‌بنابرین‏، روایت مذکور مؤید آن است که از نظر اسلام، سوء استفادۀ مأمور دولت نسبت به اموالی که حسب وظیفه به او سپرده شده، خیانت در امانت محسوب می شود اعم از اینکه به قصد تصاحب برای خود یا دیگری باشد، یا بدون قصد تصاحب. و حال آنکه حسب قوانین موضوعه، چنانچه سوء استفادۀ مأمور بقصد تصاحب باشد، عمل ارتکابی از مصادیق اختلاس محسوب می شود.

گفتار دوم: مقایسه اختلاس با جرایم مشابه

با دقت در ارکان و شرایط تحقق اختلاس می توان آن را از جرائم مشابه دیگر تشخص داد. اساساًً از جمله مسائلی که در رابطه با مطالعه و بررسی جرائم بسیار مهم است، شناخت وجه اشتراک و افتراق جرائم از یکدیگر می‌باشد. زیرا این مهم در مقام تشخیص حق از باطل به هنگام دادرسی برای قضاوت و دفاع از موکل برای وکلاء می‌تواند راهگشا باشد و ایشان را از سقوط در ورطه خطا و اشتباه نجات دهد و از مجازات افراد به بیشتر یا کمتر از استحقاق، و چه بسا از ریختن خون بی گناهی و یا بی مجازات ماندن مجرمی و مفسدی جلوگیری نماید.

علی ایحال تشخیص جرائم از یکدیگر بسیار نتایج و تبعات ارزشمندی را به دنبال خواهد داشت که ما به همان مقدار مذکور اکتفا می‌کنیم؛ و ‌به این مطلب اشاره می‌کنیم که در رابطه با اختلاس نیز قضیه به همین منوال است. یعنی ضرورت دارد که وجه اشتراک و افتراق این جرم با سایر جرائم مشابه مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.

در صورت مقایسه جرائم مختلف با یکدیگر، به نظر می‌رسد که وجه تشابه و تمایز آن ها مربوط به رکن مادی و شرایط اختصاصی هر جرمی نسبت به جرم دیگر می‌باشد و عمده وجه تشابه و تمایز اختلاس با جرائم دیگر نیز همین امر است.

بند اول: مقایسه اختلاس و خیانت در امانت

بین جرم اختلاس و خیانت در امانت ارتباط و نزدیکی به حدی است که برخی از حقوق دانان این دو جرم را تحت یک عنوان بررسی می نمایند و برخی اختلاس را مصداق مشدد جرم خیانت در امانت می دانند.

خیانت در امانت در ق.م.ا. مصوب ۱۳۷۵ که در حال حاضر رکن قانون بزه اختلاس را تشکیل می‌دهد در ماده ۶۷۴ تصریح گردیده است.

ماده ۶۷۴ : هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هرکار با اجرت یابی اجرت به کسی داده شده و ‌بنابرین‏ بوده است که اشیاء مذکور مسترد و یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آن ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

از خیانت در امانت تعاریف زیادی به عمل آمده است.

خیانت در امانت رفتار مجرمانه و مخالف امانت است نسبت به مال منقول که به موجب هر امر و یا عقدی از عقود امانت آور سپرده به مجرم یا در حکم آن باشد. یا خیانت در امانت عبارتند از فعل مثبت امین در مال مورد امانت به یکی از صور قانونی به ضرر مالک.^[۱۶]

الف: وجوه اشتراک

۱ـ سپرده بودن رکن اصلی هر دو جرم می‌باشد به نحوی که اگر موضوع جرم از طریقی غیر از سپردن به دست مرتکب رسیده باشد در صورت برداشت و تصاحب عملی ارتکابی از مصادیق هیچ یک از دو جرم مذکور نخواهد بود. در اختلاس مال بر اساس وظیفه از سوی مؤسسه‌ دولتی یا عمومی و یا سایر اشخاص به مامورشناخته شده سپرده می شود و در خیانت در امانت نیز مجنی علیه خود را به امین می سپارد و پس از سپردن در صورت ارتکاب جرم واقع می شود.

۲ ـ از جهت رکن مادی نیز دو جرم با یکدیگر وجه اشتراک دارند همچنان که برای تحقق جرم اختلاس لازم است مرتکب اموال و وجوه را به نفع خود یا دیگری تصاحب یا به صورت عمدی تلف نماید در خیانت در امانت نیز بر اساس ماده ۶۷۴ ق.م.ا. بایستی یکی از چهار فعل مثبت تصاحب، تلف، مفقود و استعمال مال مورد امانت صورت گیرد.

