهت سرعت بخشیدن به امر تحیق دست به ابتکاراتی زده که نمونه آن طراحی و تدوین فرم هایی است که در روند تحقیقات از آن ها استفاده می شود.

۲-۳-۲- ۴ غیر تدافعی بودن تحقیقات مقدماتی

لازمه غیر علنی بودن تحقیقات و باز جویی انفرادی از متهمین و شهود تحقیق و مطّلعین و شکایت آن است که تحقیقات مقدماتی تدافعی نباشد ،منظور از غیر تدافعی بودن تحقیقات مقدماتی این است که در آن مباحثه حضوری شاکی و متهم یا وکلای آنان به نحوی که در جریان دادرسی در دادگاه می گذرد وجود ندارد .( همان ،ص ۷۸)

۲-۳-۳ جهات قانونی شروع به تحقیقات:

منظور از جهات قانونی شروع به تحقیقات مواردی است که در آن مرجع تحقیق مجاز به دخالت و انجام اقدامات تحقیقی و اظهار نظر قضایی است. همان طور که قضات دادگاه ها در امور کیفری اصولاً ‌با مراجعه مستقیم شاکی اقدام به رسیدگی نمی کنند وهر شکایت ابتدائاً در دادسرا مورد تحقیق قرار گرفته و سپس قرار مجرمیت ‌در مورد متهم صادر می‌گردد تا پرونده او به دادگاه ارسال گردد ، در دادسرا نیز نیز قاضی تحقیق هم اصولاً نمی تواند به هر شکایتی که به او تقدیم می شود رسیدگی کند بلکه تنها در موارد مقرر قانونی مجاز به شروع به تحقیقات است

در این مورد ماده ۸۹ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۹۲ مقرر می‌دارد :

« لا اشکال فی وجوب متابعه القطع و الاخذ به ما داما موجودا » یعنی به حکم عقل قطعی هیچگونه تردیدی روا نیست در وجوب متابعه قطع از آن ما دامی قطع و علم یقینی موجود و حاصل است و در ادامه می فرماید دلیل بر اینکه متابعت قطع و علم یقینی واجب شده است،آن است که علم و قطع فی نفسه کاشف از واقع است و واقع را صد در صد نشان می‌دهد وپس از مشاهده واقع کما هو علیه دیگر حالت منتظره ای در کار نیست که مثلا آیا بیانی از سوی شارع مبنی بر وجوب متابعت می‌رسد یا خیر بلکه اساسا این امر قابل جعل به جعل مولویه و تاسیسه نیست .

۱-۲-۱-۳ مقایسه علم و ظن در نظام حجیت:

و اینکه نباید تصور شود همان گونه حجیت ظن مجعوله است، مقصود این است که طریقیت ظن مجعول به جعل شارع است نه اینکه ذاتی ظن باشد زیرا در باب ظن احتمال خلاف واقع وجود دارد لذا کاشفیت او ازواقع تمام نیست و عقل ما را ملزم به متابعت نمی کند بلکه نیاز به متمم و مکمل دارد و آن این است که شارع بفرماید: نزله منزله العلم یعنی فلان گمان خاص را نازل منزله علم بده و تعبدابه او به چشم علم بنگر یعنی همان گونه که اگر عالم بودی و واقع را صد در صد می دیدی و متابعت می کردی همچنین اگر گمان هم پیدا کردی متابعت کن، و آثار علم را بر آن بار کن.

این مقایسه متاسفانه بر اثر بی توجهی و عدم کفایت از طرف بعضی ‌در مورد ظن به علم راه یافته و این ها تصور نموده اند که باب علم و قطع هم همانند باب ظن است و لذا این سوال را پیش کشیده اند که آیا مراد از حجیت القطع والعلم ذاتیه یعنی طریقیت قطع و علم ذاتی اوست که در باب علم و قطع این دو جهت به یک جهت بر می‌گردند و آنکه اصل است و طبق قاعده می‌باشد این است که در باب قطع و علم همان طریقیت فطع الی الواقع یعنی طریقیت ذاتیه و وقتی که علم آمد و واقع را صد درصد نشان داد دیگر نیازی به بیان جدید و جعل علی حده ای نیست بلکه به حکم عقل متابعت از قطع واجب است و این حکم از احکام عقلائیه ای است که تطابقت علیها آرای العقلاء(.المطفر، محمدرضا،اصول فقه،ص۲۹۶)

منطقیون بحثی دارند که حقایق و واقعیات خارجیه بر دو قسم اند:۱- مادیات ۲- مجردات و لذا می‌گویند علم از حقایق مجرده نوریه محضه است و سراسر ذات علم انکشاف و ظهور و روشنایی است و هیچگونه ابهام و تاریکی در آن راه ندارد، بر خلاف و هم و شک و ظن ( بنا بر این – العلم النور لذاته و منور لغیره ) همان‌ طور که در محسوسات و امور مادیه نور شمس ظاهر است بنفسه و مظهر است لغیره من الاشیاء منتهی اختلاف است در اینکه آیا علم « عین انکشاف واقع » است و طریقیت و کاشفیت ذاتی باب ایساغوچی ( که عبارت است از مالیس خارجا عن الشیء) یعنی چیزی که داخل در ذات و ماهیت یک شی و مقدم آن است مثل فصول و اجناس ( قریبه و بعیده ) و یا اینکه « علم ذاتی است که انکشاف برای او ثابت است و لازمه ذاتی علم است.» از قبیل ذاتی باب برهان ( یعنی چیزها و لوازمی که خارج از ذات و ذاتیات هستند ولی ذهن ما آن ها را از خود ذات انتزاع می‌کند ).

