ب­­ :کنفرانس های صلح لاهه ( ۱۹۰۷ – ۱۸۹۹ )

از نقاط مثبت تاریخ حقوق بین الملل در خصوص حل مسالمت آمیز اختلافات و جلوگیری از توسل به زور تشکیل کنفرانس­های صلح لاهه در سال های ۱۸۹۹ ، ۱۹۰۷ می‌باشد . این کنفرانس ها برای اولین بار در سطح بین‌المللی الزام کشورها را به حل مسالمت آمیز اختلافات به همراه داشت چه تا قبل از این دوران، تدابیری که برای تضمین صلح بین کشورها اندیشیده شده بود صرفا در سطح منطقه ای و به خصوص قاره ی اروپا بودند ، لکن در کنفرانس های اول و دوم لاهه به ترتیب ۲۶ و ۴۴ کشور اروپایی آمریکایی و آسیایی^[۱۴] حضور داشتند . ^[۱۵]

معاهداتی که در کنفرانس­های صلح لاهه در دو تاریخ یعنی سال های ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ به تصویب رسیدند حاوی مطالب مختلفی جهت ممنوعیت توسل به زور و روش هایی برای پیشگیری از آن بودند از جمله :

۱-­ معاهده در خصوص منع توسل به زور برای دریافت مطالبات ذمه ای . ( کنوانسیون دوم لاهه سال ۱۹۰۷ ) ^[۱۶]که جزئیات این معاهده که به معاهده پورتر معروف است.

۲-­­­ معاهداتی در خصوص حل مسالمت آمیز اختلافات بین‌المللی ( کنوانسیون های اول سال های ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷)

۳- تشکیل پایه دیوان دائمی داوری بین‌المللی . ( که این امر در معاهده اول سال ۱۸۹۹ درج شده بود )

از جمله اقداماتی که در کنفرانس­های­ لاهه صورت گرفت مطرح شدن معاهده پورتر بود که منشا آن اختلافات چند کشور اروپایی ( آلمان ، بریتانیا ، ایتالیا ) با کشور ونزوئلا در سال ۱۹۰۲ بود که کشورهای اروپایی مذکور برای دریافت مطالبات ذمه ای خود اقدام به توسل به زور علیه ونزوئلا نمودند.

این کشورها پس از دادن یک التیماتوم سه کشتی ونزوئلایی را غرق و ناحیه ی پونتروکابلو ^[۱۷]را بمباران کردند و مضاف بر آن سواحل این کشور امریکای لاتین را به محاصره خود در آوردند .^[۱۸]

لوئیس دراگو وزیر امور­خارجه آرژانتین برای محکومیت اقدامات زور مدارانه کشورهای قدرتمند اقتصادی علیه کشورهای مقروض نظریات خود را در یادداشتی که خطاب وزیر امور خارجه امریکا ارسال داشت ارائه کرد که این نظریات به نام دکتر دراگو موسوم شده است .

در این دکترین توسل به زور برای دریافت مطالبات ذمه­ای محکوم شده است و استقلال و تمامیت ارضی کشورها در زمانی که مقروض هم هستند نباید همیشه در معرض خطر مداخله کشورهای وام دهنده قرار داشته باشد .^[۱۹] نظریه دراگو در کنفرانس لاهه با نام معاهده پورتر به تصویب رسید اگر چه سعی بر آن بود که کشور بدهکار رجوع به داوری را رد نماید و دیگر آن که کشور بدهکار داوری را بپذیرد لیکن از اجرای حکم داوری سرباز زند، مجاز دانسته بود^[۲۰]به صورت کنوانسیون لازم الاجرایی مورد تصویب قرار گیرد لیکن کشورهای اروپایی با این امر مخالفت ورزیدند.