۳ـ یکی دیگر از وجوه اشتراک دو جرم این است که در خیانت در امانت نیز همانند اختلاس حصول نتیجه مجرمانه شرط است یعنی تا مالک از عمل مرتکب متضرر نشود جرم تام به وقوع نپیوسته است و در مرحله شروع به جرم باقی می ماند. همچنین در هر دو جرم بایستی رفتار مجرمانه مبتنی بر عمد و قصد مجرمانه باشد و با عمل غیر عمدی امین یا مامور جرم محقق نخواهد شد ‌بنابرین‏ در هر دو جرم علاوه بر قصد عام در تصاحب اموال وجوه قصد خاص نیز لازم است و اگر تصاحب یا اتلاف مال در اثر اهمال و بی دقتی یا فراموشی صورت گرفته باشد محقق نمی شود .^[۱۷]

ب: وجوه افتراق

۱ ـ ‌بر اساس ماده ۶۷۴ ق.م.ا. (رکن قانونی جرم خیانت در امانت) عمل مرتکب به چهار شکل استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود کردن انجام می شود. از این میان در جرم اختلاس فقط تصاحب و برداشت مد نظر است. تصاحب اموال دولتی یا نهاد عمومی غیر دولتی توسط مأمور مربوطه اختلاس به شمار می‌آید. البته تبصره ۱ ماده ۵ قانون تشدید… هم اتلاف اموال دولتی یا نهاد عمومی غیر دولتی توسط مأمور مربوطه را که (( تلف یا مفقود کردن)) هم می‌تواند مصداقی از آن به شمار آید در حکم اختلاس دانسته است.

۲ ـ مهمترین فرق دو جرم اختلاس و خیانت در امانت، در (( مرتکب جرم )) می‌باشد، ‌به این صورت که در رابطه با جرم اختلاس مرتکب حتما باید از کارکنان یک اداره دولتی یا یک ارگان نظامی باشد، ولی برای تحقق خیانت در امانت به آن صورت که منظور قانون گذار بوده مرتکب ممکن است از کارکنان یک اداره دولتی و یا ارگان نظامی و یا غیراز آن ها باشد.

۳ ـ سومین وجه تمایز دو جرم در این است که در خیانت در امانت اموال به موجب عقدی از عقود یا روابط حقوقی دیگر امانت آور به خائن داده شده یا قهراً به موجب قانون در اختیار او قرار گرفته در حالی که مال مورد اختلاس حسب وظیفه اداری به مختلس سپرده شده است. ‌بنابرین‏ خیانت در امانت مسبوق به رابطه امانی است که منشاء آن قرارداد یا عرف و بعضاً قانون است.

۴ ـ وجه تمایز دیگر اختلاس و خیانت در امانت این است که موضوع جرم اختلاس به لحاظ مالک خاص آن (دولت) دامنه شمول کمتری نسبت به موضوع جرم خیانت در امانت دارد زیرا حسب ماده ۶۷۴ ق.م.ا. موضوع خیانت در امانت عبارتند از: سفیدمهر یا امضاء، اموال منقول و غیر منقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن که متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی می‌باشد.

دوگار (۲۰۰۳) وی دریافت ازآنجاکه سرمایه‌گذاران از نوع شرکتی که در حال ورود به بازار سرمایه است بی‌اطلاع هستند مالکین و مدیران شرکت‌ها از کیفیت گردش وجوه نقد جهت ارسال علامت مثبت به بازار استفاده می‌کنند به همین دلیل شرکت‌هایی که قصد ورود به بازار را دارند در سال‌های باکیفیت مطلوب گردش وجوه نقد تمایل به پیوستن به بازار را دارند و در سال‌هایی با عملکرد ضعیف گردش وجوه نقد از پیوستن به بازار منصرف می‌شوند؛ اما واقعیت این است که سرمایه‌گذاران فقط کیفیت پروژه هایی که مدیران می‌خواهند انجام دهند را مشاهده می‌کنند و گردش کیفی وجوه نقد را به طور واضح درک نمی‌کنند. او همچنین دریافت که اگر شرکت‌ها قادر باشند کیفیت بالایی از وجوه نقد را در طی دوران رونق بازار نسبت به دوران رکورد بازار ایجاد کنند در طی دوران رونق بازار انتظار خواهیم داشت که تعداد بیشتری از عرضه عمومی سهام را مشاهده کنیم در عوض طی دوران رکورد بازار شرکت‌ها تمایلی به عرضه عمومی سهام نخواهند داشت و منتظر می‌مانند تا زمانی که بتوانند کیفیت مطلوبی از گردش وجوه نقد را ایجاد کنند و علائم بسیار کاراتری را به بازار ارائه دهند (دوگار،۲۰۰۳، ص ۵۵)^[۳۵].

