کریک و مک­کنا (۱۹۹۱) مهارت درک خطر رانندگان باتجربه قبل و بعد از دوره­ آموزشی پیشرفته را ارزیابی کردند. درک خطر از طریق زمان واکنش خطراتی ویدئویی نشان داده شده که از دید راننده گرفته بودند اندازه ­گیری شد. برای راننده­هایی که تازه ­کار نبودند، بیشترین زمان نهفتگی خطر ثبت‌شده بود. ‌پس‌آزمون پس از هشت-نه ماه بعد از آموزش صورت گرفت. نتایج نشان داد که در افراد آموزش ندیده تغییر معناداری در زمان واکنش آزمودنی­ها دیده نشد، در حالی که افراد آموزش­دیده به طور معناداری به خطرات سریع­تر پاسخ دادند روشی دیگر برای بهبود درک خطر می ­تواند افزایش ساده اطلاعات درباره خطرات باشد، اطلاعاتی مانند شناسایی لحظه­ قبل از تصادف یا تهیه­ آمارهایی از افزایش خطر رانندگی در شب (هاورث، سیمنز و کووالدو، ۲۰۰۰).

مک­کنا (۲۰۰۶) در پژوهش خود بیان می­ کند که انتخاب سرعت بالای در رانندگی با درک خطر پایین رابطه­ معنادار دارند و ثابت می­ کند، افرادی که در طیف سرعت، تمایل دارند بالاترین سرعت را انتخاب کنند، در پیوستار رفتارهای، بیشترین شاخص را نشان می­ دهند و بیشتر تمایل دارند به وسایل نقلیه دیگر نزدیک شوند، در انتهای طیف درک خطر هستند و احتمال تخلفات رانندگی در آن‌ ها بیشتر است. وی در پژوهش دیگر خود ‌به این مورد اشاره دارد، افرادی که به آن‌ ها آموزش درک خطر داده شده بود نسبت به گروه گواه که این آموزش به آن‌ ها نشده بود، در حین آزمون انتخاب سرعت، سرعت کمتری را انتخاب می­کردند.

گریفین، بوتوین و نیکولز^[۳۳۲] (۲۰۰۴) برنامه آموزشی مهارت­ های زندگی را در ایالات‌متحده آمریکا اجرا کردند، که از مهم‌ترین یافته­هایش که مرتبط به رانندگی بود، این است که این برنامه روی خطرات ترافیکی در واقع روی رانندگی مخاطره­آمیز (مثلاً رانندگی در حال مستی) تأثیر مثبتی داشته است (به نقل از رافتری و واندرسیتز، ۲۰۱۱). کروندال و همکاران (۲۰۰۶)، در پژوهش خود مشاهده کردند برخی از رفتارهای خاص رانندگان با مداخله این آموزش مبتنی بر شبیه­ساز، کاهش یافته است.

کروندال، چاپمن، فلپس و آندروود (۲۰۰۳) در پژوهش خود بیان ‌می‌کنند که بخش عمده­ای از اطلاعاتی که یک راننده ممکن است در حین رانندگی با آن‌ ها روبرو شود، غالباً به‌واسطه دیداری خواهد بود. کسب اطلاعات دیداری به تحت تأثیر تجربه و آموزش قرار ‌می‌گیرد. پولاتسک، ناریانان، پرادهان و فیشر^[۳۳۳] (۲۰۰۶) در پژوهش خود نشان دادند که توانایی تمرکز و تثبیت کردن روی منطقه­ خطر در بازه­ زمانی مناسب را ‌می‌توان از طریق برنامه ­های آموزشی مبتنی بر کامپیوتر تعلیم داد که بر اساس آن مربیان آموزشی به افراد می­گفتند که برای کاهش خطر باید به کدام قسمت نگاه کنند.

آموزش درک خطر به دو شیوه امکان­ پذیر است: الف) درون-جاده که در آن، آموزش­دهنده همراه با آزمودنی در جاده حرکت ‌می‌کنند و توجهشان را به سوی خطرات احتمالی سوق می­ دهند و درباره راهبردهای اجتناب­کننده­ احتمالی با یکدیگر گفتگو ‌می‌کنند. ب) روش آموزشی خارج-جاده در موقعیت کلاسی که آموزش­دهنده از فیلم و عکس استفاده می­ کند، تشکیل می­ شود. البته یک گزینه­ی دیگر آموزش از طریق شبیه­ساز است که هم نسبتاً گران و هم اینکه در یک زمان فقط یک آزمودنی می ­تواند در آموزش شرکت کند (رگان، دیری و تریجز، ۱۹۹۸). در آموزش درون-جاده^[۳۳۴]، افراد در مسیرهای محلی مشخص‌شده‌ای در جلسات یک‌ساعته به مدت یک هفته رانندگی ‌می‌کنند. آن‌ ها توسط یک مربی همراهی می‌شوند که به طور مداوم شرایط جاده را توصیف می­ کند. این روش به راننده­ها کمک می­ کند تا یاد بگیرند خطرات بالقوه جاده را شناسایی کنند. بعدازآن جلسات اولیه مربی درباره مناطقی که نیاز است آزمودنی در آن‌ ها پیشرفت کند، توضیح می­دهد و اهداف جلسات بعدی را تعیین می­ کند (میلز و همکاران، ۱۹۹۸). میلز و همکاران (۱۹۹۸) دریافت که ترکیب دو روش درون-جاده و خارج-جاده (آموزش کلاسی) به بیشترین کاهش در زمان واکنش ادراک خطرات منجر شد و بعدازآن روش درون-جاده بوده و نهایتاًً تأثیرات روش خارج-جاده در زمان واکنش درک خطر است (هاورث، سیمنز و کووالدو، ۲۰۰۰).

