اتاق بازرگانی بین‌المللی ‌در مورد تفسیر اصطلاحات تجاری مقرراتی تدوین و منتشر ‌کرده‌است که تقریباً در حمل کالا از کشوری به کشور دیگر مورد استفاده جهانی قرار دارد. مقررات مذکور هر چند سال یکبار بر حسب ضرورت توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی با عرف و عملکرد تجارت بین الملل تطبیق داده می‌شود. ‌به این ترتیب در سال‌های۱۹۸۰ ،۱۹۹۰و۲۰۰۰مقررات به روز شده است.

اینکو ترمز ۲۰۰۰ شامل ۱۳ اصطلاح می‌باشد که در ۴گروه تقسیم شده‌اند. ماهیت مختلف اصطلاحات تجاری با دسته بندی آن‌ ها در ۴ گروه، با استفاده ازحرف اول به عنوان شاخص گروهی که اصطلاح به آن تعلق داردمشهود می‌باشد.

گروه اول فقط یک اصطلاح تجاری دارد یعنی EXW.، ولی در گروه بعدی یعنی (F3)اصطلاح وجود دارد که عبارتند از(FOB,FAS,FCA) در گروه بعدی که گروه© ‌می‌باشد چهار اصطلاح(CFR،C1F،CPT،C1P)( International Chamber of Commerce)

مهم‌ترین اختلافات ماهوی بین اینکو ترمز ۱۹۹۰، ۲۰۰۰ مربوط می‌شود به:
۱-گذاشتن وظیفه ترخیص کالا برای صدور به عهده فروشنده تحت FAS (که قبلا بر عهده خریدار بود.)

۲- مشخص کردن اینکه در FCA وظیفه بارگیری کالا روی وسیله حمل ارسالی خریدار به عهده فروشنده و وظیفه دریافت کالا به صورت تخلیه نشده از وسیله حمل وارده به عهده خریدار می‌باشد. ۳- گذاشتن وظیفه ترخیص کالا برای ورود به عهده خریدار در DEQ (که قبلا به عهده فروشنده بود.) به علاوه در مواردی واژه های به کار رفته در اینکو ترمز ۲۰۰۰ برای یکنواختی و سهولت فهم تغییر یافته است. این اصطلاحات کلا به منظور انطباق با شرایط روز صورت گرفته و نتایج حاصله ممکن است به نظر بعضی‌ها ناچیز و کم اهمیت باشد. (دست باز، ۱۳۸۷، ص۴۲) پنج اصطلاح هم در گروه Dوجود دارند که عبارتند از DAF)، DES،DEQ، DDP،(DDU حرف F حاکی از این است که فروشنده باید کالا را به حمل کننده تعیین شده بدون ریسک و هزینه برای خریدار (تا زمان تحویل) تحویل دهد . حرف © حاکی از این است که حتی بعد از رسیدن به نقطه حساس تقسیم ریسک، فقدان یا آسیب دیدن کالا، فروشنده باید هزینه های خاصی را به عهده بگیرد. حرف D نیز حاکی از این است که کالا باید به مقصد ذکر شده برسد. در ذیل فهرستی از اصطلاحات۱۳ گانه اینکوترمز۲۰۰۰ بیان می‌شود:
۱- تحویل کالا در محل کار (EXW)
۲- تحویل کالا در محل مقرر به حمل کننده ( FCA)
۳- تحویل کالا در کنار کشتی ( FAS)
۴- تحویل کالا روی عرشه‌ی کشتی ( FOB)
۵- قیمت کالا و کرایه تا بندر مقصد ( CFR)
۶- قیمت کالا، بیمه و کرایه تا بندر مقصد ( CIF)
۷- پرداخت کرایه حمل کالا تا مقصد(CPT)
۸- پرداخت کرایه حمل و بیمه کالا تا مقصد(CIP)
۹- تحویل کالا در مرز(DAF)
۱۰- تحویل کالا روی عرشه‌ی کشتی در بندر مقصد(DES)
۱۱- تحویل کالا روی اسکله در بندر مقصد(DEQ)
۱۲- تحویل کالا درمحل مقرردرمقصد بدون ترخیص و بدون پرداخت حقوق وعوارض گمرکی(DDU) 13- تحویل کالا درمحل مقرردرمقصد با ترخیص و با پرداخت حقوق و عوارض گمرکی(DDP)
‌در مورد اصطلاحات فوق باید گفت که هفت اصطلاح قابل استفاده برای انواع شیوه های حمل ونقل می‌باشند که عبارتند از:EXW، FCA ، CPT، CIP، DAF، DDU، DDP
این هفت نوع روش حمل را نیز به دو دسته تحویل به حمل کننده و تحویل در مرز تقسیم می‌کنند که اصطلاحات، FCA،CPTوCIPدردسته ی اول قرارمی گیرندبه این معنی که بایع ومشتری نقطه معینی را به هنگام انعقاد قرارداد تعیین می‌نمایند که کالا در آن محل تحویل شود و در مواردیکه نقطه معینی مشخص نشده باشد بایع حق انتخاب نقطه مناسب در محدوده‌ای که بتوان کالا را در اختیار حمل کننده قراردهد، دارد. اما ۳ اصطلاح DDP،DDU و DAF از اینکوترمز۲۰۰۰ در گروه تحویل در مرز قرار می‌گیرند. ‌در مورد ((تحویل در مرز)) نیز اینکوترمز نقطه‌ای را معین نموده است که محل تلاقی و تفکیکی مسئولیت‌های بایع ومشتری است، که تا رسیدن ‌به این موضوع باید اشاره کرد که توضیح هر یک از این اصطلاحات به طور مفصل در توان این پایان نامه نمی‌باشد و برای آشنایی بیشتر با این اصطلاحات به کتاب زیر رجوع شود: طارم سری، مسعود، ۱۳۸۷، اینکوترمز۲۰۰۰(ترجمه)، مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
نقطه تحویل کلیه هزینه های مربوط به کالا و حمل آن و هزینه های انجام تشریفات گمرکی لازم برای کالا و کلیه مسئولیت‌های تلف یا خسارت دیدن کالا بر عهده بایع است.
در اینکوترمز۲۰۰۰، ۶ اصطلاح دیگر به حمل و نقل کالا از طریق دریا اختصاص داده شده است که عبارتند از:
FAS، ۲-FOB، CFR، CIF، DES، DEQ
در اصطلاح FAS، تحویل هنگامی انجام می‌شود که کالا درکنار کشتی قرار می‌گیرد.
اما ۵ اصطلاح دیگر در دو گروه تحویل بر عرشه‌ی کشتی و تحویل در بندر مقصد قرار می‌گیرند.
اصطلاحات FOB،CFR وCIF در گروه تحویل و بارگیری بر عرشه‌ی کشتی)) قرار می‌گیرند. ‌به این معنا که وظیفه بایع ‌در مورد تحویل کالا هنگامی به پایان می‌رسد که کالا در بندر محل تعیین شده از نرده‌ی کشتی گذشته باشد. اما دو روش دیگر یعنیDES وDEQ در گروه ((تحویل در بندر مقصد)) قرار می‌گیرند، که وظیفه بایع ‌در مورد تحویل کالا هنگامی به پایان می‌رسد که کالا قبل از ترخیص برای ورود در بندر مقصد تعیین شده در عرشه‌ی کشتی در اختیار مشتری قرارگیرد. البته در هر چهار گروه ذکر شده تفاوت‌هایی بین اصطلاحات مذکور وجود دارد. (خزائی،۱۳۸۶،ص۲۰۳)