گائو و همکاران (۲۰۰۴) در این تحقیق به بررسی متغیرهای مالی و غیرمالی مؤثر بر قیمت عرضه سهام جدید شرکت‌های داروسازی و بیوتکنولوژی پرداخته شده است. مهم‌ترین متغیرهای مالی موردمطالعه عبارت‌اند از: جریان‌های نقد عملیاتی، فروش، سود خالص، کل دارایی‌ها، مخارج سرمایه‌ای (تحقیق و توسعه) و نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار. مهم‌ترین متغیرهای غیرمالی نیز؛ تعداد محصولات شرکت، مرحله توسعه محصول و حمایت قانونی از حقوق مادی و معنوی حق اختراع‌ها بودند. نتایج تحقیق نشان داد که از بین متغیرهای مالی تنها مخارج سرمایه‌ای (تحقیق و توسعه) و از بین متغیرهای غیرمالی تعداد محصولات شرکت، مرحله توسعه محصول و حمایت قانونی از حقوق مادی و معنوی حق اختراع‌ها، مهم‌ترین متغیرهای تأثیرگذار بر قیمت عرضه سهام شرکت‌های داروسازی و بیوتکنولوژی به شمار می‌روند ( گائو و همکاران،۲۰۰۴، ص ۲۳ )^[۳۶].

جرالد اپل (۲۰۰۵)، گوردون، (۱۹۵۹)، اشلیس (۲۰۰۳) و بسیاری از محققین دیگر که یک سری‌های زمانی تغییرات قیمت را بررسی کرده‌اند، به وجود رابطه معنی‌دار بین قیمت سهام و روند کلی بازار، حجم سهام، عمق بازار و اندازه ارزش بازار شرکت‌ها تحلیل تکنیکی، ‌اعتقاد دارند. جرالد اپل در کتاب خود تحت عنوان ابزاری قوی برای سرمایه‌گذاران فعال تجربه چهل‌ساله خود را ‌در زمینهٔ مطالعه، تدریس و سرمایه‌گذاری ارائه ‌کرده‌است. ایشان در این کتاب ابزارهای مورداستفاده در تحلیل محرک‌های مربوط به حجم، اطلاعات بازار و سودآوری را با بهره گرفتن از شاخص‌ها و نمودارهای عملیاتی مختلف ارائه کرده و معتقد است، باید محرک‌های اصلی بازار در پیش‌بینی قیمت برحسب ادوار زمانی (هفتگی، ماهیانه و سالیانه)، عمق بازار، میانگین بازده (هفتگی، ماهیانه و سالیانه)، نرخ تغییر قیمت، حجم، اندازه و ارزش بازار تحلیل شوند. ایشان ضمن معرفی هر یک از محرک‌های مذکور، الگوهای نموداری برای پیش‌بینی مسیر تغییرات آتی قیمت را ارائه نموده‌اند.

کانن چان^[۳۷] (۲۰۰۶) و همکارانش طی تحقیقی، رابطه ارقام تعهدی را با بازده آتی سهام موردبررسی قرار داده و ‌به این نتیجه رسیدند که شرکت‌های با ارقام تعهدی بالا، در دوره بعد از گزارشگری اطلاعات مالی، بازده سهام آن‌ ها کاهش می­یابد. یک تفسیر از این نتیجه‌این است که شرکت‌های با کیفیت سود پایین (شرکت‌های با ارقام تعهدی بالا) در دوره پس از گزارشگری سود، دچار افت بازدهی می‌شوند، زیرا سرمایه ­گذاران به مسئله کیفیت سود پایین شرکت‌ها پی برده و قیمت سهام را متناسب با آن تعدیل می‌کنند. کانن چان و همکارانش این موضوع را به وسیله تفکیک اجزای ارقام تعهدی و نیز دسته‌بندی بر اساس ارقام اختیاری و غیر اختیاری انجام دادند و به نتایج مشابهی دست‌یافت‌اند (خواجوی و ناظمی، ۱۳۸۴، ص ۴۱)^.

