الف – ارتباط با صاحبکار و تنظیم قرارداد : تماس به موقع با صاحبکار به منظور عقد قرارداد، برای حسابرسی مؤثر و کارامد امری حیاتی است، چراکه فرجه زمانی مناسبی را برای برنامه ریزی باقی خواهد گذاشت. و حال آنکه ریسک تجاری حسابرس با پذیرش کار در اواخر سال مالی یا پس از آن افزایش می‌یابد

ب – زمان بندی کار : برنامه ریزی دقیق حسابرسی مستلزم به کارگیری بودجه زمانی است که در آن ساعات کار لازم برای هر حسابرس پیش‌بینی می شود. همچنین کار میان دوره ای انجام شده در سه تا چهار ماه قبل ازسال مالی حسابرس را در برنامه ریزی رویه های حسابرسی یاری می رساند.

۶- تهیه قرارداد حسابرسی^[۲۸]: موافقتنامه حسابرسی، ‌قراردادی است بین حسابرس و صاحبکار که در برگیرنده؛‌ عنوان صورت‌های مالی مورد حسابرسی،‌ هدف از حسابرسی،‌ استانداردهای حرفه ای مورد استفاده حسابرس، ‌ماهیت و دامنه رسیدگی حسابرس، بیان صریح این مطلب که حسابرسی ممکن است تمامی اشتباهات موجود را کشف نکند،‌ بیان وظایف قانونی حسابداران مبنی بر گزارش اعمال غیرقانونی صاحبکار، بیان مسئولیت مدیران در تهیه صورت‌های مالی و حفظ کنترل های داخلی،‌ مبنای محاسبه صورتحساب و نحوه پرداخت آن و درخواست از صاحبکار مبنی بر تأیید قرارداد با امضای آن و ارجاع نسخه امضا شده به حسابرس.

۲-۵) برنامه ریزی حسابرسی :

برنامه ریزی یعنی تدوین یک طرح کلی حسابرسی و یک طرح تفصیلی (برنامه حسابرسی) برای تعیین نوع و ماهیت، زمان بندی اجرا و حدود روش های حسابرسی مربوط به هر حسابرسی. هدف برنامه ریزی ،انجام به موقع و اثربخش حسابرسی است. (استانداردهای حسابداری، ۱۳۸۵)

۲-۵-۱)نقش برنامه حسابرسی: برنامه حسابرسی شامل روش های لازم برای تکمیل یک حسابرسی مؤثر و کارامد است. این برنامه باید شامل جزئیات کافی برای کارمندان کم تجربه برای اجرای مراحل باشد، با این وجود نباید بیش از حد، تفصیلی بیان شود، ‌چراکه منجر به اجرای مراحل به صورت روتین می شود و قضاوت‌های حرفه ای را محدود می‌کند. برنامه مناسب حسابرسی، یک طرح کلی را به وجود می آورد که طی آن کارها با درک کامل از واحد حسابرسی شونده پیش می رود و به مدیریت این اطمینان را می‌دهد که تمام حوزه های ریسک به اندازه کافی تبیین شده اند. مواردی که به وسیله برنامه حسابرسی پوشش داده می شود، شامل اهداف حسابرسی، روش های آزمون،‌ اندازه نمونه،‌ انتخاب نمونه، دوره زمانی و گزارشات و مستندات مربوط به بررسی ها و آزمون هاست. (PAIN, 2005)

برنامه باید قبل از شروع کار تهیه و به وسیله مدیران حسابرسی تصویب شود. این برنامه در طول حسابرسی و بر اساس نتایج آزمون و اطلاعات به دست آمده تعدیل می شود. با این وجود هر تغییری در برنامه حسابرسی یا فرایند اجرایی آن باید به وسیله مدیران حسابرسی بررسی و تصویب شود.

برنامه ریزی مهمترین مرحله از مراحل حسابرسی است که بر سایر مراحل حسابرسی اثری مستقیم و قابل ملاحظه دارد. برنامه ریزی کافی و مناسب به تأمین ‌هدف‌های‌ زیر کمک می‌کند.

(دستورالعمل حسابرسی، ۱۳۸۵)

• • گردآوری شواهد کافی و قابل قبول با درنظر گرفتن شرایط موجود، شامل توجه کافی به زمینه‌های مهم حسابرسی.

• • کنترل هزینه انجام کار در سطح معقول.

• • انجام شدن به موقع کار.

• • تقسیم مناسب کار بین اعضای گروه حسابرسی.

