با توجه به تعداد اسناد هویتی و آسیب پذیری هایی که این اسناد دارند و تنوع در استفاده از این اسناد در موقعیت های مختلف باعث شده که تبهکاران و مجرمین حرفه ای از اسناد هویتی در ارتکاب جرائم گوناگون استفاده ابزاری بکنند و به روش های مختلف و گوناگونی دست به ارتکاب جرائم متفاوت با توسل به اسناد هویتی مجعول می‌زنندو نظر به افزایش بی رویه چین جرائمی‌موجب شده است که قانون‌گذار در جهت جلوگیری از ارتکاب چنین جرائمی‌پا فراتر از قانون مجازات اسلامی‌گذارده و در قوانین خاص و اسناد خاص مجازات های جداگانه ای برای جعل اسناد پیش‌بینی نماید . مثل قوانین مربوط به جعل شناسنامه یا گذرنامه یا اسناد ثبتی و نظامی‌و غیره.

۴-۱ : سوالات تحقیق

۱-۴-۱سوال اصلی تحقیق

جعل اسناد هویتی چه تاثیری بر جرم کلاهبرداری دارد؟

۲-۴-۱سوالات فرعی

۱) جعل کدام یک از اسناد هویتی ، بیشتر برای ارتکاب جرائم علیه اموال به کار می‌رود ؟

۲) اسناد هویتی مجعول، غالباً برای ارتکاب کدام جرم از جرائم علیه اموال مورد استفاده قرار می‌گیرند؟

۵-۱: اهداف تحقیق

مهمترین هدف این تحقیق شناسایی نقش و میزان و زمینه تاثیر اسناد هویتی مجعول در وقوع جرائم علیه اموال بالاخص جرم کلاهبرداری می‌باشد و برای رسیدن ‌به این هدف می‌بایست مشخص نمود که:

۱) راه کارهای علمی‌و عملی برای جلوگیری از گرایش ‌گروه‌های مجرم به جعل اسناد هویتی ارائه می‌گردد.

۲) راه کارهای مناسب برای جلوگیری از استفاده ‌گروه‌های مجرم از اسناد هویتی مجعول بیان می‌شود .

۶-۱:فرضیات تحقیق^[۱]

فرضیه عبارت است از حدس و گمان اندیشمندانه درباره ماهیت ، چگونگی و روابط بین پدیده‌ها‌، اشیاء و متغیرها که محقق را در تشخیص نزدیک ترین و محتمل ترین راه برای کشف مجهول کمک می‌کند و گمانی است موقتی که درست بودن یا نبودنش باید مورد آزمایش قرار گیرد و بر اساس معلومات کلی و شناخت های قبلی یا تجارب محقق پدید می‌آید و در قالب قضایای حدسی و خبری تدوین می‌گردد(حافظ نیا ، محمدرضا، ۱۳۸۱ ، ص ۱۰۹ و ۱۱۰) .

در تحقیقات توصیفی فرضیه‌ها، مبین وجود حالات، شرایط، صفات، ویژگی های اشیاء و اشخاص، موقعیت ها، پدیده ها و رخدادهایی هستند که نسبت وقوع رویداد و صفات ویژگی های اشیاء و پدیده ها را توضیح می‌دهد(هومن، حیدر علی، ۱۳۷۰، ص۴۳)

فرضیه های این پژوهش در قالب موارد ذیل ارائه می‌گردد:

۱-در وقوع جرائم علیه اموال شناسنامه بیشتر از سایر اسناد هویتی مورد جعل قرار می‌گیرد و رابطه معنادار بین این موضوع وجود دارد.

۲-جا‌به‌جایی عکس در اسناد هویتی متداول ترین شیوه جعل اسناد برای ارتکاب جرائم کلاهبرداری است، بین این موضوع رابطه معناداری وجود دارد.

۳- در مجموعه جرائم علیه اموال، اسناد هویتی مجعول بیشتر برای ارتکاب کلاهبرداری مورد استفاده قرار می‌گیرند که در شهرستان شهرکرد رابطه معناداری بین این موضوع وجود دارد.

۱-۷ تعریف مفاهیم و اصطلاحات

۱-۷-۱ جعل

در خصوص جعل تعاریف متعددی از اساتید مختلف نقل شده است که در زیر به برخی از مهمترین آن ها اشاره می‌کنیم:

آقای دکتر پاد: جعل و تزویر عبارت است از قلب متقلبانه حقیقت به ضرر دیگری در یک سند یا نوشته یا چیز دیگر به یکی از طرق مذکوردر قانون( ابراهیمی، پاد،۱۳۳۵، ص۶۱).

آقای دکتر علی آزمایش: ساختن هر چیز مثل سند به یکی از طرق پیش‌بینی شده در قانون بر خلاف حقیقت و به ضرر دیگری(آزمایش، علی،۱۳۷۵، ص۱۴).

