۲-۷-۴- اصول مدیریت کلاس : از مهمترین اصول کلاسداری، کارایی و جامع الاطراف بودن معلم است. معلم کارآ معلمی است که بر مطالب درسی تسلط دارد، کارها و اعمال او سازمان یافته و منظم و دارای اعتماد به نفس است، به دانش آموزان نیز اعتماد می­ کند و شکیباست.به تعبیری دیگر نخستین پیش درآمد برای اعمال مدیریت بر کلاس و ایجاد شرایط بهینه برای یادگیری این است که معلم فردی کارآ باشد تا از مهارت‌های مدیریت کلاس درس بهره گیرد.جامع الاطراف بودن معلم، دومین پیش درآمد برای اعمال مدیریت بر کلاس است.معلمان سه گونه اند:

• • توضیح دهنده

• • مشارکت دهنده

• توانمندساز

معلم توضیح دهنده بر موضوع درس تسلط دارد، اما آگاهی او از روش تدریس اندک است. تدریس او بر محور سخنرانی و توضیح استوار است و برخی دانش آموزان با او همراه هستند.

معلم مشارکت دهنده بر موضوع درس تسلط دارد و افزون بر آن، با روش تدریس نیز آشناست. چنین معلمی می کوشد تا از فعالیت های جالب بهره گیرد، دانش آموزان را در کارها مشارکت دهد، و در عین حال مدیریت صحیحی را در کلاس اعمال کند.

معلم توانمندساز در مرحله ی عالی حرفه ای قرار دارد. او نه فقط موضوع درس و روش تدریس را به خوبی می شناسد، بلکه به تفکرات و احساسات دانش آموزان نیز توجه دارد.چنین معلمی اعتماد به نفس بالایی دارد، به حدی که دانش آموزان را در مدیریت کلاس درس سهیم می‌کند یا این که کلاس درس را یکسره به آنان می­سپارد و خود راهنما می شود، با گفت و گو و مشورت با دانش آموزان تصمیم می‌گیرد تا در آنان توان یادگیری را عملی سازد (منبع پیشین).

۲-۷-۵-مهارت‌های مدیریت کلاس: مدیریت کلاس بر دو مهارت به هم پیوسته و اساسی استوار است:

1. 1. تصمیم گیری :تصمیم گیری یعنی، چه اقدامی را چگونه، چه وقت، و به وسیله­ چه کسی باید انجام داد.

1. اقدام: اقدام یعنی،عملی که ‌در کلاس درس تحقق می­پذیرد.مانند تأکید برنکته های تدریس،استفاده از تخته سیاه و…از این رو، مهارت‌های اساسی و ضروری برای مدیریت کلاس درس، به منزله ی اتخاذ تصمیم مناسب و تبدیل آن به اقدامی مؤثر است.مدیریت کلاس درس زرهی نیست که معلمان از نخستین روز تدریس بر تن کنند و خود را در برابر مشکلات کلاس و چالش‌ها ایمن سازند، بلکه مهارتی است که هر روز با تجربه و تأمل و دقت معلم در کلاس کامل می­ شود و معلم را در امر تدریس کارآمدتر می­سازد (فونتانا، مترجم، ۱۳۷۵).

۲-۷-۶- روش های مدیریت کلاس : انتخاب روش صحیح مدیریت کلاس درس و سازمان دهی آن، از علائم موفقیت معلم به شمار می‌آید. انتخاب هر گونه شیوه ی مدیریتی، به سبک تدریس و هدف های معلم بستگی دارد. معلمان با به کارگیری روش مدیریت مناسب کلاس درس خود می‌توانند، در پرورش مهارت های اجتماعی، خلاقیت‌ها و توانایی‌های دانش آموزان نقش مهمی داشته باشند و مشکلات انضباطی کمتری در کلاس خود مشاهده کنند.

اداره کردن چنین محیطی، نیازمند تصمیمات آنی و اقدامات سریع و مداوم است و به مهارت های خاص مدیریتی و گاهی تلفیق از چند روش مدیریتی نیاز دارد. در این جا سه روش مدیریت کلاس درس ارائه می­ شود (همان منبع ).

• • روش رفتارگرایانه: رویکرد رفتارگرایانه ‌به این نکته تأکید دارد که معلم باید تصمیمی اتخاذ کند تا در کلاس درس او مشکلی به وجود نیاید. از آغاز سال تحصیلی، معلم موظف است قوانین و مقررات کلاس درس را وضع کند. دانش آموزان نیز موظف هستند آن قوانین را اجرا کنند. فرایند تقویت از طریق پاداش دادن به رفتارهای مطلوب و پس گرفتن امتیاز در صورت بروز رفتارهای غیرمطلوب، در این روش مؤثر است. اقتدار معلم در این روش کاملاً محفوظ است و معلم در وضع و حفظ مقررات کـلاس، از این اقـتدار بهـره می­جوید.