جمع‌بندی نهایی

در فصل­های یک و دو سعی شد عوامل مؤثر در رانندگی ایمن بررسی شود. همان طور که گفته شد نقش عوامل انسانی به‌مانند عوامل دیگر مانند عوامل فنی، آب و هوایی و… در بروز تصادفات پررنگ ‌می‌باشد. یکی از رشته­ هایی که انتظار می­رود با انجام مطالعه و پژوهش بتواند در این زمینه تأثیرات ارزشمندی داشته باشد، روانشناسی ترافیکی است. روان­شناسان این حوزه سعی دارند عواملی را که ممکن است روی رفتار و عادات ترافیکی تأثیر بگذارد را شناسایی کنند. ازجمله عواملی که در این راستا توجه روانشناسان را به خود جلب ‌کرده‌است، عوامل شناختی است. در ادامه­ این فصل، عامل شناختی درک خطرات ترافیکی و از بین عوامل شناختی زیربنایی، نقش بازداری شناختی، بازداری رفتاری در پژوهش‌های مختلف مرور شد. از دیگر متغیرهای شناختی که در این مطالعه به آن پرداخته شده است، سبک‌شناختی و تأثیرات آن بر فکر، رفتار و عادات بود.

علی‌رغم توجه چندین دهه کشورهای توسعه‌یافته به نقش عوامل انسانی در بروز تصادفات، در ایران اکثر تلاش­ های صورت گرفته در جهت ایمنی ترافیک بر عوامل راه و وسیله نقلیه تمرکز کرده ­اند. بااین‌حال، روند رو به رشد شمار تصادفات ترافیکی در طی سال‌های اخیر حاکی از آن است که تلاش برای ایمنی راه و وسایل نقلیه به‌تنهایی کافی نیست؛ ‌بنابرین‏ به منظور کاهش شمار تصادفات، یک حوزه وسیعی از روش­های مناسب­تر همچون تغییر رفتار استفاده‌ کنندگان از جاده موردنیاز است. از بین عوامل انسانی، رفتارهای پرخطر رانندگی، به عنوان اصلی‌ترین عامل مطرح شده است. بررسی مطالعات پیشین نشان می‌دهد که توانایی‌های شناختی نقش مهمی در بروز رفتارهای پرخطر دارند. یکی از توانایی‌های شناختی که توجه بیشتری را در میان این پژوهش­ها به خود اختصاص داده است، توانایی درک خطرات ترافیکی ‌می‌باشد.

ازاین‌رو، مطالعه حاضر درک خطر را موردبررسی و تفحص قرار می­دهد. نکاتی در این مطالعات وجود دارد که باید در نظر گرفته شود. این نکات شامل موارد زیر است:

۳-۱-اهداف تحقیق

۱-۳-۱- اهداف علمی:

تبیین تفاوت طرح واره های ناسازگار اولیه و تحریف های شناختی در بیماران سرطانی و افراد عادی .

۲-۳-۱ اهداف کاربردی:

امروزه تلاش تمام متخصصین این است که راهی برای درمان یا کنترل بیماری ها بیابند و تمام متخصصین در تمام حوزه ها تلاش های مستمر علمی خود را معطوف ‌به این موضوع مهم کرده‌اند. متخصصین روانشناسی نیز تلاش نمودند تا ارتباطی بین بیماری‌ها و عوامل روانشناختی مؤثر در آن ها پیدا کنند و از این طریق به درمان و کنترل بیماری‌ها کمک نمایند. از این رو در این بررسی با هدف کنترل و درمان بیماری مزمن سرطان از منظر شناخت گرا ها بررسی مناسبی صورت می‌گیرد تا با شناخت باور های تاثیرگذار بر بیماری سرطان ، امکان کمک ‌به این بیماران فراهم شود.آنچه مسلم است پیوند بین روانشناسی و علم پزشکی از مهم ترین موضوعاتی است که با این بررسی می توان این شرایط را تسهیل نمود .

تعاریف نظری و عملیاتی متغیر ها

۴-۱- تعاریف نظری

۱-۴-۱- تعریف نظری بیماری سرطان :

سرطان یک نام کلی که به تمام تومورهای بد خیم بدون هیچ گونه تفاوتی داده شده است . این نام در آسیب شناسی به هر گونه اختلال و هرج و مرج سلولی و بافتی نیز اطلاق می شود . به طور کلی سرطان توموری است موضعی و بر حسب آنکه در چه جای بدن باشد ممکن است مرئی یا نامرئی باشد . سرطان تدریجا تمام بدن را فرا می‌گیرد و در آن ایجاد مسمومیت می‌کند . سرطان مرضی خاص نیست بلکه عوارض و تحریکات مرضی می‌باشد که از تکثیر بی نظم و ترتیب سلول های طبیعی بدن تولید می شود و خاصیت تخریب و فراگیری دارد . چنگار ، درد بی در مان ،نام ورم سوداوی که سخت باشد و هر روز بزرگتر شود و رگهای سرخ و سبز مثل دست و پای سرطان در آن ظاهر باشد . به اصطلاح طب ، خورا یعنی ماده مخصوصی که چون در عضوی در آید وی را به کلی فاسد و مضمحل سازد وچاره ای جز بریدن و استیصال ندارد .ورمی است بسیار بد که از سودای سوخته وصفرا پیدا شود ، اول به قدر دانه نخود نمایان شود سپس آن به قدر خربزه وکلان از آن هم گردد و بر آن عروق مانند پای خرچنگ دیده شود .در این هنگام امید به شدن آن نیست و تداوی برای آن است که تا از این کلانتر نشود. با پوست و گوشت آمیخته باشد و با درد باشد و بیخها وشاخه ها دارد و بر سان سرطان آبی باشد که پس از مدتی گوشت عضو مرده شود و حس او برود ؛ سرطان اسود ؛ ازدیاد ‌و تجمع مواد رنگین سلول های بافت پوششی که ممکن است به صورت تومور سلول های بافت پوششی نیز در آید و در این صورت تومور بیشتر مربوط به ازدیاد سلول های طبقه رنگدار بافت پوششی است .(فرهنگ فارسی معین ، ۱۳۶۷).