آقای دکتر محمد سلیمان پور: جعل سند یا سند سازی عبارت است از ساختن نوشته به خلاف واقع با سو نیت به نحوی که قابل اضرار به غیر باشدخواه به صورت تقلبات مادی از قبیل تغییر و تبدیل و یا تقلید از کلمات و ارقام و امضا به نحو انحا مختلف به طوری که موجب نمایش خلاف واقع شود، خواه به تقلب معنوی و تزویر از قبیل تغییر ماهیت در موضوع نوشته در حین تنظیم و یا تصدیق به الزام و اقرا و ابرا اشخاص ذیمدحل بر خلاف و به نحو اغفال یا مسکوت گذاشتن بعض اظهارات و اعترافات و شرایط مؤثری که مورد قبول و توافق اشخاص ذیمدخل می‌باشد، در حین تنظیم سند و یا هر نحو دیگری امر غیر واقع را واقع وانمود کردن.( سلیمان پور، محمد،۱۳۴۱، ص۱۹).

تعریف قانونی جعل

جعل از نظر اصطلاح حقوقی دارای دو معنا می‌باشد که یکی معنای موسع و دیگری دارای معنای مضیق است که در معنای اول شامل تزویر در اسناد (جعل اسناد به معنای اخص) و شامل تمام قلب سازیها مانند سکه تقلبی و…..است و در معنای دوم موضوع آن کلمه جعل در اسناد و نوشتجات می‌باشد که از سه عنصر اصلی تغییر حقیقت یک نوشته امکان یا احتمال ضرر و قصد متقلبانه را شامل می‌گردد. در قانون تعریف خاصی برای جرم جعل بیان نشده است. در ماده ۵۲۳ مصادیق جعل و تزویر عبارت انداز ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمییا غیر رسمی، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تأخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگریا به کاربردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این ها به قصد تقلب ( مواد ۵۲۳ الی ۵۴۲ قانون مجازات اسلامی مصوب۱۳۷۵ فصل پنجم تعزیرات)

۱-۷-۲ سند

سند در فرهنگ لغت دهخدا، اینگونه معرفی شده است: ‌در آنچه بدان اعتماد کنند، نوشته ای که وام یا طلبی را معین نماید، سند نوشته ای است که وسیله اثبات یا مدارک مستند و نوشته ای که قابل استفاده می‌باشد.

در فرهنگ لغت عمید، سند عبارت است از آن چیزی که به آن اعتماد کنند و یا نوشته که وام یا طلب کسی را معنی سازد یا مطلبی را ثابت کند.( عمید، حسن، ۱۳۳۵، ص۱۲۳۵)

الف)سند با معنی موسع

در معنی موسع اسناد عبارت است ازاشیایی که با دست انسان ساخته شده و قابل فهم هستند که مستقل از وجودش اختصاص به اثبات اموری دارند که دارای اعتبار حقوقی است(سلیمان پور، محمد،ص۳۷).

ب)سند با معنای مضیق

در معنای مضیق، اسناد شامل اشیایی که وصف نوشته را دارند و به عبارت دیگرمدارک و دلایلی که در مراجع و محاکم قابلیت استناد داشته باشند.

ج)تعریف قانونی سند

ماده۱۲۸۴ قانون مدنی در مقام بیان تعریف سند مقررمی دارد: سند عبارت است از هر نوشته ای که در مقام دعوییا دفاع استناد باشد(ولیدی، محمد صالح،۱۳۶۶،ص۴۹).

۱-۷-۳ اسناد هویتی

مدارکی هستند که برای تعیین هویت افراد و شناسایی آن ها در جامعه به کار می‌روند و شامل شناسنامه و کارت ملی، گذرنامه، گواهینامه، پایان خدمت یا معافیت از خدمت، مدارک شناسایی صنفی، کارت شناسایی ادارات دولتی و غیره است.

۱-۷-۴ جعل اسناد^[۲]

جعل و تزویر عبارتند از ساختن نوشته و یا سند یا ساختن مهر و امضاء اشخاص رسمی‌و غیر رسمی‌، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تأخیر سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این ها به قصد تقلب^[۳].

۱-۷-۵ کلاهبرداری

1. 1. – See infra note 359 and accompanying text. ↑

1. 1. – See ABBOTT ET AL.., supra note 86,at 613. ↑

1. 1. -Panel Report, supra note 22, para.7.513. ↑

1. 1. -Ibid. ↑

1. 1. – Ibid. Para.7.594. ↑

1. 1. – Ibid. Para.7.598. ↑

1. 1. – Ibid. ↑

1. 1. – Ibid. Para.7.501. ↑

1. 1. – Ibid. Para.7.513 ↑

1. 1. – See Definition of Commercial, COMPACT OXFORD ENCLISH DICTIONARY ON.LINE, http:// www.askocford.com/concise- oed/ commercial? View=uk. ↑

1. 1. -See Definition of Scale, COMPACT OXFORD ENGLISH DICTIONARY ONLINE,HTTP://WWW.askxoford.com/concise –oed /scale-3?View=uk. ↑

1. 1. -This definition would also fittingly preserve space for private use, as long as no profit was made. ↑