• • روش تعـامل گرایانه : در این روش، مشکلات کـلاس پیـامد طبیعی حضور دانش آموزان تلقی می­ شود، غیرمنتظره به نظر نمی­رسد و مانند فعالیت‌های حل مسأله در کلاس، مورد توجه قرار ‌می‌گیرد و حل و فصل می شود.

• روش غیرمداخله جویانه: این روش حد وسط دو روش رفتارگرایانه و تعامل گرایانه است. مداخله معلم در حل مشکلات کلاس بسیار اندک است. هدف اصلی در این روش، ارتقای رشد فردی دانش آموزان و آزادی آنان است. معلمان در این روش با دانش آموزان خود رابطه ی مشاوره ای دارند و معلم در فعالیت‌های کلاس نقشی حمایتی از دانش آموز دارد.این روش حداقل اقتدار را برای معلم در نظر می‌گیرد و به جای آن، بیش تر به تقویت روابط میان معلم و دانش آموز تأکید دارد.

به طور کلی نمی­ توان گفت کدام روش کارآمدتر یا فاقد کارایی است. روشی برای معلم کارآمد است که بهترین نتیجه را در کلاس درس او داشته باشد. ‌بنابرین‏ معلم باید روش های متعدد را در کلاس خود بیازماید و کارآمدترین را انتخاب کند. البته به صراحت می توان گفت، شمار معلمانی که از نظر سبک یکی از روش های مدیریت رفتارگرایانه یا تعامل گرایانه یا غیرمداخله جو را اعمال ‌می‌کنند، اندک است. اکثر معلمان بدون این که از روش مدیریت کلاس درس خود آگاه باشند، ترکیبی از سه نوع مدیریت را مورد استفاده قرار می‌دهند. این معلمان روش مدیریت صحیح و علمی و استاندارد را در هر لحظه از زمان تدریس خود به کار می گیرند و کلاس درس آن ها همیشه فعال و زنده و پر از نشاط و انگیزه ی یادگیری است.

• 1. معلم به عنوان مدیر کلاس درس :

ماهیت فعالیت معلم در کلاس با مدیریت کلاس در آمیخته است . معلم ؛ به عنوان مدیر کلاس با بهره گرفتن از امکانات موجود ، زمینه تحقق اهداف آموزشی را فراهم می­ کند. در تعامل معلم و دانش آموزان سبک مدیریت کلاسی معلم ، اهمیت ویژه ای دارد. مدیریت کلاس درس^[۸]، دامنه گسترده ­ای از فرایندها و تعاملات کلاسی رادر برمی­گیرد و متغیری کلیدی در ایجاد جو مطلوب برای آموزش و یادگیری دانش آموزان به شمار می ­آید؛ یعنی ، علاوه بر آموزش ، شامل کلیه تعاملات دانش آموزان با معلم و با یکدیگر ، محیط فرهنگی– اجتماعی و روانشناسی کلاس نیز می­ شود و به عبارتی اصطلاح جامعی است که فعالیت‌های معلم برای نظارت بر فعالیت‌های کلاسی ، شامل رفتارهای دانش آموزان ، تعاملات و یادگیری آن ها می­ شود (اورتسون و ویتسین^[۹] ، ۲۰۰۶). اهمیت مدیرکلاس تا حدی است که برخی از محققان معتقدند ، نباید مدیریت کلاس درس و آموزش را جداگانه بررسی کرد، چرا که این دو متغیر تأثیر هم زمان درایجاد جو مطلوب کلاسی دارند (صمدی و همکاران ، ۱۳۸۷) . ولفگانگ(۱۹۹۵، به نقل از امین یزدی و عالی، ۱۳۸۷)،سه سبک را بر اساس یک کنترل ، در چارچوبی طبقه بندی نموده است .

• • سبک مدیریت غیر مداخله گر: سبک مدیریتی که در آن معلم باور دارد ، که باید به دانش آموزان فرصت داد تا انتخاب کنند و بر یادگیری خود ، مدیریت کنند، البته این به معنای آزادی کامل نیست؛ بلکه به دانش آموزان اجازه می­ دهند در انتخاب مواد مطالعه ، در تعیین روش مطالعه و حفظ نظم کلاس مشارکت داشته باشند .

• • سبک مدیریت مداخله گرایانه : سبک مدیریتی که در آن، معلم تلاش ‌می‌کنند با اعمال کنترل ونظارت برفعالیت ورفتار دانش آموزان و تأکید ‌بر قوانین و انضباط کلاس، به اهداف آموزشی دست یابد(اسمارت ^[۱۰] ، ۲۰۰۹ ، ص ۶) .