بدون هیچ ضم ضمیمه ای به آن ذات نظیر امکان نسبت به ماهیات ممکنه که لوازم ذات آن ها‌ است بقول حکیم سبزواری :

در منظومه :

فمثل الامکان هو الذاتی لا الذاتی الایساغوجی بل ثانی

«یعنی اینکه طریقیت و کاشفیت از نفس ذات قطع و علم منتزع است، بلاضم ضمیمه الیه». به عقیده مرحوم آیت الله مظفر(ره) علم عین انکشاف واقع و انکشاف نیزعین علم است مثل انسان که عین حیوان ناطق است و بالعکس ولی عقیده صاحب الکفایه(ره) غیر ازاین است و می فرماید انکشاف لازمه ذاتی علم است نه عین العلم .

نکته دیگر اینکه اگر فردی در زمینه ای قطع و یقین حاصل کرد قطع و یقین او حجت و نیازمند پشتوانه ای و جعل حجیت نیست چرا که برای قطع و علم یقینی هم جعل طریقیت به جعل تالیفی محال است تکوینا و تشریعا، و هم سلب طریقیت از قطع به سلب تالیفی محال است و لافرق که این قطع و علم از راه آیات و روایات حاصل شود یا از طرق مقدمات عقلیه و یا از طرق معتبره و غیره … آن ها و اینکه طریقیت ذاتی و لاینفک از قطع و علم یقینی است و وقتی که علم یقینی آمد به حکم عقل واجب الاتباع می‌باشد(المطفر، محمدرضا،اصول فقه،ص۲۹۹)

۱: تفصیلات سایر بزرگان

البته بعضی از بزرگان تفصیلاتی در این زمینه دارند مثل گروهی از اخباریین از قبیل محدث استرآبادی و محدث جزایری در عدم حجیت قطع حاصله از اخبار و روایات و اسباب شرعیه و مرحوم کاشف الغطا قطع قطاع را بی اعتبار می‌داند و تفصیلات دیگری بین مثلا قطع به احکام باشد یا موضوعات که چون ربطی به بحث ما به تمامه ندارد از ورود به آن خودداری می نمائیم. (المطفر، محمدرضا،اصول فقه،ص۲۹۷)

۱ – مراد از علم در ما نحن فیه

و حال بپردازیم به جمع‌ آوری مطالب، و دامنه بحث را جمع کنیم.

حال می پرسیم این علمی که ما به جستجوی آن هستیم علم حاصله در مقام داوری و دادرس باید باشد نه علم حاصل از طرق دیگر مثلا برای مقام افتاء و مرجعیت اگر چه کار فقیه و مرجعیت فتوا و مسند و شان او اجل است و چه بسا مفتی در عین حال قاضی هم باشد و هم مرجع قضا و دادرسی نیز باشد مرجع افتاء هم جهت بحث ما این نیست و این را ما هم قبول داریم ولی ما می گوییم بله علم و قطعی که احتمال خلاف آن داده نشود و مطابق واقع باشد و پشتوانه شرعی و قاطعی داشته باشد برای مقام افتاء بلا اشکال حجت آن هم در صورت خلاف واقع بودن به ‌عنوان معذر رافع مواخذه و تعقیب در دیار اخری است.

ولی حساسیت و ظرافت منصب قضاء و کار قضائی و آن هم حقوق الناس و نوامیس و آبرو وشرف و حیثیت طرفین در گرو نتیجه دادرسی است و کوچک‌ترین ظنی در صدور حکمی شاید بحران ساز و غیر قابل جبران باشد و خلاصه مسئله قضاء حساسیت فوق العاده ای حتی نسبت به مسئله افتاء دارد و لذا جز علم آن هم مقرون به یقین جازم و صد در صد و حسی و نه حدسی در این مقام قابل توجیه و اقامه نخواهد بود.

و بله چنین علمی حجیت دارد و قابل استناد است و می توان به توسط آن بر طرفین دعوا احتجاج کرد و به اثبات ماجرا پرداخت و به حل و فصل مرافعات پرداخت.

و علمی که عین انکشاف واقع و حقیقت باشد و واقع را احراز و منجز کند به طوری که هیچگونه ابهام و اجمالی در آن راه نداشته باشد معتبر و قایل استناد است و حجیت دارد. اما علمی که کاشفیت و محرزیت او ظن است نمی توان در مقام داوری بدان استناد کرد.