مبحث پنجم- نقض اساسی قرارداد

در این مبحث در قالب چند گفتار به بررسی نقض اساسی قرارداد پرداخته می شود.

گفتار اول- مفهوم نقض اساسی قرارداد در کنوانسیون

نقض اساسی قرارداد درر ماده ۲۵ کنوانسیون این گونه تعریف شده است :

۲-۲-۴- هوش متبلور^[۱۱] و سیّال^[۱۲]:

کتل و هورن بین توانایی هایی که به استفاده از دانش اکتسابی پیشین نیاز دارند و توانایی هایی که برای آن ها انعطاف پذیری ذهن در موقعیت های جدید لازم است، تمایز قایل شدند. همین رویکرد، دست کم در یکی از آزمون های اصلی هوش گنجانده شده است. البته امکان دارد که «هوش عمومی» اسپیرمن، مبنای هر دو نوع توانایی باشد؛ ولی باید توجه داشت که هوش متبلور با افزایش سن، افزایش پیدا می‌کند؛ در حالی که هوش سیّال در ابتدای بزرگسالی به اوج خود می‌رسد.

کتل و هورن دیدگاهی بینابین نظریه های اسپیرمن و ترستون را پیشنهاد کردند. آن ها بین توانایی هایی که شامل کاربرد دانش و مهارت های کسب شده ی قبلی (معروف به هوش متبلور) است و توانایی ها ویژه ی برخورد با مسائل جدیدی که نیاز به دیدگاه جدید و انعطاف پذیری ذهنی دارد (معروف به هوش سیال) تمایز قایل شده اند. تحقیقات نشان می‌دهد که بین مقیاس های هوش متبلور و هوش سیال، همبستگی نسبتاً بالایی وجود دارد؛ به طوری که ممکن است تصور شود هر دوی آن ها، نمایانگر هوش عمومی g هستند؛ ولی در عین حال آن ها از این نظر با هم تفاوت دارند که هوش متبلور گویا با افزایش سن افزایش می‌یابد؛ در حالی که هوش سیال در اوایل بزرگسالی به اوج خود می‌رسد و سپس با افزایش سن کاهش می‌یابد. نسخه تجدید نظر شده اخیر آزمون استنفورد – بینه این ویژگی را در یک ساختار سلسله مراتبی جای می‌دهد؛ به طوری که در آن نمره کل،‌ عبارت است از میزان هوش عمومی. (شکل ۳).

شکل ۳٫ ساختار سلسله مراتبی آزمون تجدیدنظر شده ی استنفورد – بینه.

۲-۲-۵- هوش های چندگانه^[۱۳]:

وقتی هوش به جای قالب تحصیلی در چارچوب فرهنگی تعریف شود، واضح است که آنچه رفتار هوشمندانه به شمار می رود از جامعه ای به جامعه ی دیگر فرق می‌کند. گاردنر^[۱۴] بر اساس دامنه وسیعی از داده ها، بر این باور است که هفت نوع هوش مختلف وجود دارد که خاستگاه هر کدام، بخش های گوناگون مغز می‌باشد.

