طبقه ­بندی حافظه بر اساس نوع اطلاعات در حافظه­ بلند مدت:

۱) حافظه­ اظهاری^[۱۳۱] و یا آشکار^[۱۳۲]: این حافظه نیاز به یادآوری آگاهانه و هوشیارانه دارد. فرایند یادگیری در حافظه­ آشکار خودآگاه است. برای بازیابی آن به محرکات مختصر و سرنخ ها نیاز است

( تارک – براون، یی و همکاران^[۱۳۳]، ۲۰۰۷؛ به نقل از احمدی، ۱۳۹۰). به دو زیر مجموعه تقسیم بندی می­گردد:

حافظه­ معنایی^[۱۳۴]: دانش عمومی ما از جهان پیرامون را در بر ‌می‌گیرد ( زارع، ۱۳۸۸) شامل دانش وی از مفاهیم، قوانین، اصول و مهارت ­ها می­ شود مانند این که پایتخت ایران، تهران است. ‌بنابرین‏ حافظه­ معنایی مفاهیمی است که در قالب گزاره ­ها، شبکه­ ها و طرحواره ها ذخیره می­ شود (‌نیک‌دل، کرمی نوری و همکاران ، ۱۳۸۸)

حافظه­ رویدادی^[۱۳۵]: این حافظه رویدادها و تجارب سیالی (زنجیره ای ) را در بر ‌می‌گیرد و به بافتار زمان و مکان وابسته است. حافظه­ رویدادی همان حافظه­ شخصی در فرد می‌باشد مثل احساسات و هیجانات مربوط به یک زمان و مکان خاص. حافظه­ سرگذشتی ( اتوبیوگرافیک) نیز زیر مجموعه­ این حافظه ‌می‌باشد که به حافظه­ یک رویداد خاص در زندگی شخصی فرد دلالت دارد. مثل: تاریخ یک رویداد مهم ملی، غذایی که دیشب میل کرده­اید، نام یک همکلاسی قدیمی. در مجموعه حافظه­ رویدادی عبارت است از به خاطر سپردن رویدادها به علاوه کل بافتار پیرامون آن (کوهن و کانوی^[۱۳۶]،۲۰۰۸)

۲) حافظه­ روندی^[۱۳۷]و یا ضمنی^[۱۳۸]: این حافظه به یادآوری خودآگاه و هشیارانه متکی نیست. فرایند یادگیری در حافظه­ ضمنی ناخودآگاه است. بیان گفتاری در آن درگیری نبوده و شامل مهارت های حرکتی می‌باشد. مثل راندن دوچرخه و یا نواختن پیانو. واکنش های هیجانی شرطی شده نیز در این دسته جای دارند ( احمدی، ۱۳۹۰)

برخی از تفاوت­های فرایند حافظه­ کوتاه­مدت و بلند مدت عبارتند از: ۱- تغییراتی که در مغز به هنگام به خاطر سپاری کوتاه­مدت و دراز مدت انجام ‌می‌گیرد، متفاوت است. ۲ – حافظه­ کوتاه فعالیتی است که به سادگی به وسیله دیگر فعالیت­ها گسسته می­ شود؛ در حالی­که در حافظه­ دراز مدت گسستگی به آسانی ایجاد نمی­ شود. ۳- حافظه­ کوتاه­مدت گنجایش محدود دارد، در حالی­که دراز مدت واقعاً نامحدود است. ۴- بازیابی و استخراج از حافظه­ کوتاه­مدت، فرایندی است خودکار و جهشی؛ اما مشکلات بازیابی، در حافظه­ دراز مدت پدیدار می­گردد. ۵- بعضی از داروها و بیماری­ها روی حافظه­ کوتاه مدت تأثیر می­گذارند بی آن­که تأثیری بر حافظه­ دراز مدت داشته باشند و بر عکس ( لزاک^[۱۳۹]، ۲۰۰۵).

فرا حافظه:

وقتی اقدام­شناختی، یک اقدام به یاد آوردن باشد، دانش و فعالیت شناختی مربوط به آن فراحافظه نامیده می شود. به عبارت دیگر، فعالیت شناختی که در ارتباط با یاد سپاری یک مطلب باشد نام دارد. ‌بنابرین‏ فراحافظه نوعی فراشناخت است که اقدامات حافظه را به عنوان هدف خود در نظر ‌می‌گیرد. دو طبقه عمده­ی فراحافظه از هم تمیز داده شده است:

1. 1. دانش فراشناختی درباره حافظه

1. تجارب فراشناختی درباره حافظه

طبقه دانش فراشناختی به دانش ‌در مورد یادسپاری اشخاص، تکالیف و راهبردها تقسیم می­ شود. تجارت فراشناختی درباره حافظه شامل داوری­ها یا احساس­های فرد درباره این است که اندوزش یا بازیابی چیزی تا چه حد مشکل و وقت­گیر است ( احدی، ۱۳۸۷).

۲-۳- دیدگاه پردازش اطلاعات

همان­گونه که در ابتدا عنوان شد دیدگاه پردازش اطلاعات به نحوه­ رمزگردانی (تبدیل )، پیوند، اندوزش، مرور ذهنی، یادآوری و فراموشی توجه دارد.