لی و همکاران (۲۰۰۷) نشان دادند که همزمانی قیمت برای بررسی نوسان پذیری، قیمت مناسب است. آن‌ ها نشان می‌دهند که نوسان پذیری قیمت می‌تواند به دو بخش اختلال و بخش اطلاعاتی تجزیه شود. آن‌ ها بیشتر بخش اطلاعاتی را به یک بخش به‌روزرسانی اطلاعات و یک بخش تحلیل بی‌ثباتی تجزیه می‌کنند. اختلال موجب کاهش قابلیت اطلاع‌رسانی قیمت می‌شود در حالی که. قابلیت اطلاع‌رسانی قیمت با بخش اطلاعاتی ارتباط U شکل دارد.

چن و دیگران (۲۰۰۸) به بررسی رابطه‌ بین کیفیت سود حسابرسی شده با قیمت سهام همزمانی پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که کیفیت سود بالاتر (پایین‌تر) منجر به قیمت سهام همزمانی پایین‌تر (بالاتر) می‌شود. این نتایج بر این اصول استوار است که اطلاعات عمومی با کیفیت بالا می‌تواند منجر به هزینه پایین‌تری از اطلاعات خصوصی (اطلاعات موجود نزد ذینفعان درون‌سازمانی) گردد، به عبارت دیگر، استقلال حسابرس منجر به افزایش کیفیت اطلاعات صورت‌های مالی حسابرسی شده و به‌تبع آن، کاهش عدم تقارن اطلاعاتی می‌گردد.

فرناندس و فریرا (۲۰۰۸) به بررسی قیمت سهام همزمانی میان شرکت‌های غیر آمریکایی در بازارهای آمریکایی پرداختند. با بررسی یک نمونه شامل ۴۷ شرکت، از سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۳ آن‌ ها یافتند که شرکت‌های غیر آمریکایی در بازارهای آمریکایی نسبت به سایر شرکت‌های آمریکایی سطح پایینی از قیمت سهام همزمانی دارند؛ اما به یک رابطه مثبت بین این شرکت‌ها و سطح پایینی از قیمت سهام همزمانی در بازارهای توسعه‌یافته دست‌یافت‌اند. در مقابل، آن‌ ها به یک رابطه منفی بین سطح پایینی از قیمت سهام همزمانی میان شرکت‌های مذکور در بازارهای در حال توسعه دست‌یافت‌اند

بوباکر و همکاران (۲۰۱۳) به بررسی اثر سهام‌داران عمده در همزمانی قیمت سهام با بهره گرفتن از نمونه مشتمل بر ۶۵۴ شرکت‌های فهرست شده بورس اوراق بهادار فرانسه در طی سال‌های ۱۹۹۸-۲۰۰۷ پرداختند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که همزمانی قیمت سهام با کنترل بیش‌ازحد افزایش می‌یابد، استدلال می‌شود که سهام‌داران عمده تمایل به افشای کمتر اطلاعات برای پنهان کردن شیوه های فرصت‌طلبانه خود دارند علاوه بر این، این مطالعه نشان می‌دهد که شرکت‌ها با کنترل بیش‌ازحد احتمال سقوط قیمت سهام، آن‌ ها افزایش می‌یابد.

آن ها بر واکنش خصمانه و بیان هیجان ها کمتر متکی اند و نا کامی خود را کمتر برون ریزی می‌کند. افراد مسن تر بیشتر به منصوعات مربوط به سلامتی و افراد میانسا به مشکلات شغلی توجه نشان می‌دهند. بعضی تفاوت‌های مربوط به سن ، ممکن است با تفاوت‌های ناشی از نوع عوامل تنش زا ارتباط داشته باشد( ایوانز^[۴۸]، ۱۹۹۶؛ به نقل از فرخی، ۱۳۷۶)

1. عوامل شخصیتی: به طور کلی افرادی که احساس خود ‌کارآمدی بیشتری دارند و مرکز کنترل آن ها درونی است از روش های گرایش بیش از اجتنابی استفاه می‌کنند، مردانی که برون گرا و رقابت جو هستند بیشتر بر رویارویی و کمتر بر تسلیم متکی اند. مردانی که عزت نفس بیشتری دارند از روش اجتنابی کمتر استفاده می‌کنند.