گفتار سوم :جهاد در حقوق اسلامی و منع تعدی در دین مبین اسلام

هدف اصلی از جنگ مقدس مشروع و یا جهاد فی سبیل الله در اسلام چیزی جز استکمال جامعه­ انسانی و قرب او به خداوند متعال نیست. و این نیز جز با بسط توحید و گسترش عدالت به عنوان عالی­ترین ارزش­های انسانی و الهی امکان­ پذیر نیست. اما این هدف کلی را می توان با توجه به نصوص جهاد به اهداف جزیی و روشن تری تقسیم کرد برای این منظور باید دید که قرآن کریم و نیز سنت معصومین علیهم السلام جهاد و پیکار مسلحانه را با چه گروه ها و جوامعی و به چه منظوری مجاز یا واجب دانسته اند.

« ریشه ی واژه ی جهاد از دو واژه­ « جَهد » به معنی مشقت و « جُهد » به معنی « طاقت » آمده است ».^[۲۱]

ما در اسلام ۲ نوع جهاد داریم :

الف : جهاد اصغر

ب : جهاد اکبر

موضوع بحث ما جهاد اصغر ‌می‌باشد که به دو نوع تقسیم می شود :

۱-جهاد با کفار

۲-جهاد با منحرفان و یاغیان علیه امام عادل

جهاد و پیکار مسلحانه باچه گروه هایی مجاز است ؟

۱-جهاد با تجاوز­کاران و آواره کنندگان مؤمنان و جبهه توحید . اولین آیاتی که پس از دوران صبر و استقامت اجازه پیکار مسلحانه را به مسلمانان داده آیات، ۳۸ تا ۴۰ سوره حج می‌باشد. در این آیات خداوند متعال، در برابر ظلمی که بر مسلمانان رفته است و آوارگی از منزل و دیار که بر آنان تحمیل گشته است و به آنان اجازه ی جهاد را داده است .

۱-­ جنگ با مشرکان ( توبه / ۳۶ )

۲- جنگ با کافران ( توبه / ۱۲۳ ؛ فرقان / ۵۲ )

۳- اهل کتاب ( توبه / ۲۹ )

۴- منافقان ( توبه / ۷۳ )

۵- اهل بغی ( حجرات / ۹ )

۶- جنگ با استضعانگران ( نسا/ ۷۵ )

با مطالعه این آیات ‌می‌توان جهاد را به دو نوع جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی تقسیم کرد. که در ذیل به توضیح این دو نوع جهاد می پردازیم .

۱- جهاد دفاعی :

آن است که دشمنی از کافران بر مسلمانان حمله ور شوند به گونه ای که موجودیت کیان اسلام در معرض خطر باشد یا کافران در صدد تسلط بربلاد مسلمانان باشند و بخواهند آنان را به اسارت خویش در آورند و اموالشان را بگیرند و بر آنان سلطه اقتصادی پیدا کنند در این صورت باید حمله و سلطه دشمن را دفع کرد این گونه جهاد بستگی به شرایطی که در ( جهاد ابتدایی ) است ندارد و بر آزاد و بنده، مرد و زن، سالم و بیمار ، کور و لنگ و غیر اینان در صورتی که به آنان نیاز باشد واجب است و منوط به حضور امام و اذن او نمی باشد. همچنین به مسلمانانی که مورد هجوم قرار ‌گرفته‌اند اختصاص ندارد بلکه در صورتی که مسلمانان مورد هجوم ، توان مبارزه با مهاجمان را نداشته باشند بر هر کس که از حادثه آگاه گردد واجب است و بر وجوب آن بر کسانی که نزدیک ترند ، تأکید بیشتری شده است .^[۲۲]

۲- جهاد ابتدایی:

مقصود از جهاد ابتدایی – بر خلاف ظاهر عبارت – جنگی نیست که مسلمانان آغاز کننده ی آن باشند بلکه منظور جنگی است که به دلیلی غیر از تهاجم فیزیکی دشمن ، تحقق می‌یابد این جنگ که در برابر دشمن خارجی انجام می شود خود به دو شاخه کوچکتر تقسیم می شود

۱-جهاد به منظور حمایت از مستضعفان و ملت های تحت ستم

۲-جهاد با مشرکان – کافران و اهل کتاب .