عوامل مؤثر بر اثر بخشی برنامه های آموزشی :

عوامل متعددی در اثر بخشی آموزش دخیل هستند اما به نظر می‌رسد مهمترین عامل مؤثر در این زمینه نیاز سنجی صحیح و متناسب آموزشی است. بنا به نقش ارزنده ای که این امر در اثر بخش نمودن دوره های آموزشی دارد توضیح اجمالی در این زمینه لازم به نظر می‌رسد.

به طور کلی می توان گفت که “نیاز سنجی آموزشی عبارت است از شناسایی نیازها ( فاصله آنچه هست و آنچه باید باشد ) و درجه بندی آن ها به ترتیب اولویت و انتخاب نیازهایی که باید کاهش یافته و یا حذف شود. “(عباس زادگان و ترک زاده،۱۳۷۹)

” توجه به اصول نیاز سنجی از جمله دیگر عوامل مؤثر در اثر بخشی آموزشی است که به اختصار عبارتند از :

۱ ) اصل تداوم (به دلیل تغییرات دائم محیطی و درون سازمانی‌)

۲ ) اصل جامعیت (جمع‌ آوری اطلاعات جامع و کامل ‌در مورد همه ابعاد و ارکان کار)

۳ ) اصل مشارکت (همکاری تیم نیاز سنجی)

۴ ) اصل عینیت واعتبار (استفاده از روش های عینی تر و معتبر تر)

۵ ) اصل واقع بینی (داشتن نگرش واقع بینانه به هدف، حوزه، سطح و محیط نیاز سنجی)

۶ ) اصل رعایت ملاحظات‬اخلاقی (رعایت اصول فرهنگی حاکم بر سازمان)” (عباس‬زادگان و‬ترک زاده،۱۳۷۹)

توجه به انواع روش های نیاز سنجی که در سازمان‌ها به کار برده می شود نیز دیگر عامل مؤثر در اثر بخش نمودن دوره های آموزشی می‌باشد که با توجه به اهداف و مقاصد سازمانی خود باید از روش‌هایی مناسب استفاده نمود.

“یکی دیگر از مواردی که در اثر بخشی آموزشی تأثیر دارد شکل اجرای دوره هاست که بایستی متناسب با ماهیت موضوعی دوره و یا نیازی که سازمان تشخیص می‌دهد به صورت سمیناری، دوره ای، مکاتبه ای، حضوری و یا در قالب یک اردوی علمی تفریحی برگزار شود. مثلاً دوره هایی که در راستای تحقق تعاملات و مراودات اجتماعی کارکنان است اگر به صورت آموزش حساسیت در قالب یک اردوی تفریحی برگزار شود دارای اثر بخشی بالایی خواهد بود. “:(عباس زادگان و ترک زاده،۱۳۷۹)

حمایت و پشتیبانی مدیریت عالی سازمان و میزان اهمیتی که آن ها به امر آموزش و بهسازی منابع انسانی قائل هستند. میزان اعتقاد و اهمیتی که کارکنان به آموزش قائل هستند و به طور کلی جایگاهی که به آموزش در سازمان‌ها اختصاص داده شده می‌تواند در بهینه شدن امر آموزش مؤثر واقع شود.

سیاست ها و خط مشی کلان سازمان. فرصت و مجالی که به فراگیران داده می شود تا ‌در مورد دوره ای که گذرانده اند تأمل نمایند و آن را عملاً به کار گیرند. وجود ابزار ها و تجهیزات کمک آموزشی مناسب در سازمان‌ها برگزار نمودن دوره ها پس از جمع‌ آوری اطلاعات کافی ‌در مورد زمان، مکان و شکل اجرای آن ها نیز در بهینه شدن امر آموزش مؤثر می‌باشد. (عباس زادگان و ترک زاده،۱۳۷۹)

تشریح دوره های ضمن خدمت کوتاه مدت آموزگاران شهرستان طارم طی سال های ۸۸-۹۰

اهداف و وضعیت کلی دوره های ضمن خدمت کوتاه مدتی که برای آموزگاران شهرستان طارم در طی سال های ۸۸-۹۰ برگزار شده است به شرح زیر می‌باشد:

۱- دوره ی”ارزشیابی کیفی- توصیفی” :

اهداف این دوره شامل این موارد است: تهیه پوشه ی کار برای دانش آموزان،استفاده از آزمون های عملکردی، تسلط بر مراحل تکمیل کارنامه ی توصیفی، تحلیل تکالیف و ارائه ی بازخورد کیفی به دانش آموزان و … (گزارش کارشناس نیروی انسانی آموزش و پرورش شهرستان طارم،۱۳۹۱)

این دوره به مدت ۲۰ ساعت و طی ۳ روز برای آموزگاران کلیه ی پایه های تحصیلی ابتدایی برگزار شده است. در واقع طی سال ۸۸ تا ۹۰ این دوره به مدت چند سری تکرار شده تا کلیه ی آموزگاران در آن شرکت کنند. بر اساس آمار مربوطه تعداد شرکت کنندگان در این دوره ۱۴۰ نفر بوده است.. این دوره آموزگاران با شیوه های ارائه ی تکالیف، تدریس، بازخورد، نمونه آزمون های عملکردی اعم از کار پوشه و… به صورت عملی آشنا شده اند، جزوات مربوطه نیز در دراختیار آموزگاران قرار گرفته است. مکان برگزاری دوره ها در یکی از مدارس شهرستان بوده و زمان برگزاری آن نیز در ایام تابستان و اوقات فراغت معلمان بوده است. مدرسان دوره نیز دوره های لازم کشوری را گذرانده و پس از آن به تدریس در دوره ی ضمن خدمت پرداخته‌اند. شیوه ی ارزشیابی دوره به صورت تکوینی و توسط مدرس دوره بوده است، و در صورت تأیید مدرس، گواهی ضمن خدمت برای شرکت کنندگان صادر می شده است. حضور و غیاب شرکت کنندگان نیز هم توسط مدرس و هم توسط مدیر دوره صورت می گرفته و غیبت بیش از ۲ جلسه منجر به حذف از ادامه ی دوره می شده است. (گزارش کارشناس نیروی انسانی آموزش و پرورش شهرستان طارم،۱۳۹۱)

۲- دوره ی” روش تدریس در کلاس های چند پایه “

اهداف این دوره عبارت است از:آشنایی با مدیریت مؤثر در کلاس های چندپایه، چیدمان دانش آموزان در کلاس های چندپایه، نحوه ی ارائه ی تکالیف در کلاس چندپایه و بررسی آن ها، الگوها و روش های تدریس مناسب برای کلاس های چندپایه و … (گزارش کارشناس نیروی انسانی آموزش و پرورش شهرستان طارم،۱۳۹۱)

این دوره به مدت ۲۴ ساعت و طی ۴ روز برای آموزگاران کلیه ی پایه های تحصیلی ابتدایی برگزار شده است. این دوره که در سال ۸۸ برگزار شده ۳۰ نفر شرکت کننده از معلمان کلاس های چند پایه داشته است. مکان برگزاری دوره ها در یکی از مدارس شهرستان بوده و زمان برگزاری آن نیز در ایام تابستان و اوقات فراغت معلمان بوده است. مدرسان دوره نیز یکی از آموزگاران باتجربه در زمینه ی تدریس در کلاس های چند پایه بوده است. شیوه ی ارزشیابی دوره به صورت تکوینی و توسط مدرس دوره بوده است، و در صورت تأیید مدرس، گواهی ضمن خدمت برای شرکت کنندگان صادر می شده است. حضور و غیاب شرکت کنندگان نیز هم توسط مدرس و هم توسط مدیر دوره صورت می گرفته و غیبت بیش از ۲ جلسه منجر به حذف از ادامه ی دوره می شده است. (گزارش کارشناس نیروی انسانی آموزش و پرورش شهرستان طارم،۱۳۹۱)

۳- دوره ی” مهارت های آزمایشگاهی درس علوم تجربی “

اهداف دوره شامل این موارد است: آشنایی با اصول ایمنی مربوط به موضوع آزمایش، شناسایی مواد ووسایل مورد نیاز، تعیین فرایند آزمایش و نصب دستگاه‌ها، نحوه ی انجام آزمایش و تجزیه و تحلیل مراحل آن به همراه شناسایی خطاهای آزمایش دانش آموزان، انجام محاسبات و ارائه ی نتیجه ی کار و گزارش آن به کلاس و پاسخ به سؤالات دانش آموزان و … (گزارش کارشناس نیروی انسانی آموزش و پرورش شهرستان طارم،۱۳۹۱)