ویژگی های درمان شناختی – رفتاری

درمان شناختی – رفتاری و رویکردی مشارکتی ^[۱۲۴] است . درمانگر و بیمار به طور مشترک ‌در مورد اهداف درمانی مناسب ، نوع و زمان آموزش مهارت ها ، نحوه مشارکت افراد دیگر در برخی جلسات درمان، ماهیت تکالیف خارج از جلسات درمان و غیره تصمیم می گیرند .

این رویکرد نه تنها ایجاد رابطه درمانی و خوب و اجتناب از موضع منفعلانه را در درمانگر تقویت می‌کند ، بلکه سودمندی و متناسب بودن درمان با وضعیت بیمار را نیز تضمین می‌کند (کارول ، ۱۳۸۱ ) . در ادامه برخی از ویژگی های رویکرد شناختی رفتاری ذکر می شود :

1. 1. درمان کوتاه مدت است کمتر از ۲۰ جلسه .

1. 1. درمان ساختار یافته است و از یک طرح تحولی از پیش آماده شده استفاده می‌کند .

1. 1. توجه روی مسائل کنونی است .

1. 1. بیمار ترغیب به اجرای خود مشاهده گری افکار و یا رفتاری می شود که مشخصه آن ها‌ است (تحلیل کارکردی) .

1. 1. تکالیف خانگی به وسیله درمانگرا ارائه می شود و در جلسات بعدی مرور می‌گردد .

1. 1. هدف درمانی ، افزایش مهارت های بیمار در برابر مشکلات یا رفتارهایش است (حیوانی فاوا ، ۲۰۰۰) .

1. 1. درمان مسآله مدار بوده و به جای تأکید بر منشآ مشکل متمرکز بر عوامل ‌نگاه‌دارنده (تداوم بخش ) یا علل اصلی مشکل است .

1. 1. ‌بر اساس روش استقرایی بنا شده است که در آن بیمار می آموزد تا افکار و باور ها را به عنوان پدیده هایی بنگرد .

1. تکنیک های موجود در روان درمانی مختصر می‌باشد در جستجوی ایجاد تغییر در شناخت و رفتار است . برای این منظور از شیوه های متنوعی در این رویکرد استفاده می شود که فهرست وار برخی از آن ها را معرفی می نماییم :

مواجهه سازی ^[۱۲۵] جلوگیری از پاسخ ^[۱۲۶] شرطی سازی کنشگر ^[۱۲۷] آرام سازی روانی ^[۱۲۸] آموزش استرس ^[۱۲۹]، آموزش حل مسئله ^[۱۳۰]، درمان رفتاری عقلانی – عاطفی و درمان شناختی .^[۱۳۱]( جیوانی فاوا ، ۲۰۰۰) .

روش های جسمانی «رفتاری»

منظور از کاربردن روش های جسمانی کنترل جسمانی ، کنترل استرس ، کاستن از پاسخ های فیزیولوژیک انگیختگی است .

بازخورد زیستی ^[۱۳۲]

در این روش ورزشکار از ابزارهای اندازه گیری فیزیولوژیک استفاده می‌کند تا چگونگی کنترل پاسخ های فراگیر خود را فرا گیرد . مثلا اگر ورزشکاران ضربان قلب خود را بشنوند ، می‌توانند به چیزهای آرام بخش بیندیشند و افکاری را که ضربان را آهسته می‌کند، بیابند . بدین تمرین آن ها می‌توانند با تمرین از این افکار استفاده کنند و ضربان قلب (برانگیختگی) را کاهش دهند .

هنگامی که ورزشکاران خود اگاهی کافی برای تعیین کردن تنش در بدن خود ندارند فراهم ساختن یک بازخورد مکمل به آن ها کمک خواهد کرد تا این خود آگاهی را ایجاد کنند ، بازخورد در کمک به ورزشکاران برای انجام این عمل مورد استفاده قرار می‌گیرد . فراگیری سه نوع بازخورد زیستی برای تنظیم تنش عضلانی مفید است – حرارت پوست ، فعالیت های الکتریکی سطح پوست و فعالیت های الکتریکی در عضلات ، درجه حرارت پوست برای نشان دادن سطح تنش کلی در بدن مفید است . زمانی که خون بیشتری جریان دارد درجه حرارت پوست افزایش پیدا می‌کند و زمانی این حالت به وجود می‌آید که عضلات حالت آرام دارند و هنگامی که درجه حرارت پوست افت می‌کند تنش عضلانی بالا می رود ، زیرا خون کمتری در پوست جریان دارد ، معمول ترین روشی که برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد پاسخ برقی پوست (GSR) ^[۱۳۳]است . وقتی که بدن بیشتر تنیده شود غده های عرق بیشتر فعال می‌شوند تا حرارتی را که به وسیله عظلات دارای تنش به وجود آمده از بین ببرد .