1. 1. – peter Lichtenbaum, Procedural Issues in WTO Dispute Resolution, 19 MICH.J. INT’L.1195, 1248(1998).Of course, should the panel conclude that the United States fails in establishing a violation of Articles 41 and 61, China would not have to invoke any justification or exception to defend the United States’ case. See U.S—Section 110(5), supra note 153,¶ ۶٫۱۶٫
      ↑

1. 1. – DSU. Supra note 153, art.13. ↑

1. 1. -ABBOTT, ET AL., supra note 86, at 614(citing UNITED STATES DEPARTMENT OF JUSTICE, BUREAU of statistics, Special Report: Intellectual Property Theft,2002(2004),available at http:// www.ojp.usdoj.gov/bjs/pub/ pdf/ipt02.pdf),Of those convicted, less than half received prison time. Id. ↑

1. 1. -ABBOTT ET AL., supra note 86,at 614. ↑

1. 1. – DANIEL.GERVAIS THE TRIPS AGREEMENT: DRAFTING HISTORY AND ANALVSIS327 (2d ed.2003). ↑

1. 1. -See TRIPS, supra note 6,art 61.Similarly, the United States contends that a certain magnitude of piracy and counterfeiting should be sufficient to qualify as commercial scale piracy and counterfeiting regardless of whether the activity is “commercial.”See U.S. First Submission, supra note 97, 110. While the United States is not arguing that China’s laws are inconsistent with interpretation, it seem likely that this interpretation also misses the point by focusing on one of the two term(that is, “scale” rather than” commercial scale”). ↑

1. 1. -See U.S. First Submission, supra note 97, 144(“This constrained system ignores a range of probative evidence demonstrating the existence of commercial scale operations not captured using China’s criminal thresholds.”) ↑

1. 1. -See trips, supra note 6,art.1(1). ↑

1. 1. – See, e.g., Edward Lee, The New canon Using or Misusing Foreign Law To Decide Domestic Intellectual Property Claims,46 HARV.INT’L L.J.1,21(2005)(arguing among other reasons, that when it is practically impossible to assess empirically what the proper balance in intellectual property laws should be, it is better to allow for a diversity of approaches among countries to avoid magnifying the harm imposed by a single bad rule). ↑

1. 1. – See TRIPS, supra note 6,pmbl. ↑

1. 1. – See U. S. First Submission supra note 97, 121 Nevertheless, relying on the prejudicial impact should reduce, if not eliminate, the need to look to thresholds. ↑

1. 1. -See U. S. First submission, supra note 97, 122(noting that a single wholesale mall in Yiwu, China, “houses some 30,000 stores, many of them in small 10-by-15 foot stalls.”). ↑

1. 1. – Id (citing Don Lee,30.000-Store Wholesale Mall Keeps Chinese Competitive, S.F. CHRON.,Dec.8,2006,ata-31,availableathttp://www.sfgate.com/cgibin/article.cgi?F=c/a/20006/12/08/MNG8TMRPV81.DTL. ↑

1. 1. – Id. 155. ↑

1. 1. – Id. 157-61 ↑

1. 1. -See DSU, supra note 153, art.13 (2)(”Panels may seek information from any relevant source….”). ↑

1. 1. -VCLT, supra note 164, art.31(3((b); See also Panel Report, Canada—Patent Protection of Pharmaceutical Products, WT/DS114/R(March 17 , 2000) ↑

1. 1. ۱-CHINA-MEASURES AFFECTING THE PROTECTION AND ENFORCEMENT OF INTELLECTUAL PROPERTY RIGHTS 26January2009WT/DS362/R ((REPORT OF THE PANEL)) Page 107 ((ON A COMMERCIAL SCALE)) ↑

1. 1. -New Shorter Oxford English Dictionary (1993). Mexico notes a definition in Spanish that refers to degree, but that is not apposite in context: see Mexico’s third party oral statement, fn.8. ↑

1. 1. – New Shorter Oxford English Dictionary (1993). ↑

1. 1. -Ibid ↑

1. 1. -The Panel also observes that the definition of “commerce” itself expressly includes a notion of: scale”, but this appears to refer to commerce in a general sense, such as “trade and commerce”, which does not appear apposite within the word “commercial”. ↑

1. 1. – See United States first written submission, paras 109, 110 and 123. ↑

1. 1. -See , for example, Appellate Body Reports in US- Gasoline, at p. 23; Japan- Alcoholic beveragesii, at p. 12. ↑

1. 1. – Articles 11 and 14.4 of the TRIPS Agreement. ↑

1. 1. – Articles 26.1 and 36 of the TRIPS Agreement. ↑

1. 1. – Articles 27.2 of the TRIPS Agreement. ↑

1. 1. – Articles 31(b) of the TRIPS Agreement. ↑

1. 1. – Articles 31 (b) and© of the TRIPS Agreement. ↑

1. 1. – Articles 38.1 and 38.2 of the TRIPS Agreement. ↑

1. 1. – Articles 39.2 of the TRIPS Agreement. ↑

1. 1. – Articles 39.2(b) of the TRIPS Agreement. ↑

1. 1. – Articles 39.3 of the TRIPS Agreement. ↑

1. 1. – Articles 60 of the TRIPS Agreement. ↑

1. 1. – Articles 63.4 of the TRIPS Agreement. ↑

1. 1. – Articles 3, 5C(3), 6 quinquies A(2) and 7 bis(1)) of the Paris Convention (1967). This phrase also appears in footnote 1 to the TRIPS Agreement. ↑

