فالکنر (۱۹۹۸) و دیگران عنوان می‌کنند که گردشگری ورزشی (یعنی گردشگری که در آن ورزش انگیزه ثانوی است) بسیار گسترده است. برای نمونه فعالیتی همانند راه رفتن فعالیت تفریحی است و نبایستی به عنوان گردشگری ورزشی طبقه بندی شود. در لغت نامه جامعه شناسی ، تورکیلدسن بیان می‌کند که تفریح (هر فعالیتی است که هنگام فراغت انجام می‌گیرد )، چه به صورت انفرادی و چه به صورت دسته جمعی لذت بخش است ، جاذبه های خاص خود را دارد و به خاطر پاداش انجام نمی شود. همچنین فالکنر و دیگران عنوان می‌کنند که تعدادی اجزای کلیدی وجود دارند که گردشگری ورزشی را شکل می‌دهند . آن ها عنوان می‌کنند که گردشگری ورزشی با رویداد مرتبط است و هر تفریحی باید رویداد را به عنوان کانون و مرکز در بر گیرد.

تعاریف آن ها اجزای زیر را شامل می شود:

گردشگری ورزشی وابسته به رویداد است.

تمرکز گردشگری ورزشی بر ورزش های رقابتی است.

انگیزه شرکت در گردشگری ورزشی عمدی است.

شرکت کنندگان در گردشگری ورزشی می‌توانند حاضران ، مسئولان یا رقابت کنندگان باشند.

پیامدهای ویژه ای از گردشگری ورزشی حاصل می شود که بر ۱- افراد ۲- جامعه ۳- ایالت یا ملت تاثیر می‌گذارد.

درتحقیقات جدیدی که به وسیله ی گتز^[۲۱](۲۰۰۳) انجام شده است این مفهوم با این نظریه تقویت می شود.(گردشگری ورزشی رویداد در سطح بین‌المللی به عنوان بازاری مهم و بسیار مطلوب مطرح است). گتز عنوان می‌کند که نیروهایی همچون رسانه ها ، حامیان مالی توسعه شهری ، توسعه تسهیلات و محبوبیت عمومی ورزش به طور کلی وجود دارد. برای بسیاری از مسئولان ملی و استانی گردشگری رویداد یکی از مهمترین عوامل طرح های راهبردی خود آن ها به شمار می‌آید. در سند راهبردی ملی گردشگری ورزشی استرالیا نیز نکته جالب این است که مثال هایی که از گردشگری ورزشی آورده شده است که همگی رویداد هستند مانند المپیک .

در تعریف این بخش نیز بسیاری از سازمان ها مرتبط با رویداد هستند . همان گونه که گتز عنوان می‌کند: «رویداد ها مهمترین بخش گردشگری ورزشی هستند و شاید به لحاظ تعداد گردشگران و تاثیر اقتصادی مهمترین باشند.

۲-۹- اشکال مختلف گردشگری

با توجه به اهداف مورد نظر در سیاحت ، اشکال متنوعی از گردشگری(به صورت شخصی یا گروهی) به وجود می‌آیند ، که به طور مختصر به شرح هر یک می پردازیم.

گردشگری تفریحی: این نوع گردشگری شامل افراد یا گروه هایی است که جهت استفاده از تعطیلات ، تفریح ، استراحت ، استفاده از آب و هوای گرم تر یا خنک تر از محل اقامت خود به مسافرت می‌روند.(قره نژاد،۱۳۷۴).

گردشگری فرهنگی-آموزشی : این گردشگری برای آشنایی با مواریث فرهنگی و هنری ، آداب و رسوم ، بناها و آثار تاریخی ، با اهداف آموزشی ، تحقیقاتی و پژوهشی صورت می‌گیرد. (قره نژاد،۱۳۷۴).

گردشگری ورزشی: سیر و سیاحت هایی که جهت شرکت در مسابقات ورزشی و یا تماشای مسابقات ورزشی انجام می‌گیرد،جز توریسم ورزشی است. (قره نژاد،۱۳۷۴).

گردشگری مذهبی: این نوع گردشگری از رایج ترین اشکال گردشگری در سر تا سر جهان است جاذبه های مذهبی، زیارتگاه ، هر ساله تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود جلب می‌کند.(رضوانی،۱۳۸۲).

گردشگری اجتماعی: در این نوع از توریسم ، عمدتاًً هدف های اجتماعی ، جامعه شناسی و امثال آن مورد نظر است. دیدار دوستان ، آشنایان و خویشاوندان نیز از این نوع است. (رضوانی،۱۳۸۲).

گردشگری سیاسی: مسافرت به منظور شرکت در اجلاس و مجامع بین‌المللی ، کنگره و سمینارهای سیاسی ، جشن های ملی و مذهبی مراسم ویژه سیالی مانند تدفین رهبران و شخصیت های سیاسی، پیروزی رهبران حزب و به حکومت رسیدن آن ها و نظایر آن. (قره نژاد،۱۳۷۴).

گردشگری فضایی: گونه جدیدی در صنعت گردشگری است که فعلا توسط آژانس فضایی روسیه و با اعزام داوطلبان به ایستگاه بین‌المللی فضایی آغاز شده است.

گردشگری الکترونیک: به زبان ساده، اگر به جای استفاده از روش معمولی سفر و پیمودن مسافت‌های جغرافیایی، از اینترنت و فناوری اطلاعات و ابزار‌های الکترونیک، مانند سی‌دی، تلفن همراه، نقشه، تصاویر سه بعدی، عکس و فیلم و شبیه‌سازی‌های کامپیوتری و … در سفرهای خود استفاده کنیم، ‌به این نوع مسافرت، مسافرت الکترونیکی یا گردشگری الکترونیکی می‌گوییم. ‌به این ترتیب، می‌توانیم تمام فعالیت‌های گردشگری ، همچون انتخاب منطقه مورد نظر و سرویس‌های ارائه شده در سفر (برنامه‌ریزی و مدیریت سفر)، بازدید از موزه‌ها، بناهای قدیمی، آثار باستانی و مناظر زیبای مناطق گوناگون را بدون طی نمودن جاده‌ها و صرف کمترین هزینه، انجام دهیم.

