۱۴

یولیز^[۲۱] (۲۰۰۵) معتقد است هوش سازمانی زمینه‌های مختلفی از جمله یادگیری سازمانی و مدیریت اطلاعات را شامل می شود. به ‌عنوان یک مفهوم نظری، می توان از هوش سازمانی به عنوان یکی از مهمترین نکات در نظریه سازمان یاد کرد. هوش سازمانی به عنوان توانایی یک سازمان در حل مسائل سازمانی تعریف می شود. تمرکز این مفهوم بر یکپارچگی توانایی_­های انسانی و فنی برای حل مسائل است و اگر بخواهیم دقیق_­تر صحبت کنیم باید بگوییم که هوش سازمانی شامل کلیت و تمامیت اطلاعات، تجربه، دانش و درک مسائل سازمانی است..

آکگن^[۲۲] (۲۰۰۷) معتقد است هوش سازمانی فرآیندی است اجتماعی که نظریه های سازنده آن بر مبنای نظریه های هوش فردی محض می‌باشد.

به اعتقاد جونگ^[۲۳](۲۰۰۹) هوش سازمانی ترکیب دانش و مهارت‌های موجود در دارایی_­های سازمانی است که می_­تواند به منظور نیل به اهداف سازمانی به کاربرده شود. وی در چارچوب نظری خود مدیریت هوش سازمانی را با توجه به چارچوب دانشی جدید شامل چهار عنصر فرایند سازمانی، سرمایه فکری، توان شناختی سازمانی و مشخصه ی عملکرد می‌داند.

در یک جمع بندی از تعاریف ارائه شده می توان گفت:‌

• هوش سازمانی تلفیقی از هوش انسان و هوش سازمان است که هوش انسان از اهمیت بیشتری برخوردار است. یک قابلیت و توانایی است برای حل مسائل سازمان و عاملی برای رسیدن به ماموریتها و چشم_­اندازهای راهبردی سازمان است. توانایی یادگیری، خلق و به کارگیری دانش از عناصر مهم آن می‌باشد.

  • 1. تاریخچه هوش سازمانی

بررسی متون علمی مربوط به هوش سازمانی نشان می‌دهد که در سال۱۹۸۷ فردی به نام جی. پی هابر^[۲۴] برای اولین بار در یک کنفرانس بین‌المللی در هاوایی که در رابطه با علوم سیستمی برگزار شده بود ‌در مورد سازمان های هوشمند سخن گفت .هاوس، پمبرتون و لیبوویتز ^[۲۵]نیز در کتاب خود با عنوان ایجاد هوش سازمانی متذکر شده_­اند که سیستم_­­های هوشمند باید به راحتی قادر باشند مدیریت دانش را به کار برند و مدیریت دانش به ایجاد هوش سازمانی کمک می‌کند. در این کتاب مدلی از هوش سازمانی را با تأکید بر مدیریت دانش، ارائه داده است. از جمله افراد دیگری که مدل نظری هوش سازمانی را ارائه داده است گرون کویست^[۲۶] در سال ۲۰۰۴ می‌باشد که ابعاد هوش سازمانی در مدل او توجه، انگیزش، فراهم کردن اطلاعات، حمایت سازمانی و شایستگی_­ها است و چرخه هوش سازمانی را شامل برنامه ریزی، هدایت، احیاء و جمع‌ آوری اطلاعات خام، تجزیه و تحلیل و تولید محصولات هوش و گزارش دهی و انتشار می_­داند (عرفانی خانقاهی وجعفری ، ۱۳۸۹، ص۵۱-۵۰).

۱۵

اما سخن از هوش سازمانی از سال ۱۹۹۲ به طور آشکار و صریح در مقاله_­ا_­ی که ماتسودا^[۲۷] با عنوان هوش سازمانی و اهمیت آن به عنوان یک فرایند و فرآورده در کنفرانس بین‌المللی اقتصاد در توکیو منتشر کرد، مطرح شده است .در این مقاله ضمن تشریح معنا و مفهوم هوش سازمانی، فرایند هوش سازمانی را متشکل از پنج عنصر و فراورد_­ه هوش سازمانی را در قالب طراحی شبکه_­های اطلاعاتی معرفی ‌کرده‌است.

گلین در سال ۱۹۹۵ با انتشارمقاله ای، سه مدل از هوش سازمانی ارائه ‌کرده‌است. مدل تجمع یا انباشتگی، مدل سطح تلاقی و مدل توزیعی یا پراکنشی_­ .گلین هوش سازمانی را به سه رده طبقه بندی کرد که عبارت است از: ۱- تجمع هوش فردی، ۲- رابطه متقابل و درهم تنید گی هوش فردی، ۳- هوش سازمانی به عنوان یک نظام بزرگتر. همچنین از نظر گلین هوش سازمانی شامل کارکردهای پردازش اطلاعات است که امکان سازگاری با تقاضای محیط را فراهم می­­­­­­آورد و وابسته به شروع نوآوری و اجرای آن است .

هلال در سال ۱۹۹۷ در رابطه با هوش سازمانی چارچوبی ارائه می_­کند که به طور منسجم زیرساخت ها و روش های شناختی هوش سازمانی را نشان داده است .همچنین در این چارچوب یکی دیگر از مؤلفه_­های آن یادگیری تک حلقه_­ای و دو حلقه_­ای است که به معنای کسب دانش و بهبود و اصلاح روش است . همچنین متذکرمی شود که امروزه سازمان‌ها نظام های یادگیری هوشمندی هستند که از افراد آموزش دیده_­ای تشکیل شده_­اند که این افراد از شبکه های اطلاعاتی پیچیده برای سازگاری با دنیای پیچیده استفاده می‌کنند (جعفری و فقیهی ، ۱۳۸۸، ص ۵۳-۵۲).