۲-۴-۱- تعریف نظری تحریف های شناختی :

تحریف های شناختی :خطاهایی هستند که در فرایند استدلال روی می‌دهند ، مانند استنتاج یا استنباط تحریف شده از واقعیات . برای مثال ، نتیجه گیری کلی از اطلاعات ناکافی یا پذیرش اینکه یک حادثه صرفا به دلیل آنکه ظاهراً معنای مثبتی ندارد ، به کلی دارای مفهوم منفی است .

اگر تحریف های شناختی مکرر باشند ، به ناراحتی یا اختلالات روانی منتهی می‌شوند . استنباط کردن و نتیجه گیری جزء کارهای مهم انسان هستند . انسان ها باید کار های خود را زیر نظر بگیرند و برای برنامه ریزی ‌در مورد زندگی اجتماعی ، عشقی و شغلی خود ، احتمال پیامد ها را نیز بسنجند . ولی وقتی تحریف های شناختی زیاد هستند نمی توانند این کارها را درست انجام بدهند و دچار اضطراب ، افسردگی و دیگر اختلالات می‌شوند . شناخت درمانگرها تحریف های شناختی را می یا بند و به بیماران خود کمک می‌کنند اشتباهاتشان را بفهمند و تفکر خویش را عوض کنند .

تحریف های شناختی وقتی نمایان می‌شوند که پردازش اطلاعات نادرست یا ناموثر باشد ( شارف؛ به نقل از فیروز بخت ، ۱۳۸۱) .

۳-۴-۱- تعریف نظری طرح واره های ناسازگار اولیه

طرح واره های ناسازگار اولیه ، الگوهای هیجانی و شناختی خود – آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته اند و در سیر زندگی تکرار می‌شوند . توجه کنید که طبق این توصیف ، رفتار یک فرد ، بخشی از طرح واره محسوب نمی شود ، چون یانگ معتقد است که رفتار های ناسازگار در پاسخ به طرح واره به وجود می‌آیند .بنا براین ، رفتار ها از طرح واره ها نشأت می گیرند ، ولی بخشی از طرح واره ها محسوب نمی شوند (یانگ،گلوسکو و ویشار؛به نقل از حمید پور و اندوز،۱۳۹۱) .

۵-۱ تعاریف عملیاتی

۱-۵-۱ تعریف عملیاتی بیماری سرطان

در این تحقیق بیماران سرطانی آن دسته از بیمارانی هستند که بر اساس پرونده موجود در بیمارستان ها و مراکز تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی و توسط متخصصین با تشخیص این بیماران تحت درمان می‌باشند .

۲-۵-۱- تعریف عملیاتی تحریف های شناختی

در این تحقیق خطاهای شناختی نمراتی هستند که فرد از پرسشنامه تحریف های شناختی ویسمن و بک (۱۹۷۸) به دست می آورد .

۳-۵-۱- تعریف عملیاتی طرح واره های ناسازگار اولیه

در این تحقیق طرح واره های ناسازگار اولیه نمراتی هستند که فرد از پرسشنامه طرح واره ناسازگار یانگ (۱۹۹۸) به دست می آورد .

فصل دوم

پیشینه تحقیق

این فصل به مطالعات نظری در خصوص متغیرهای تحقیق اختصاص دارد . ‌به این ترتیب که نخست مفهوم طرحواره های ناسازگار اولیه و سپس افکار خودآیند و تحریف های شناختی بررسی می شود و پس از آن تحقیقات انجام شده در رابطه با موضوع پژوهش حاضر در ایران و جهان ارائه می‌گردند.

۱-۲- طرح واره های ناسازگار اولیّه

کلمه ی «طرح واره» در حوزه های پژوهشی مختلفی به کار برده شده است. طرح واره به طورکلی ، به عنوان

ساختار^[۱۵]،قالب^[۱۶]،چهارچوب^[۱۷]تعریف می شود. در فلسفه ی قدیم یونان ، منطقیون رواقی^[۱۸]،مخصوصاً فروسیپوس^[۱۹] (۲۰۶ الی ۲۷۹ق.م)، اصول منطق را در قالب “طرح واره استنباط^[۲۰]” مطرح کردند. طرح واره در نظام فلسفی کانت^[۲۱]، “درک و دریافت نقطه اشتراک تمام عناصر یک مجموعه ” تعریف می شود. این واژه همچنین در نظریه ی ریاضی مجموعه ها ، هندسه ی جبری ، آموزش، تحلیل ادبی، برنامه ریزی کامپیوتری نیز به کار برده شده است.

ب- دیدگاه بکر و بیلینگس: برای طبقه بندی کانونهای تعهد، بکر و بیلینگس بین کسانی که متعهد به سطوح پایین سازمان همچون گروه کاری و سرپرست مستقیم هستند و کسانی که عمدتاًً متعهد به سطوح بالای سازمان مثل مدیریت ارشد و سازمان در کل بودند، تمایز قائل شدند. با ترکیب هر کدام از این سطوح بالا و پایین، آن ها چهار دیدگاه متمایز را مطرح کردند، که در شکل شماره یک نشان داده شده اند. ابتدا افرادی که تعهد کمی هم به ‌گروه‌های کاری و سرپرستان و هم به مدیریت ارشد و سازمان دارند که به آن ها عنوان بی تعهد دادند. برعکس افرادی که به هر دو کانون تعهد بالایی را نشان دادند،‌ متعهد نامیده شدند. در بین این دو گروه افرادی هستند که به سرپرست و گروه کاریشان کاملاً متعهد اما به مدیریت عالی و سازمان متعهد نیستند که به عنوان افراد متعهد جزیی (محلی) درنظر گرفته می‌شوند، و کسانی که به مدیریت ارشد و سازمان کاملاً متعهد ولی به سرپرست و گروه کاریشان متعهد نیستند که به آن ها افراد متعهد کلی (جهانی) می‌گویند.

ج -دیدگاه پورتر: پورتر تعهد را ‌بر اساس نیروی کلی همانندسازی (تعیین هویت) و مشارکت یک فرد در سازمان تعریف می‌کند. در این دیدگاه تعهد ناشی از سه عامل می شود. ۱ – قبول اهداف و ارزش‌های سازمان ۲ – تمایل به همکاری با سازمان برای کسب اهدافش ۳ – میل به باقی ماندن در سازمان (استیرز، ۱۹۸۹). در این دیدگاه، تعهد به عنوان یک مفهوم تک بعدی نگریسته شده است، که تنها متمرکز بر تعهد عاطفی است. سالها، اندیشمندان درک ما را از تعهد شغلی با نگــــریستن به آن به شکل چندبعدی تغییر داده‌اند. این محققان علاقه مند به یک مجموعه وسیعتر از پیوندها بین کارکنان و سازمان‌ها نسبت به آنچه که پورتر مطرح کرد، بوده اند. درحالی که پورتر متمرکز بر یک پیوند توصیف شده با قبول اهداف سازمان بوده است، تحقیقات محققان بعدی بر انواع تعهد متمرکز شده است که می‌تواند برای توجیه رفتار فرد و استمرار آن در محیط کار درنظر گرفته شود.

د-دیدگاه استیرز: استیرز در سال ۱۹۷۷ با ارائه نظریه یا الگوی دربارۀ تعهد سازمانی پایه بسیاری از تحقیقات بعدی را بنا نهاد. ولی در این نظریه اظهار می‌دارد که تعهد سازمانی در عین این که بر روی متغیر ها اثر می‌گذارد از متغیر های دیگر نیز اثر می پذیرد. به عبارت دیگر این الگو بیان می‌کند که تعهد سازمانی در آن واحد می‌تواند هم متغییر مستقل و هم متغییر وابسته باشد. هنگامی که تعهد سازمانی به عنوان متغیر وابسته مورد نظر است بعضی از متغیرها مانند خصوصیات شخصی ویژگی های شغل و تجربه های کاری می‌توانند به عنوان متغیر مستقل بر آن اثر داشته باشند. زمانی که تعهد سازمانی به عنوان متغیر مستقل مد نظر باشد بر متغیر هایی مانند حضور در شغل ، ترک شغل و عملکرد به عنوان متغیر وابسته اثر می‌گذارد.

ه – دیدگاه اریلی و چتمن: اریلی و چتمن(۱۹۸۶) الگوی چندبعدی خود را مبتنی بر این فرض بنا نهادند که تعهد، نگرشی را نسبت به سازمان ارائه کرده و مکانیسم هایی دارد که ازطریق آن ها می‌تواند نگرش شکل بگیرد. اریلی و چتمن معتقدند که پیوند بین فرد و سازمان می‌تواند، سه شکل متابعت، همانندسازی و درونی کردن را به خود بگیرد( به نقل از محمودی، ۱۳۹۰).

۲-۲-۱-۵-انواع تعهد:

تصمیم گیری های راسخ و ایجاد تعهدات از جمله مهم ترین فعالیت هایی هستند که اجرای آن ها در توان مدیران است و برای توفیق در کار مدیریت از ضروریات می‌باشد. ایفای وظیفۀ مدیران در دنیایی که در میان مردم اند صورت می‌گیرد. امروزه مردم به طور دائم بر رفتار، سلوک و کردار مدیر نظر دارند و از اعتقادات، رفتار و کردار مدیر نیز متأثر می‌شوند. در این میان مدیران ممتاز تأثیری نیرومند و مثبت بر دیگران می‌گذارند، زیرا مجموعه ای از اعتقادات مثبت با مجموعه ای از اعمال متناسب، متعادل از رفتارهای مثبت را در هم می آمیزد که این اعتقادات و اعمال، تعهدات را تشکیل می‌دهند(الوانی، ۱۳۸۸).

این تعهدات عبارتند از:

-تعهد نسبت به مشتری -تعهد نسبت به سازمان -تعهد نسبت به خود -تعهد نسبت به مردم -تعهد نسبت به وظیفه. کلیه این تعهدات با هم چارچوب اصلی رسیدن به موفقیت در دراز مدت را تشکیل می‌دهند(الوانی، ۱۳۸۸).