اشخاصی که خوش بینی ، مهارتگری و عزت نفس بالایی دارند بیشتر بر مقابله فعال و برنامه ریزی متکی اند( کارور^[۴۹]، ۱۹۸۸؛ به نقل از آقایوسفی ، ۱۳۸۰).

1. تجارب شخصی: تجارب شخصی بر نظام ارزش ها و راهبر دهای مقابله ای تاثیر دارد. شغل دارای الزاماتی است که انسان باید پاسخگوی آن باشد. الزاماً شغل، ادراک و ارزش هار ا تحت تاثیر قرار می‌دهد.

فرایندهای مقابله به انان کمک می‌کند با مشکلات شغلی دست و پنجه نرم کند، سپس این فرایندها به موفقیت های دیگر تعمیم داده می‌شوند تا آن موقعیت را نیز مهار کنند. مردانی که پیشرفت شغلی را تجربه می کننئ در طول زمان بیش از پیش به جستجوی اطلاعات و حمایت می پردازند( موس و اسکافر، ۱۹۹۳؛ به نقل از خدایاری فرد و پرند ، ۱۳۸۶).

1. 1. تعامل عوامل شخصی و اجتنابی: فرایندهای مقابله تحت تاثیر عوامل شخصی و موقعیتی قرار می گیرند. برای مثال ممکن است عوامل شخصی در بین افرادی که از تغییر مقابله خود به خود مقتضی و متناسب با موقعیت ناتوانند. تعیین کننده مهمی برای مقابله به شمار می‌روند. بر عکس پاره ای از موقعیت ها می توانندفرایند مختلف مشترکی در افراد متفاوت به وجود آ ورند. ردان میانسال با عدم توافق همکاران، ناکامی و مغلوب شدن را در پیش می گیرند و در موقعیت رقابت آمیز ، بیشتر بر حل مسئله و کمتر بر اجتناب و تسلیم تأکید دارند.

با وجود این در مقایسه با مردان مسن تر در شرایطی که مستلزم تعارض قدرت و تصمیم گیری است، بیشتر بر مقابله اجتنابی تکیه کردند و از آنجا که احساس هویت مردان مسن تر ا ستقلال یافته تر است، توانایی آن را می‌یابند که در موقعیتهای تصمیم گیری و تعارض قدرت ، صریح تر باشند.

رابطه راهبردهای مقابله ای و سلامت روان

راهبرد های مقابله ای یکی از متغیر هایی است که به صورت گسترده در چهار چوب روانشناسی سلامت مورد مطالعه قرار گرفته است(هابفول و همکاران، ۱۹۹۸).

در حوزه رابطه سلامت روانی و راهبرد های مقابله ای، می توان گفت که سلامت روانی در یک تعامل دو طرفه از سویی از نتایج انتخاب و استفاده از راهبرد های مقابله ای مؤثر و متناسب با تغییر و تنش محسوب می گرددو از سویی دیگر خود زمینه ساز فضای روانی سالمی است که در پرتو آن شناخت صحیح و ارزیابی درست موقعیت تنش زا جهت انتخاب راهکار مقابله ای مؤثر، میسر می‌گردد. و همچنین پژوهش ها نشان می‌دهند که بین راهبرد مقابله ای مسئله مدار و هیجان مدار در تبیین واریانس سلامت روانی و خرده مقیاس های آن تفاوت معنی داری وجود دارد.‌به این ترتیب که هر چه فرد راهبرد مقابله ای مسئله مدار را بیشتر به کار برد از سلامت روان بالاتری برخوردار است( حسینیان و همکاران، ۱۳۸۵).

پژوهش های انجام شده در داخل و خارج از کشور

نتایج تحقیقات بهرامی و رضوان (۱۳۸۶)، در زمینه راهبردهای فراشناختی، با نتایج یافته های ولز و پاپاجورجیو (۱۹۹۵)،مبنی بر اینکه دختران بیش از پسران دارای راهبردهای فراشناختی مثبت(از جمله باورهای مثبت ‌در مورد نگرانی)،هستند،و از آن به عنوان نوعی مقابله در برابر عوامل فشارزا و شرایط نامساعد بهره می گیرند،و همچنین بیش از پسران،دارای راهبردهای فراشناختی منفی(از جمله:کنترل ناپذیری و خطر افکار)،هستند،همسو است.

طبق تحقیقات شکری و همکاران (۱۳۸۴)،جنس،بر مسئله مداری،اثر منفی و معنی دار،و بر سبک های مقابله هیجان مداری و اجتنابی،اثر مثبت و معنی داری نشان می‌دهد. .این نتایج با یافته های متیود^[۵۰](۲۰۰۴)، سویکرتو^[۵۱] همکاران(۲۰۰۴)،گریگوری^[۵۲] و همکاران(۲۰۰۵)،همسو می‌باشد(به نقل از شکری و همکاران،۱۳۸۴).

مطالعات شهیم و همکاران (۱۳۸۵)، به همراه نظریه پردازانی همچون ریس و بیر (۱۹۹۷)، نشان داده است که پسران، پرخاشگری فیزیکی (نظیر کتک زدن، هل دادن و لگد زدن) بیشتری نسبت به دختران نشان می‌دهند(به نقل از واحدی و همکاران،۱۳۸۷).

استیو^[۵۳] و بولتون^[۵۴] (۱۹۸۸) ورزش خستگی ، تنش اضطراب و افسردگی را کاهش می‌دهد و بر انرژی فرد می افزاید.و عزت نفس فرد را تقویت می‌کند و موجب افزایش شادی می شود.

پژوهش های آقامحمدیان و پاژخ زاده (۱۳۸۰)، نشان داده است که عوامل فشارزا در دانش آموزان کم تنش و پر تنش با هم متفاوت بوده و دختران بیشتر از پسران از شیوه های مقابله مسئله مدار استفاده می‌کنند.

تحقیقات متیود^[۵۵] (۲۰۰۴)، نشان داده است که اگرچه دو جنس،در تعداد وقایع استرس زای تجربه شده تفاوتی نداشتند، زنان نسبت به مردان،وقایع زندگی را منفی تر و غیر قابل کنترل تر ارزیابی کرده‌اند.علاوه بر این، زنان در مقایسه با مردان در سبک های مقابله اجتنابی،هیجان مدار و اختلالات روانشناختی و نشانه های بیماری های جسمی،نمرات بالاتری به دست آوردند.به عبارتی دیگر، زنان در مقایسه با مردان،نمرات هیجانی بالاتری نشان دادند.

بررسی ها نشان داده‌اند که چنانچه نوجوانان به راهبردهای مقابله ای کارآمد مجهز نباشند و توانایی کمی برای درک هیجان های خود و دیگران داشته باشند در برخورد با فشارها و بحران های نوجوانی توان کمتری خواهند داشت و مشکلات رفتاری بیشتری را به صورت پرخاشگری، افسردگی و اضطراب نشان خواهند داد(الگار^[۵۶]،آرلت^[۵۷] و گراوز^[۵۸]،۲۰۰۳ ).

مطالعات ولز^[۵۹] (۲۰۰۰) ، نشان می‌دهد که اختلالات روانشناختی هنگامی که راهبردهای مقابله ای ناسازگار مثل تفکر درجاماندگی،اجتناب و سرکوبی فکر اصلاح خود باورهای ناکارآمد را با شکست مواجه می‌سازد تداوم می‌یابند و باعث می‌شوند که اطلاعات منفی ‌در مورد خود افزایش یابند.

نتایج تحقیقات لازاروس^[۶۰] و فولکمن^[۶۱](۱۹۸۴)، نشان داد، در فرایند مقابله، مهارت های شناختی برای حل مشکل مورد استفاده قرار می گیرند و فرد با به کار بستن سبک های مقابله ای کارآمد مسئله مدار از مهارت های شناختی برای حل مسئله استفاده می‌کند و بر این اساس راه های مقابله با مشکل مستقیما بررسی می‌شوند و معمولا با یافتن راه حل های مناسب برای مشکل، رضایت روانشناختی حاصل می شود.

تعریف امید

۳) «و لَم تَجِدوا کاتباً فَرِهانٌ مقبوضَهٌ…؛ اگر کاتب پیدا کردید، پس وثیقه­ای قبض شود(بقره/۲۸۳)، ‌در مورد این فراز ازآیه­، در تفسیر نمونه آمده: این فراز از آیه در رابطه با مسأله تنظیم اسناد تجاری ‌می‌باشد(مکارم شیرازی، ج۱: ۲۷۰).

ب) کتابت در روایات

و البته روایاتی نیز در این زمینه وجود دارد که در آن امام(ع) ‌در مورد جعل سند، اشخاص را از اطمینان کردن به آن بدون تحقیق بر حذر می­دارد، برای مثال:

۱)عمر بن یزید می­گوید به امام صادق(ع) عرض کردم: مردی از من اداء شهادت طلبید و من خط و مهر و امضاء خود را دیدم ولی چیزی بخاطرم نیامد نه کم نه زیاد، امام فرمودند: اگر آنکه تورا به شهادت خوانده مورد وثوق و اطمینان است و با تو کسی دیگر که او ثقه باشد همراه است، اشکال ندارد شهادت بده^[۸]۱(شیخ صدوق، ۱۴۰۹، ج۴: ۹۱).

۲) حسین بن سعید گوید: «جعفربن عیسى به ایشان(امام معصوم(ع)) نوشت: فدایت گردم! همسایگان ما نوشته‌اى را برایم آوردند و مى‌گفتند: مرا بر آنچه در نوشته است، شاهد گرفته‌اند و در نوشته نامم به خط خودم بود که خود آن را مى‌شناسم ولى من شهادت را به یاد نمى‌آورم و الان آنان مرا دعوت کرده‌اند که شهادت دهم. آیا بر پایۀ این که نامم را در نوشته مى‌شناسم ولى گواهى به یاد نمى‌آورم، شهادت بدهم یا واجب نیست براى‌شان شهادت دهم تا آن که شهادت را به یاد بیاورم- چه اسم من مکتوب به خط من باشد یا نباشد؟ حضرت علیه السلام نوشت: شهادت مده (حر عاملی، ۱۴۰۹، ج۲۷: ۲۲۲).

۲-۳-۱-۲- شهادت

باید گفت که یکی از ادله­ی اثبات قول مدعی، بیّنه ‌می‌باشد، همان‌ طور که پیامبر (ص) می­فرماید: «البیّنه للمدعی و الیمین علی من انکر» (نوری، ۱۴۰۸، ج۱۷: ۳۶۸) و این قاعده از احکام تاسیسی اسلام نیست بلکه از روش عقلایی قبل از اسلام بوده و مورد امضای اسلام واقع شده است(محقق داماد، ۱۴۰۶، ج۳: ۵۳). و از دیدگاه حقوقی نیز، همان‌ طور که در ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی اشاره شد، شهادت نیز یکی از ادله­ی اثبات دعوی محسوب می شود و «حجیت شهادت در نظام فقه اسلامی از نظر کلی مورد اتفاق آرا و اجماع مکاتب فقه اسلامی است و یکی از ادله­ی اثبات دعوی و بلکه اقوی دلیل محسوب می­ شود و قدر متیقن و مسلّم مصداق بیّنه شرعیه ‌می‌باشد»(محقق داماد، ۱۴۰۶، ج۳: ۵۹)، همان‌ طور که خداوند در قرآن می­فرماید: «… واستَشهِدوا شَهِیدِینِ … ؛ و دو شاهد را گواه بگیرید»(بقره/۲۸۲) که در کنز العرفان در تفسیر این فراز از آیه شریفه آمده: یکی از احکام فقهی فراز فوق، استشهاد گرفتن هست که حرف«سین» در «اِستَشهِدوا» در مقام طلب می‌باشد(فاضل مقداد، بی تا، ج۲: ۵۳۵) و نیز آیه شریفه: «… قال فأشهَدوا و أنا مَعَکُم مِنَ الشاهدین؛ پس شهادت دهید و من نیز همراه شما شاهدم»(ال عمران/۸۱) که گواه گرفتن در این آیه مقصود می‌باشد(طبرسی، ۱۳۸۲، ج۳: ۴۱۷).

الف) تعریف شهادت در فقه و حقوق

۱)تعریف شهادت در فقه؛ صاحب جواهر می­فرماید: شهادت در لغت به معنای حضور است و یا علمی که بعضی آن را به اخباری که از روی یقین باشد تعبیر کرده ­اند و شرعاً، اخباری قطعی از حقی لازم که برای غیر حاکم واقع نشده ‌می‌باشد(نجفی، ۱۴۰۴، ج۴۱: ۷) و یا گفته شده شهادت در اصطلاح فقها گاهی به معنای تحمل شهادت است و گاهی به معنای ادای شهادت، و آنچه که در ادله­ی اثبات دعوی مطرح است، ادای شهادت است(محقق داماد، ۱۴۰۶، ج۳: ۵۹). و نیز مرحوم گلپایگانی در این باره می­فرماید: شهادت بمعنی اخبار به آنچه که موجب علم می­ شود، چه آن علم به یکی از حواس­های ظاهری حاصل شود یا به غیر آن، که در آن جزم و یقین معتبر ‌می‌باشد(گلپایگانی، ۱۴۰۵: ۱۷).

۲) تعریف شهادت در نزد حقوق ‌دانان؛ شهادت آن هست که شخصی اطلاعاتی دارد و اظهار این اطلاعات می‌تواند برای اثبات حقانیت یکی از طرفین دعوی مثمر ثمر باشد(واحدی، ۱۳۸۲: ۱۵۶) و یا گفته شده «گواهی عبارتند از اینکه شخصی به نفع یکی از اصحاب دعوی و به ضرر دیگری اعلام اطلاع و خبر از وقوع امری نماید»(مدنی، ۱۳۷۹، ج۲: ۲۷۶؛ امامی، ۱۳۷۴، ج۶: ۱۸۹) و دکتر شمس می­گوید که شهادت به مفهوم اعم، آن هست که فرد مراجع قضایی را از دیده­ها یا شنیده­ها و یا سایر آگاهی­هایش چه به صورت اتفاقی و یا با درخواست یکی از اصحاب دعوی اگاه کند(شمس، ۱۳۹۳، ج۳: ۲۲۲).

ب) شرایط شاهد و شهادت

شاهد باید دارای شرایطی باشد تا دادگاه بتواند اظهارات وی را مبنای صدور حکمش قرار دهد، که به شرح ذیل می‌باشد:

۱)بلوغ؛ شهادت کودک غیر ممیّز به اتفاق فقها بی ارزش ‌می‌باشد و به نظر مشهور فقهای امامیه شهادت کودک ممیّز مادام که به حد رشد و بلوغ نرسیده، بی ارزش ‌می‌باشد مگر ‌در مورد شهادت کودک بر قتل که مفاد اولین کلام آن ها اتّخاذ می­ شود(محقق داماد، ۱۴۰۶، ج۳: ۷۳-۷۴) و شهید ثانی در شرح لمعه می­فرماید در شهادت بر جراحت تا زمانی که منجر به مرگ نشود و نیز شاهدان ده سال داشته باشند و بر کار مباحی جمع شده باشند و نیز از مشهود­به پراکنده نشده باشند، شهادت کودک پذیرفته هست و عدالت در آن ها شرط نیست(شهید ثانی، ۱۳۸۴، ج۵: ۲۴۸) و ماده ۱۳۱۴ قانون مدنی در این باره می­گوید: «شهادت اطفال را که به سن پانزده سال تمام نرسیده­اند، فقط ممکن است برای مزید اطلاع استماع نمود مگر در مواردی که قانون شهادت این قبیل اطفال را معتبر شناخته باشد».

۲) عقل؛ به اتفاق همه فقهای امامیه شاهد باید عاقل باشد لذا شهادت مجنون در حالت جنون مورد قبول واقع نمی­ شود ولی اگر شهادتش در زمان افاقه باشد، شهادتش پذیرفته است البته در صورتی که قاضی

اطمینان یابد وی در زمان تحمل^[۹]۱ و ادا^[۱۰]۲ هوشیار بوده است(محقق حلی، ۱۴۰۸، ج۴: ۱۱۴؛ شهید ثانی، ۱۳۸۴، ج۵: ۲۴۹؛ امامی، ۱۳۷۴، ج۶: ۱۹۴) ولی صاحب جواهر عدم جنون را در زمان ادای شهادت کافی می­داند با این دلیل کهعدالت، ضبط و هوشیاری جرح را در آن بر می­دارد، اگرچه تحمل آن در زمان جنونش باشد، مضافاً اینکه اطلاق ادله قبول شهادت وی را در بر ‌می‌گیرد(نجفی، ۱۴۰۴، ج۴۱: ۱۵).و نیز ماده ۱۳۱۳ قانون مدنی هم یکی از شرایط شاهد را عقل می­داند.