شکل ۱ – مدل مفهومی مدرسه هوشمند

اکنون با توجه به مطالب ذکر شده در نقشه راه مدارس هوشمند هر یک از این عناصر و بخش‌های مختلف آن را بیان می‌کنیم.

۲-۶-۱٫ محیط یاددهی و یادگیری مبتنی بر محتوای چند رسانه‌ای

موقعیت و محیط یادگیری از عوامل بسیار مؤثر در یادگیری است. هر چه امکانات آموزشی، کتابخانه و منابع مختلف علمی مناسب‌تر و بیشتر باشد، یادگیری شاگردان در مقایسه با یادگیری شاگردان مدرسه‌ای که دارای فضای مناسب نیست و در آن جز کتاب درسی منابع دیگری یافت نمی‌شود بسیار متفاوت خواهد بود. چند رسانه‌ای‌ها با به کار گرفتن حواس مختلف فراگیران آن‌ ها را در جریان یادگیری فعال کرده و باعث می‌شوند تا تعامل بیشتری بین شاگرد و موضوع یادگیری برقرار گردد. در مدارس هوشمند معلمان برای تدریس مطالب درسی و افزایش میزان درک دانش آموزان از مطالب ارائه شده و تشویق ایشان به فراگیری دروس از اسلایدهای آموزشی، نرم افزارهای آموزشی، بازی‌های رایانه‌ای، انیمیشن و دیگر محتواهای چند رسانه‌ای در کلاس‌های درس بهره می‌برند. در کنار این سیستم‌ها، معلمان می‌توانند از نرم افزارهای آموزش الکترونیک نیز بهره گیری نمایند و محتوای چند رسانه‌ای ایجاد شده را بر روی بستر اینترنت برای استفاده دانش آموزان در محیط خارج از مدرسه نیز فراهم کنند. تولید محتوای چند رسانه‌ای در مدارس به کمک معلمان و دانش آموزان صورت می‌پذیرد و در دوره های زمانی مشخص مرور شده و مورد بازبینی قرار می‌گیرد. محتوای آموزشی تولیدشده در مدارس هوشمند می‌تواند از طریق پورتال‌های الکترونیکی با مدارس دیگر نیز به اشتراک گذاشته شود و معلمان مدارس مختلف، دانش خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. بدین روی یکی از جنبه‌های مدرسه هوشمند را می‌توان استفاده از فناوری‌های نوین به صورت گسترده برای تسهیل فرایند یادگیری و یاددهی دانش آموزان عنوان نمود (جلالی، ۱۳۸۸).

مؤلفه‌های اصلی این رکن از مدل عبارتند از:

۲-۶-۱-۱ بهره گیری از محتوای آموزشی چند رسانه‌ای در ارائه دروس توسط معلمان

یکی از ارکان اصلی مدارس هوشمند استفاده از محتوای آموزشی چند رسانه‌ای در فرایند یاددهی یادگیری است. با بهره گرفتن از محتوای چند رسانه‌ای امکان انتقال بهتر مفاهیم درسی به دانش آموزان فراهم می‌شود. چرا که در این روش علاوه بر حس شنیداری دانش آموزان، حس بینایی آن‌ ها نیز به شدت درگیر شده و بر این اساس دانش آموزان می‌توانند درک واقعی‌تری نسبت به مفاهیم درسی داشته باشند. همچنین انتقال مطالب از طریق احساس بصری باعث می‌شود تا زمان ماندگاری مفاهیم افزایش یابد. در مدارس هوشمند، معلمان با بهره گرفتن از محتوای آموزشی چند رسانه‌ای سعی می‌نمایند تا کیفیت فرایند یاددهی و یادگیری را افزایش دهند. محتوای آموزشی می‌تواند توسط معلم، دانش آموزان و یا تولیدکنندگان حرفه‌ای تولید شده و در اختیار معلمان قرار گیرد.

