باید گفت که موارد گفته شده ‌بر اساس ماده ۲۷۰ لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت، مربوط به تشکیل شرکت می‌باشد در صورت تخلف ازاین موارد شرکت قابل ابطال می‌شود.

مورد بعدی که در ماده ۶ پیش‌بینی شده، تکمیل و تسلیم اظهارنامه است. در خصوص اظهارنامه و اهمیت آن گفته شده است که: «مهم‌ترین و نخستین سند ثبت شرکت، اظهارنامه است که در واقع تقاضانامه تأسیس شرکت تلقی می‌گردد. این سند باید به امضای همه مؤسسین رسیده و اطلاعات و مشخصات مذکور در ماده ۷ لایحه اصلاحی قانون تجارت ۱۳۴۷٫٫٫ در آن قید می‌گردد.»^[۳۶]

مندرجات الزامی اظهارنامه تأسیس شرکت به شرح ذیل است:

1. 1. نام شرکت؛

1. 1. هویت کامل و اقامتگاه مؤسسین؛

1. 1. موضوع شرکت؛

1. 1. مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک؛

1. 1. تعداد سهام با نام و بی نام و مبلغ اسمی آن ها و در صورتی که سهام ممتاز نیز موردنظر باشد، تعیین تعداد و خصوصیات و امتیارات این گونه سهام؛

1. 1. میزان تعهد هر یک از مؤسسین و مبلغی که پرداخت کرده‌اند با تعیین شماره حساب و نام بانکی که وجوه پرداختی در آن واریز شده است. ‌در مورد آورده غیر نقد، تعیین اوصاف و مشخصات و ارزش آن به نحوی که بتوان از کم و کیف آورده غیر نقد اطلاع حاصل نمود؛

1. 1. مرکز اصلی شرکت؛

1. مدت شرکت.»

اظهارنامه فوق مطابق نمونه اداره ثبت شرکت‌ها در دو نسخه تنظیم و تکمیل می‌شود و همراه با دیگر مدارک به مرجع مذکور با الصاق تمبر قانونی تقدیم می‌شود.^[۳۷]

گام بعدی در تأسیس یک شرکت سهامی عام، تهیه طرح اساسنامه شرکت است. طرح اساسنامه شرکت یا پیش نویس اساسنامه در ماده ۶ مورد اشاره قرار گرفته و در ماده ۸ ل.اخیرالذکر، مندرجات الزامی طرح اساسنامه شرکت در ۲۱ بند احصاء شده است.

مرحله بعدی در تأسیس شرکت سهامی عام طرح اعلامیه پذیره‌نویسی است. به موجب ماده ۹ (ل.ا.ق.ت) رعایت چند نکته در این طرح، الزامی است. همچنین متذکر می‌شویم که طرح مذکور در واقع «همان آگهی دعوت از آحاد جامعه جهت پذیره‌نویسی و سرمایه‌گذاری در شرکت سهامی عام در شرف تأسیس است.»^[۳۸]

اما موارد مندرج در ماده ۹ پیش گفته عدول ناپذیر بوده و جزء قواعد آمره محسوب می‌شود.

پس از طی مراحل فوق، مرحله پذیره‌نویسی آغاز می‌گردد. در قانون تجارت ایران تعریفی از پذیره‌نویسی ارائه نشده است. پذیره‌نویسی در لغت به معنای «نوشتن و امضاء کردن در پای نوشته‌ای است برای تعهد انجام کاری که در آن نوشته شرح داده شده است.»^[۳۹]

در حقوق تجارت تعاریف مختلفی از سوی علمای این رشته از این اصطلاح مطرح شده است که ذیلاً به برخی از آن ها اشاره می‌شود:

• • پذیره‌نویسی عبارت است از: «قبول پیشنهادی که از طرف مؤسسین به عموم می‌شود تا قسمتی از سرمایه شرکت را تعهد کنند و با پرداخت تمام یا قسمتی از مبلغ تعهدی خود در شرکتی که بعداً تأسیس می‌شود شریک و صاحب سهم گردند.»^[۴۰]

• • در تعریف دیگری پذیره‌نویسی عمل حقوقی است «که به موجب آن شخصی تعهد می‌کند با تأمین قسمتی از سرمایه شرکت در حدود مبلغ آورده شده، در شرکت سهامی عام شریک شود.»^[۴۱]

• پذیره‌نویسی به تعهد سهام شرکت سهامی عام با امضای ورقه تعهد سهم که بیانگر تعهد قیمت آن است، اطلاق می‌شود.^[۴۲]

مسئله دیگری که در خصوص پذیره‌نویسی در کتب مرتبط با حقوق شرکت‌ها مطرح شده بحث ماهیت پذیره‌نویسی است.