۲-۳-۱- مرحله­ یادگیری^[۱۴۰]

در این مرحله که رمزگردانی^[۱۴۱]، درونداد^[۱۴۲] و ثبت^[۱۴۳] نیز نامیده می­ شود، اطلاعات بیرونی، به صورت محرک­های شیمایی و فیزیکی، حواس را تحریک ‌می‌کنند و به صورت علامت یا کد در حافظه قرار ‌می‌گیرد ( گنجی، ۱۳۹۱). ‌بنابرین‏ در هر یادگیری، رمزگردانی اطلاعات ممکن است با ویژگی­ها و خصوصیات فیزیکی از قبیل رنگ، شکل، اندازه و … ) یا معنایی ( مقوله بندی، مفهوم، سازماندهی و …) ارتباط داشته باشند. این ویژگی­ها و خصوصیات از طریق مواد یادگیری و دستور العمل­های ارائه شده از طرف یاد دهنده یا آزمایشگر ( پردازش از پایین به بالا ) یا از طریق خود یادگیرنده ( پردازش از بالا به پایین ) مشخص می­شوند ( ویلنسون، کاپلمن و همکاران^[۱۴۴]،۲۰۰۲ ).

یادگیری (رمزگردانی) ممکن است به صورت ارادی و هوشیارانه یا به صورت غیر ارادی و تصادفی صورت گیرد (کرمی نوری، ۱۳۹۱). در رمزگردانی ارادی فرد با خواست و ارائه­ خویش و با هوشیاری به رمزگردانی می ­پردازد و می­داند که اطلاعات ارائه شده را باید به حافظه­ خود بسپارد تا بعداً آن­ها را ارزیابی کند و در رمزگردانی غیر ارادی بر تصادفی فرد هیچ آگاهی ندارد و تلاشی هم انجام نمی­دهد و علی‌رغم نبود آگاهی و تلاش، ماده اطلاعاتی مورد نظر به رمز تبدیل شده و در حافظه می­ماند. امروزه عقیده بر این است که بسیاری از اطلاعات حافظه ‌به این شیوه وارد حافظه می­ شود ( درودی، ۱۳۹۰).

۲-۳-۲- مرحله­ ذخیره سازی^[۱۴۵]یا نگهداری ^[۱۴۶]

این دو اصطلاح به مرحله­ بعد از یادگیری و مرحله­ قبل از بازیابی اطلاق می­ شود. در این مرحله، اطلاعاتی که رمزگردانی شده باید با توجه به زمان، نگهداری شود که این زمان می ­تواند بسیار کوتاه و چند سال یا تمام سال­های زندگی فرد باشد. در واقع مرحله­ ای است که در آن اطلاعات یادگیری شده یا اطلاعات ورودی می­بایست در حافظه، انبار و ذخیره گردد تا موقعیت معین دوباره از آن­ها استفاده شود (کرمی نوری، ۱۳۹۱). در این مرحله عوامل گوناگونی ذخیره­سازی و نگهداری اطلاعات اثر می­ گذارد. یکی فاصله بین مرحله­ رمزگردانی و بازیابی است. یعنی هرچه فاصله­ زمانی بیشتر باشند امکان استفاده از اطلاعات ذخیره شده کمتر خواهد بود. عامل مؤثر دیگر، حوادثی است که طی این مدت رخ می­دهد یعنی اطلاعات جدیدی وارد حافظه شده و به عنوان اطلاعات گمراه کننده مانعی برای یادآوری اطلاعات قبلی می­ شود ( بدلی و همکاران، ۲۰۰۲).

۲-۳-۳- مرحله­ بازیابی ^[۱۴۷]

به مرحله­ ای گفته می­ شود که در آن اطلاعات یادگیری شده و سپس ذخیره شده قبلی در موقعیت معینی مورد استفاده قرار گیرند. ‌به این مرحله اصطلاحاً اطلاعات برونداد نیز گفته می­ شود که دلالت بر استخراج و بیرون کشیدن اطلاعات از حافظه دارد (بدلی و همکاران، ۲۰۰۲).

با توجه به انواع اطلاعات و انواع حافظه، بازیابی نیز به شیوه ­های گوناگونی صورت ‌می‌گیرد. گاهی بازیابی آشکار و گاهی نا آشکار است. در بازیابی آشکار فرد از به خاطر آوردن اطلاعات کاملاً آگاه بوده و تلاش زیادی دارد که اطلاعات ذخیره شده را فرا بخواند ولی در بازیابی نا آشکار فرد بدون اراده و تلاش اطلاعات ذخیره شده را به خاطر ‌می‌آورد. یکی از عوامل مؤثر بازیابی « اثر بافت » نام دارد. یعنی بازیابی وقتی موفقیت بیشتری دارد که بافت زمان رمزگردانی با بافت زمان بازیابی یکسان باشد، مهم ترین دلیل قدرت به خاطر آوری بهتر « اثر بافت » است. عامل دیگری که بر قدرت بازیابی تأثیر دارد « اثر خلق » است. یعنی هر فردی در زمان رمزگردانی ویژگی­های عاطفی خاصی دارد که هرچه این ویژگی ها در زمان رمزگردانی و بازیابی مشابهت بیشتری داشته باشد، امکان بازیابی بهتری وجود دارد ( درودی، ۱۳۹۰).

یک مدل ساده از حافظه، درک عملکرد آن را واضح­تر می­ کند:

درون داده های محیطی

بینایی

شنوایی

ضمنی