گردشگری مجازی: عبارت است از ترکیبی از تصاویر، نماهای ۳ بعدی، نماهای پانوراما( ۳۶۰درجه) ویدئو، صوت و … که یک فضای حقیقی را مدل سازی کرده و به کاربر امکان می‌دهد که در این فضا به صورت مجازی به گشت و گذار بپردازد و ازمحیط مجازی اطلاعات مورد نظر خود را کسب کنند.

گردشگری نوستالژیک: به افرادی که مدتی در یک مکان بوده اند و بعد از چندین سال برای بازدید از آن محل برمی گردند گویند .مثلاً مسافرتی که یک نفر در زمان پیری به محل تحصیل خود یا محل زندگی کودکی خود یا محل سربازی خود می‌کند.

گردشگری اقتصادی: سیر و سیاحت هایی که در ارتباط با فعالیت های شغلی و کاری انجام می‌گیرد. (رضوانی،۱۳۸۲).

گردشگری درمانی:در این شکل از گردشگری، افراد عمدتاًً با اهداف پزشکی به محل دیگری سفر می‌کنند. در این سفرها معمولاً افراد دیگری شخص بیمار را همراهی می‌کنند که آن ها هم جزو گردشگران درمانی محسوب می‌شوند. در این سفرها شخص بیمار برای معالجه، گذران دوران نقاهت، تغییر آب و هوا به توصیه دکتر و یا … و همچنین استفاده از آبهای معدنی شفابخش به سفر می رود. شهرهایی که دارای بیمارستان های مجهز، دکترهای متخصص و یا آبهای معدنی هستند از جمله مقاصد اصلی این گردشگران هستند (خاکساری، علی، ۱۳۷۸).

توریسم چشم انداز(بازدید یک روزه): سیر و سفرهایی است که در طول یک روز برای مکان های باستانی و نقاط تاریخی از طرف مؤسسات توریستی برگزار می شود. (قره نژاد،۱۳۷۴).

گردشگری روستایی :کنفرانس جهانی گردشگری، گردشگری روستایی را شامل انواع گردشگری با برخورداری از تسهیلات و خدمات رفاهی در نواحی روستایی می‌داند، که امکان بهره‌مندی از منابع طبیعی و جاذبه‌های طبیعت را همراه با شرکت درزندگی روستایی و کار در مزرعه و کشاورزی، فراهم می‌آورد.

گردشگری ورزشی ماجراجویانه:در این شکل از گردشگری افراد در سفر دست به کارهایی می‌زنند که مخاطره آمیز است و می خواهند در این زمینه تجربه هایی به دست آورند. برخی از افراد که به سفر می‌روند می خواهند از راه های جدید یا غیرعادی مهارت ها و توانایی‌های جسمی خود را بیازمایند و به همین منظور به کوهنوردی، قایقرانی یا صخره نوردی می پردازند. به طور کلی سفرهای مخاطره آمیز یا حادثه جویانه بالای کوه ها، روی رودخانه ها، جنگل ها و این گونه پدیده‌های طبیعی انجام می‌شوند (وای گی، چاک ،۱۳۷۸).

(هودسون۲۰۰۳^[۲۲]) دو دسته گردشگری ورزشی ماجراجویانه ذکر می‌کند: گردشگری ماجراجویانه سخت و آسان بخش . سخت که گاهی اوقات شدید ترین حد نامیده می شود، جویندگان خطر را جذب می‌کنند و شامل فعالیت های فوق العاده جسمانی است که همراه با خطر برای زندگی و اعضای بدن می‌باشد.مانند صخره نوردی،اسکی،قایق رانی آبهای خروشان ، بخش آسان آن شامل کشف یخچال های طبیعی، دامنه نوردی و… می‌باشد.

۲-۱۷- ارزش دفتری هر سهم (BV)

ارزش دفتری سهام معادل خالص دارایی­ های شرکت ‌می‌باشد. خالص دارایی­ های شرکت تفاوت بین دارایی­ ها و بدهی­های شرکت ‌می‌باشد. ارزش دفتری هر سهم بیانگر آن است که به ازای هر سهم ، آورده سهام‌داران بر مبنای مبالغ دفتری چه­قدر ‌می‌باشد. به عبارت دیگر ، ارزش دفتری هر سهم بیانگر سرمایه به­کار رفته در شرکت بر مبنای مبالغ دفتری ‌می‌باشد. ارزش دفتری هر سهم به صورت زیر محاسبه می­ شود:

با توجه به اینکه امکان دارد شرکت­ها در حقوق صاحبان سهام خود دارای زبان انباشته باشند ، نسبت فوق می ­تواند مقادیر منفی نیز بپذیرد. که در نمونه ­های تحقیق با توجه به مدل استفاده شده ، این شرکت‌ها انتخاب نشده­اند. لازم به ذکر است که نحوه محاسبه متغیرهای ارزش دفتری در ایران با کشورهای غربی متفاوت است. دلیل آن نیز امکان صدور اوراق مالی غیر از سهام عادی نظیر اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام عادی ، سهام ممتاز قابل تبدیل به سهام عادی ، حق تقدم خرید ، اختیار خرید سهام و … ‌می‌باشد که درهنگام محاسبه متغیرهای فوق باید مدنظر قرار گیرد. ولی در ایران با توجه به عدم امکان صدور سهام ممتاز و اوراق بهادار قابل تبدیل توسط شرکت­های پذیرفته شده در بورس ، شرایط آن ها با آنچه در غرب وجود دارد متفاوت است و نحوه محاسبه این متغیر آسان­تر است(پورحیدری و شهبازی،۱۳۸۷،ص۴۱).