لیبوویتز (۱۹۹۹) با انتشار کتابی با عنوان ایجاد هوش سازمانی، نخست به تشریح مدیریت دانش در هوش سازمانی پرداخته است. وی هوش سازمانی را مستلزم کارکردهای مدیریت دانش می_­داند. هوش سازمانی را نیز این گونه تعریف می‌کند :مجموعه تمام هوشمندی_­ها که به منظور ایجاد یک دیدگاه مشترک، فرایند نوسازی وهدایت کل نظام استفاده می شود.

شوانینگر (۲۰۰۱) کتابی با عنوان نظام_­های پژوهش و علوم رفتاری، یک چارچوب درهم تنیده منتشر کرده و با ارا ئه مدل های مختلف در قالب یک چارچوب منسجم به تبیین هوش سازمانی پرداخته است. در چارچوب پیشنهادی وی، فعالیت_­ها، ساختار و رفتار سه رکن اساسی هوش سازمانی قلمداد شده است و رکن چهارم را هویت و بینش در نظر گرفته است. شوانینگر مطرح می‌کند ناب بودن، سریع بودن و قوی بودن برای سازمان‌ها کافی نیست، مسأله مهم هوشمندتر شدن است. به نظر وی قابلیت_­ها و توانایی_­لازم برای هوشمندتر شدن عبارت اند از: سازگاری، یادگیری و خودتحولی( جعفری و فقیهی، ۱۳۸۸، ص ۵۳-۵۲). شوانینگر^[۲۸]در سال ۲۰۰۳ نیز رویکرد جدیدی نیز از هوش سازمانی از منظر سایبرنتیک^[۲۹] ارائه می_­نماید، وی معتقد است که سایبرنتیک مدیریت، مدل ها و قوانین قدرتمندی برای طراحی هوش سازمانی دارد و یکی از این مدل ها، مدل هم افزایی – تلفیق می_­باشد که مدلی سه بعدی و چند وجهی بوده و یک معماری ساختاری برای فرایندهای برنامه ریزی، تولیددانش و نوآوری در محیط های پیچیده را ارائه می‌دهد.

۱۶

آلبرخت این مفهوم را در سال ۲۰۰۳ در کتاب “قدرت اذهان در کار بیان نموده است .وی با ۲۵ سال تجربه در زمینه مشاوره مدیریت و کار در ارتش آمریکا به عنوان افسر اطلاعات، مدیریت برنامه غیرنظامی دولت فدرال آمریکا، مدیر بازاریابی یک شرکت فضانوردی، قانونی را تحت عنوان قانون آلبرخت در عرصه مسائل سازمان و مدیریت در این کتاب مطرح می‌کند که نتیجه سالها تجربه و پژوهش وی می_­باشد. قانون آلبرخت می_­گوید: هنگامی که افراد باهوش در یک سازمان جمع می_­ شوند به سوی کندذهنی و کم هوشی جمعی گرایش می‌یابند.این کند ذهنی به معنی خطا کردن نیست، بلکه تکرار خطاهاست. آلبرخت در الگوی هوش سازمانی هفت مشخصه را مطر ح می‌کنند که شامل میل به تغییر، سرنوشت مشترک، کاربرد دانش، فشار عملکرد، همسویی و تجانس، بینش راهبردی و روحیه است. آلبرخت هوش سازمانی را ظرفیت یک سازمان برای بسیج تمامی توانایی هوشی که در دسترس آن قرار دارد و متمرکز کردن آن برای دستیابی به مأموریت هایش تعر یف ‌کرده‌است (غفاری آشتیانی و چوبندیان،۱۳۹۰ ص۲۲۹ ).

• • 1. فرایند هوش سازمانی در سازمان‌ها

۳-۶-۲- روایی (اعتبار) ابزار گرد آوری داده ها

در این پژوهش از روش اعتبار محتوا^[۵۱] (سنجش میزان وجود اندازه ی صفت) برای تعیین روایی ابزار گرد آوری دادها‌استفاده شده است. بدین‌ترتیب که به منظور تعیین روایی عبارات پرسشنامه، مؤلفه‌ها و گویه‌های شناسایی‌شده از ادبیات پژوهش، در اختیار برخی کارشناسان، همچنین اساتید راهنما و مشاور قرار داده شد روایی پرسشنامه به روش اعتبار محتوا تأیید گردید.

۳-۷- شیوه جمع‌ آوری اطلاعات

دراینتحقیقبرایتجزیهوتحلیلدادههایجمعآوریشدهازهردوآمارتوصیفی^[۵۲]واستنباطی^[۵۳]استفادهشدهاست. دربررسیتوصیفیدادهها،ازجداولتوزیعفراوانیودرصداستفادهشدهاستوازآماراستنباطی؛بنابرضرورتبهکمکنرمافزارهایآماری(SPSS₂₀)برایتجزیهوتحلیلدادههایجمعآوریشدهازنمونهآماریاستفادهمیشود. در این پژوهش برای تحلیل داد ه‌ها‌ی به دست آمده و آزمون فرض‌های تحقیقجهت تعیین رابطه متغییرهای پیش بین (باورهای غیر منطقی و افکار خودآیند منفی) با متغیر ملاک (گرایش به رفتارهای پرخطر) از تحلیل رگرسیون چند متغیری استفاده خواهد شد .

