ریسک در نظام مالی اسلامی نیز مانند نظام مالی متعارف وجود دارد. در حالت کلی می توان گفت صکوک به عنوان نماینده ابزارهای مالی اسلامی، به صورت ذاتی نسبت به سایر ابزارهای مالی از ریسک بیشتری برخوردار است. دلیل این موضوع آن است که تقریباً تمامی ابزارهای مالی اسلامی مبتنی بر مالکیت یک دارایی بوده و ‌بنابرین‏ ریسک این دارایی به سرمایه گذاران منتقل می شود.

علی­رغم ابداع و نوآوری های موجود در بخش خدمات مالی، ریسک اعتباری هنوز به عنوان دلیل عمده عدم موفقیت مؤسسات مالی محسوب می‌گردد. علت آن هم این است که معمولاً ۸۰ درصد از ترازنامه یک بانک به نوعی با این ریسک در ارتباط است. ریسک اعتباری به خطری تعبیر شده که بر اساس آن وام گیرنده قادر به پرداخت اصل و فرع بدهی خود طبق شرایط مندرج در قرارداد نیست. به عبارت دیگر مطابق این ریسک، بازپرداخت ها یا با تأخیر انجام شده و یا اصلاً وصول نمی شوند. این امر موجب ایجاد مشکلاتی در گردش وجوه نقد بانک می شود. امروزه چندین نوع ابزار جهت مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی مورد استفاده قرار می‌گیرد که وثیقه، ضمانت، ذخیره­های زیان اعتباری و برخی رویکردهای پیشگیرانه از جمله رتبه بندی اعتباری دریافت کنندگان تسهیلات، از جمله روش­هایی است که به صورت مشترک در بانکداری اسلامی و متداول به کار گرفته می‌شوند. همچنین برخی بانک­های اسلامی با قراردادن جریمه تأخیر تادیه سعی در کاهش تأخیر در پرداخت ها و نکول دارند. هرچند روش های مذکور در کاهش ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی تاثیرگذار بوده ولی در حذف یا کاهش ریسک اعتباری تا سطح رضایت بخش، کارایی نداشته اند و ریسک اعتباری همچنان از تهدیدات جدی پیش روی بانکداری اسلامی محسوب می‌گردد. با توجه به موارد مذکور در رابطه با ریسک اعتباری و همچنین افزایش روز افزون مطالبات معوق بانک های کشور، لازم است ابزارها و روش های جدیدی جهت مدیریت ریسک اعتباری مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.

۲-۸- عوامل بروز ریسک اعتباری در صکوک

ریسک مربوط به اوراق صکوک را به طرق مختلفی می‌توان دسته‌بندی کرد. مهم‌ترین ریسک‌هایی که دارندگان اوراق صکوک با آن مواجه هستند را می‌توان به صورت زیر بیان کرد:

• • ریسک از بین رفتن دارایی‌ها: چنانچه به دارایی مورد اجاره در فرایند انتشار اوراق صکوک به هر دلیل خسارتی وارد آید، آن گاه از ارزش آن دارایی کاسته شده و در نتیجه دارندگان صکوک متضرر می‌شوند. البته این ریسک را می‌توان از طریق بیمه کردن دارایی‌ها به طور کامل حذف کرد.

• ریسک نرخ سود: مبلغ اجاره بها معمولاً ثابت تعیین می‌شود و دارندگان اوراق صکوک در هر دوره اجاره بهای ثابتی را دریافت می‌کنند؛ ‌بنابرین‏ چنانچه نرخ سود متداول در بازار افزایش یابد آن گاه آن ها در مقایسه با نرخ سود بازار، سود کمتری را دریافت می‌کنند.

۲-۹- مزایا و محدودیت‌‌های اوراق صکوک

1. 1. صکوک، نقدینگی شرکت مالک دارایی (بانی) را افزایش می‌دهد.

1. 1. دارایی‌هایی که نقدینگی پایینی دارند یا غیر نقد هستند از ترازنامه خارج شده و وجوه نقد جایگزین آن می‌شود.