بیشتر رویکردها نسبت به مطالعه ی هوش،‌ بر توان و کارایی ذهنی مبتنی است و در نتیجه تحقیقات غالباً به حوزه آموزش محدود می شود؛ ولی گاردنر در این زمینه دیدگاه دیگری پیشنهاد می‌کند. او می‌گوید هوش بسته به فشاری که روی فرد جهت انطباق و سازگاری با محیطش وارد می شود، شکل های مختلفی به خود می‌گیرد؛ ‌بنابرین‏ فیزیکدان برنده ی جایزه، قهرمان المپیک، و رئیس باند بزهکاری که به زندگی شهری آشناست، هر یک شکل متفاوتی از هوش را که در محیط آن ها مؤثر است، بروز می‌دهند. گاردنر انواع هفتگانه ای برای هوش ارائه کرد (جدول ۲). سه مورد اول آن ها، شبیه به توانایی هایی است که ترستون ارائه کرده؛ در حالی که بقیه ی آن ها کاملاً با هم متفاوت هستند.

جدول ۲٫ انواع هفتگانه ی هوش از نظر گاردنر

نوع هوش
ویژگی‌ها

زبانی

توانایی به کارگیری زبان و استدلال کلامی

ریاضی

توانایی کار با اعداد و حل مسائل انتزاعی

دیداری – فضایی

توانایی درک الگوهای دیداری و تجسم ارتباط بین اشیاء.

موسیقی

توانایی درک زیر و بمی و آهنگ صوت

کنترلی – حرکتی بدن

کنترل حرکات بدن خود و توانایی برای دستکاری اشیاء با دقت و ظرافت.

بین فردی

توانایی درک افراد دیگر و تعامل با آن ها با ظرافت و حساسیت

درون فردی

توانایی درک خود

گاردنر بر این باور بود که هر نوع هوش، از عملکرد بخش خاص از مغز که در عین حال با بخش های دیگر هوش در مغز تعامل دارد، سرچشمه می‌گیرد. او برای اثبات ادعای خود، به شواهدی استناد می‌کند؛ از جمله مطالعه بیماران مصدوم مغزی (مواردی که نوعی از هوش ممکن است آسیب ببیند؛ ولی دیگر انواع هوش سالم بماند) و مطالعه ی افرادی که توانایی‌های فوق العاده و استثنایی در بعضی از حیطه ها (مثلاً موسیقی دان ها و ژیمناست ها) دارند؛ ولی در جنبه‌های دیگر کاملاً معمولی هستند. او همچنین تجلی هوش را در فرهنگ های مختلف مورد توجه قرار می‌دهد. تحلیل های او بحث انگیز بوده است؛ چرا که علاوه بر موضوعات دیگر، این بحث نظری را مطرح می‌کند که آیا لازم است در بررسی توانایی‌های انسان بین هوش و استعداد تمایزی قایل شویم.

۲-۲-۶- رویکرد پردازش اطلاعات

دیدگاه دیگری که هوش را برخورداری از مجموعه ای از توانایی ها می‌داند،‌ آن است که هوش از انواع فرآیندهای شناختی نشأت می‌گیرد. این فرآیندهای شناختی؛ فراگیری دانش،‌ حل مسأله، روابط شخصی اجتماعی و در مجموع برنامه ریزی و کنترل رفتار را در بر می گیرند. تلاش هایی که در حال حاضر برای تجزیه و تحلیل هوش بر حسب این مفاهیم شده؛ تنها جنبه توصیفی دارند؛ ولی در عین حال این تلاش ها راهکارهای تحقیقاتی جدید و امیدوارکننده ای را ارائه می‌کنند.

نظریه های هوش به طور کلی تفاوت های فردی را بر حسب توانایی‌های که افراد به مقدار کمتر یا بیشتر دارند، بررسی قرار می‌کند. دیدگاه دیگر این است که تفاوت های فردی. بر اساس فرآیندهای شناختی تحلیل شوند. طرفداران این دیدگاه، بر موضوعاتی از قبیل بازنمایی درونی اطلاعات و ماهیت و گزینش راهبرد پردازش اطلاعات تأکید می‌کنند. رویکرد استرنبرگ هوش را بر حسب رابطه ی آن با دنیای درونی فرد، دنیای بیرونی او و همچنین با تجاربش مورد بررسی قرار می‌دهد. او تحلیل خود را درباره هر یک از این روابط، بر حسب یک خرده نظریه مورد بررسی قرار می‌دهد (جدول ۳).

جدول ۳٫ طرح کلی ساختار نظریه سه وجهی استرنبرگ

قلمرو و حوزه
توضیح

بافتی

دنیای بیرونی فرد. فرآیندهای بافتی با الزاماتی را که محیط فرد بر او تحمیل می‌کند این امور شامل توانایی حل مسأله علمی و هوش شخصی اجتماعی می شود.

مؤلفه ای

دنیای درونی فرد. مهم ترین فرآیندها (که فرامؤلفه ها * خوانده می‌شوند) به برنامه ریزی و تنظیم رفتار مربوط می‌شوند. فرآیندهای دیگر با کسب دانش و اجرای راهبردی ها که فرآیندهای فرامؤلفه ای ابداع کرده‌اند سر و کار دارند.
*. Meta – components.