فصل چهارم:

تجزیه و تحلیل داده ها

۴-۱- پیش درآمد

هدف این فصل تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع‌ آوری شده است. داده های به دست آمده از اجرای پژوهش با بهره گرفتن از آمار استنباطی (رگرسیون چندگانه،ضریب همبستگی پیرسون) و با بهره گرفتن از نرم افزار۲۰spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.در این پژوهش باورهای غیر منطقی و افکار خودآیند منفی و گرایش به رفتارهای پر خطر به عنوان متغیرملاک مورد بررسی قرارگرفت؛ یک روش آماری که به‌ما این امکان را می‌دهد تا نمره یک فرد در یک متغیر را ‌بر اساس نمره‌های او در متغیر دیگر یا در چندین متغیر دیگر در صورت همبسته بودن پیش‌بینی کنیم رگرسیون است.هرچقدر میزان همبستگی بیشتر باشد نمرات به‌خط رگرسیون نزدیک‌تر و در نتیجه پیش‌بینی دقیق‌تر است.هدف پیش‌بینی یک متغیر ملاک ازچند متغییر پیش‌بینی باشد،از مدل رگرسیون چندگانه استفاده می‌گردد. روش گام به گام پیچیده ترین مدل رگرسیون چندگانه است. هریک از متغیرها ‌بر اساس توالی وارد شده و سپس مقدار آن تعیین می شود . اگر اضافه شدن متغیر به مدل کمک کند، باقی مانده اما در این حالت کلیه متغیرها ی باقی مانده در مدل مود آزمون مجدد قرار می گیرند تا مشخص شود که هنوز در موفقیت مدل سهیم هستند در غیر اینصورت حذف می‌شوند ‌بنابرین‏ در استفاده از این مدل باید اطمینان حاصل کرد که کمترین تعداد متغییر های پیش بین در مدل باقی بماند.

۴-۲- بررسی توصیفی داده ها

جدول ۴-۱ : شاخص های توصیفی باورهای غیر منطقی و افکار خودآیند منفی با گرایش به رفتارهای پر خطر در دانش آموزان دختر

متغیر

میانگین

انحراف استاندارد

رفتارهای پر خطر

۹۶/۸۰

۶۵/۱۵

باورهای غیر منطقی

۵۱/۷۹

۲۸/۱۴

افکار خودآیند منفی

۷۹/۵۰

۸۱/۸

بر اساس جدول فوق میانگین رفتارهای پر خطر ۹۶/۸۰ با انحراف استاندارد ۶۵/۱۵ ، میانگین باورهای غیر منطقی ۵۱/۷۹ با انحراف استاندارد ۲۸/۱۴ ، میانگین افکار خودآیند منفی ۷۹/۵۰ با انحراف استاندارد ۸۱/۸ ، می‌باشد .

۴-۲- بررسی فرضیه های پژوهش

فرضیه اصلی:

بین باورهای غیر منطقی و افکار خودآیند منفی با گرایش به رفتارهای پر خطر در دانش آموزان دختررابطه وجود دارد.

جدول ۴-۲ : همبستگی های متقابل برایبین باورهای غیر منطقی و افکار خودآیند منفی با گرایش به رفتارهای پر خطر

متغیر

۱

۲

۳

۱ . گرایش به رفتارهای پر خطر

۱

^**۳۰/۰

^**۴۴/۰

۲ . باورهای غیر منطقی

^۱
*۲۳/۰

۳ . افکار خودآیند منفی

۱

۰۱/۰> p^**

همانطورکه درجدول فوق مشاهده می شود مقادیر همبستگی بین باورهای غیر منطقی و افکار خودآیند منفی با گرایش به رفتارهای پر خطر در دانش آموزان دخترازنظر آماری معنی دار است(۰۱/۰>p) ؛ به عبارتی دیگر بین متغیرهای پیش بین و ملاک ارتباط معنی داری وجود دارد و از آنجایی که میزان همبستگی بین متغیرهای پیش بین کمتر از ۹۰/۰ به دست آمده است شرطی هم خطی بودن نیز برقرار نیست و متغیرهای پیش بین می‌توانند به صورت مستقل در تبیین واریانس متغیر ملاک مشارکت داشته باشند.