حال شما می دانید چرا افراد تحت فشار های روانی نه تنها ‌دست‌هایشان سرد می شود ، بلکه مرطوب نیز هست .

نوع سوم بازخورد حیاتی که فعالیت ریز الکتریکی را در عظلات اندازه گیری می‌کند و می‌تواند با یک دستگاه برقی نگار ماهیچه ای ^[۱۳۴]روی سطح پوست قرار گیرد و اطلاعات جمع‌ آوری کند سپس این اطلاعات می‌تواند بازخوردی برای ورزشکار باشد تا تمرین برای کاستن از تنش عضلانی زیاد بپردازد .

آرامش پیش رونده ^[۱۳۵]

یکی از انواع آرامش آموزی ، آموزش فن آرامش پیشرونده است . بدین منظور بدن به چند گروه عضلانی بزرگ تقسیم می شود و هر گروه ابتدا تنیده و بعد آرمیده می شود . تناوب تنش و آرامش به بیمار یاد می‌دهد که بین این دو حالت تمایز قائل شود وآگاهی بیشتری نسبت به قسمت های بدن خود مخصوصا انهایی که تنش دار هستند پیدا کند ، برای آنکه بتوان آرامش را به راحتی به موقعیت های طبیعی تعمیم داد ، لازم نیست بیماران در جریان آموزش روی نیمکتی دراز بکشند ، و بلکه از آن ها خواسته می شود روی صندلی راحت بنشیند ، ابتدا درمانگر خود نشان می‌دهد که چگونه می توان ‌گروه‌های مختلفی از عضلات تنیده و یا آرمیده ساخت . همزمان با آن بیمار چند تمرین تنش آرامش را انجام می‌دهد و درمانگر درستی آن ها را وارسی می‌کند ، آنگاه بیمار چشم خود را می بندد و درمانگردستورالعمل لازم برای ایجاد تنش و آرامش در عضلات مختلف به ترتیبی درست و طبق زمان بندی درست ارائه می‌دهد . تنش معمولا حدود ۵ ثانیه و آرامش به دنبال آن ۱۰ تا ۱۵ ثانیه طول می کشد . معمولا هر یک از عضلات فقط یک بار تنیده می‌شوند . سپس از آنکه بیمار توانست ‌به این ترتیب همه عضلات خود را مورد تنش و آرامش قرار دهد افراد خسته می شود تا میزان آرامش خود را در مقیاس ۰ تا ۱۰۰ تعیین کند و در آرامش پیشرونده بدن به دو قسمت تقسیم می شود . در ابتدا آرامش دست ها ، پاها ، صورت ، گردن و شانه ها مورد تمرین قرار می‌گیرد و بعد به بقیه قسمت ها نیز افزوده می شود(کرک ، کلارک ، ۱۹۸۹ ؛ ترجمه قاسم زاده ، ۱۳۸۵ ) .

آرامش بدون تنش

هدف این نوع آرامش ، کاهش بیشتر در زمان لازم برای آرامش از طریق حذف مرحله تنیدگی است ، در جلسه ، ابتدا از بیمار خواسته می شود که به آرامی نفسی بکشد و در این حالت تا جایی که می‌تواند در خود آرامش ایجاد کند . آنگاه درمانگر از او می‌خواهد عضلات مختلف بدن خود را آرمیده کند . از بالای سر شروع می‌کند و پایین می‌آید تا به نوک انگشتان پا برسد . دستورالعمل های که به بیمار داده می شود از این قرار است : « به طور آرام و منظم نفس بکشید ، سعی کنید با هر نفسی که می کشید آرمیده تر احساس کنید … خود را کاملا رها کنید …. پیشانی تان را شل کنید …. همین طور ابروهایتان …. پلک هایتان را … آروارتان را …. تمامی قسمت های صورت …