1. 1. با این که قسمتی از دارایی‌ها از شرکت بانی (مالک دارایی) جدا می‌شود، اما با این حال باز هم بانی می‌تواند از دارایی‌ها استفاده کند.

1. 1. از آنجا که صکوک با پشتوانه دارایی منتشر می‌شود لذا دارای ریسک کمتری است و هزینه تامین مالی را نیز کاهش می‌دهد. یک راه دیگر کاهش هزینه تامین مالی استفاده از افزایش اعتبار است.

1. 1. صکوک با فراهم کردن امکان تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار به توسعه بازار سرمایه کمک می‌کند.

1. چنانچه برای داد و ستد اوراق صکوک یک بازار ثانویه فراهم شود، آن گاه قابلیت نقدشوندگی این اوراق هم افزایش می‌یابد.

۲-۱۰- برخی از محدودیت‌های موجود در انتشار اوراق صکوک

1. 1. فقدان بازارگردان و در نتیجه، کاهش نقدشوندگی بازار ثانویه

1. 1. فقدان معیارهای مناسب ارزیابی پرتفوی سرمایه‌‌گذاری متشکل از ابزارهای مالی اسلامی

1. 1. عدم کفایت حجم بازار اولیه و در نتیجه کمتر بودن رونق بازار ثانویه در مقایسه با سایر بازارها

1. 1. عدم اطلاع کافی بازارها و سرمایه‌‌گذاران غربی از تنوع و ویژگی‌‌های ابزارهای مالی اسلامی

1. 1. زیرساخت‌های لازم برای توسعه بازار صکوک هنوز به شکل مناسب ایجاد نگردیده است.

1. 1. استاندارد کردن دارایی‌هایی که می‌تواند در این فرایند مورد استفاده قرار گیرد.

1. 1. استاندارد کردن فرایند ارزیابی قیمت‌گذاری این دارایی‌ها یکی دیگر از مشکلات است.

1. 1. تسهیل امور مربوط به رتبه‌بندی اوراق باید صورت گیرد تا روند سرمایه گذاری ساده شود.

1. 1. باید تسهیل فرایند ارزیابی و تأیید شرعی ساختار اوراق صکوک صورت گیرد.

1. استاندارد کردن فرایند انتشار و عرضه اوراق

۲-۱۱- انواع ریسک های صکوک اجاره و روش های پوشش آن

ریسک های صکوک اجاره را می توان بر اساس نوع بازار به ریسک های بازار اولیه، بازار ثانویه و ریسک های مرتبط با دارایی تقسیم کرد و مورد بررسی قرار داد.

۲-۱۱-۱- “ریسک بازار اولیه^[۱۵]“

۲-۱۱-۱-۱- ریسک عدم جمع‌ آوری وجوه نقد به میزان کافی

هنگام انتشار اوراق اجاره، واسط از طریق شرکت تامین سرمایه امیدنامه اوراق را به عموم عرضه می‌کند و اقدام به پذیره نویسی صکوک اجاره کرده و مالکیت دارایی را به صاحبان اوراق منتقل، وجوه را دریافت کرده و به وکالت از طرف آنان امور مربوط به دارایی را مدیریت می‌کند که فرایند آن ‌به این صورت خواهد بود.

الف) دارایی قابل تقسیم باشد. در این حالت می توان از روش نسبت تقسیم یا تعهد پذیره نویسی استفاده کرد.

ب) قابل تقسیم نباشد (مانند هواپیما). در این صورت انتشار اوراق فقط از طریق تعهد پذیره نویسی قابل انجام است. فرایند انتشار هم به صورتی است که واسط درخواست انتشار اوراق از طریق تعهد پذیره نویسی را به شرکت تامین سرمایه می‌دهد. شرکت تامین سرمایه هم مبلغی معادل کل ارزش صکوک را به حساب مشترک امین و واسط واریز می‌کند. سپس شرکت تامین سرمایه اقدام به انتشار اوراق به قیمت دلخواه می‌کند (رضایی، ۱۳۸۲).