1. 1. . Lindbergh ↑

1. 1. . Hollon& Kendall ↑

1. 1. . Risky Behaviors ↑

1. 1. .Bullock S, Room R. ↑

1. 1. .Jessor, R. ↑

1. 1. .Lindberg L. D., Boggess, S., & Williams, S ↑

1. 1. . Bergman & Scott ↑

1. 1. .Hassan&Eldefrawi ↑

1. 1. . Leviathan ↑

1. 1. .Kimberly ↑

1. 1. . Rolison, M. R & Scherman, A, ↑

1. 1. .Zuckerman, M., Eysenck, S. & Eysenck, H. I ↑

1. 1. . Lux ↑

1. 1. . Bololdes ↑

1. 1. . Nargo ↑

1. 1. . Night ↑

1. 1. . Hurtman ↑

1. 1. . Ruoshblav ↑

1. 1. .Bedar ↑

1. 1. .Opinion ↑

1. 1. . Attitude ↑

1. 1. . Stereotype ↑

1. 1. . Bruce ↑

1. 1. . prejudice ↑

1. 1. . Feline ↑

1. 1. . Irrational beliefs ↑

1. 1. .Harmony ↑

1. 1. . Bernard ↑

1. 1. .Ellis ↑

1. 1. . Morris and Kantytz ↑

1. 1. . Edward Mack Nell ↑

1. 1. . Gardner Gatly ↑

1. 1. . Aaron Beck ↑

1. 1. . RAYMOND DIGIUSEPPE AND JILL KELTER ↑

1. 1. .Automatic thoughts ↑

1. 1. .Beck ↑

1. 1. . Haga ↑

1. 1. . Teasdale ↑

1. 1. .Houghton ↑

1. 1. . Beck, A.T ↑

1. 1. . Role Play ↑

1. 1. . Mining ↑

1. 1. . Dysfunctional Thought Record ↑

1. 1. . Suggesting the opposite ↑

1. 1. .Methodology ↑

1. 1. .Descriptive ↑

1. 1. . Questionnaire ↑

1. 1. . Jones ↑

1. 1. . Reliability ↑

1. 1. .Cronbach’s Alpha ↑

1. 1. . Content Validity ↑

1. 1. . DescriptiveStatistics ↑

تحقیق پیش رو از نظر هدف کاربردی بوده و نتایج آن در طراحی الگوی ارزیابی عملکرد کارکنان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با رویکرد نظام جدید ارزیابی عملکرد کارکنان دولت مورد استفاده قرار خواهد گرفت.همچنین این نتایج در سایر شرکت های خدماتی طبق قانون جدید نیز قابل استفاده می‌باشند.

شیوه جمع‌ آوری داده در این تحقیق توصیفی و کمی می‌باشد بدین شکل که ابتدا با بهره گرفتن از منابع کتابخانه ای و همچنین کارشناسان و مدیران بخش های مختلف بانک، معیارهای اساسی تعیین می‌گردد. سپس با توجه به معیارهای به دست آمده و استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره، معیارها و زیر معیارها وزن دهی و در نهایت بخش های مختلف رتبه بندی می‌گردد.. لازم به ذکر است جامعه آماری این تحقیق کلیه کارمندان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می‌باشند.

شیوه جمع‌ آوری اطلاعات

«در همه­ پژوهش­ها، پژوهش­گر می­بایست برای توصیف یا تبیین روابط بین پدیده ­ها و متغیرهای موجود اطلاعات یا داده­هایی را جمع ­آوری نماید. در جمع ­آوری اطلاعات یا داده ­ها می­بایست شیوه­ای به کار گرفته شود که اطلاعات و داده ­ها با کیفیت بالا، دقیق و موثق استخراج شود، چون کیفیت و اعتبار هر پژوهش تا حد زیادی به اطلاعات و داده ­های جمع ­آوری شده و کیفیت اطلاعات و داده ­ها نیز به شیوه جمع ­آوری آن ها مربوط می­ شود. ‌بنابرین‏، شیوه ­های سنجیده و دقیق جمع ­آوری اطلاعات و داده ­ها، اگر درست و دقیق اجرا شوند، معمولا به کیفیت بالای داده ­ها و یافته­ ها و کسب نتایج معتبر، و شیوه ­های نامناسب به نتایج نامعتبر خواهند انجامید» (خاکی، ۱۳۷۸). برای جمع ­آوری داده ­های خاص، شیوه ­های خاصی وجود دارد، اما انواع مشابه داده ­ها را ‌می‌توان با شیوه ­های گوناگون جمع ­آوری کرد. روش های مختلفی نیز وجود دارد، مثل بررسی مدارک و اسناد، مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه، گزارش و… که با توجه به رویکرد، هدف، و طرح پژوهش می توان از یکی از این روش­ها یا چند روش به صورت همزمان استفاده کرد (سکاران،۱۹۹۲،مترجم صائبی،شیرازی۱۳۸۰).

مراجعه به کتابخانه و پایگاه های اطلاع رسانی: ابتدا از طریق مطالعه مقالات و تحقیقات انجام گرفته در خصوص ارزیابی عملکرد در سازمان‌ها و نیز روش های تصمیم گیری ، ادبیات و پیشینه تحقیق گردآوری می‌گردد و عوامل مؤثر در ارزیابی عملکرد بخش و شاخص های مورد نیاز شناسایی می‌شوند. به منظور شناسایی معیار ها از مدل های موجود استفاده می شود و به منظور جمع‌ آوری اطلاعات، کار برگ هایی بر اساس مقایسات زوجی ساعتی طراحی می‌گردد و از تصمیم گیرندگان درخواست می شودتا مقایسات زوجی خود را انجام دهند و در نهایت با بهره گرفتن از روش مقایسات زوجی AHP معیار ها وزن دهی شده و با بهره گرفتن از روش TOPSIS کلیه بخش های بانک مورد مطالعه رتبه بندی می‌گردد.

جمع‌ آوری اطلاعات مربوط به معیار ها: برای جمع‌ آوری اطلاعات مربوط به شاخص های مدل کارت امتیاز متوازن به عنوان مدل پایه و برای تعیین زیر معیار ها از مقالات و تحقیقات معتبر در این زمینه و همچنین تعدادی از خبرگان و جمعی از صاحب نظران بانک مورد مطالعه استفاده و برخی روش های معمول مانند طوفان ذهنی و روش دلفی استفاده گردیده است.

ابزار جمع‌ آوری اطلاعات

1. 1. جمع‌ آوری اطلاعات کتابخانه ای: برای شناسایی زیر شاخص های مربوط به هر یک از چهار معیار اصلی روش کارت امتیاز متوازن از مقالات ، کتب و پایان نامه های متعدد بهره خواهیم گرفت.

1. 1. مصاحبه: برای انتخاب زیر معیار های نهایی برای هر معیار از بین مواردی که از مطالعه مقالات و تحقیقات پیشین تعیین می شود از روش مصاحبه با خبرگان استفاده خواهیم نمود.

1. 1. توزیع کاربرگ: جهت جمع‌ آوری داده ها توسط خبرگان درون بانک(مدیران و کارشناسان)، برای وزن دهی و اولویت بندی معیار ها و زیر معیار های ارزیابی عملکرد از کاربرگ استفاده خواهد شد.