در حقوق برخی کشورها همانند فرانسه در باب ماهیت پذیره‌نویسی اتفاق نظر وجود ندارد.^[۴۳] منظور از ماهیت یک عمل حقوقی، چهارچوب حقوقی آن که می‌تواند عقد معین یا غیرمعین و یا حتی ایقاع باشد، است. از جنبه حقوقی، پذیره‌نویسی تعهد ساده‌ای است که پذیره‌نویس را نسبت به تأدیه آورده در حدود مبلغ قید شده در ورقه تعهد سهم متعهد می‌کند. به زعم برخی از حقوق ‌دانان «از نظر اقتصادی می‌توان پذیره‌نویسی را الحاق به قرارداد شرکت در شرف تأسیس بیان نمود.»^[۴۴] قرارداد الحاقی مذکور در فوق عبارت است از اعلام اراده‌ای که شخص انجام خدمتی را از دیگری تقاضا کرده و تمام شرایط پیشنهادی او را برای انجام آن خدمت تقبل می‌کند و فقط رضایت شخص برای انعقاد چنین قرارداد مکفی خواهد بود.^[۴۵]

یکی از اساتید پذیره نویسی را از طرف شرکت، عمل تجاری و نسبت به پذیره‌نویسان، غیر تجاری محسوب ‌کرده‌است. و طبیعت قراردادی بودن پذیره‌نویسی را مطلقاً مردود می‌داند. از نظر ایشان رویه قضایی این سند را یک تعهد یک طرفه غیرقابل فسخ تلقی می‌کند و این عمل چیزی جز دو تعهد یک طرفه نیست.^[۴۶]

از سوی دیگر استاد دیگری، پذیره‌نویسی را قرارداد شرکت می‌داند. ‌بر اساس این طرز تلقی، مؤسسین «به نام خود عمل می‌کنند و پیشنهادشان به پذیره نویسان این است که به قرارداد شرکتی که قبلاً بین مؤسسین منعقد شده است بپیوندند. »

ایشان می‌افزایند: «پذیره نویس با امضای ورقه تعهد سهم، اساسنامه شرکت را که به منزله قرارداد شرکت است امضاء کرده و بدین وسیله در زمره طرفهای قرارداد شرکت قرار رفته است. البته طرح اساسنامه، چون قبلاً به امضای مؤسسین رسیده است بیانگر ایجاب آنان در انعقاد قرارداد شرکت با پذیره‌نویسان است. »

به نظر می‌رسد در میان دیدگاه‌های فوق‌الذکر، نظر اخیر با ماهیت واقعی پذیره‌نویسی سازگاری بیشتری دارد و باید پذیره‌نویسی را الحاق به قرارداد از پیش منعقد شده میان مؤسسین دانست.

نکته دیگری که بررسی آن از جهت رعایت تشریفات قانونی، ضروری به نظر می‌رسد، شیوه پذیره‌نویسی سهام است. به موجب ماده ۱۱ (ل. ا.ق.ت) اعلامیه پذیره نویسی بایستی علامه بر آگهی در جراید، در بانکی که پذیره‌نویسی در آن صورت می‌گیرد، نیز در معرض دید علاقمندان قرار گیرد، و برابر ماده ۱۲ ل.اخیرالذکر هر پذیره‌نویس پس از امضای ورقه تعهد سهم، مبلغی را که باید به صورت نقد پرداخت شود به نام شرکت در شرف تأسیس پرداخت و رسید دریافت می‌کند. البته پرداخت کلیه وجوه از جانب پذیره‌نویس الزامی نیست. لیکن ‌بر اساس ماده ۱۶ این قانون حداقل ۳۵ درصد سرمایه شرکت باید پرداخت شود. مواد ۱۳ و ۱۴ قانون مذکور نیز به ترتیب به مندرجات الزامی ورقه تعهد سهم و تشریفات تنظیم این ورقه پرداخته‌اند. برگ تعهد سهم به موجب ماده ۱۳ می‌بایست متضمن نام، موضوع و مرکز اصلی و مدت شرکت و نیز سرمایه آن باشد. ضمناً مشخصات اعلامیه پذیره‌نویسی (شماره و تاریخ صدور اجازه انتشار) و نیز مرجع ثبت شرکت‌هایی که آن را صادر کرده نیز باید در آگهی قید گردد. همچنین درج تعداد سهامی که تعهد می‌شود و مبلغ آن و نیز مبلغی که می‌بایست در هنگام پذیره‌نویسی پرداخت گردد، در اعلامیه مذکور ضروری است.

مطابق ماده ۱۴ نیز ورقه تعهد سهم در دو نسخه تنظیم و به امضاء پذیره‌نویس یا قائم مقام قانونی او می‌رسد. نسخه اول آن نزد بانک نگهداری و نسخه دوم آن پس از امضا و مهر بانک تسلیم پذیره نویس می‌گردد.