• ایجاد هماهنگی بین اعضای گروه حسابرسی و ایجاد هماهنگی کار سایر حسابرسان و کارشناسان با کار حسابرس

بحث ‌در مورد برنامه ریزی حسابرسی و ریسک در دو حوزه کاربردی اساسی می گنجد. (KAHN, 2007)

اول : فرایند برنامه ریزی حسابرسی ‌بر مبنای‌ سالیانه که در آن ریسک ها و پیامدها شناسایی می‌شوند و منابع به سرفصل های حسابرسی مرتبط می‌شوند .

دوم: فرایند برنامه ریزی حسابرسی مبتنی بر انتساب حسابرس که در آن ساعات کار کارمندان حسابرسی به اهداف حسابرسی مرتبط می‌شوند.

۲-۵-۲)دید کلی برنامه ریزی: (KAHN, 2007)

Macro یا سطح سالیانه :

Micro یا سطح تخصیص

مبتنی بر ریسک

مبتنی بر برنامه حسابرسی

انتخاب موضوع

برنامه ریزی به وسیله مدیران

مبتنی بر منابع و ساعات کار حسابرسان

مبتنی بر ستاده حسابرسی

برنامه ریزی به وسیله کارمندان ومدیران

مفروضات اساسی ریسک : (Kahn, 2007)

• • زمان در حسابرسی منبع محدودی است

• • زمان حسابرسی باید تبدیل به اهرمی برای مطابقت ریسک سازمانی و ریسک ذاتی شود.

• • حسابرسی به منظور کاهش ریسک و کمک برای دستیابی به اهداف سازمان به کار می‌روند .

• در مواردی که موضوعات حسابرسی با اهداف سازمان مرتبط نیستند ، حسابرسی ضرورتی ندارد.

برنامه ریزی و شناخت ریسک :

• • برنامه ریزی در هر دو سطح سالانه و تخصیصی، حتی قبل از تکمیل حسابرسی توجه مدیریت را به ریسک جلب می‌کند .

• • سرپرستان حسابرسی با این سؤال روبرو هستند که چطور هر ریسکی می‌تواند بر اهداف تأثیر بگذارد.

• • نبودن تأثیر به معنی عدم انجام حسابرسی است .

• • برای برنامه ریزی سالانه، توجه به ریسک سازمانی و ریسک ذاتی^[۲۹] ضروری است .

• • عوامل کلیدی ریسک، خروجی های اهداف سازمان می‌باشد.

• • درهر برنامه حسابرسی ریسک باید به منظور تخصیص زمان حسابرسی به کار رود .

• بودجه زمانی حسابرسی به سه بخش اساسی تقسیم می شود: بررسی و برنامه ریزی ، اجرای عملیات ، گزارشگری .‌بنابرین‏ زمان مجاز حسابرسی به صورت زیر تخصیص می‌یابد. (Kahn, 2007)

الف – ۲۵ درصد برنامه ریزی و بررسی ( شامل تعریف اهداف و برنامه ریزی برای اجرای عملیات )

ب – ۵۰ درصد برای اجرای عملیات حسابرسی

ج – ۲۵ درصد برای گزارشگری ( شامل نوشتن گزارش، مذاکرات خارجی و جلسات توجیه )

برنامه ریزی حسابرسی تابع اندازه و پیچیدگی فعالیت صاحبکار و دانش و تجربه حسابرس از صاحبکار و فعالیت اوست.

۲-۵-۳)مراحل برنامه ریزی: بر اساس استانداردهای حسابرسی ایران فعالیت‌های لازم برای برنامه ریزی را می توان به مراحل زیر تقسیم کرد. (دستورالعمل حسابرسی، ۱۳۸۵)

۲-۵-۳-۱)کسب اطلاعات لازم برای پذیرش صاحبکار:

حسابرس پیش از پذیرش کار حسابرسی باید شناختی مقدماتی از صنعت مربوط و مالکیت، مدیریت و عملیات واحد مورد رسیدگی به دست آورد. هدف از کسب این اطلاعات که معمولاً در حسابرسی های نخستین صورت می‌گیرد، ارزیابی وضعیت و شرایط واحد مورد رسیدگی و نیز تعیین امکانات و توانایی‌های بالقوه حسابرس( در اختیار داشتن نیروی انسانی مناسب و تجارب قبلی در صنعت مربوط) برای پذیرش کار است. اطلاعات لازم برای پذیرش کار شامل موارد زیر است. (دستورالعمل حسابرسی، ۱۳۸۵)

• • صنعتی که واحد مورد رسیدگی در آن فعالیت می‌کند و ویژگی‌های آن.

• • هدف واحد مورد رسیدگی از حسابرسی.

• • صورت‌های مالی سال (یا سال‌های) گذشته واحد مورد رسیدگی ( اطلاعات مربوط به وضعیت مالی، عملکرد مالی، مشکلات نقدینگی و غیرآن ).

• • دلایل تغییر حسابرس واحد مورد رسیدگی و گزارش حسابرسی پیشین.