امید درمانی

امید درمانی عبارت است از ایجاد یک حالت انگیزشی مثبت وموفقیت آمیز ناشی از تعامل بین احساس ارادی، راه یابی(برنامه ریزی برای رسیدن به هدف) است. به عبارت دیگر ایجاد یک حس مشترک از پایداری و راه یابی برای رسیدن به اهداف است(اسنایدر، ۲۰۰۰؛ ص۷۴).

دلزدگی زناشویی

دلزدگی زناشویی حالتی از خستگی عاطفی،جسمی و روانی که در شرایط در گیریهاو تعارضات طولانی مدت ایجاد می شود پانیز(۱۹۹۶).

تعریف عملیاتی

شادکامی:به منظور سنجش شادکامی فرد از پرسشنامه شادی اکسفورد استفاده شده و نمره آزمودنی در این نشان دهنده میزان شادمانی فرد می‌باشد.

امید درمانی

امید به زندگی یک شاخص آماری است که نشان می‌دهد متوسط طول عمر در یک جامعه چقدر است و یا به عبارت دیگر هر عضو آن جامعه چند سال می‌تواند توقع داشته باشد.

دلزدگی زناشویی

منظور ازدلزدگی زناشویی در این پژوهش نمره ای است که آزمودنی ازپرسشنامه دلزدگی زناشویی (CBM)به دست می آورد. خستگی عاطفی که همراه با (احساس درماندگی ،ناامیدی و فریب خوردن،شادنبودن )در وجود شخص شکل می‌گیرد. خستگی جسمی با (کاهش انرژی،خستگیهای مزمن و طولانی وتنوع وسیعی ازشکایات جسمانی و روان تنی )همرا است.خستگی ذهنی و روانی به (رشد نگرش منفی نسبت به خود و طرف مقابل،زندگی وکار،ناامیدی،احساس بی ارزش بودن)برمی گردد.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه تحقیق

۲-۱ مقدمه

‹‹از خودتان برای شما همسرانی آفریدیم تا با آن ها انس بگیرید وآرامش خاطر پیدا کنید و در میان شما دوستی ‌و مهربانی افکنده ودراین موضوع برای اندیشمندان آیات ونشانه هایی است›› سوره روم آیه ۲۹

ازدواج به عنوان مهمترین واساسی ترین کنش متقابل بین زن وشوهر توصیف شده است وارتباط بین زن وشوهر به عنوان طولانی ترین ارتباط توصیف شده است.زندگی زناشویی بخش مهمی از زندگی ‌هر انسانی را تشکیل می‌دهد.بسیاری از افرادبخش زیادی از سالیان عمر خود را در این مرحله سپری می‌کنند و در طی آن ممکن است با فرازونشیبهایی ماننددلزدگی زناشویی مواجه شوند.

در این فصل به پیشینه نظری ‌و پیشینه پژوهشی مرتبط با تحقیق حاضر می پردازیم.درقسمت پیشینه ی نظری این مباحث مطرح می‌شوند: امیدومباحث نظری آن،شادکامی ،نظریه های مربوط به آن وعلل و عوامل ودلزدگی زناشویی وعوامل آن پرداخته می شود. ودرآخرهم به مرور تحقیقات صورت گرفته در داخل وخارج ازکشورپرداخته می شود.