تجربه ای

فرآیندهای تعامل، بین هوش و تجربه و بین دنیای درونی و دنیای بیرونی فرد است و شامل توانایی انجام دادن تکالیف آشنا به صورت خودکار و برخورد مؤثر با موقعیت های جدید می شود.

آنچه را که اسپیرمن و ترستون به عنوان هوش ترسیم کرده‌اند،‌ از فرآیندهای خرده تئوری مؤلفه ای ناشی می‌شوند. تمایز بین هوش متبلور و سیال را می توان در فرآیندهای خرده تئوری تجربه ای بازشناسی کرد. همچنین فرآیندهای زیربنایی پنج نوع از هفت نوع هوش گاردنر را می توان در خرده تئوری ها جای داد؛ ولی استرنبرگ توانایی‌های موسیقی و ادراک حرکات بدنی را در طرح خودش منظور نکرده است. تئوری سه وجهی، چهارچوب مشروحی را فراهم می‌کند که عمدتاًً وصفی است و فقدان جزئیات درباره ی روابط بین خرده تئوری ها، نقطه ضعف این تئوری به شمار می رود. آزمون های جدید هوش، ارزیابی مؤثری از آنچه که استرنبرگ آن را مهم تلقی می‌کند، ارائه نمی کند و لازم است روش های جدید ارزیابی برای بررسی قدرت پیش‌بینی این تئوری ها فراهم شود.

۲-۲-۷- هیجان چیست؟

باز در فقه اسلامی مانند حقوق انگلیس نظریه جامعی از تدلیس هم پهنه آنچه درحقوق فرانسه وجود دارد، نمی توان یافت ولی مصادیقی پراکنده در مباحث مختلف فقهی می توان گردآورد که برای بنای نظریه ای نسبتاً کلی به کار آید.آنچه به عنوان تدلیس در کتب فقهی ذکر می شود بیشتر ضمن معینه، بخصوص عقد بیع می‌آید تدلیس را بعض از فقها یکی از خیارات بیع می شمارند که به مدلس حق فسخ می‌دهد ولی بیشتر فقها آن را خیار خاصی نمی دادند و در هر مورد به مناسبت موضوع احکام آن را که لزوماًً دال بر فسخ عقد نیست، بیان می دارند(ر.ک: لمعه چاپ عبدالرحیم، ج۱، ص۲۸۲).

پس در فقه اسلامی که در این زمینه شباهت‌های فقه مذاهب سنت با یکدیگر و با فقه شیعه بسیار است باید نه تنها دست به تجدید ساختمان مباحث زد بلکه با بهره گرفتن از مطالب پراکنده به بنای نظریه ای کوشید تا اگر ممکن باشد به نظریه تدلیس در حقوق فرانسه نزدیک شود. در حقوق ایران قانون مدنی در فصل بیع به موجب ماده ۳۹۶ تدلیس را در زمره خیارات می آورد و سه ماده از ۴۳۸ تا ۴۴۰ به آن اختصاص می‌دهد. در بحث از تدلیس می توان به بعض دیگر از مواد قانون مدنی نیز استناد کرد که از آن جمله ماده ۷۶۴ صراحت دارد بر اینکه تدلیس در صلح موجب خیار فسخ است(امامی،حسن ،۱۳۳۵ ،ص۱۷۹).

روشن قانون مدنی از چند جهت قابل ایراد است. با توجه به ماده ۱۰ و مواد ۱۸۳ به بعد قانون مدنی که ضمن آن قانون‌گذار تحت نفوذ فرانسه کوشیده است تا نظریه کلی عقد بنا نهد و از لفظیتی که در فقه برای انعقاد عقود وجود داشت صرفنظر کند و قصد رضا را عنصر اساسی عقد گرداند تدلیس نمی بایست در زمره خیارات ذکر شود اگر چه ضمانت اجرای آن فسخ عقد باشد، به اضافه تدلیس مانند اکثر خیارات دیگر ، اختصاص به بیع ندارد و با توجه به حکم صریح خود قانون‌گذار در ماده ۴۵۶ قانون مدنی که مقرر می‌دارد تمام انواع خیارات در جمیع معاملات لازم ممکن است موجود باشد، مگر خیار مجلس و حیوان و تأخیر ثمن که عقود ذکر شود.

بیشتر دانشمندان که به شرح قانون مدنی ایران پرداخته‌اند با توجه باین خصصیه قانون مدنی تدلیس را خارج ازحیطه قصد و رضا گرفته و همچنان که تقسیم بندی قانون مدنی ایجاب می کرده و در فقه شیعه معمول بوده است. آقای دکتر امامی ذیل بحث از عقد لازم قابل فسخ پس از بیان عدم رضا ( ‌در مورد اکراه و فصولی ) اضافه می‌کنند ایراد نشود که ‌در مورد حق فسخ قانونی از قبیل عیب و تدلیس متضرر نیز رضای معتدل ندارد و در زمان عقد آگاه به حقیقت امر نبوده است و مانند مورد اکراه رضا معلول می‌باشد، زیرا چنان که از مواد مربوط به فسخ و اقاله معلوم می شود قانون ایران به پیروی از قانون اسلام رضایی را که خالی از اکراه باشد مؤثر درایجاد عقد کافی برای انعقاد معامله می‌داند و در موارد خیارات رضای مذبور موجود است(همان).