تهعد نسبت به مشتری:

اولین و شاید مهم ترین تعهد مدیریت بر مشتری تأکید دارد. مشتری به کسی گفته می شود که به نحوی صحیح از کار واحد مربوط به یک مدیر استفاده کند. مشتری به صورت بیرونی و درونی است. در درونی کردن کارمندان یک واحد غالبا به اعضای واحد دیگر در همان سازمان خدمت می‌کنند. مدیران از دو طریق عمده تعهد خود را نسبت به مشتری نشان می‌دهند. یکی انجام خدمت و دیگری ایجاد اهمیت برای او.

خدمت به مشتری:

به طور خلاصه به گونه‌ای مستمر و آگاهانه وقف نیاز مشتری شدن. این امر به پاسخ دهندگی در مقابل مشتریان نیاز دارد که از راه ترغیب دائم و گوش به درون دادهای افرادی حاصل می شود که از خدمات یا فرآورده های مدیر استفاده می‌کنند. برای خدمت به مشتری شناسایی نیازها و حل به موقع مشکلات او ضروری است(هرسی و بلانچارد^[۳۸]۱، ۱۹۹۳؛ به نقل از الوانی، ۱۳۸۸).

ایجاد اهمیت برای مشتری:

یعنی شناسایی کامل مشتری به کسانی که به طور عملی به مشتری خدمتی عرضه می‌کنند مدیران ممتاز به طریق زیر برای مشتری ایجاد اهمیت می‌کنند:

الف: ابلاغ صریح اهمیت مشتری به کارمندان .

ب: رفتار مشتری به عنوان کسی که در رأس اولویت هاست.

ج: منع اظهارات مخرب ‌در مورد کسانی که از خدمت یا فرآورده های گروه کاری آنان استفاده می‌کنند (هرسی، بلانچارد، ۱۹۹۳؛ به نقل از الوانی، ۱۳۸۸).

تعهد نسبت به سازمان :

مدیر مؤثر خود تصویرگر افتخار سازمان خویش است. مدیران تعهد را به گونه های مثبت به سه طریق نشان می‌دهند: خوشنام کردن سازمان، حمایت از مدیریت ردۀ بالا، عمل کردن بر اساس ارزش‌های اصلی سازمان.

خوشنام کردن سازمان: به وسیلۀ معرفی دائمی سازمان به گونه ای مثبت صورت می‌گیرد. افرادی که از کار خود ناراحت یا از نام بردن محل کار خویش شرم دارند، انگیزش خود را از دست می‌دهند.مدیر ممتاز کسی است که حمایت ها را به سوی سازمان جلب و اظهارات مخرب نسبت به سازمان جلوگیری کند.

حمایت از مدیریت ردۀ بالا: از این جهت ضرورت دارد که همۀ سازمان ها برای آن که وظیفۀ خود را انجام دهند به وفاداری و صداقت نیاز مندند. مدیر ممتاز تصمیم ها را از بالای سازمان می‌گیرد، آن ها را عملی می‌کند و از دیگران هم می‌خواهد که چنان کنند. اظهارات مخرب ‌در مورد مدیریت بالا را منع می‌کند. وقتی ارزشه­ای بنیانی سازمان پایین می‌آید. به عمل اصلاحی دست می زند.

تعهد نسبت به خود:

در شرع مقدس برای جابجایی یا دررفتگی استخوان از دو اصطلاح «نقل عظم» و «فک» استفاده شده است. دیه فک در ۱۲ استخوان ذکر شده است. با بررسی دیه تعیین شده برای نقل عظم در این ۱۲ استخوان در می یابیم که دیه تعیین شده برای نقل عظم در تمامی استخوان هایی که در اصل ظریف به بیان دیه هر دو صدمه نقل عظم و فک پرداخته، بیش از دیه تعیین شده برای فک است. با توجه به اینکه بیان شد که در علم پزشکی دررفتگی دو حالت دررفتگی کامل و نیمه دررفتگی دارد و با توجه به اینکه حالت نیمه دررفتگی صدمه ای خفیف تر از حالت دررفتگی کامل است و از طرفی با توجه به اینکه دیه تعیین شده برای حالت فک کمتر از حالت نقل عظم است می توان با تطبیق اصطلاحات دو علم فقه و پزشکی گفت که منظور از نقل عظم همان دررفتگی کامل است و منظور از فک نیمه دررفتگی می‌باشد. تفکیک میان حالت دررفتگی و نیمه دررفتگی مورد توجه مقنن نبوده و تنها به بیان دیه این صدمه با عنوان دررفتگی پرداخته است. لکن سازمان پزشکی قانونی در صدور گواهی به تفاوت ایندو حالت توجه دارد.

فصل سوم: راه های جبران آسیب های وارده بر استخوان

فصل سوم: راه های جبران آسیب های وارد بر استخوان

در متون فقهی برای جبران صدمات وارد شده بر انسان، قصاص و دیه تعیین شده است؛ که با توجه عمدی و غیر عمدی بودن جنایت یا امکان قصاص و عدم امکان آن، یکی از راه‌های جبران صدمه انتخاب می شود. با توجه به اینکه این پایان نامه در صدد بررسی دیه صدمات مربوط به استخوان می‌باشد به بررسی دیه استخوان های بدن به صورت تک تک می‌پردازیم تا دریابیم شرع انور ‌در مورد جبران صدمات استخوان، چه میزان دیه را تعیین ‌کرده‌است و بعد از بررسی فقهی دیه، مقارنه ای میان قانون مجازات اسلامی، رویه نظام پزشکی و فقه انجام می‌دهیم و در صورتی که قانون مجازات خالی از مباحث مطرح شده در فقه باشد ماده‌ای برای اصلاح یا درج در قانون پیشنهاد کرده ایم.

در کتب فقهی، مستند اصلی و نسبتاً کامل بحث صدمات مربوط به استخوان را که به بیان دیه استخوان ها به تفکیک صدمات پرداخته روایت ظریف یا اصل ظریف می دانند که لازم است ابتدا در این قسمت بررسی مختصری پیرامون سند این روایت شود.

ظریف پسر ناصح و معتقد به مذهب امامیه بود. لقب ظریف «بیاع الاکفان» به معنای فروشنده کفن بود.^[۲۰۱] ظریف محضر امام محمد باقر(علیه السلام) را درک ‌کرده‌است.^[۲۰۲] نجاشی در شرح حال او می‌گوید:

ظریف اصالتاً کوفی بوده لکن در بغداد نشو و نمو یافته است. در بیان حدیث ثقه و صادق بود. ظریف دارای کتاب‌هایی است که از جمله آن ها کتاب دیات است. کتاب‌های دیگر ظریف کتاب حدود، کتاب نوادر و کتابی جامع در سایر ابواب حلال و حرام می‌باشد. نجاشی در سند کتاب دیات می‌گوید خبر دادند ما را عده ای از اصحاب ما از ابی غالب که گفت: بیان شد نزد عبد الله بن جعفر و من می شنیدم که می گفت: حدیث کرد ما را حسن بن ظریف از ظریف از ناصح … ^[۲۰۳]

از ظریف روایات متعددی که به سی و یک روایت می‌رسد نقل شده است^[۲۰۴]. در روایات گاهی به عنوان ظریف از او نام برده می شود و گاهی با عنوان ظریف الاکفانی و گاهی ظریف بیاع الاکفان نامیده می‌شود. عنوان دیگر او ظریف ابو الحسن است^[۲۰۵] که حسن نام فرزند او است و در شرح حال حسن بن ظریف آمده است: او ثقه و صدوق است.^[۲۰۶]

در توصیف ظریف، نجاشی و حلی می‌گویند: ظریف ثقه و در بیان حدیث صادق بود. ^[۲۰۷]

کتاب الدیات یا اصل ظریف هر چند از امام صادق (علیه السلام) و امام رضا (علیه السلام) نقل شده است لکن همان گونه که صاحب وسایل^[۲۰۸] گفته چنین بر مى آید که برخى از شیعیان امیرالمؤمنین (علیه السلام) در عصر آن حضرت آن کتاب را از املا و یا از روى خط و ‌دست‌نوشته او نوشته‌اند.

در زمان حکومت بنى امیه بر اثر حرکت خصمانه ایشان با امامان اهل بیت (علیه السلام) و پیروان آن ها، پیوستگى راویان حدیث با کسانى که مستقیما آن ها را از معصوم گرفته اند گسیخته است؛ تا اینکه در زمان حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) کتاب دیات را، که از گذشتگان خود به ایشان رسیده بود، به منظور تأیید صحت آن به آن حضرت، و پس از وى به حضرت امام رضا (علیه السلام) عرضه داشته اند. و از آن زمان به بعد، زنجیره راویان از آن دو امام بزرگوار تا مشایخ حدیث در دسترس است.^[۲۰۹]

گویا این کتاب سینه به سینه محفوظ مانده و در زمان دو امام صادق و رضا (علیه‌ ما السلام) به ایشان بازگو شده است و ایشان آن را تأیید کرده‌اند.

شیخ طوسی^[۲۱۰] به شش^[۲۱۱] طریق این روایت را نقل کرده و پس از بیان طرق، حدیث را از امام رضا (علیه السلام) چنین بیان می‌کنند:

«بله مطالب حق است و امیرالمومنین(علیه السلام) کارگزاران خود را امر به اجرای آن می‌کرد.»

شیخ صدوق کتاب دیات را به طریق^[۲۱۲] دیگری بیان کرده و سپس از قول امام صادق (علیه‌السلام) ‌در مورد این کتاب می فرمایند:

بله مطالب حق است و امیرالمومنین(علیه السلام) کارگزاران خود را امر به اجرای آن می‌کرد.^[۲۱۳]

‌به این ترتیب در اسناد و روایت کتابى چون دیات، یک نوع تداخل و بهم پیوستگى به وجود آمده است و از آنجا معلوم مى شود که وجود یک راوى ضعیف در یکى از اسناد، با مراجعه به زنجیره راویان عدول در سند دیگر این ضعف را جبران مى‌کند.^[۲۱۴]

برخی فقهاء در تأیید اصل یا کتاب دیات ظریف مقرر داشته اند:

• • شیخ مفید(ره): احکام دیات به طور مفصل در چندین کتاب تصنیف شده است که به طور مبسوط شرح داده‌اند که از جمله کتاب ظریف بن ناصح باشد. ^[۲۱۵]

• • صاحب جواهر(ره): کتاب ظریف در بعضی از طرق روایت صحیح می‌باشد. ^[۲۱۶]

• • آیت الله خوئی (ره): اصل ظریف در تعارض با احادیث صحیحه مطرح شده می‌باشد و می بایست به قواعد باب تعارض رجوع شود که احادیث صحیحه موافق عامه و حدیث ظریف مخالف عامه می‌باشد. ‌بنابرین‏ حدیث ظریف برتری بر احادیث صحیحه دارد. ^[۲۱۷]

• مرحوم مجلسی اول (اعلی الله مقامه): کتاب ظریف صحیح می‌باشد بلکه می توان گفت متواتر است. ^[۲۱۸]

و اذعان بسیاری دیگر از فقهاء^[۲۱۹] به صحت بعض طرق روایت ظریف و استناد به آن برای اثبات حکم شرعی و نقل این کتاب در جوامع روایی معتبر بدین گونه که مرحوم کلینی^[۲۲۰] آن را تقطیع کرده و هر قسمت از روایت ظریف را در باب خاص آن آورده و شیخ طوسی هم به صورت یکجا^[۲۲۱] و پشت سر هم، و هم به صورت جداگانه^[۲۲۲] در ابواب مختلف آورده است و شیخ صدوق^[۲۲۳] کتاب دیات را یکجا آورده که حکایت از صحت سند و امکان استناد و عمل ‌به این کتاب دارد.

دسته بندی زیر را نسبت به نظرات فقها ‌در مورد کتاب الدیات می توان ارائه نمود:

۱٫ برخی فقهاء^[۲۲۴] روایت را ضعیف و عمل به آن را حتی با وجود شهرت عمل بین فقهاء جایز نمی دانند یا عمل به مقابل آن را احوط یا اقوی می دانند.

شأن و اعتبار: منظور میزان اعتباری است که کتابداران در جامعه دارند.

سرمایه اجتماعی: در این پژوهش منظور از سرمایه اجتماعی، همکاری، مشارکت و اعتماد متقابل بین کارکنان کتابخانه است.

همکاری: میزان همکاری که کتابداران در انجام فعالیت‌های روزانه در محیط کار باهم دیگر دارند.

مشارکت: میزان مشارکتی که کتابداران در انجام فعالیت‌های روزانه در محیط کار باهم دیگر دارند.

اعتماد متقابل: منظور از اعتماد متقابل، میزان اعتمادی است که کتابداران به همدیگر دارند.

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

۲-۱٫ مقدمه

در این فصل، به بررسی مبانی نظری و پیشینه پژوهش‌های انجام شده در حوزه منزلت اجتماعی و سرمایه اجتماعی پرداخته می‌شود. هدف از تهیه این فصل آشنایی با مباحث نظری و پیشینه موجود در رابطه با پژوهش حاضر، در سطح ملی و بین‌المللی است. ابتدا در قسمت مبانی نظری تعریف و خاستگاه منزلت اجتماعی مطرح می‌شود. سپس عوامل تعین کننده منزلت اجتماعی و سیر تحول آن از دیدگاه صاحب‌نظران موردبحث قرار می‌گردد. در این راستا جهت روشن شدن مفهوم سرمایه اجتماعی، تاریخچه، تعاریف، دیدگاه‌های صاحب‌نظران، ابعاد و عناصر تشکیل‌دهنده سرمایه اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در انتها نیز پژوهش‌های انجام شده در این رابطه در داخل و خارج از کشور ارائه می‌شود.

۲-۲. منزلت اجتماعی

۲-۲-۱٫ تعریف

نظریه‌پردازانی همچون دورکیم^[۳](۱۹۵۲)، پارسونز^[۴](۱۹۵۲)، و گیدنز^[۵](۱۹۸۹، ترجمه صبوری، ۱۳۷۳)، در پی تدقیق ماهیت منزلت اجتماعی^[۶] و شناسایی و معرفی عوامل مؤثر بر آن برآمده‌اند. این اندیشمندان جامعه‌شناس، اغلب منزلت اجتماعی را مترادف پایگاه‌های اجتماعی تلقی می‌کنند که فرد در گروه، مرتبه و موقعیت اجتماعی یک گروه، کسب می‌کند و بر اساس آن از برخی مزایا و ویژگی‌ها، برخوردار می‌گردد (توسلی،۱۳۶۹). لیکن مؤلفان و محققان متأخر، منزلت اجتماعی را نوعی ‌شأن، اعتبار، عزت و احترامی می‌دانند که جامعه برای افراد یک گروه، نهاد و یا شغل قائل هستند. به‌زعم اسکینز (۱۳۸۰) منزلت اجتماعی، شأن، اعتبار و حرمتی است که افراد جامعه برای گروه‌های مختلف قائل هستند و بر اساس آن، از آنان انتظار رفتارهای خاصی را دارند.

واژه منزلت در فرهنگ عمید، به معنی جاه و مقام، قدر و مرتبه، و رتبه آمده است (عمید ۱۳۸۲). آلن بیرو در تعریف و توصیف منزلت اجتماعی می‌نویسد: «از نظر لغوی این لغت به توهماتی اطلاق می‌شود منبعث از جادو. یا پدیده‌هایی که عجیب به نظر می‌رسند، اعتبار اجتماعی (منزلت)، نفوذ و اعتباری است که دیگران به شخصی به جهت خصایص گوناگون کم‌وبیش واقعی به او منتسب می‌دارند، می‌بخشند» (بیرو،۱۳۷۴). از دیدگاه جامعه‌شناسی این اصطلاح به عنوان رتبه، پایگاه و موقعیت اجتماعی اشخاص، گروه‌ها و سازمان‌ها در مقایسه با یکدیگر به کار می‌رود (ملک، ۱۳۷۴). ملیون تأمین، منزلت را ارزشی می‌داند که یک جمع (جامعه، گروه و یا سازمان) برای یک نقش اجتماعی قائل است و یا مقام فرد یا گروه با توجه به توزیعشان در یک نظام اجتماعی را منزلت اجتماعی می‌نامد (نائینی،۱۳۷۴). منزلت اجتماعی نوعی ارزیابی است که بر پایه معیارهای ارزش اجتماعی معتبر در جامعه از پایگاه اجتماعی یک شخص در ذهن دیگران به عمل می‌آید و نشان می‌دهد که پایگاه شخص نسبت به اشخاص دیگر در فضای اجتماعی کجاست (رفیع پور، ۱۳۷۸)

جامعه شناسان، پایگاه اجتماعی را معادل “social status” به کار می‌برند و معتقدند که شاخص‌های آن شامل شغل، تحصیلات و میزان درآمد است (بیرو، ۱۳۷۴). در واقع، منزلت اجتماعی معادل “social prestige” متفاوت از پایگاه اجتماعی افراد است. این مفهوم در دو معنی به کار می‌رود:۱- شهرت، اعتبار، وجهه، آبرو، حیثیت. ۲- پر پرستیژ یا پرستیژ، برای کسب اعتبار. که برخی اندیشمندان معادل این اصطلاح را آبروی اجتماعی، شأن اجتماعی، حیثیت اجتماعی و اعتبار اجتماعی دانسته‌اند (نیک خلق و وثوقی، ۱۳۸۸).

منزلت اجتماعی به معنای پایگاه و شأن افراد جامعه است و ارتباط نزدیکی با نقش اجتماعی افراد دارد. نقش اجتماعی خود شامل مجموعه‌ای از حقوقی است که به افراد داده می‌شود و مسئولیت‌هایی که از آن‌ ها انتظار می‌رود انجام دهند. ‌به این ترتیب، می‌توان گفت که نقش اجتماعی افراد یکی از معیارهای عمده جهت تعیین منزلت اجتماعی آن‌ ها است. به عبارات دیگر میزان بهره‌مندی جامعه از نقش افراد و ارزش‌های اجتماعی وابسته به آن نقش، تعیین‌کننده منزلت اجتماعی به میزان قابل توجهی بستگی به احترام افراد برای آن نقش دارد و اغلب میزان حرمت اجتماعی برای یک نقش می‌تواند عوامل نامطلوب یا دافعه‌ای نظیر کمبود درآمد یا تجمل مشکلات مربوط به ‌پاسخ‌گویی‌ و انجام مسئولیت‌های نقش را جبران کند (گمتچ^[۷]، وایلک^[۸]، لاوریچ^[۹]، ۱۹۸۶).

۲-۲-۲٫ خاستگاه منزلت اجتماعی

منزلت اجتماعی موقعیتی است که شخص روی هر یک از ابعاد نظام اجتماعی، مثل سن، جنس، سطح تحصیلات، شغل و … احراز می‌کنند جامعه شناسان معمولاً دو شیوه برای کسب منزلت اجتماعی می‌شناسند:

الف) پایگاه اجتماعی محول (واگذاری شده)

معنایش این است که جامعه یک‌جانبه پاره‌ای از معیارهای ارزیابی را درباره شخص به کار می‌برد، بدون اینکه ذینفع اختیار با حق انتخابی در آن داشته باشد. روشن‌ترین مثال در این‌باره معیار نیاکان است. زیرا شخص هیچ اختیاری که در یک خانواده اشرافی به دنیا بیاید یا در یک خانواده فقیر، شخص در تعیین خاستگاه خانوادگی‌اش هیچ اختیاری ندارد، لذا پایگاه او از این لحاظ پایگاه محول یا واگذاری شده است.

ب) پایگاه محقق (اکتسابی)

نتیجه ارزیابی جامعه از کوششی است که از جانب فرد به عمل می‌آید. ممکن است شخص منزلت اجتماعی محقری داشته باشد، اما در نتیجه تلاش خود فرد در رشته‌های علمی، هنری، سیاسی، دینی صاحب ‌نام و مقام عالی گردد. در واقع پایگاه محقق را خود فرد به دست می‌آورد و من حیث ولادت به شخص واگذار نمی‌شود. در تحلیل نهایی، پایگاه اجتماعی نه کاملاً با آنچه شخص انجام می‌دهد، نه کاملاً با آنچه شخص هست، و نه کاملاً با آنچه شخص فکر می‌کند هست، ارتباطی ندارد، پایگاه اجتماعی آن تلقی و ذهنیتی است که دیگران در جامعه، ازآنچه شخص هست دارند (نیک گهر، ۱۳۸۳).

۲-۲-۳٫ عوامل تعیین‌کننده منزلت اجتماعی

وقتی عناصر یا عوامل تعیین‌کننده یک پایگاه یا پست صحبت می‌کنیم منظور این است که این عوامل یا عناصر خودشان پایگاه را می‌سازند.

به‌زعم نیک گهر (۱۳۸۳)، اشرفی بودن نیاکان و کلان بودن ثروت معیارهایی هستند که جامعه- شناس به کمک آن‌ ها به طور عینی پایگاه شخصی را تعیین می‌کند، اما این کار ممکن است دلیلش این باشد که اشخاص در جامعه با شیوه ارزیابی‌شان از این چیزها معنای خاصی به آن‌ ها داده‌اند. در زیر به برخی از عوامل تعیین‌کننده منزلت اجتماعی اشاره می‌شود.

الف) نیاکان یا اصل و نسب موقعیتی ممتاز یا معمولی به فرد می‌دهد، برای آنکه تولد در خانواده‌ای خوش‌نام یا بدنام جامعه، حتی در آزادمنش‌ترینشان، نوعی ارزش به‌حساب می‌آید. ارجمندی یا بی‌مقداری نیاکان بر چندین عامل مبتنی است، حسن شهرت خانوادگی، سابقه سکونت در محل، بومی بودن یا مهاجر بودن و …