بخش اول: امید ‌و امید درمانی

۲-۲ مبانی نظری امید و امید درمانی

یکی از مهم ترین نیازهای روانی انسان، امید است. از نظر جهان بینی توحیدی، امید تحفه الهی است که چرخ زندگی را به گردش در می آورد و موتور تلاش و انگیزه را پرشتاب می‌کند. علی‌رغم اهمیت امید در سلامت جسمی و روانی، در گذشته توجه چندانی به آن نشده است، اما در جنبش جدید روان شناسی مثبت، توجه ویژه ای به موضوع امید شده است. از نظر سلیگمن^[۱]، استاد روان شناسی دانشگاه پنسیلوانیا (۲۰۰۴)، علم روانشناسی در طول قرن بیستم، عمدتاً به اختلالات روانی از جمله اضطراب، افسردگی، یأس و نا امیدی توجه نموده و از توجه به عواطف مثبت انسان مانند امید، غافل بوده است. به نظر او، انسان دارای نیمه مثبت و نیمه منفی است و اکنون هنگام آن است که علاوه بر آسیب پذیری ها، به توانمندی ها و جنبه‌های مثبت وجود انسان توجه شود. در محور این نیمه مثبت ، توجه به امید قرار دارد (سلیگمن، ۲۰۰۴) امید دروانی از نظریه امیر اسنایدر و اندیشه‌های برگرفته شده از درمان شناختی ـ رفتاری، درمان راه حل مدار و درمان داستانی یا روایتی مشتق می شود. امید درمانی بر این هدف استوار است که به درمانجویان کمک ند تا ‌هدف‌های‌ روشنی را فرمول بندی کنند. گذرگاه های متعددی را برای رسیدن به آن ها بسازند، خود را برای دنبال کردن اهداف برانگیزند و موانع را به صورت چالشه ایی برای غلبه بر آن ها از نو چهار چوب بندی کنند (کار ترجمه حسن پاشا شریفی، جعفر نجفی زند و باقر ثنایی، ۱۳۸۵). این درمان به منظور افزایش تفکر امیدوارانه و غنی سازی فعالیت های مربوط به تعقیب هدف طراحی شده است. در این درمان، شرکت کنندگان ابتدا با اصول نظریه امید آشنا شده و سپس به آن ها آموزش داده می شود که چگونه این اصول را در زندگی خود به کار گیرند. شرکت کنندگان یاد می گیرند که چگونه (۱) اهداف مهم، قابل دستیابی و قابل اندازه گیری تعیین کنند، (۲) گذرگاه های متعددی برای حرکت به سمت این اهداف تعیین کنند، (۳) منابع انگیزش و تأثیر متقابل هر مانع بر انگیزش را شناسایی کنند، (۴) پیشرفت به سمت هدف را تعیین کنند و (۵) اهداف و گذرگاه ها را در صورت لزوم اصلاح کنند (اسنایدر و همکاران ، ۱۹۹۷).

روابط درمانی امیدوارانه، این مؤلفه‌ های امید را تسهیل می‌کند. لازم به ذکر است که تغییر در امید صرفا رفتار نیست بلکه طی درمان، ادراک فرد از خود به عنوان فردی که راهکارها و پشتکار لازم برای رسیدن به اهداف را دارد، تغییر می‌یابد. در این درمان، درمانگر به منظور افزایش امید به مداخله آموزشی می پردازد (اسنایدر و الیوت، ۲۰۰۵).

در طی ۲۰ سال گذشته، متخصصین بهداشت و درمان، برنامه آموزشی خاصی را برای کنترل و درمان فشار خون دوین نموده اند، که این تلاش‌ها باعث افزایش حساسیت و آگاهی بیماران فشار خونی از شرایط خود شده است. ‌به این معنی که بسیاری از بیماران امروزه از بیماری خود آگاهی دارند و آن را به طور مؤثر به وسیله تغییر در شیوه زندگی، مواد دارویی و یا راه های دیگر درمان می نمایند. درمان اساسی فشار خون بالا، نیازمند تغییرات بیشتری در زندگی بیماران دارد و دارو درمانی قادر به تأمین این تغییرات نیست. لذا استفاده از سایر درمان های مکمل از جمله درمان های شناختی ـ رفتاری و امید درمانی از جایگاه ویژه­ای برخوردار می‌باشند. در ادامه­ این فصل، به میانی نظری روان شناسی مثبت و امید و جایگاه آن در افزایش سلامت عمومی و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به فشار خون اساسی اشاره می شود.

۲-۲-۲ پیشینه روان شناسی مثبت و امید

هر یک از این سه شیوه معرفت می‏تواند به عنوان محک دو شیوه دیگر مطرح باشد. چیزی که بر اساس استدلال، معقول به نظر می‏رسد، ممکن است به قدری شهود را جریحه‏دار سازد که ایجاد محدودیت‌هایی را در فروض عقلی پیشنهاد کند و چیزی که از نظر تجربی واضح به نظر می‏رسد ممکن است هنگامی که مورد مداقّه عقلی قرار گیرد، امری متناقض از کار در آید و این امر ممکن است نسبت به تفسیر نامعقول و نادرست از اطلاعات، به ما هشدار دهد. در مراحل اولیّه، حوزه‏ای همانند شخصیت‏شناس، هیچ ‌شاه‌راهی به سوی حقیقت ندارد، بلکه سه راه پرپیچ و خمی است که همه آن ها را باید پیمود، تا در باب اسرار این عرصه کار بهتری انجام شود. به هر حال باید تصدیق کنید که این سه شیوه دانستن توسط نظریه‏پردازان شخصیت به کار می ‏رود. به طور حتم مراحل نخستین تنظیم نظریه به مانند هر فعّالیت خلاّق دیگر به لحاظ ماهوی شهودی است، آنهم بر اساس مبانی‏ای که به هیچ وجه صرفا عقلی یا تجربی نیستند. نظریه‏پرداز در ابتدا «حدسی» دارد و از آن تبعیت می ‏کند و این خود یک معرفت شهودی است. نظریه ها نشانی از شهود دارند تا هنگامی که به حدّ قابل توجهی از معقول بودن برسند. امّا نظریه‏پردازی اولیّه هرچقدر شهودی باشد، شخصیت ‏شناس وظیفه تنظیم دیدگاه هایی واضح را بر حسب سلسله‏ای از مفروضاتی که تجارب همگانی آن ها را توجیه می ‏کند، می‏پذیرد، که از این مفروضات قضایای نظری عمده گنظریه” استنتاج شود. سرمایه ‏گذاری آشکار شخصیت شناسان در دفاع از این قضایا و تحقیرِگاه و بیگاهشان نسبت به شواهد تجربی از التزام گاهی شخصیت‏ شناس بیش از این تجربه گراست؛ قطعا او ‌به این معیار معتقد است که چیزی که نتواند مورد تأیید نوعی از شواهدتجربی واقع شود، استحقاق درج در نظریه شخصیت را ندارد؛ اما در میان روانشاسان، شخصیت ‏شناسان کمتر بر انکار شهود و ردّ هر گونه مفروضی که صرفا مورد حمایت عقل است، اصرار می‏ورزند. برعکس شخصیت‏ شناسان معرفت عقلی و شهودی را در نظریه ‏پردازی روا می‏دارند، در عین حال که ضرورت اعتماد برتجربه گرایی را هرگاه مردّد باشند می‏پذیرند. این جامعیت و عدم شکاکیت، موجب احترام شخصیت شناسان در بین روانشناسان نشده است فقط توان مفهوم سازی و اشتیاقِ پرداختن به مسائل پیچیده را امکان پذیر ساخته است (کریمی، ۱۳۸۴).