تدلیس گذشته از جنبه مدنی ممکن است مجازات جزائی نیز به بار آورد ولی حیطه بحث در این پژوهش تدلیس در حقوق خصوصی است. همچنین در حقوق فرانسه بین تدلیسی که در مرحله تعاقد می شود و تقلب و خدعه ای که پس از عقد انجام می‌گیرد تفاوت می‌گذارند. تدلیس در مرحله تعاقد متوجه عمل حقوقی آتی یعنی عقدی است که در شرف وقوع است، حال آنکه تقلب و خدعه پس از عقد به حق ثابتی لطمه می زند که قبلا به وجود آمده است(A. Colin, Traite de droit civil,p66).

با توجه به آنچه تاکنون گفته شد در بررسی تطبیقی گزیر باید روش معمول در یکی از نظامهای حقوقی تحت مطالعه را مبنای تقسیم بندی مطالب قرارداد و قواعد بقیه نظامها را در قالب این تقسیم بندی سنجید. از آنجا که تدلیس در حقوق فرانسه از هر سه نظام مورد بحث دیگر جامعیت بیشتری دارد و نیز در نوشته های حقوقی به تفکیک اجرا تدلیس توجه دقیقتری می شود در این قسمت حقوق فرانسه را ماخذ قرار می‌دهیم و احکام مربوط به تدلیس در سایر نظامهای حقوقی را همراه با آنچه در هر یک از این نظامهای سه گانه چه از حیث مفهوم و چه از حیث کاربرد مفاهیم با احکام حقوق فرانسه قابل قیاس است یکجا گرد می آوریم. با تقسیم موارد مورد بحث چهار عنوان کلی تعریف ،عنصر مادی، عنصر روانی و اثر حقوقی یا ضمانت اجرا را خواهیم داشت که به بررسی آن ها می پردازیم.

۲-۴-۱-۱ تعریف تدلیس

درحقوق فرانسه، قانون مدنی ۱۸۰۴ تدلیس مستقیماً تعریف نمی کند ولی ماده ۱۱۱۶ به طور ضمنی تعریفی اگر چه ناقص از آن به دست می‌دهد، بنا به آنچه از این ماده استنباط می شود تدلیسی که از لحاظ حقوقی مؤثر باشد هنگامی تحقق می پذیرد که یکی از طرفین عقد عملیات متقلبانه ای انجام دهد که واضح باشد اگر اینگونه عملیات نمی بود طرف دیگر عقد را منعقد نمی ساخت. این ماده رابطه بین تدلیس و اشتباه را ‌به روشنی نشان می‌دهد،زیرا رضای مدلس، مانند رضای مشتبه ناشی از تصور غلط است. منتهی تصور غلطی که برخلاف مورد اشتباه شخصی نیست و از عمل دیگر حاصل می شود(A. Colin,ipid, p67).

در حقوق انگلیس تعریف منصوص قانونی از تدلیس در دست نیست. بنا به آنچه از رویه قضایی الزام آور بر می‌آید تدلیس که خود در حیطه نظریه وسیعتر سو عرضه در می‌آید، هنگامی بنا به قواعد کامن لا صورت می پذیرد که در قلمرو مسئولیت مدنی واجد شرایط لازم برای اقامه دعوای فریب باشد. این شرایط دراصل ناظر ‌بر کذب خواه در گفتار یا رفتار هنگامی سبب تدلیس می شود که مربوط به واقعیت موضوعی و خارجی و برای فریب طرف دیگر وبه این قصد باشد که طرف دیگر طبق آن عمل کند و از طرف دیگر نیز در واقع طبق آن عمل کند و در نتیجه زیان بیند(ر.ک: Principles of Contract لندن, چاپ سیزدهم ۱۹۵۰میلادی، صفحه ۳۶۵). در حقوق اسلامی به علت پراکندگی موارد تدلیس و خدعه، دشوار بتوان در آغاز تعریف جامعی از تدلیس عرضه کرد وشاید دشوار بتوان جز از راه بعض اصول کلی رابطه مشترکی بین مواد مختلف یافت. ‌در نوشته های فقها خواه سنت و خواه شیعه تدلیس مدنی بیشتر به خیار عیب و گاه به مفهوم غبن نزدیک می شود و گاه فاقد ضمانت اجرای حقوقی ، متمایز از صرفاً مذهبی است(السنهوری، عبد الرزاق ،م۱۹۶۰ ، ص۱۶۰).

قانون مدنی ایران، برخلاف فقه اسلامی تعریف کلی از تدلیس به دست می‌دهد. بنا به ماده ۳۹۶ این قانون تدلیس عبارت است ازعملیاتی که موجب فریب طرف دیگر معامله شود این تعریف نیز ناقص است زیرا روشن نمی کند منظور از عملیات و نیز ضابطه تحقق فریب چیست(کاتوزیان، ناصر،۱۳۴۶، ص۱۲۴).