1. پرسشنامه: جهت جمع‌ آوری اطلاعات به منظور رتبه بندی ادارات بر مبنای بخش نامه جدید ، پرسشنامه تدوین و برای ۲۵۸ نفر از کارمندان ادارات بانک فرستاده شد.

   1. قضاوت ترجیحی (مقایسات زوجی)

انجام مقایساتی بین گزینه‌های مختلف تصمیم،‌ بر اساس هر شاخص و قضاوت ‌در مورد اهمیت شاخص تصمیم با انجام مقایسات زوجی، بعد از طراحی سلسله مراتب مسئله تصمیم، تصمیم گیرنده می‌بایست مجموعه ماتریسهایی که به طور عددی اهمیت یا ارجحیت نسبی شاخص‌ها را نسبت به یکدیگر و هر گزینه تصمیم را با توجه به شاخص‌ها نسبت به سایر گزینه‌ها اندازه‌گیری می‌کند، ‌ایجاد کند. این کار با انجام مقایسات دو به دو بین عناصر تصمیم (مقایسه زوجی) و از طریق تخصیص امتیازات عددی که نشان دهنده ارجحیت یا اهمیت بین دو عنصر تصمیم است، صورت می‌گیرد.

برای انجام این کار معمولا از مقایسه گزینه‌ها با شاخص‌هایi ام نسبت به گزینه‌ها یا شاخص‌های j ام استفاده می‌شود که در جدول زیر نحوه ارزش گذاری شاخص‌ها نسبت به هم نشان داده شده است.

ارزش گذاری شاخص‌ها نسبت به هم به صورت زیر صورت می‌گیرد:

توضیح

وضعیت مقایسهi نسبت به j

ارزش ترجیحی

گزینه یا شاخص i نسبت به j اهمیت برابر دارند و یا ارجحیتی نسبت به هم ندارند.

اهمیت برابر
۱

گزینه یا شاخص i نسبت به j کمی مهمتر است.

نسبتاً مهمتر
۳

گزینه یا شاخص i نسبت به j مهمتر است.

مهمتر
۵

گزینه یا شاخص i دارای ارجحیت خیلی بیشتری از j است.

خیلی مهمتر
۷

گزینه یا شاخص مطلقاً i از j مهمتر و قابل مقایسه با j نیست.

کاملاً مهم
۹

ارزش‌های میانی بین ارزش‌های ترجیحی را نشان می‌دهد مثلا ۸، بیانگر اهمیتی زیادتر از ۷ و پایین‌تر از ۹ برای I است.

ارزش بینابین
۲و۴و۶و۸

• 1. محاسبات وزن‌های نسبی

تعیین وزن «عناصر تصمیم» نسبت به هم از طریق مجموعه‌ای از محاسبات عددی .قدم بعدی در فرایند تحلیل سلسله مراتبی انجام محاسبات لازم برای تعیین اولویت هر یک از عناصر تصمیم با بهره گرفتن از اطلاعات ماتریس‌های مقایسات زوجی است. خلاصه عملیات ریاضی در این مرحله به صورت زیر است. مجموع اعداد

1. 1. Performance evaluation ↑

1. 1. Robert own ↑

1. 1. Synergy ↑

1. 1. productivity ↑

1. 1. Efficiency ↑

1. 1. Effectiveness ↑

1. 1. personal classification ↑

1. 1. Vision ↑

1. 1. Mission ↑

1. 1. Specific ↑

1. 1. Measurable ↑

1. 1. Achievable ↑

1. 1. Realistic ↑

1. 1. Time frame ↑

1. 1. Database ↑

1. 1. Nominal Group Technics ↑

1. 1. Borda ↑

1. 1. Expert choice ↑

1. 1. Analytic Hierarchy Process (AHP) ↑

قراردادهای target cost

اینگونه قراردادها همانند قرارداد های cost plus هستند با این تفاوت که حد و سقفی برای قیمت تمام شدۀ قرارداد از ابتدا در قرارداد مشخص می‌گردد ، در صورتی که پیمانکار بتواند قرارداد را با مبلغی کمتر از سقف یاد شده به اتمام برساند بخشی از اختلاف حاصل شده به عنوان پاداش به وی پرداخت می شود و در صورتی که پیمانکار قرارداد را با مبلغی بیش از سقف مذکور به اتمام برساند بخشی از اختلاف حاصل شده از پرداخت های وی کسر خواهد گردید. ^[۶]

گفتار دوم : تعریف نقض اساسی قرارداد

نقض اساسی قرارداد در ماده ۲۵ کنوانسیون تعریف شده است : « نقض قرارداد توسط یکی از اصحاب دعوا هنگامی اساسی محسوب می شود که منجر به ورود آنچنان خسارتی به طرف دیگر شود که وی را به طور عمده از آنچه استحقاق انتظار آن را به موجب قرارداد داشته است محروم نماید مگر اینکه طرف نقض کننده چنین نتیجه ای را پیش‌بینی نمی کرده و یک فرد متعارف همانند او نیز در شرایط و اوضاع و احوال مشابه چنین نتیجه ای را نمی توانست پیش‌بینی کند »

همان‌ طور که از این تعریف نیز بر می‌آید ، طبیعت و ماهیت تعهد نقض اهمیت چندانی ندارد ، آنچه مهم است شدت آثار عدم اجرای قرارداد از سوی متعهد است . گرچه نقض اساسی قرارداد اغلب ناظر به تعهداتی است که اساس ‌و جوهر بیع را تشکیل می‌دهند مثل تسلیم کالا توسط فروشنده ، قبض کالا از سوی خریدار ، پرداخت ثمن و امثال آن . البته صرف اساسی بودن تعهدی که نقض شده است برای تحقق نقض اساسی قرارداد کافی نیست از این رو لزوماًً عدم تحویل کالا نقض اساسی قرارداد تلقی نمی شود . با توجه به تعریف ماده ۲۵ ، نقض هنگامی اساسی است که به یکی از عناصر و ارکان اصلی قرارداد در اثر عدم اجرا خلل وارد آید : به کار گیری دو واژه تقریباً معادل اساسی و عمده گویای این معنا است که نقض در صورتی است اساسی محسوب می شود که به اساس قرارداد و هدف اقتصادی مورد نظر طرفین لطمه ی شدیدی وارد سازد خواه مربوط به تسلیم کالا باشد یا پرداخت ثمن . به تعبیر دیگر یک یا چند عامل که در ایجاد اداره و قصد طرفین به هنگام انعقاد عقد بیع تأیید قاطع و تعیین کننده داشته اند ، از بین بروند خسارت نیز باید به طور موسع تعبیر و تفسیر شود . یعنی هر آنچه منجر به زوال منافع عمدۀ طرف مقابل در اجرای قرارداد می‌گردد .

نقض اساسی ‌در کنوانسیون را نباید به اصطلاح نقض اساسی در حقوق انگلیس یکی دانست . در این نظام حقوقی نهاد مذبور در باب شروط عدم مسئولیت در قرارداد ها مورد بحث و مطالعه قرار می‌گیرد. بدین ترتیب که هرگاه متعهد در اجرای قرارداد مرتکب نقض اساسی گردد حق استناد به شروط عدم مسئولیت را ندارد .^[۷]

در واقع این مفهوم در برابر رشد فزاینده و تهدید کنندۀ شروط عدم مسئولیت نامتعارف و غیر منصفانه در قرارداد ها پدیدار گردید . در آرای متعدد تصریح شده است که شروط عدم مسئولیت به هنگام که متعهد مرتکب نقض اساسی قرارداد می شود قابل استناد نیست .^[۸]

در نقض اساسی قرارداد آنچه مهم است این است که منفعت خاص مورد توافق در قرارداد به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافته و حتی از بین برود منفعتی که به طور مشخص هدف اصلی قرارداد بوده است .

ذکر چند مثال معنا و مفهوم نقض اساسی را بیشتر روشن می‌سازد :

مثال نخست : اجزا و عناصر ساخت کالایی دقیقاً منطبق با معیار های مورد توافق نیست لذا با اینکه کالاهای ساخته شده دارای ارزش اقتصادی هستند ، چون فایده ای برای خریدار ندارند ، نقض اساسی قرارداد تحقق می‌یابد.

مثال دوم : طرفین توافق می‌کنند که فروشنده کالا را در زمان کاملاً مشخص که همان تاریخ حرکت کشتی است ، تحویل دهد . کالا پس از حرکت کشتی به بند می‌رسد . روشن است که نقض اساسی در این فرض تحقق می‌یابد ، چون تحویل کالا در زمان حرکت کشتی هدف اساسی قرارداد بوده است .

مثال سوم : شخصی تعهد می‌کند اسباب و لوازم زینتی را برای برگزاری جشنی در زمان معین ، به شخصی تحویل دهد . جشن بنا به پاره ای دلایل ، به تاریخ دیگر موکول می شود . در این فرض چون کالا های موضوع قرارداد هنوز می‌توانند برای اهداف پیش‌بینی شده مورد استفاده قرارگیرند ، نقض اساسی قرارداد به معنای ماده ۲۵ تحقق نمی یابد ؛ زیرا در واقع خریدار آنچه را که به طور عمده در قرارداد انتظار داشته است یعنی استفاده کالا برای برگزاری جشن ، دریافت ‌کرده‌است .^[۹]

نقض اساسی برای نخستین بار رسماً در کنوانسیون ۱۹۶۴ لاهه ، پس از بحث ها و گفتگوهای فراوان پذیرفته شد و شرط اصلی امکان فسخ قرارداد اعلام گردید. تعریف نقض اساسی در ماده ۱۰ قانون متحدالشکل بیع بین‌المللی ۱۹۶۴ لاهه ^[۱۰]، با اندک تفاوت هایی همان است که در ماده ۲۵ آمده است .

در ان ماده می خوانیم : « از نظر قانون حاضر ، نقض قرارداد هنگامی اساسی محسوب می شود که طرف نقض کننده در زمان انعقاد قرارداد بداند یا می بایست بداند چنانچه یک فرد متعارف در اوضاع و احوال مشابه به طرف قرارداد ، نقض قرارداد و آثار آن را پیش‌بینی می نمود ، قرارداد را منعقد نمی کرد »

از این ماده چنین استفاده می شود که هرگاه به هدف اولیه و عمده شخص یعنی آنچه بدون آن هرگز راضی به انعقاد قرارداد نمی شد ، خلل وارد آید ، نقض اساسی واقع می شود .

البته این نکته را نباید از نظر دور داشت که با توجه به اصل حاکمیت اراده در قرارداد های بین‌المللی که در ماده ۶ کنوانسیون ^[۱۱] هم بدان تصریح شده است ، طرفین می‌توانند عدم اجرای هر تعهد ، هر چند جزیی را اساسی توصیف کرده و اثار این گونه نقض را بر آن متربت سازند یا به عکس ، نقضی را که واقعاً اساسی است ، غیر اساسی به شمار آورند . ^[۱۲]

گفتار سوم : مفهوم نقض احتمالی قرارداد

نقض در لغت به معنی شکستن ، ویران کردن و شکستن عهد و پیمان آمده است .

در اصطلاح حقوقی نیز از معنای لغوی خود دور نیفتاده و نقض قرارداد زمانی محقق می شود ، که یکی طرفین یا هر دوی آن ها به آنچه به موجی قرارداد بر عهده گرفته اند پایبند نباشند . در واقع اگر یک طرف قرارداد به تعهد قراردادی خود عمل نکند ، یا به طرف مقابل اعلام کند که به تعهدات قراردادیش پایبند نخواهد بود و یا با عمل یا رفتارش نشان دهد که در اجرای قراردادیش ناتوان است نقض قرارداد و امتناع از انجام آن رخ داده است .

از این جهت ، نقض قرارداد به دو صورت قابل تصور است :

الف ) نقض واقعی قرارداد

ب ) نقض احتمالی ( یا پیشاپیش)

الف )نقض واقعی قرارداد : نقض واقعی قرارداد مفهومی روشن دارد . عدم اجرای تعهد قراردادی یا انجام با تأخیر و اجرای ناقص یا نادرست قرارداد در زمان مقرر که بر حسب ماهیت و نوع تعهد و کیفیت اجرای آن معین می شود ، به معنی نقض واقعی قرارداد است .

روان‌شناسان وجودی می‌گویند ترس اصلی انسان و ترسی که اغلب آسیب‌شناسی روانی از آن به وجود می‌آید، ترس از مردن است. در کودکی اضطراب درباره مرگ بسیار بارز است و بیشتر از همه از این دوران به یاد می‌آید شاید ‌به این علت که کودکان آسیب‌پذیر هستند، و ‌به این خاطر که بدترین تصورات آن‌ ها چندان به واقعیت نزدیک نیست، ترس آن‌ ها عریان، واضح و به یادماندنی است. برای آن‌ ها، مفهوم مرگ صرفا فرایند زیستی را شامل نمی‌شود. این مفهوم به طرز وحشتناکی پر از معانی مخوف است. مرگ یعنی فراموش شدن، تنها ماندن. مرگ یعنی درماندگی، تنهایی، متناهی بودن. خلاصه اینکه، مرگ به قدری مخوف است که کودکان و بزرگسالان تقریبا به طور همگانی برای برخورد با آن، راهبردهای کنار آمدن را به کار می‌گیرند (پروچاسکا و نورکراس، ترجمه سیدمحمدی: ۱۳۸۶).

یکی از راه‌هایی که برخی افراد به وسیله آن از خود در برابر ترس از مرگ محافظت می‌کنند پروراندن این عقیده است که آن‌ ها استثنایی هستند. این عقیده از این نظر عجیب است که مدعی است قوانین طبیعت به جز خود شخص ‌در مورد تمام موجودات فانی اجرا می‌شوند. عقیده استثنایی بودن، خود را به چند صورت آشکار می‌سازد. برای مثال، بیماران علاج‌ناپذیر نمی‌توانند باور کنند که این آن‌ ها هستند که می‌میرند. آن‌ ها کاملاً از قوانین طبیعت آگاهند، اما معتقدند که خودشان به گونه‌ای از این قوانین مستثنی هستند. به همین نحو، افرادی که زیاد سیگار می‌کشند، پرخوری می‌کنند، یا به اندازه کافی ورزش نمی‌کنند نیز ممکن است به گونه‌ای باور داشته باشند که آن‌ ها از قوانین طبیعت مستثنی هستند.

عقیده استثنایی بودن زیربنای چندین صفت و منش با ارزش است. شهامت جسمانی ممکن است از اعتقاد به اینکه شخص مصون از تعرض است، ناشی شود. جاه‌طلبی و تلاش، و به خصوص تلاش برای قدرت و کنترل نیز می‌توانند به همین علت باشند. اما در نهایت، اعتقاد ناهشیار شخص به استثنایی بودن می‌تواند به طیفی از اختلال‌های رفتاری نیز منجر شود. شخص معتاد به کاری که به صورت وسواسی برای رسیدن به موفقیت و قدرت تلاش می‌کند، ممکن است این خیال واهی را در سر بپروراند که دستیابی به یک نوع از استثنایی بودن می‌تواند نوع دیگر، جاودانه بودن را برای او به ارمغان آورد. افراد خود شیفته‌ای که توجه زیادی را صرف خودشان می‌کنند و بر همین قیاس نسبت به نیازهای دیگران بی‌توجه‌اند، ممکن است باور داشته باشند که تنها این نوع از تغذیه خود از آن‌ ها در برابر مرگ و اضطراب‌های همراه با آن محافظت خواهد کرد (پروچاسکا و نورکراس، ترجمه سیدمحمدی: ۱۳۸۶).

مصونیت در برابر ترس از مرگ و نیستی می‌تواند از راه هم‌جوشی با دیگران نیز به دست آید. هم‌جوشی برای کسانی که ترسشان از مرگ شکل تنهایی را به خود می‌گیرد، راهبرد به ویژه سودمندی است. آن‌ ها با پیوستن به دیگران و خود را نامتمایز دانستن از آن‌ ها، امیدوارند که سرنوشتشان با آن‌ ها گره بخورد. آن‌ ها باور دارند مادام که این افراد به زندگی ادامه دهند، آن‌ ها نیز زنده خواهند ماند. آن‌ ها ترس از جدا بودن را نیز پرورش می‌دهند، به طوری که معتقدند اگر آن‌ ها جدا از دیگران باشند، دیگر در برابر مرگ مصون نخواهند بود.

میل به استثنایی بودن یا هم‌جوشی می‌تواند به شیوه های رفتار نادرست، یا کاذب بینجامد. این شیوه های عمل ‌به این علت کاذب هستند که برای رسیدن به اهداف دست‌نیافتنی ترتیب داده شده‌اند. ‌بنابرین‏، به اعتقاد متفکران وجودی، ترس از مرگ موجب تعداد زیادی از رفتارهای غیر منطقی می‌شود. اما این تنها منبع غیر منطقی بودن انسان نیست. اینکه شخص معتقد باشد که کاملا مسئول زندگی خودش است، در تعیین خشنودی یا فلاکت انسان نقش برابری را ایفا می‌کند.

فرض مسئولیت شخصی، برای تفکر وجودی اهمیت ویژه‌ای دارد. این فرض می‌گوید: انسان در قبال شیوه‌ای که دنیا را درک می‌کند و روشی که ‌به این ادراک‌ها واکنش می‌‌کند، مسئول است. مسئول بودن یعنی «آگاه بودن از اینکه شخص خود، سرنوشت، زندگی، گرفتاری، احساس‌ها، و اگر اینطور باشد، رنج کشیدن خود را به وجود آورده است» (یالوم^[۷۸]، ۱۹۸۰؛ به نقل از پروچاسکا و نورکراس، ترجمه سیدمحمدی: ۱۳۸۶).

گاهی نپذیرفتن مسئولیت با از دست دادن کنترل به دست می‌آید. به صورت دقیق‌تر، گاهی نپذیرفتن مسئولیت به وسیله ظاهراًً از دست دادن کنترل، توسط ظاهراًً عصبانی شدن فرد، یا به وسیله وانمود کردن اینکه اعمال غیر مجاز ‌به این دلیل صورت گرفته‌اند که شخص مست یا دیوانه بوده است، تحقق می‌یابد.

توانایی اراده کردن مانند آزادی و مسئولیت، ویژگی مهمی در دیدگاه‌های وجودی است. همان طوری که حافظه ابزار گذشته است، اراده هدف‌گرا «ابزار آینده» نامیده شده است (آرنت، ۱۹۷۸؛ به نقل از پروچاسکا و نورکراس، ترجمه سیدمحمدی: ۱۳۸۶).

اختلال‌های اراده در بین افرادی یافت می‌شود که می‌دانند چه کاری باید انجام دهند، اما درباره اینکه چه می‌خواهند عقیده‌ای ندارند. هدف‌های آن‌ ها به خاطر اینکه نمی‌دانند چه می‌خواهند، آشکارا بدون جلاست، و حرکت به سوی آن‌ ها به همین نسبت دشوار است.

الف- درمان با رویکرد وجودگرایی

گرچه اغلب درمانگران وجودی از فرمول‌بندی‌های بینز وانگر و باس الهام می‌گیرند، اما هیچ یک از آن ها به صورتی که فروید بر روانکاوی حاکم بود یا راجرز درمان فردمدار را تحت‌الشعاع قرار داده بود، وجودنگری را زیر سلطه خود نیاورده‌اند. یک دلیل چنین مسأله‌ای این است که هیچ یک از آن ها، یک نظام یا نظریه جامع روان‌درمانی را ابداع نکرد.

درمان وجودی ‌به این صورت تعریف شده‌است: نگرشی که از جهت‌گیری فراتر می‌رود (می، آنجل، الن، برگر، ۱۹۵۸؛ به نقل از پروچاسکا و نورکراس، ترجمه سیدمحمدی: ۱۳۸۶). نوعی درمان پویشی که به نگرانی‌های اساسی زندگی می‌پردازد (یالوم، ۱۹۸۰)، یا عملاً روان‌درمانی ضد جبرگرایی است (ادواردز، ۱۹۸۲؛ به نقل از پروچاسکا و نورکراس، ترجمه سیدمحمدی: ۱۳۸۶). ‌به این ترتیب، نظریه‌پردازان و متخصصان آن بیشتر از شیوه های عینی یا پیامدهای عملی، به تأکیدهای فلسفی خود متکی هستند. به عبارت دیگر درمان وجودی، بیشتر یک فلسفه درباره روان‌درمانی است نه یک نظام درمانی. با این حال، چند روان‌درمانگر امریکایی کوشیده‌اند رشته‌های متعدد وجودنگری را به صورتی که کی‌یرکگارد، مارتین هایدگر، ژان پل سارتر، و مارتین بابر توضیح داده‌اند، در یک نظام روان‌درمانی قابل تشخیص، ترکیب کنند.

با توجه به اینکه هدف روان‌درمانی وجودی، اصالت است، افزایش دادن هشیاری یکی از فرایندهای حیاتی است که افراد از طریق آن به جنبه‌هایی از دنیا و خودشان که دروغگویی آن را پنهان ساخته‌است، پی می‌برند. چون دروغگویی به نوعی فعل‌پذیر کردن خود هم منجر می‌شود که طی آن توانایی تصمیم‌گیری‌ها و انتخاب‌های دیگر، تجربه نمی‌شود. پس باید درمان شامل فرایندهایی باشد که فرد از طریق آن‌ ها بتواند خود را به صورت فاعل یا عاملی احساس کند که قادر است از طریق بالا بردن حق انتخاب‌ها، زندگی‌اش را هدایت کند.

در درمان وجودی، تکنیک‌ها کم اهمیت هستند، زیرا تکنولوژی، یک فرایند مفعول کردن است که درمانگر (فاعل) ‌بر اساس آن، بهترین راه حل تغییر دادن را برای بیمار (مفعول) تعیین می‌کند.