۲-۱۱- هسته و پوسته شخصیت:

اصل عمده تنظیم عبارت است از: تمایزی اساسی میان هسته و پوسته شخصیت. در نظریه های شخصیت متعارف این است که دو نوع گزاره بیان می‏ کنند:نوع اوّل: ناظر است به آنچه که هسته شخصیت ‏نام دارد. این نوع، اموری را که مشترک میان همه انسان‌ها است تصویر می ‏کند و اوصاف ذاتی انسان‌ها را برملا می‏ سازد. این ویژگی‌های مشترک در روند زندگی تغییر نمی‏کنند و تأثیر گسترده نافذی بر رفتار اِعمال می‏ کنند. امّا نظریه‏ پردازان همچنین تمایل دارند که گزاره‏ هایی درباب اوصاف ملموس تر شخصیت که به آسانی در رفتار مشاهده می ‏شوند، بیان کنند. این اوصاف را پوسته شخصیت می‏نامیم. این ها عموما اکتسابی ‏اند، نه فطری، و هر یک تأثیر نسبتا محدودی بر رفتار دارند. نظریه‏ پردازان آن ها را عمدتاً برای تبیین تفاوت‌های میان افراد به کار می‏برند (شاملو، ۱۳۸۲). در نظریه‏ پردازی هسته‏ای، شخصیت شناس گزاره‏ای اصلی درباره جهت‏یابی، هدف و کارکرد کلّی زندگی انسان بیان می ‏کند. این گزاره به شکل اصل موضوع گرفتن یک یا شاید دو گرایش هسته‏ ای است، مانند این فرض که هر رفتار متشکل از کوششی برای به فعلیت رساندن استعدادهای ذاتی شخص است. نظریه‏پردازای هسته‏ای «خصلتهای هسته‏ای» یا ساختارهای شخصیتی را نیز که در گرایش هسته‏ ای است در بردارد. ‌در مورد گرایش به «‌فعلیت رساندن»، خصلتهای هسته‏ای آن را می‏توان بالقوگی های فطری مانند غریزه جنسی یا پرخاشگری دانست.یکی از شیوه‏ هایی که در سطح پوسته شخصیت، نظریه‏ پرداز گزاره‏ای بیان می ‏کند، این است که تعدادی از خصلتهای پوسته‏ای را که صرفا با بخشی از رفتار مرتبطند، اصل موضوع قرار دهد. برای مثال: «نیاز به موفقیت» خصلتی پوسته‏ای است که صرفا ناظر است به رفتار رقابت طلبانه در زمینه‏ای که امکان موفقیت و شکست در آن هست. کارکرد خصلتهای پوسته‏ای این است که فهم تفاوت‌های میان افراد را ممکن می‏ سازد. نظریه ‏پردازان در تعداد خصلتهای پوسته‏ای که به عنوان اصل موضوع فرض می‏ کنند با یکدیگر اختلاف نظر دارند، هرچه تعداد آن ها بیشتر باشد توجه بیشتری به تفاوت‌های خردی نشان داده می‏ شود. این ‌خصلت‌ها خردترین و متجانس ترین عناصر تبیینی است که نظریه‏ پرداز امکان وجود آن ها را باور دارد. افراد بسیاری اصطلاح ویژگی را برای آنچه توصیف کردم به‏ کار می‏برند؛ امّا من از این اصطلاح اجتناب می‏کنم (شولتز، ۱۳۸۴).