۲-۴-۱-۲ عنصر مادی تدلیس

در پژوهشی دیگر اینسوک هونگ ( ۱۹۹۹ ) به بررسی «اضطراب امتحان ، دشواری آزمون درک شده » در میان ۲۰۸ دانشجوی دوره ی لیسانس پرداخت . نتایج حاکی است تصور دانشجویان از دشواری آزمون در برانگیختگی نگرانی و تهییج پذیری آن ها اثری معنادار دارد . تغییرات زمانی در میزان این رابطه بررسی شد ، در حالی که تصور آزمون دشوار ، هم در طی آزمون و هم قبل از آزمون بر اضطراب امتحان در آزمودنی ها تأثیر داشت . نگرانی آزمودنی ها – نه تهییج پذیری – رابطه معکوس قوی با عملکرد آزمودنی ها داشت . بدین معنی که آزمون مشکل ، اثر مستقیم بر عملکرد آزمودنی ها نداشت بلکه اثری غیر مستقیم از طریق متغییر واسطه ی « نگرانی » بود که بر عملکرد آن ها اثر داشت .

در ایران صبحی قراملکی(۱۳۸۵) به بررسی اثر بخشی دو روش شناخت درمانی و آموزش مهارت‌های مطالعه و تعامل آن ها با مؤلفه شخصیتی در کاهش اضطراب امتحان و افزایش عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران پرداخت.نمونه پژوهش شامل ۱۰۲ دانشجوی مبتلا به اضطراب امتحان بود که از طریق سیاهه اشپیلبرگر و مصاحبه بالینی شناسایی و سپس به طور تصادفی در ‌گروه‌های آزمایشی و کنترل قرار گرفتند.آزمودنی‌ها در سه گروه و هر گروه به تعداد ۳۴ نفر بودند.یک گروه شناخت درمانی و یک گروه آموزش مهارت‌های مطالعه را تجربه نمودند و گروه دیگر گروه کنترل را تشکیل دادند. روش های درمانی(آموزش مهارت‌های مطالعه و شناخت درمانی) و مؤلفه های شخصیتی به عنوان متغییر مستقل و نمرات اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی(معدل دروس) به عنوان متغییروابسته به کار رفتند. نتایج نشان داد بین ‌گروه‌های مورد مطالعه در میزان اضطراب امتحان تفاوت معنی داری وجود دارد. آزمون تعقیبی توکی نشان داد اضطراب امتحان در ‌گروه‌های شناخت درمانی و آموزش مهارت‌های مطالعه در مقایسه با گروه کنترل به طور معنی داری کاهش یافت.نتایج آزمون t نیز تفاوت معنی داری بین دانشجویان درون گرا و برون گرا در کاهش اضطراب امتحان از طریق اعمال شناخت درمانی، نشان داد بود.

در سال ۱۳۷۱ در انستیتو روانپزشکی تهران تحقیقی با عنوان « بررسی اثر کاربرد درمان دارویی ، تکنیک آرامسازی عضلانی پیشرونده و اثر ترکیبی آن ها ، بر بهبود بیماران مبتلا به اختلال هیپرتانسیون اصلی ( فشار خون اساسی ) » توسط عبدالحکیم تیرگری انجام شد . در این پژوهش جهت آزمون و مقایسه کارایی درمان دارویی ، تکنیک آرامسازی و کاربرد ترکیبی آن ها ، تعداد چهار آزمودنی ( دو نفر مذکر و دو نفر مؤنث با دامنه سنی ۱۸- ۵۱ سال ) مبتلا به اختلال هیپر تانسیون اصلی را ، در قالب دو طرح تجربی تک موردی مورد مطالعه قرار داده است . در این پژوهش چهار فرضیه مطرح می‌باشد که آن ها را در قالب طرح های تحقیق مورد آزمون قرار داده است . پس از اتمام پژوهش نتایج نشان داد که کاربرد درمان دارویی ( فرضیه اول ) و تکنیک آرامسازی ( فرضیه دوم ) در بهبود بیماران اثر داشته اند و البته نتایج درمان دارویی در مقایسه با تکنیک آرامسازی ، برتر بود . نتیجه نهایی به دست آمده ‌به این صورت است که کاربرد ترکیبی این دو تکنیک ( فرضیه سوم ) از کاربرد مجزای هر کدام ازآنها و نیز از کاربرد ترکیبی روش دارویی و آرامسازی ( فرضیه چهارم ) مؤثرتر است ( تیرگری ، ۱۳۷۱ ) .

ترنر و جنسن^[۴۷] ( ۱۹۹۳ ) ، اثربخشی این سه برنامه را ارزیابی کردند : ۱) شناخت درمانی ، ۲) آموزش آرامسازی و ۳) ترکیب شناخت درمانی و آموزش آرامسازی . آزمودنی های لیست انتظار در گروه کنترل قرار گرفتند . بیماران دارای توانایی متوسط ، مورد سنجش شدت درد برای پشت درد مزمن قرار گرفتند و به عنوان یکی از این ‌گروه‌های آزمایش انتخاب شدند . در پایان درمان ، همه بیماران این سه گروه آزمایشی به طور معناداری دردشان کاهش یافت ، اما کسانی که در گروه کنترل قرار داشتند این کاهش را نشان ندادند . همچنین این محققان سطوح نشانه های افسردگی را سنجیدند و دریافتند که افسردگی در همه گروه ها از جمله گروه کنترل کاهش یافت ( برانون و فیست ، ۱۹۹۷ ) .