۲-۱۸- نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار (BE/ME)

نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام به عنوان یکی­دیگر از متغیرهای مستقل مورد بررسی بدین­صورت محاسبه شده است: در ابتدا ارزش دفتری سهام عادی شرکت با بهره گرفتن از آخرین اطلاعات ترازنامه تعیین می­ شود. سپس ارزش بازار سهام به وسیله ضرب کردن آخرین قیمت بازار سهام عادی در تعداد سهام منتشره مشخص می­ شود. به منظور همگن کردن این متغیرها ، ارزش دفتری و ارزش بازار کل شرکت محاسبه شده است. آنگاه ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام بر ارزش بازار آن تقسیم می­ شود.

۲-۱۹- بازده سهام شرکت (Rit)

بازده سهام هر شرکت از طریق فرمول زیر به دست آمده است:

R_it = نرخ بازده سهم شرکت در دوره t ؛

P_it-1 = قیمت سهم شرکت در اول دوره ؛

P_it = قیمت سهم شرکت در پایان دوره ؛ و

α = درصد افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی

β = درصد افزایش سرمایه از محل اندوخته

c = مبلغ اسمی پرداختی بابت افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات(پورحیدری و شهبازی، ۱۳۸۷،ص۴۲).

۲-۲۰- اندازه شرکت

یکی از عوامل ساختاری و درونی شرکت­ها که بر بازده و سودآوری آن ها تأثیر دارد اندازه شرکت ‌می‌باشد. اندازه شرکت و تأثیر آن بر بازده و سودآوری توسط بسیاری از محققین موردتوجه قرار گرفته است. در اینکه شرکت­های بزرگ­تر یا کوچک­تر دارای سودآوری بیشتری هستند بین محققین اختلاف آرا وجود دارد. برخی از محققین شرکت­های بزرگ­تر را به دلایل زیر دارای سودآوری بیشتری می­دانند:

نخستین اینکه، شرکت­های بزرگ دارای تنوع فعالیت بیشتری هستند که این تنوع فعالیت به سودآوری بیشتر آن ها کمک می­ کند. دوم اینکه شرکت­های بزرگ به دلیل اعتباری که در بازارهای جهانی سرمایه دارند وجوه موردنیاز خود را با بهره کمتری تأمین ‌می‌کنند. سوم اینکه از دلایلی که شرکت­های دارای ارزش بازار کوچک­تر بازده بیشتری به دست می ­آورند این است که آن­ها نرخ تنزیل بالاتری نسبت به شرکت­های بزرگ­تر دارند به عبارتی آن­ها پرریسک­تر هستند. اندازه مقدار کاری را که شرکت انجام می­دهد تعیین می­ کند(تقی­پوریان و رجب­زاده،۱۳۹۳،ص۲).

اندازه شرکت می ­تواند نشان­دهنده کارایی اطلاعاتی باشد معمولاً شرکت­های بزرگ­تر توجه بیشتری از تحلیل­گران و سرمایه ­گذاران می­باشند به همین جهت اطلاعات حسابداری فرایند کاراتری در شرکت­های بزرگتر دارند.

۲-۲۱- شاخص محاسبه اندازه شرکت

متغیر اندازه شرکت با لگاریتم شاخص موردنظر محقق ‌بر اساس اندازه مرتب شده و از همه شرکت­ها میانه گرفته می­ شود. عدد یک به شرکت­هایی داده می­ شود که اندازه کمتر از میانه دارند و کوچک هستند. عدد صفر نیز به شرکت­های بزرگ دارای اندازه بزرگ­تر از میانه داده می­ شود. که این شاخص ­ها عبارتند از :

– ارزش دارایی­ ها

۲- میزان فروش

۳- ارزش بازار سهام

۴- تعداد سهام

۵- تعداد پرسنل

(جدول ۲-۱) مزایا و معایب شاخص محاسبه اندازه شرکت

شاخص محاسبه

مزایا و معایب

میزان دارایی­ ها

مزایا: درجه عینیت ، مستند بودن و سهولت دسترسی به اطلاعات

معایب: لحاظ کردن ارزش دفتر دارایی­ ها که مربوط به سال­های گذشته ‌می‌باشد و درجه مربوط بودن کمتر.

تعداد پرسنل

مزایا : سهولت اندازه ­گیری

معایب: اختلاف بین مهارت ، تخصص و کارایی کارکنان سازمان­ها و وجود کارکنان پاره­وقت و غیرمستقیم در سازمان­ها

میزان فروش

مزایا: درجه مربوط بودن و عینیت بالا

معایب: نوسانات شدید در فروش سالیانه شرکت­ها

ارزش بازار شرکت

معایب: در کشورهای فاقد بازار کارای سرمایه ، ممکن است ارزش سهام حاکی از ارزش واقعی آن نباشد.

(تقی­پوریان و رجب­زاده،۱۳۹۳،ص۴).

۲-۲۲- پیشینه تحقیق

۲-۲۲-۱- پیشینه تحقیق­ خارجی:

یکی دیگر از شیوه های تخصیص منابع و اعطای تسهیلات در بانکداری بدون ربا، قراردادهای موسوم به قراردادهای مبادله ای هستند.

الف) فروش اقساطی

منظور از فروش اقساطی عبارت است از واگذاری عین به بهای معلوم به غیربه ترتیبی که تمام یا قسمتی از بهای مذبور به اقساط مساوی یا غیر مساوی در سررسیدهای معینی دریافت گردد.

مطابق قانون، روش فروش اقساطی باید فقط برای تأمین منابع مالی مورد نیاز در امور تولیدی و خدماتی مورد استفاده قرار گیرد نه در امور بازرگانی و مصارف شخصی.

فروش اقساطی ابزاری کوتاه مدت جهت رفع نیازهای سرمایه در گردش واحدهای تولیدی از لحاظ مواد اولیه، لوازم یدکی و ابزار کار بوده و به صورت ابزاری میان و بلندمدت برای رفع نیازهای سرمایه ای واحدهای تولیدی و خدماتی از لحاظ وسایل تولید ، ماشین آلات و تأسیسات، و ابزاری بلندمدت جهت رفع نیازمتقاضیان در زمینه مسکن می‌باشد.(موسویان، فیروزآبادی ۱۰۱،۱۳۸۷)

ب) اجاره به شرط تملیک

اجاره به شرط تملیک عقد اجاره ای است که در آن شرط می شود مستأجر در پایان مدت اجاره در صورت عمل به شرایط مندرج درقرارداد عین مستأجره را مالک گردد.اجاره به شرط تملیک جزء عقود لازم و از تسهیلات میان و بلندمدت اعتباری است.(موسویان،فیروزآبادی، ۱۰۴ ،۱۳۸۳)

ج) سلف

در عملیات بانکی ، مقصود ازمعامله سلف پیش خرید محصولات تولیدی (صنعتی ، کشاورزی، معدنی) به قیمت معین است . تولیدکنندگانی که در جریان تولید کالا و فرآورده دچار کمبود سرمایه در گردش می‌شوند ، می‌توانند از طریق پیش فروش قسمتی از تولیدات خود به بانک ، نیاز مالی خودشان را برآورند.(موسویان، فیروزآبادی ،۱۰۸،۱۳۸۷)

د) جعاله

جعاله عبارت است از التزام شخص (جاعل) یا کارفرما به ادای مبلغ یا اجرت معین (جعل) در مقابل عملی معین طبق قرارداد اعم از اینکه طرف معین باشد یا نامعین. ‌بنابرین‏ دو گونه جعاله داریم : جعاله عام و خاص

اگر عامل شخص معینی باشد به آن جعاله خاص و اگرنامعین باشد به آن جعاله عام گویند. (هدایتی،۳۸۴،۱۳۸۱)

ه) خرید دین

خرید دین تسهیلاتی است که به موجب آن بانک سفته یا براتی را که ناشی از معامله نسیه تجاری است، خریداری می ‌کند در واقع اشخاص کالاهای مورد نیاز خود را خریداری می‌کنند و به جای پرداخت وجه نقد، سفته ای معادل قیمت خرید به سررسید معین به فروشندگان تحویل می‌دهند. فروشندگان کالا سفته را به بانک محل اعتبار خریدار برده تنزیل می‌کنند.

خرید دین از جمله تسهیلات کوتاه مدت جهت تأمین نیازهای مالی واحدهای تولیدی، بازرگانی و خدماتی می‌باشد و فقط آن دسته ‌از اسناد و اوراق بهادار که مفاد آن حاکی ‌از بدهی حقیقی ناشی از معاملات تجاری باشد می‌تواند موضوع معاملات قرارگیرد.(موسویان،فیروزآبادی،۱۳۸۳ ،۱۱۰)

و) ضمان

عقد ضمان عبارت است از اینکه شخصی مالی را که برذمه دیگری است به عهده بگیرد . متعهد را ضامن، طرف دیگر را مضمون له ، و شخص ثالث را مدیون اصلی گویند.

بانک ها می‌توانند در هر مورد که منع قانونی نداشته باشد نسبت به صدور ضمانت نامه اقدام نمایند. به طور کلی عقود مبادله ای دارای ویژگی های زیر هستند: (موسویان، فیروزآبادی،۹۸،۱۳۸۷)

۱٫ مقطعی بودن معاهده ها : معاهده های مبادله ای، پس از پایان قرارداد به پایان می‌رسند و دو طرف قرارداد، مسوولیتی دربرابر فعالیت های اقتصادی و معامله های همدیگر ندارند.

۲٫ رابطه بدهکار و بستانکار : پس از پایان معاهده های مبادله ای ، رابطه حقوقی متعاملین این رابطه به پایان می‌رسد .

۳٫ قابلیت برای نرخ های ثابت وازقبل تعیین شده: معاهده های مبادله ای ، قابلیت برنامه ریزی برای نرخ های سود ثابت و از قبل تعیین شده را دارند.

۴٫ تملیکی بودن قراردادها: یعنی در پایان قرارداد، عوضین به ملکیت طرفین درمی آید.

۵٫ عدم نیاز به کنترل و نظارت : لازمه منطقی ویژگی های پیشین این است که پس ازپایان قرارداد مالی ، به نظارت و کنترل از طرف متعاقدین بر فعالیت های اقتصادی همدیگر نیازی نباشد، چرا که نه تحولات اقتصادی کل جامعه و نه تدابیر مدیریتی بنگاه مربوط، تاثیری در مبالغ قرارداد ندارد.

۲-۹-۲-۴ سرمایه گذاری مستقیم

سرمایه گذاری مستقیم عبارت است از، تأمین تمام سرمایه لازم برای اجرای طرح های تولیدی (صنعتی، معدنی، کشاورزی و ساختمانی) بازرگانی و خدماتی که به صورت شرکت های سهامی راه اندازی می‌شوند و توسط یک یا چند بانک- بدون مشارکت اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگر- انجام می‌گیرد. سرمایه گذاری مستقیم در مواردی است که اشخاص حقیقی و حقوقی راغب به مشارکت بابانک نباشندوسرمایه گذاری مورد نظر با اولویت‌های برنامه توسعه اقتصادی تطبیق نماید. (موسویان، فیروزآبادی، ۹۸،۱۳۸۷)

شیوه سرمایه گذاری مستقیم می‌تواند در تأمین مالی طرح های مهم و زیربنایی کشور که دولت به جهت کسری بودجه توان تأمین مالی آن ها را ندارد شیوه مفید و مؤثری باشد و بدون تحمیل آثار تورمی به رشد و توسعه اقتصادی کمک کند. (موسویان،۱۳۸۰،۶۰)

۲-۹-۳ ارتباط بین توسعه ابزارهای مالی اسلامی و توسعه اقتصاد

کارکرداصلی نظام مالی، تجهیز منابع و وجوه پس اندازکنندگان و هدایت و تخصیص بهینه آن ها به فعالیت‌های اقتصادی سودآور و دارای ارزش افزوده بالا می‌باشد. بین نظام مالی هر کشور و نظام تولید آن ارتباط تنگاتنگی وجود داشته و کارکرد صحیح این دو نظام در رشد و توسعه اقتصادی نقش کلیدی خواهد داشت. از سوی دیگر نظام مالی صحیح از تشکیل نقدینگی سرگردان جلوگیری نموده و بین عرضه و تقاضای پول از یک طرف و عرضه و تقاضای کالا و خدمات در جامعه ایجاد تعادل می‌کند و ازاین طریق از بروز تورم شدید جلوگیری می‌کند.(رجایی، ۳۴۷،۱۳۸۵)

با مراجعه به سایت های تالار بورس کشورهای توسعه یافته ملاحظه می شود که این کشورها از کثرت ابزارهای مالی برخوردارند و به همین دلیل حجم مبادلات و سرعت گردش وجوه نقد بالایی دارند.‌بنابرین‏ تعداد زیادی از مردم به سمت داد و ستد و مبادله به کمک ابزارهای مالی سوق داده می‌شوند و با توسعه دادوستد،سطح اشتغال افزایش می‌یابد و به تبع آن فقر کاهش می‌یابد.

بازارها همواره روبه گسترش و پیچیده تر شدن هستند. نهادهای مالی به جهت حفظ بقا و کسب مزیت رقابتی لازم است که نوآوری داشته باشند. و با توجه به نیازهای روزافزون و متفاوت امروزه، باید نوآوری به خرج داد و شکل های جدیدی از ابزارهای مالی اسلامی را ارائه نمود اما ممنوعیت ربا و بهره باعث از دور خارج شدن بسیاری از ابزارهای مشتقه و ابزارهای مالی شده است،اما ابزارهای مالی اسلامی می‌تواند جایگزین مناسبی برای ابزارهای مالی غربی باشند.( عمید ۱۳۷۱)

۲-۹-۴ تبدیل به اوراق بهادار کردن داراییها

«هرگاه زن یا مرد زانی قبل از اقامه شهادت توبه نماید، حد از او ساقط می‌شود و اگر بعد از اقامه شهادت توبه کند حد ساقط نمی‌شود».^[۱۷۸]

مقایسه‌ای بین ماده های ۷۲ و ۸۱ قانون مجازات اسلامی صورت گرفته و چنین آورده است: «به موجب ماده ۷۲ اعمال عفو پس از اقرار و توبه در اختیار حاکم است؛ ولی در ماده ۸۱ سقوط حد پس از توبه و قبل از اقامه شهادت خارج از اختیار حاکم بوده، و الزامی است».^[۱۷۹]

بند چهارم- قوادی:

قوادی صیغه مبالغه از قود در لغت به معنای کسی است؛ که بسیار افسار چارپایان را می کشد، قوادی در لغت به معنای راهبری، قرمساقی، جاکشی، و دلالی محبّت است؛ اما در اصطلاح فقه، عمل شخصی است؛ که برای واقع ساختن مقاربت نا مشروع بین دو نفر اقدام می‌کند، چنین شخصی را قواد می‌گویند.^[۱۸۰]

همچنین آمده است: رابط واقع شدن در زنا را می‌گویند، اما در لواط را قواد نمی گویند و گو اینکه او هم مجرم است و محکوم به حکم قوادی می‌باشد.^[۱۸۱]

قوادی عبارت است از جمع و مرتبط کردن دو نفر یا بیشتر برای زنا یا لواط است.^[۱۸۲]

حد قوادی برای مرد هفتاد و پنج ضربه شلاق است و برای بار دوم علاوه بر هفتاد و پنج تازیانه به عنوان حد، به تبعید تا یک سال نیز محکوم می شود که مدت آن را قاضی مشخص می‌کند و برای زن فقط هفتاد و پنج ضربه شلاق است.^[۱۸۳] گرچه از توبه قواد در متون فقهی و قانونی ذکری به میان نیامده است، اما با عنایت به اینکه شارع مقدس ‌در مورد جرایمی همچون زنا، با مجازات‌های قتل، رجم و به دار آویختن، اجرای حد را منوط به عدم تحقق توبه در مرحله قبل از اثبات جرم کرده و ‌در مورد توبه بعد از اقرار نیز، قائل به اختیار قاضی در اقامه حد یا در خواست عفو مرتکب گردیده است؛ ‌بنابرین‏ ‌در مورد جرم قوادی که اهون از جرایم مذکور است، به طریق اولی توبه قبل از اثبات جرم باعث سقوط مجازات، و توبه بعد از اقرار نیز موجب اختیار قاضی در درخواست عفو یا اقامه حد می شود.

بند پنجم- قذف:

«قذف» معادل «رمی» یعنی نسبت دادن زنا، لواط و دیگر اعمال منافی عفت به دیگری است با بهره گرفتن از الفاظی که صراحت در این معانی دارد و گوینده نیز عالم به معانی آن الفاظ در نسبت های نارو است، اما از اثبات گفته خویش عاجز است.^[۱۸۴]

قذف عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر هر چند مرده باشد.^[۱۸۵]

در قرآن کریم ‌در مورد قذف و کیفر آمده است:

وَ الَّذینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ ثُمَّ لَمْ یَأْتُوا بِأَرْبَعَهِ شُهَداءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمانینَ جَلْدَهً وَ لا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهادَهً أَبَداً وَ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ.^[۱۸۶]

جرم قذف و احکام مربوط به آن را، ابتدا در مواد ۱۶۹ تا ۱۹۵ قانون حدود و قصاص، مصوب ۱۳۶۱ و سپس در مواد ۱۳۹ تا ۱۶۴ قانون مجازات اسلامی، مصوب ۱۳۷۰ و بعد در مواد ۲۴۵ تا ۲۶۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، بدون تغییر در نحوه گذشت و آثار مربوط به آن، پیش‌بینی شده، به موجب مواد مذبور، تعقیب مجرم با شکایت متضرر از جرم شروع شده و با گذشت او نیز، تعقیب، دادرسی، صدور حکم و اجرای حدّ متوقف می شود؛ بدین معنا که اگر متضرر از جرم در ضمن تعقیب گذشت کند تعقیب موقوف می شود؛ در صورتی که در حین دادرسی گذشت کند، دادرسی متوقف می شود، چنانچه در هنگام صدور حکم گذشت کند، حکم صادر نمی شود و بالاخره اگر هنگام اجرای مجازات گذشت کند، اجرا متوقف می شود.

خداوند در آیه مذکور برای قاذف دو گونه مجازات مقرر ‌کرده‌است: یکی هشتاد ضربه تازیانه و دیگری عدم قبول شهادت قاذف به جهت فاسق شدن او در اثر ارتکاب قذف،اما در ادامه این آیه،

آیه «إِلاَّ الَّذینَ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِکَ وَ أَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ».^[۱۸۷]

آمده است که مسئله توبه او در آن بیان شده و پذیرش شهادت قاذف تائب را به عنوان اثر توبه وی بعد از اصلاح عمل ذکر می کند. تحقق توبه قاذف، مستلزم دو عنصر زیر می‌باشد:

الف) قاذف باید سخن خویش را تکذیب کند. ‌بنابرین‏ چنانچه نسبتی که به دیگری داده دروغ باشد هیچ بحثی در تکذیبش نیست،

لکن تکذیب باید منطبق بر قذف باشد، یعنی اگر در اجتماعی به فردی نسبت ناروایی داده است باید در همان اجتماع از مقذوف رفع تهمت کرده و خود را تکذیب کند.

اما چنانچه در نسبتی که به دیگری داده صادق بوده، باز باید به نوعی آن را توجیه و تکذیب کند و این تکذیب در پیشگاه خداوند، دروغ نخواهد بود چرا که از راست فتنه انگیز بهتر است.

ب) ظهور اصلاح از سوی قاذف: شیعه، به محض ظهور اسلام، تحقق توبه قاذف را محرز می‌داند اما شافعی گذشت مدت زمان یکسان و نظارت بر قاذف در این مدت را جهت احراز توبه قاذف، لازم می‌داند.^[۱۸۸]

امام صادق (ع) ‌در مورد تفسیر آیات چهارم و پنجم سوره ی نور می فرماید:

«هر گاه قاذف توبه کند و عادل شود، پذیرش شهادت وی جایز است».^[۱۸۹]

قریب به اتفاق فقهای امامیه حد قذف را حق الناس می دانند و بر همین اساس اختیار عفو یا اجرای مجازات را منوط به تصمیم صاحبان حق ( قذف شده ها یا وارثان ایشان ) می دانند.^[۱۹۰]

شیخ طوسی می نویسد: «و لیس للإمام أن یعفو عن القاذف على حال، بل ذلک إلى المقذوف على ما بیّنّاه، سواء کان أقرّ على نفسه أو قد قامت به علیه بیّنه، أو تاب القاذف أو لم یتب. فإنّ العفو فی جمیع هذه الأحوال إلى المقذوف»؛

«امام در هیچ حالی حق عفو از قاذف را ندارد؛ بلکه اختیار این امر با مقذوف است، طریق اثبات جرم اقرار مرتکب باشد یا بینه اقامه شده باشد، مجرم توبه کرده باشد یا توبه نکرده باشد. در همه حالات اختیار عفو با مقذوف است».^[۱۹۱]

از طرف دیگر صاحب حق در هر مرحله می‌تواند قاذف را مورد عفو قرار دهد و امام حق اعتراض ندارد؛ شهید ثانی می‌گوید: « و یجوز العفو من المستحق الواحد و المتعدد بعد الثبوت کما یجوز قبله و لا اعتراض للحاکم، لأنه حق آدمی تتوقف إقامته على مطالبته و یسقط بعفوه»؛

«عفو قاذف از سوی مقذوف بعد از اثبات جرم جایز است، همان‌ طور که قبل از آن نیز جایز است و امام حق اعتراض ندارد؛ زیرا حد قذف حق آدمی است و اجرای آن منوط به مطالبه است و با عفو ساقط می شود».^[۱۹۲]

‌بنابرین‏ توبه قاذف سبب سقوط حد نخواهد شد، چرا که در قذف جنبه حق الناسی بر حق الله غلبه دارد و سقوط مجازات قاذف تائب، در صورت گذشت مقذوف محقق می‌گردد.

بند ششم- سبّ النبی:

سبّ النبی، دشنام دادن وتوهین به ساحت مقدس حضرت رسول اکرم (ص) است. در روایات موجود و کلام فقها واژه «سبّ» به طور مطلق به کار رفته و بر معنای لغوی آن یعنی «هر گونه دشنام و ناسزا» حمل می‌گردد. شایان ذکر است که لفظ «نبی» در عنوان مذکور، پیامبران دیگر را هم در بر می‌گیرد چرا که آنان نیز همانند پیامبر اکرم (ص) از جانب خداوند مبعوث شده اند و از جهت وجوب و تقدیس تفاوتی میان آنان و پیامبر اسلام (ص) نیست و سبّ تمامی آنان مانند سبّ پیامبر (ص) موجب مجازات است.^[۱۹۳]

در ماده ۲۶۲ ق.م.ا. ذیل عنوان سبّ النبی آمده است:

ـ ساختار یک TPS، چه از بعد سخت‌افزاری و چه از نظر نرم‌افزاری، از مجموعه‌ای از اجزای به‌هم‌پیوسته، منسجم و یکپارچه‌ای‌ تشکیل می‌شود که به صورت شبکه‌ای پویا با روش تعامل آزاد و بی‌درنگ تنظیم شده است، به‌طوری که کوچک‌ترین تغییر در یکی از بخش‌ها، متغیرها و یا برنامه های سیستم، کل سیستم از تغییر متأثر شده، ‌بنابرین‏ نتیجه محاسبات و پردازش‌ها نیز تغییر پیدا می‌کند.

۲ـ۱ـ۱۴ـ۷٫ سیستم‌های اطلاعات اداری (OIS)^[60]

OIS و یا به تعبیر بسیاری از نویسندگان، سیستم‌های اتوماسیون اداری (OAS)،^[۶۱] مجموعه‌ای از یک‌سری ابزارها و امکانات سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، تجهیزات شبکه و چندرسانه‌ای و منابع اطلاعاتی مختلفی است که برای تسهیل کارهای اداری و پشتیبانی از عملیات و ارتباطات سازمانی با یکدیگر سازمان‌دهی و متشکل شده‌اند. با OISها می‌توان اطلاعات و اسناد اداری را تولید، نگهداری و مدیریت کرده و عملیات مرتبط با فعالیت‌ها و وظایف اداری و دبیرخانه‌ها را به صورت سیستماتیک و خودکار کرد. این سیستم‌ها می‌توانند به طور محسوسی بوروکراسی اداری را کاهش داده و به جای آن سیستم بدون کاغذ مبتنی بر کامپیوتر و شبکه ایجاد کرد تا سازمان‌ها بتوانند بدون کوچک‌ترین جابه‌جایی و استفاده از نیروی انسانی، ارتباطات درون‌سازمانی و برون‌سازمانی را محقق کنند. رایج‌ترین ابزارها و نرم‌افزارهایی که در OIS مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از: شبکه های محلی، اینترنت و تجهیزات مرتبط با آن ها، تجهیزات صوتی و ویدئویی، تجهیزات چندرسانه‌ای و مونتاژ، نرم‌افزارهای MS-Office، نرم‌افزارهای خاص اتوماسیون اداری، سرویس‌های مختلفی چون پست الکترونیکی، وب‌سایت‌ها، و ابزارهای ارتباطی مکمل چون فاکس و تلفن و غیره.

۲ـ۱ـ۱۴ـ۸٫ سیستم‌های مدیریت منابع انسانی (HRS)^[62]

این سیستم‌ها که به آن HRIS^[63] نیز می‌گویند، از دیگر سیستم‌های مهم اطلاعات کاربردی‌اند که از نظر ماهیت کاربرد از نوع سیستم‌های پشتیبان عملیات محسوب می‌شوند. هدف از HRSها، تهیه، پردازش، ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات مورد نیاز سازمان‌ها برای برنامه‌ریزی، جذب، استخدام، آموزش، ارزیابی عملکرد، بازنشستگی و کارهای رفاهی کارکنان سازمان‌هاست. ‌بنابرین‏ کلیه اطلاعات حیاتی و مورد نیاز سازمان‌ها در مدیریت منابع انسانی، اداره امور کارکنان، کارگزینی و اداره امور استخدامی به‌ وسیله این سیستم‌ها تهیه و تأمین می‌شود. HRSها به ابزارها و امکانات پیچیده‌ای نیاز ندارند؛ هر سازمانی می‌تواند نسبت به گستره و دامنه عملیات خود، با تهیه تعدادی کامپیوتر و طراحی بانک اطلاعاتی جامع، سیستم اطلاعات مدیریت منابع خود را به صورت مجزا و یا شبکه‌ای ایجاد کند. از سیستم‌های جانبی HRS می‌توان به سیستم طراحی مشاغل و برنامه‌ریزی نیروی انسانی، سیستم جذب و استخدام، سیستم آموزش، سیستم ارزشیابی، سیستم حقوق و دستمزد و سیستم بازنشستگی اشاره کرد.

۲ـ۱ـ۱۴ـ۹٫ سیستم‌های اطلاعات حسابداری (AIS)^[64]

سیستم‌های اطلاعات حسابداری از نخستین سیستم‌های اطلاعات کاربردی هستند که در دهه ۱۹۶۰ ابداع شدند. این سیستم‌ها که در ماهیت از نوع سیستم‌های پشتیبان عملیات هستند بیشتر مبتنی بر محاسبه و پردازش داده ها و به‌ویژه داده های حسابداری‌اند. AISها فقط سیستم‌های ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات نیستند، بلکه توان و پتانسیل بیشتر عملیات و محاسبات مالی و حسابداری چون محاسبه سود و زیان، مدیریت عملیات مالی، تجزیه و تحلیل و ارزیابی مسائل حسابداری، مدیریت بودجه، مدیریت داد و ستد و مبادله‌های مالی، تنظیم و تبادل اسناد مالی را دارند. مجموعه‌ای از سخت‌افزار و بعضی از نرم‌افزارهای کاربردی خاص، چون Excel و SPSS، در این‌گونه سیستم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند که بیشتر در سازمان‌های بزرگ و پراکنده، با ساختار شبکه‌ای، متشکل و سازمان‌دهی می‌شوند. گفتنی است که سیستم‌های اطلاعات حسابداری و سیستم‌های اطلاعات مالی (FIS)^[65] که اغلب در مراکز تجاری و بازرگانی‌ رایج‌اند، با هم مترادف‌ بوده و تفاوت عمده و مهمی ندارند. گاهی مطرح می‌شود که FIS به مدیریت و برنامه‌ریزی مالی به منظور افزایش سرمایه در سازمان‌ها و شرکت‌های تجاری اختصاص دارد، در حالی که AISها نیز، چنانچه به‌خوبی برنامه‌ریزی شوند، قادر به تحقق اهداف ذکرشده هستند. زیر‌سیستم‌های AIS شامل سیستم اعتبارات و بودجه، سیستم کنترل مالی، سیستم داد و ستد، سیستم حقوق و دستمزدها، سیستم سرمایه‌گذاری و سیستم‌ هزینه ها می‌باشد.

۲ـ۱ـ۱۴ـ۱۰٫ سیستم‌های اطلاعات تجاری (BIS)^[66]

هدف از این سیستم‌ها، تهیه و تأمین اطلاعاتی است که یک شرکت تجاری در زمینه اداره کارهای تجاری، کمک به انتخاب تولیدات و مشتریان، پیش‌بینی فروش، مدیریت کانال‌های توزیع، سیاست‌گذاری قیمت، تحلیل کارهای خرید و فروش، مدیریت محصول و مشتری، و برنامه‌ریزی بازاریابی نیاز دارد. سیستم‌ اطلاعات بازاریابی (MIS)^[67] و BIS از هم تفکیک‌ناپذیرند. هدف هر شرکتی فروش بیشتر با کمترین هزینه است، سیستم اطلاعات بازاریابی اطلاعات ارزشمندی را برای مدیران شرکت‌ها تهیه می‌کند تا بتوانند در عرصه رقابت‌های پیچیده، رقبا، بازارها، محصولات و مشتریان را به صورت جامع‌تری پژوهش کرده، با تحلیل‌های دقیق‌تری از آینده، نیازها و روند معاملات را پیش‌بینی کنند. از این‌رو کلیه سیاست‌ها و راهبردهای مهم در کارهای تجاری و بازاریابی با پشتیبانی و کمک این دو سیستم اطلاعات راهبردی تهیه و تدوین می‌شود. گفتنی است که با ابداع و توسعه سیستم‌های تجارت الکترونیکی، روش‌های تجارت و کسب و کار تغییر پیدا کرده، به گونه‌ای که امروزه حجم عظیمی از تبادلات و داد و ستدهای تجاری به کمک شبکه ها، اینترنت و وب‌سایت‌ها از راه دور و نزدیک و به صورت اتوماتیک و مجازی انجام می‌شود. ذکر این نکته نیز ضروری است که سیستم تجارت الکترونیکی هرگز جایگزین سیستم‌های اطلاعات تجاری و بازاریابی نمی‌شود، بلکه به عنوان مکمل این دو سیستم، تنها محیطی مجازی برای داد و ستدها و تبلیغات ایجاد می‌کند. در صورتی که دو سیستم اطلاعاتی ذکرشده اهداف و کاربردهای بسیار گسترده‌ای داشته و فقط محدود به پشتیبانی از کارهای خرید و فروش و تبلیغات نمی‌شوند. تعدادی از سیستم‌های جانبی BIS شامل سیستم سفارشات مشتری، سیستم فروش ـ تحویل، سیستم تدارکات و تأمین‌کنندگان، سیستم حسابداری که با یکی از زیرسیستم‌های AIS مرتبط می‌شود، سیستم انبارداری، سیستم‌ پژوهش‌ها و سیستم اطلاعات بازاریابی است.

۲ـ۱ـ۱۴ـ۱۱٫ سیستم‌های اطلاعات تولید (PIS)^[68]

PIS به سیستم اطلاعاتی کاربردی مبتنی بر کامپیوتر گفته می‌شود که بر پایه دو محور اساسی، یعنی فرایند چرخه تولید صنعتی و فرایند هدایت، مدیریت و کنترل تولید، طراحی می‌شود. ‌بنابرین‏ اطلاعات موجود و یا تولیدشده در PIS به صورت بانک‌های اطلاعاتی جامعی سازمان‌دهی می‌شوند که هر کدام از این بانک‌ها را می‌توان معادل سیستم جانبی و یا زیرسیستم تلقی کرد که در بطن هر یک، چندین خرده‌سیستم وجود دارد. در اینجا به چند نمونه از زیرسیستم‌های مهم PIS می‌پردازیم:

ـ سیستم تأمین مواد اولیه، شامل اطلاعات مرتبط با کلیه مواد مورد نیاز، قیمت، نوع، تعداد تأمین‌کنندگان آن ها؛

ـ سیستم مهندسی صنعتی، شامل طرح‌ها و برنامه های عملی در چرخه تولید؛