اصطلاح سنخ مفهوم وسیعتر و ‌‌عام‌تری است که آن هم در نظریه ‏پردازی پوسته‏ای به‏ کار برده می‏ شود. هر سنخ شامل تعدادی از خصلتهای پوسته‏ ای است که در درون واحدهای بزرگتری انتظام می‏یابند که با شیوه‏ های زندگی‏ای که معمولاً با آن ها مواجهیم مرتبطند. گاهی شخصیت‏ شناس، یک سنخ ‏شناسی یا طبقه ‏بندی جامع سنخها را پیشنهاد می ‏کند که بیان جامعی از سبک‌های مختلف ممکن زندگی می‏ باشد. معمولاً یک یا چند سنخ به عنوان شیوه‏ های آرمانی زندگی در نظر گرفته می‏ شود در حالی که سایر شیوه ‏ها غیر آرمانی تلقی می ‏شوند. اعتقاد بر این است که سنخهایی غیر آرمانی یا زمینه‌های آسیب‏ شناسی روانی، یا انواع بالفعل آسیب‏ شناسی روانی‏ اند. شکاف بین هسته و پوسته شخصیت، در گزاره ناظر به رشدپرمی‏شود. در آغاز، گرایش‌ها و خصلتهای هسته‏ای در تعامل با سایر اشخاص (مثلاً خانواده، غریبه‏ها) و نهادهای اجتماعی (مثلاً قوانین، مدارس) آشکار می ‏شوند. تجربه حاصل ـ پاداش، کیفر، آگاهی ـ در خصلتهامراجعه شود و سنخهای پوسته‏ای تبلور می‏یابند. معمولاً سنخ شخصیتی هر کس، کارکرد نوعِ خاص محیط خانوادگی که او در آن رشد یافته است تلقی می‏ شود و بهترین شرایط مربوط به رشد به سخنهای شخصیتی آرمانی می‏انجامد. شخصیت‏ شناس قائل است که بهترین سبک زندگی ، سنخ آرمانی آن است که هدف کلّی زندگی انسانی را آن گونه که در نظریه خاصی بیان می‏ شود، بیش از هر سبک دیگر تحقق بخشد (شاملو، ۱۳۸۲)

۲-۱۲- روان شناسی رشد شخصیّت:

فرم راهنمای توصیف عملکرد نوعی مقیاس اندازه گیری است که شامل دوعنصر ۱)شاخص^[۳۷] های ملاکی و ۲)سطح عملکرداست. شاخص ها معرف عملکرد مطلوب یا شواهد یادگیری در یک تکلیف سنجش هستند. به عبارت دیگر شاخص ها نشانه هایی برای رسیدن به یک یا چند هدف آموزشی هستند.سطوح عملکردنشان دهنده ی تحقق هریک از شاخص های ملاکی در یادگیرنده است. برای مثال وقتی که دانش آموزی نصف شاخص های ملاکی یک هدف آموزشی را یادگرفته باشد. اصطلاحاً گفته می شود، سطح عملکرد او با توجه به ملاک های از پیش تعیین شده در حد متوسط است. شاخص ها وسطح عملکرد به صورت یک فرم نظام دار تنظیم می شود. در فرم راهنمای توصیف عملکرد شاخص های ملاکی در ستون سمت راست وسطح عملکرد در سمت چپ قرار می گیرند. معلم با بهره گرفتن از فرم راهنمای توصیف عملکرد از نحوه ی رسیدن هریک از دانش آموزان به هدف های آموزشی باخبرشده و نتایج عملکرد را با همین فرم ها به آن ها بازخورد می‌دهد(خوش خلق، ۱۳۹۱)

مراحل تهیه فرم راهنمای توصیف عملکردشامل:۱)مشخص کردن هدف یا اهداف یادگیری؛ملاک ها و شواهد آن ۲) نوشتن شاخص ها ‌بر اساس ملاک ها ‌و شواهد از پیش تعیین شده ۳) تعیین سطوح عملکردبرای شاخص های ملاکی و۴) درج شاخص هاوسطوح عملکرد در قالب یک فرم توصیفی است.

برای تعیین سطوح عملکرد(یعنی اندازه گیری شاخص های ملاکی)دوشیوه ی پذیرفته شده شامل شیوه ی۱) سطوخ عملکرد کلی نگری و ۲) سطوح عملکرد تحلیل نگروجود دارد. در روش کلی نگر ابتدا تمام شاخص های مربوط به یک هدف آموزشی مشخص می شود.سپس به کامل ترین طبقه ی شاخص های رتبه ی ۱؛به طبقه ی بعدی شاخص ها که نسبتا کامل است رتبه ی۲ والی آخر ارائه می شود. معلم درگام بعدی شاخص های مرتب بندی شده را نام گذاری می‌کند.سپس برای هرطبقه ی نام گذاری شده یک عدد اختصاص می دهدبرای مثال او ممکن است رتبه ی ۴را به نام«درشاخص ها تسلط کامل دارد» رتبه ۳ را به نام«یادگیری درحدقابل قبول است»رتبه ی۲را به نام«یادگیری در حد تسلط است»و الی آخر اطلاق نماید. معلم با بهره گرفتن از روش کلی نگر قصد دارد میزان یادگیری و تسلط برهدف آموزشی را به صورت کلی شناسایی کند.