ترکیب ‌رویکردهای شناختی و رفتاری نشان دادند که با دامنه وسیعی از نشانه های درد مؤثرند . ساندرس^[۴۸] و همکاران ( ۱۹۹۴ ) با بچه هایی که از درد شکمی برگشت پذیر رنج می بردند ، کار کردند و مداخله شناختی – رفتاری را همراه با یک برنامه مراقبت پزشکی اطفال استاندارد مقایسه کردند . این مداخله شناختی – رفتاری شامل آموزش آرامسازی و فنون کنار آمدن با بچه ها و آموزش والدین برای تشویق رفتارهایی که در بچه ها حاکی از درد نیست ، بود . به والدین بچه ها در مراقبت پزشکی و دارویی اطفال گفته شد که واکنش بیشتری نسبت به رفتارهای ناشی از درد بچه هایشان نشان ‌دهند که در نتیجه کودک درد را بزرگ^[۴۹] ببیند ، و اینکه کودک مهارت های با خود کنار آمدن^[۵۰] را یاد بگیرد . هر دو شرایط منجر به مقداری کاهش در شدت شد ، اما بچه هایی که مداخله شناختی – رفتاری دریافت کرده بودند ، درجه بالاتری از آرام یافتن در دو درجه پایین تری از عود دوباره درد در ۶ و ۱۲ ماه پیگیری نشان دادند . راهبردهای شناختی – رفتاری ممکن است بسته به موقعیت درد ، اثرات متفاوتی ایجاد کند ، برو ^[۵۱]و مایکلین^[۵۲] ،‌برگ^[۵۳] ، و سوبک^[۵۴] ( ۱۹۹۴ ) اثرات رویکرد شناختی – رفتاری ،‌ روش آرامسازی و ترکیب درمان های شناختی – رفتاری و آرامسازی را مقایسه کردند . گرچه فقط رویکرد شناختی – رفتاری در کوتاه تر کردن دوره درد مؤثر بود ، هر یک از این سه مداخله قادر به مقداری کاهش درد بودند . تکنیک آرام سازی در کاهش پشت درد ^[۵۵] خیلی مؤثر بود ، ترکیب رویکرد شناختی – رفتاری با آرامسازی در کاهش درد گردن مؤثر بود ، و همه این سه مداخله در تسکین درد شانه موفق بودند ( برانون و فیست ، ۱۹۹۷) .

ازآن به” ) ناهاپیت” و” گوشال)” ۱۹۹۸), به طور موازی اشاره دارد به آنچه که” لیندنبرگ “(۱۹۹۶)ازآن به عنوان جنبه رفتاری سرمایه اجتماعی یاد می‌کند.

مهمترین جنبه‌های این بعد از سرمایه اجتماعی عبارتند از اعتماد و قابلیت اعتماد، هنجارها، تعهدها وانتظارات، و هویت.

۲-۵ دیدگاه های مختلف سرمایه اجتماعی:

دیدگاه “پیربوردیو”

بوردیو سرمایه اجتماعی را یکی از اشکال سرمایه می‌داند. سرمایه از نظر او سه شکل بنیادی دارد: سرمایه اقتصادی که قابلیت تبدیل به پول را دارد و می‌تواند به شکل حقوق مالکیت نهادینه شود، سرمایه فرهنگی که در برخی شرایط به سرمایه اقتصادی بدل می شود و به شکل کیفیات آموزشی نهادینه می‌گردد و سرمایه اجتماعی که از الزامات اجتماعی (پیوندها) ساخته شده است، و تحت برخی شرایط به سرمایه اجتماعی تبدیل می شود و ممکن است در شکل عنوان اشرافی نهادینه شود. او ‌به این نکته که ایجاد و اثربخشی سرمایه اجتماعی بستگی به عضویت در یک گروه اجتماعی دارد که اعضای آن مرزهای گروه را از طریق مبادله اشیا و نمادها بنیان نهاده اند فرد با عضویت در گروه در مالکیت شبکه با دوامی از روابط نهادی شده بین افراد که در خود منابع بالقوه و بالفعلی (سرمایه اجتماعی) برای او دارد شریک می شود. او با این شیوه استفاده از سرمایه اجتماعی، نوعی توپولوژی اجتماعی را فراهم می‌کند که در آن موقعیت افراد با توجه به داشته های آن ها از سرمایه های موجود اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مشخص می شود.

دیدگاه “جیمز کلمن”

“کلمن”نیز مفهوم سرمایه اجتماعی را از اقتصاد جامعه شناسی آورد. او این شکل از سرمایه را مولد می‌داند و امکان دستیابی به هدف های معینی را که در نبود آن دست نیافتنی است، فراهم می‌سازد. کلمن سازمان اجتماعی را پدید آورنده سرمایه اجتماعی می‌داند. به زعم او سرمایه اجتماعی چیز واحد نیست بلکه انواع گوناگونی است که دوجنبه مشترک دارند: نخست، شامل جنبه ای از یک ساخت اجتماعی هستند و دوم کنش های معین افرادی را که در درون ساختار هستند تسهیل می‌کنند. سرمایه اجتماعی سبب می شود تا هزینه دستیابی به آن ها تنها با مصرف هزینه های زیاد امکان پذیر می شود. بدین گونه کلمن بر سودمندی سرمایه اجتماعی به عنوان منبعی برای همکاری، روابط دو جانبه و توسعه اجتماعی تأکید می ورزد. از نظر او عواملی که سبب ایجاد و گسترش سرمایه اجتماعی می‌گردند عبارتند از:

دیدگاه “کلمن لوری”

چهارمین منبع معاصر ‌در مورد سرمایه اجتماعی، اثری از اقتصاد دانی به نام گلن لوری است. لوری در بستر انتقاد از نظریه های نئوکلاسیک نابرابری نژادی درآمدی و تبعات سیاسی آن نظریه ها به مفهوم سرمایه اجتماعی رسیده. لوری استدلال می‌کند که نظریه های اقتصاد ارتدوکس، بیش از حد فرد گرایانه اند و منحصراًً به سرمایه انسانی انفرادی و بر ایجاد می‌دانی هموار برای رقابت مبتنی بر چنین مهارت هایی توجه کرده‌اند. ممنوعیت های قانونی بر علیه سلیقه های نژادی کارفرمایان و اجرای برنامه های نابرابری ها از نظر لوری، به دو دلیل می‌توانند تا ابد ادامه یابند. دلیل اول فقر موروثی والدین سیاه پوست است که به شکل سطح نازل تر امکانات مادی و فقر فرصت های آموزشی به فرزندان شان انتقال خواهد یافت. دلیل دوم ارتباط ضعیف کارگران سیاه پوست به بازار کار و بی بهره بودن آنان از اطلاعات درباره فرصت هاست.

بخش دوم

۲-۶ تعالی سازمانی

تعریف تعالی:

تعالی در لغت به معنی بلند شدن و برتر شدن می‌باشد. تعالی سازمانی به معنای تعهد سازمانی به رشد و توسعه پایدار و دایمی سازمان در جهت کسب رضایت مشتری و افزایش مستمر سودآوری در یک محیط ملی فراگیر و حمایت کننده می‌باشد. تعالی سازمانی تابع شرایط خاص، فرهنگ، محیط داخلی و خارجی کسب و کار، ویژگی نیروی انسانی سازمان، نقاط قوت و ضعف، قرصت ها و تهدیدهایی است که سازمان را در برگرفته است، در یک کلام، مسیر برتری تعالی سازمانی، شناسایی، تشخیص، توسعه و گسترش موفقیت در یک سازمان است (بیک زاد، ۱۳۸۸).

تعالی از دید افراد مختلف معانی متفاوتی دارد. به گونه ای که هر یک از ‌گروه‌های کارمندان، مدیران و مشتریان یک سازمان تعبیر خاص خودشان را از سازمان متعالی می‌کنند. کارمندان، تعالی سازمان را در نظام حقوقی مناسب و امکانات رفاهی می دانند. مدیران تعالی را داشتن اهداف بلند مدت و راهکارهای مناسب برای رسیدن به آن ها تعبیر می‌کنند. مشتریان نیز ارائه محصولات و خدمات مناسب در زمان مناسب را از ویژگی های یک سازمان متعالی می دانند و انتظار دارند که سازمان برای آن ها ارزش قائل شود و نیازهای آن ها را فراهم نماید. از طرفی همه ‌گروه‌های ذکر شده در یک جامعه زندگی می‌کنند. سازمان‌های ممتاز و برجسته واقعی، سازمان‌هایی هستند که کلیه نتایجی که به دست آورده اند و اطمینانی که از حفظ و نگهداری نتایج درآینده دارند در تلاش جهت رضایت مندی کلیه طرفهای دینفع قراردهند.

تعالی نیازمند تعهد رهبری وپذیرش مفاهیم بنیادی است، دسته ای ازقواعد کلی که ‌بر اساس ا ین قواعد سازمان رفتارها، فعالیت‌ها واولویت های خودرا شکل می‌دهد هنگامی که سازمان باین قواعد کلی را به حالت تکرار درمی آورد زمینه ارزیابی تعالی پایدار ایجاد می شود.

سازمان متعالی، به سازمانی گفته می شود که کیفیت خروجی های آن مورد رضایت مشتریان، مصرف کنندگان، کارکنان، سهام‌داران، تامین‏کنندگان و جامعه قرار داشته باشد. از نظر جامعه، سازمان متعالی سازمانی است که فعالیت های آن بر جامعه اثر مثبت بگذارد. به عبارت دیگر سازمان های متعالی سازمانی است که مسئولیت اجتماعی داشته باشد و در تبادل جامعه به وظایف خود عمل نماید. (جلوداری، ۱۳۸۴، ص ۴). بدون شک پیشرفت اقتصادی و اجتماعی یک کشور منوط به حضور سازمان های متعالی و پیشرفته است. در واقع جامعه متعالی نیازمند خلق سازمان های متعالی است. به عبارت دیگر اگر سازمان‌ها در قبال کلیه ذینفعان مسئولیت پذیر باشند در این صورت مجموعه ای از سازمان ها به صورت شبکه هایی پدید خاهند آمد و این شبکه ها سلولهای جامعه متعالی را خواهند ساخت. (همان، ص ۳)

مدل تعالی سازمانی. European Foundation or Quality Management (EFQM)

۲-۷ تاریخچه تعالی سازمانی: