با توجه به تعداد اسناد هویتی و آسیب پذیری هایی که این اسناد دارند و تنوع در استفاده از این اسناد در موقعیت های مختلف باعث شده که تبهکاران و مجرمین حرفه ای از اسناد هویتی در ارتکاب جرائم گوناگون استفاده ابزاری بکنند و به روش های مختلف و گوناگونی دست به ارتکاب جرائم متفاوت با توسل به اسناد هویتی مجعول می‌زنندو نظر به افزایش بی رویه چین جرائمی‌موجب شده است که قانون‌گذار در جهت جلوگیری از ارتکاب چنین جرائمی‌پا فراتر از قانون مجازات اسلامی‌گذارده و در قوانین خاص و اسناد خاص مجازات های جداگانه ای برای جعل اسناد پیش‌بینی نماید . مثل قوانین مربوط به جعل شناسنامه یا گذرنامه یا اسناد ثبتی و نظامی‌و غیره.

۴-۱ : سوالات تحقیق

۱-۴-۱سوال اصلی تحقیق

جعل اسناد هویتی چه تاثیری بر جرم کلاهبرداری دارد؟

۲-۴-۱سوالات فرعی

۱) جعل کدام یک از اسناد هویتی ، بیشتر برای ارتکاب جرائم علیه اموال به کار می‌رود ؟

۲) اسناد هویتی مجعول، غالباً برای ارتکاب کدام جرم از جرائم علیه اموال مورد استفاده قرار می‌گیرند؟

۵-۱: اهداف تحقیق

مهمترین هدف این تحقیق شناسایی نقش و میزان و زمینه تاثیر اسناد هویتی مجعول در وقوع جرائم علیه اموال بالاخص جرم کلاهبرداری می‌باشد و برای رسیدن ‌به این هدف می‌بایست مشخص نمود که:

۱) راه کارهای علمی‌و عملی برای جلوگیری از گرایش ‌گروه‌های مجرم به جعل اسناد هویتی ارائه می‌گردد.

۲) راه کارهای مناسب برای جلوگیری از استفاده ‌گروه‌های مجرم از اسناد هویتی مجعول بیان می‌شود .

۶-۱:فرضیات تحقیق^[۱]

فرضیه عبارت است از حدس و گمان اندیشمندانه درباره ماهیت ، چگونگی و روابط بین پدیده‌ها‌، اشیاء و متغیرها که محقق را در تشخیص نزدیک ترین و محتمل ترین راه برای کشف مجهول کمک می‌کند و گمانی است موقتی که درست بودن یا نبودنش باید مورد آزمایش قرار گیرد و بر اساس معلومات کلی و شناخت های قبلی یا تجارب محقق پدید می‌آید و در قالب قضایای حدسی و خبری تدوین می‌گردد(حافظ نیا ، محمدرضا، ۱۳۸۱ ، ص ۱۰۹ و ۱۱۰) .

در تحقیقات توصیفی فرضیه‌ها، مبین وجود حالات، شرایط، صفات، ویژگی های اشیاء و اشخاص، موقعیت ها، پدیده ها و رخدادهایی هستند که نسبت وقوع رویداد و صفات ویژگی های اشیاء و پدیده ها را توضیح می‌دهد(هومن، حیدر علی، ۱۳۷۰، ص۴۳)

فرضیه های این پژوهش در قالب موارد ذیل ارائه می‌گردد:

۱-در وقوع جرائم علیه اموال شناسنامه بیشتر از سایر اسناد هویتی مورد جعل قرار می‌گیرد و رابطه معنادار بین این موضوع وجود دارد.

۲-جا‌به‌جایی عکس در اسناد هویتی متداول ترین شیوه جعل اسناد برای ارتکاب جرائم کلاهبرداری است، بین این موضوع رابطه معناداری وجود دارد.

۳- در مجموعه جرائم علیه اموال، اسناد هویتی مجعول بیشتر برای ارتکاب کلاهبرداری مورد استفاده قرار می‌گیرند که در شهرستان شهرکرد رابطه معناداری بین این موضوع وجود دارد.

۱-۷ تعریف مفاهیم و اصطلاحات

۱-۷-۱ جعل

در خصوص جعل تعاریف متعددی از اساتید مختلف نقل شده است که در زیر به برخی از مهمترین آن ها اشاره می‌کنیم:

آقای دکتر پاد: جعل و تزویر عبارت است از قلب متقلبانه حقیقت به ضرر دیگری در یک سند یا نوشته یا چیز دیگر به یکی از طرق مذکوردر قانون( ابراهیمی، پاد،۱۳۳۵، ص۶۱).

آقای دکتر علی آزمایش: ساختن هر چیز مثل سند به یکی از طرق پیش‌بینی شده در قانون بر خلاف حقیقت و به ضرر دیگری(آزمایش، علی،۱۳۷۵، ص۱۴).

آقای دکتر محمد سلیمان پور: جعل سند یا سند سازی عبارت است از ساختن نوشته به خلاف واقع با سو نیت به نحوی که قابل اضرار به غیر باشدخواه به صورت تقلبات مادی از قبیل تغییر و تبدیل و یا تقلید از کلمات و ارقام و امضا به نحو انحا مختلف به طوری که موجب نمایش خلاف واقع شود، خواه به تقلب معنوی و تزویر از قبیل تغییر ماهیت در موضوع نوشته در حین تنظیم و یا تصدیق به الزام و اقرا و ابرا اشخاص ذیمدحل بر خلاف و به نحو اغفال یا مسکوت گذاشتن بعض اظهارات و اعترافات و شرایط مؤثری که مورد قبول و توافق اشخاص ذیمدخل می‌باشد، در حین تنظیم سند و یا هر نحو دیگری امر غیر واقع را واقع وانمود کردن.( سلیمان پور، محمد،۱۳۴۱، ص۱۹).

تعریف قانونی جعل

جعل از نظر اصطلاح حقوقی دارای دو معنا می‌باشد که یکی معنای موسع و دیگری دارای معنای مضیق است که در معنای اول شامل تزویر در اسناد (جعل اسناد به معنای اخص) و شامل تمام قلب سازیها مانند سکه تقلبی و…..است و در معنای دوم موضوع آن کلمه جعل در اسناد و نوشتجات می‌باشد که از سه عنصر اصلی تغییر حقیقت یک نوشته امکان یا احتمال ضرر و قصد متقلبانه را شامل می‌گردد. در قانون تعریف خاصی برای جرم جعل بیان نشده است. در ماده ۵۲۳ مصادیق جعل و تزویر عبارت انداز ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمییا غیر رسمی، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تأخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگریا به کاربردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این ها به قصد تقلب ( مواد ۵۲۳ الی ۵۴۲ قانون مجازات اسلامی مصوب۱۳۷۵ فصل پنجم تعزیرات)

۱-۷-۲ سند

سند در فرهنگ لغت دهخدا، اینگونه معرفی شده است: ‌در آنچه بدان اعتماد کنند، نوشته ای که وام یا طلبی را معین نماید، سند نوشته ای است که وسیله اثبات یا مدارک مستند و نوشته ای که قابل استفاده می‌باشد.

در فرهنگ لغت عمید، سند عبارت است از آن چیزی که به آن اعتماد کنند و یا نوشته که وام یا طلب کسی را معنی سازد یا مطلبی را ثابت کند.( عمید، حسن، ۱۳۳۵، ص۱۲۳۵)

الف)سند با معنی موسع

در معنی موسع اسناد عبارت است ازاشیایی که با دست انسان ساخته شده و قابل فهم هستند که مستقل از وجودش اختصاص به اثبات اموری دارند که دارای اعتبار حقوقی است(سلیمان پور، محمد،ص۳۷).

ب)سند با معنای مضیق

در معنای مضیق، اسناد شامل اشیایی که وصف نوشته را دارند و به عبارت دیگرمدارک و دلایلی که در مراجع و محاکم قابلیت استناد داشته باشند.

ج)تعریف قانونی سند

ماده۱۲۸۴ قانون مدنی در مقام بیان تعریف سند مقررمی دارد: سند عبارت است از هر نوشته ای که در مقام دعوییا دفاع استناد باشد(ولیدی، محمد صالح،۱۳۶۶،ص۴۹).

۱-۷-۳ اسناد هویتی

مدارکی هستند که برای تعیین هویت افراد و شناسایی آن ها در جامعه به کار می‌روند و شامل شناسنامه و کارت ملی، گذرنامه، گواهینامه، پایان خدمت یا معافیت از خدمت، مدارک شناسایی صنفی، کارت شناسایی ادارات دولتی و غیره است.

۱-۷-۴ جعل اسناد^[۲]

جعل و تزویر عبارتند از ساختن نوشته و یا سند یا ساختن مهر و امضاء اشخاص رسمی‌و غیر رسمی‌، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تأخیر سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این ها به قصد تقلب^[۳].

۱-۷-۵ کلاهبرداری