جدول۶-۲: فرم راهنمای توصیف عملکرد مربوط به درس ریاضی یکی از دانش آموزان کلاس به روش کلی نگر

سطوح عملکرد
ملاک و شواهد یادگیری

تسلط کامل ‌بر مفهوم (۴)

۱٫۴ضلع و۴زاویه دارد.۲٫ضلع ها ‌و زاویه های روبرو مساوی هستند. ۳٫دوزاویه ی باز و دوزاویه تند دارد.۴٫قطرها یکدیگررا نصف می‌کنند.

یادگیری درحد قابل قبول(۳)

۴٫۱ضلع و۴زوایه دارد.۲ضلع ها و زوایه های روبرو مساوی هستند.۳٫دوزاویه ی باز ودوزاویه تندهستند.

یادگیری درحد متوسط(۲)

۴٫۱ضلع و ۴زوایه دارد.۲٫ضلع ها و زوایه های روبرو مساوی هستند. ۳٫قطرهایکدیگررا نصف می‌کنند

نیاز به تلاش بیشتر(۱)

۱۰دوزاویه ی تند و دو زاویه باز دارد.۲٫قطرها یکدیگر را نصف می‌کنند.

بازخورد توصیفی:دخترم با توجه ‌به این که در شناخت اضلاع و زوایه های متوازی الاضلاع و اینکه چگونه زوایه های آن تند و باز است تسلط کامل داری؛با مراجعه به صفحه ی۱۵کتاب،چند شکل با مداد و یانخ درست کن و در ارتباط با مساوی بودن ضلع ها و زوایه ها وقطرها توضیحاتی برای من بنویس.

در روش تحلیلی نگر برای هریک از شاخص های ملاکی سطح عملکرد تعیین می شود. به عبارت دیگر به تعدادشاخص های ملاکی یادگیری سطوح عملکرد وجود دارد.برای مثال معلم پایه چهارم می‌تواند شاخص های ملاکی هدف آموزشی متوازی الاضلاع را به روش تحلیلی نگری به شرح زیر نشان دهد.

جدول ۷-۲ : فرم توصیف عملکرد ریاضی به روش تحلیلی نگری

سطوح عملکرد

شواهدوملاک های یادگیری

یادگیری کامل

یادگیری درحدقابل قبول

نیاز به تلاش بیشتر

۱)۴ضلع و ۴زاویه را تشخیص داده است.

۲)به مساوی بودن ضلع ها و زاویه ها اشاره ‌کرده‌است.

۳)به باز و تند بودن دوزاویه اشاره ‌کرده‌است.

۴)به قطرها که یکدیگر را نصف می‌کنند اشاره ‌کرده‌است.

*

*

*

*

بازخورد توصیفی: دخترم دریادگیری متوازی الاضلاع موفق بودی ‌با مراجعه به ص۵۱کتاب خود مربوط به بخش قطرها و زاویه در متوازی الاضلاع،باچند شکل نشان بده چگونه قطرها یکدیگر را نصف می‌کنند و چرا زاویه ها تند و باز هستند.

۵) بازنگری کل مراحل

در این مرحله معلم می‌تواند قبل از اجرای آزمون به بررسی ارتباط بین عناصر آزمون عملکرد با هدف ها وملاک های یادگیری اقدام کند. بهتر است این مرحله با همکاری دیگر معلمان انجام پذیرد.

انتقادها به سنجش­های عملکردی

همان طوری که در قسمت­ ویژگی­ها و مزیت­های سنجش­های عملکردی گفته شد این روش­های سنجش با توجه به ویژگی­ اصیل بودن و ارتباط با موقعیت­های زندگی واقعی دارای امتیازهای مختلفی بودند. در عین حال، انتقادهایی نیز به روش سنجش عملکردی وارد است. شیولسون، باکستر و گائو (۱۹۹۳) در ارتباط با بهره گرفتن از سنجش­های عملکردی در مقیاس­ بزرگ به چندین محدودیت این روش­ها اشاره کرده ­اند. این محدودیت­ها عبارتنداز: هزینه، زمان، اعتماد به قضاوت­های فرد و سؤال برانگیز شدن پایایی، عدم روایی همگرا یا تمییزی.

شیولسون (۱۹۹۴) نیز به ویژگی­های خاصی از سنجش­های عملکردی اشاره کرده که این ویژگی­ها نوعی محدودیت­ برای این روش­ها محسوب می­شوند. این ویژگی­ها یا محدودیت­ها عبارتنداز:

۱- ساخت و تهیه آن ها وقت گیر و گران است.

۲- ابزارهایی خیلی ظریفی هستند که باید به خوبی راه اندازی شوند.

۳- به وسیله معلمان و به طور پایا می‌توانند نمره گذاری شوند.

۴- به تکلیف وابسته هستند، یعنی برای برآورد عملکرد افراد و مدارس، به یکسری از تکالیف نیاز است.

1. برای استفاده به روش­های خاص وابسته هستند (برای مثال تکالیف دستی، شبیه سازی کامپیوتری، نمودار و غیره).

مروری بر ادبیات پژوهشی

پیشینه داخلی