۲-۶-۱-۲ به‌کارگیری نرم افزارهای کمک آموزشی توسط معلمان

نرم افزارهای کمک آموزشی، محیط آموزشی مورد نیاز معلمان را برای انتقال مفاهیم درسی شبیه سازی نموده و دانش آموزان را در یک محیط مجازی قرار می‌دهند. در این محیط مجازی، دانش آموزان می‌توانند مفاهیم مختلف را تجربه نموده و به یادگیری عمیق‌تری دست یابند. از جمله نرم افزارهای کمک آموزشی می‌توان به آزمایشگاه‌های مجازی اشاره نمود. این آزمایشگاه‌ها فرصت انجام آموزش‌های مختلفی را در محیط رایانه‌ای برای دانش آموزان فراهم می‌نمایند. این آزمایشگاه‌ها می‌توانند برای دروس مختلفی از جمله علوم تجربی، زیست شناسی، فیزیک، شیمی و ریاضیات مورد استفاده قرار گیرند. استفاده از آزمایشگاه‌های مجازی فرصتی را برای دانش آموزان فراهم می‌کند تا بتوانند در یک محیط غیر فیزیکی، فرضیه‌ها و حالات مختلف را بررسی نمایند(همان منبع).

۲-۶-۱-۳ استمرار فرایند یادگیری و یاددهی دانش آموزان در منزل با بهره گرفتن از سیستم مدیریت محتوا

در مدارس هوشمند فرایند یاددهی و یادگیری تنها منحصر به ساعات حضور دانش آموزان در مدرسه نبوده و دانش آموزان می‌توانند در خارج از مدرسه نیز با بهره گرفتن از سیستم مدیریت محتوا به یادگیری و تمرین مفاهیم درسی بپردازند. از این طریق معلمان می‌توانند با تعیین تکالیف و فعالیت‌های خاص برای دانش آموزان، در منزل نیز فرایند یاددهی را استمرار بخشند.

در اغلب مدارس هوشمند ساعات حضور دانش آموزان به انتقال مفاهیم اصلی برنامه درسی اختصاص می‌یابد. لیکن در ساعات حضور دانش آموز در منزل، برنامه های تکمیلی برای دانش آموزان در نظر گرفته می‌شود. دسترسی به محتوا و منابع کامل کننده برنامه درسی، انجام تکالیف درسی، شرکت در آزمون‌های متنوع برای ارزشیابی کیفیت یادگیری، انجام پروژه های درسی مرتبط و شرکت در جلسات مباحثه علمی برخی از این برنامه های تکمیلی می‌باشند. ارتباط بین دانش آموزان و معلمین در ساعات خارج از مدرسه از طریق سیستم مدیریت محتوا صورت می‌گیرد.

۲-۶-۲ زیرساخت توسعه یافته فناوری اطلاعات

مدارس هوشمند به مدارسی اطلاق می‌گردد که رایانه برای کلیه دانش آموزان فراهم باشد و این رایانه ها به کمک شبکه مرکزی به یکدیگر متصل شده باشند. علاوه بر شبکه، رایانه ها باید متصل به شبکه بین‌المللی اینترنت نیز بوده تا امکان دسترسی دانش آموزان به مطالب جدید فراهم گردد. در مدارس هوشمند از آخرین فناوری‌های روز در زمینه آموزش دانش آموزان و مدیریت مدرسه بهره گیری شده است و کلاس‌های درس مجهز به امکاناتی نظیر دوربین، نمایشگرهای تلویزیونی، ویدئو پرو جکشن، وایت برد الکترونیکی و دیگر ابزارهای کمک آموزشی می‌باشند. در مدارس هوشمند فضای خاصی به عنوان آزمایشگاه رایانه در نظر گرفته شده و دانش آموزان می‌توانند علاوه بر اوقات درسی، زمان‌های فراغت خود را نیز در این مکان به جستجوی مطالب علمی بپردازند. در مدارس هوشمند شبکه بی سیم توسعه پیدا کرده و دانش آموزان می‌توانند از این طریق و به کمک یک عدد رایانه قابل حمل (لپ تاپ) یا تلفن همراه از امکانات نرم افزاری مدرسه و شبکه اینترنت استفاده نمایند؛ ‌بنابرین‏ مدارس هوشمند به مدارسی اطلاق می‌گردد که زیرساخت‌های لازم برای توسعه فناوری اطلاعات در مدرسه را به اندازه کافی و مناسب توسعه داده باشند و زمینه استفاده از این تجهیزات و امکانات برای کلیه دانش آموزان و معلمان در کلیه مقاطع تحصیلی فراهم شده باشد و کارشناسان و مدیران مدرسه نیز بتوانند به کمک این زیرساخت‌ها، مدرسه را بهتر اداره کنند. مؤلفه‌های اصلی این رکن از مدل عبارتند از:

۲-۶-۲-۱ وجود تعداد کافی رایانه برای دانش آموزان