نمودار ۵-۴: میانه خوشایندی کلمات راجع به انرژی هسته ای ایران

“

گفتنی است که مراحل برداشت نفت را به گونه ای دیگر می توان تقسیم بندی کرد، یعنی به جای اینکه بگوئیم مرحله اول، دوم یا سوم، می توانیم بگوئیم Primary Recovery، مرحله Improve Oil Recovery یا IQR یا eryced Oil RecovEnhanced .
برداشت بهبود یافته یا IQR فرایندی است که برای تعدیل کردن تکنولوژی های مورد استفاده برای افزایش برداشت به کار می رود. حال این فرایند می تواند در مرحله اول تولید انجام شود یا در مراحل دوم یا سوم.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تکنولوژی هایی چون حفاری افقی یا مشبک کاری انتخابی و یا تزریق ژل درجا ( Insitu gelation ) از نوع IQR می باشند.
بنابراین در IQR فرایند تولید عوض نمی شود، بلکه تکنولوژی به گونه ای تعدیل می شود که با همان فرایند قبلی، نفت بیشتری از مخزن تولید می گردد. درحالیکه ازدیاد برداشت یا EOR به فرایندی اطلاق می شود که در آن سعی می شود تا میزان درصد اشباع نفت، باقیمانده در مخزن به حداقل ممکن برسد. فرایندهایی چون سیلابزنی شیمیایی، تزریق _۲Co و احتراق در جا از این قبیل می باشند (۲۸).
بعد از عملیات تزریق آب می توان فرایند را تغییر داد. روش دیگر این است که عملیات تزریق آب را تعدیل کنیم. بدین منظور در لایه های با خاصیت گذردهی متفاوت، آب وارد لایه های با خاصیت گذردهی بالا شده و به سمت چاه تولیدی هدایت می گردد. لذا باید کاری کرد که این لایه ها بسته شوند. این کار با تزریق ژل در لایه های مورد نظر صورت می گیرد. فرایند جابه جایی امتزاجی (Miscible Displacement ) به معنی بازیافت نفت به وسیله تزریق ماده ای است که با نفت قابل امتزاج باشد. در جابه جایی مذکور سطح تماس نفت و ماده تزریق شده از بین می رود و جابه جایی به صورت حرکت تک فازی انجام می شود. در صورتی که شرایط از هر لحاظ برای امتزاج ماده تزریق شده و نفت فراهم باشد، بازیافت چنین فرایندی در مناطق جاروب شده ۱۰۰% می باشد.
گاز تزریقی دارای ویسکوزیته کمتر نسبت به نفت مخزن است و در نتیجه تحرک بیشتری نسبت به آن دارد. این خاصیت گاز تزریقی، یکی از دلایل امکان امتزاج آن با نفت مخزن است، زیرا تحرک زیاد گاز نسبت به نفت باعث می شود که گاز در مراحل مختلفی با نفت تماس پیدا کرده و در نهایت حالت امتزاج بین نفت مخزن و گاز تزریقی حاصل آید.
مسئله ای که از تحرک زیاد گاز ناشی می شود این است که گاز تمایل به Fingering و linhChanne پیدا می کند و در نتیجه مناطقی از مخزن به وسیله گاز جاروب نمی گردد و لذا این امر باعث پایین آمدن Recovery Factor در جابه جایی امتزاجی می شود(۲۹).
۲-۶ مزایای بیوسورفکتانت ها در استخراج نفت ثالثیه
یکی از نکات جالب توجه آن است که در این مورد به خالص بودن بیوسورفکتانت نیازی نیست وقتی محیط کشت حاوی باکتری های مولد این ترکیبات هم می تواند برای استحصال نفت خام مورد استفاده قرار گیرد. یکی دیگر از ویژگی های این روش آن است که در مقایسه با سورفکتانت های شیمیایی که اثرات زیانبار زیست محیطی فراوانی بر جای می گذارند، کاربرد بیوسورفکتانت ها فاقد هر گونه عوارض نامطلوب بر روی اکوسیستم طبیعی است.
در این روش معمولا باکتری نفت خوار مولد بیوسورفکتانت و یا بیوسورفکتانت را همراه آب به درون مخازن زیر زمینی تزریق می کنند.
باکتری ها در حدود ۸ میلیاردم نفت خام را برای رشد و تکثیر خود مصرف کرده و پس از تولید بیوسورفکتانت، موجب کاهش کشش سطحی نفت و روان شدن آن به سمت چاه اصلی می شوند. به این طریق می توان بخش اعظم نفت موجود در لایه های ماسه سنگی اطراف مخزن را استحصال کرد (۳۰).
نکته جالب توجه در مورد باکتری های مولد بیوسورفکتانت آن است که اغلب این باکتری ها علاوه بر هالوفیل ( نمک دوست ) بودن، ترموفیل ( گرما دوست ) و یا حتی اکستریم ترموفیل
(Extreme Thermophile ) نیز هستند، یعنی به حرارت های بالا مقاومند. از همین رو، محصولات تولیدی آنها نیز در برابر حرارت مقاوم بوده و به راحتی غیر فعال نمی شوند.
طبق تحقیقات انجام شده روی باکتری های نفت خوار، مشخص شده که خود سلول های باکتری تا دمای ۷۰ درجه سانتیگراد و محصول آنها (بیوسورفکتانت) تا حدود ۱۵۰ درجه سانتی گراد به حرارت مقاومت دارند. از این رو مشکل خاصی در استفاده از این باکتری ها یا بیوسورفکتانت آن ها در عمق زمین و چا ههای نفتی وجود ندارند (۳۱).
به هر حال باید به این نکته توجه داشت که تکنولوژی استخراج و کاربرد بیوسورفکتانت ها در صنایع و بویژه صنعت نفت، نه تنها تکنیک امروز بلکه نیاز فرداست.
۲-۷ پیشینه تحقیق
نفت و فرآورده های آن از زمان های بسیار قدیم مورد استفاده قرار گرفته است. این ماده را از قرن ها پیش به صورت گاز در آتشکده و یا به فرم قیر می شناختند، بطوریکه در کتب مقدس و تاریخی اشاره شده که در ساختمان برج بابل از قیر گردیده است. علاوه بر بابلی ها از قیر بعنوان ماده قابل احتراق در چراغ ها و تهیه ساروج جهت غیر قابل نفوذ نمودن سدها و بالاخره جهت استحکام جاده ها استفاده می کردند. همچنین نادرشاه با بهره گرفتن از روشن کردن مشعل های نفت، موفقیت چشمگیری در فتح هندوستان بدست آورد. اولین چاه نفت در سال ۱۸۵۹ در یک ساختمان ناقدیسی در ایالت پنسیلوای آمریکا حفر گردید. نفت در ایران از هزاران سال پیش به واسطه نشت طبیعی آن در مناطق جنوبی شناخته شده بود. در دایره المعارف لاروس آمده است ((نخستین چاه نفت به فرمان داریوش، شاهنشاه هخامنشی در استان شوش حفاری شده است)). کاوش های باستان شناسی نشان داده است که مردمان کشور ایران حدوداً پنج هزار سال قبل از قیر برای تهیه ملاط و اندود کردن کشتیها و همچنین از نفت برای ایجاد روشنایی و درمان بعضی از امراض استفاده می کردند. هردوت تاریخ نویس یونانی دنیای باستان در کتاب خود چگونگی کندن چاه و استخراج نفت را در ایران شرح داده است. به گفته وی در محلی به نام ((اردریکا)) در نزدیکی شوش چاهی بوده است که نفت و آب نمک را از آن به کمک چرخ و دلو استخراج کرده و در حوضچه های سرباز نزدیک آن می ریختند تا مواد سبک نفت تبخیر شده و از قیر و نمک سفت شده استفاده می کردند (۴).
در دنیای مدرن اولین چاه نفت توسط شخصی به نام ( Drake ) که پایه گذار موسسه هایی به نامPennsylvania rock oil company بود، به تاریخ ۲۷ اوت ۱۸۵۹ میلادی در ایالت پنسیلوانیای آمریکا حفر شد، از این حلقه چاه که بعد از حدود ۵ سال تلاش در عمق ۲۳ متری به نفت رسید (۳۲).
در اولین روز حدود چهار هزار لیتر نفت به دست آمد واین مقدمه پیدایش صنعت بزرگی به نام صنعت نفت در جهان بود که تمام معادلات سیاسی و اقتصادی دنیا را تحت شعاع قرار داد. لوفتوس، اولین فرد خارجی بود که بطور تخصصی از مناطق نفت خیز ایران بازدید به عمل آورد. وی در گزارشی که به سال ۱۸۵۵ منتشر نمود اظهار داشته است که تنها چشمه قیر بررسی شده توسط ایشان در کنار کوههای بختیاری و مسجد دورافتاده ای در نزدیکی کوه آسماری مسجد سلیمان قرار داشته است (۴).
درسال ۱۸۹۰ میلادی (۱۲۶۹ شمسی) امتیاز اکتشاف و استخراج کلیه معادن ایران از جمله نفت توسط ناصرالدین شاه به یک انگلیسی به نام ((بارون جولیوس رویتر)) داده شد که به علت عدم موفقیت در اکتشاف نفت و مخالفتهای داخلی و خارجی این قرارداد با شکست مواجه شده و طرف ایرانی مجبور به پرداخت غرامت سنگینی شد. وی در سال ۱۹۰۱ میلادی (۱۲۸۰ شمسی) طبق امتیاز نامه دیگری اجازه اکتشاف، استخراج و تصفیه، حمل و نقل و فروش نفت و همچنین احداث خط لوله در تمام خاک ایران به جز پنج ایالت شمالی به یکی دیگر از اتباع انگلستان به نام « ویلیام ناکس دارسی » (Darcy. K. W) به مدت ۶۰ سال داده شد. از آن پس فعالیتها برای اکتشاف و استخراج نفت در منطقه دور افتاده ای به نام چاه سرخ در حوالی کرمانشاه شروع گردید که در تابستان ۱۹۰۳ حفاری ها در عمق ۵۰۷ متری به گاز نفت و سپس به نفت رسید. چند ماه بعد دومین چاه نیز در عمق مشابهی حفر شده و به نفت رسید. بهره برداری از این چاه ها با توجه به بازده کم روزانه حدود ۳۰ تن و هزینه های بالای حفاری و حمل و نقل مقرون به صرفه تشخیص داده نشد، دارسی که سرمایه گذاری زیادی انجام داده بود و به نتیجه مطلوب تر نرسیده بود، مجبور به همکاری با شرکت نفت برمه شد.
بیشتر تولیدات نفتی تا نیمه قرن نوزدهم از طریق چشمه های نفتی با گودال های کم عمق و چاه های دستی حفر شده در مخازن نفتی کم عمق، صورت گرفت. حفاری های نسبتا عمیق جهت استخراج نفت در ابتدا در ناحیه پچل بورن فرانسه انجام شد. در این ناحیه، ماسه های نفتی در زمین بطور قابل ملاحظه ای گسترده شده است. با شروع جنگ جهانی اول (۱۹۱۸-۱۹۱۴) نیاز به مواد به شدت افزایش یافت(۴).
استفاده از بیوتکنولوژی در صنعت نفت، مبحث نسبتا جدیدی می باشد که در سال های اخیر در دنیا مطرح شده است. در ارتباط با کاربرد بیوتکنولوژی در صنعت نفت می توان دو جنبه را مد نظر قرار داد:
۱)ارتقای کمی
۲)ارتقای کیفی
ارتقای کمی، موضوع MEOR یا Microbial Enhanced می باشد. روش MEOR روشی است در آن بوسیله میکروبهای مخصوص و مشخص میزان نفت استخراجی از چاه ها را افزایش می دهند. میکروبها به سه طریق می توانند باعث ازدیاد برداشت از مخازن نفتی شوند.
۱- با اکسیداسیون نفت اسید چربی تولید می کنند که باعث کاهش گرانروی نفت می گردد.
۲- با تولید مقادیر نسبی از گاز _۲Co باعث افزایش فشار در مخزن می گردند از این رو مانند تزریق گاز عمل میکنند.
۳- میکروبها با بوجود آوردن بیومس میان سنگ و نفت مخزن باعث جابجایی فیزیکی نفت می شوند.
شرایط فیزیکی نفت مثل دما، فشار، نمک و. . . عامل محدود کننده استفاده از MEOR است. از آنجا که شرایط فیزیکی چاه های نفت با هم فرق می کنند نمی توان برای همه آنها از یک نوع میکروارگانیسم استفاده کرد. مثلا در چاه های کم عمق کار به روش MEOR به دلیل دمای کمتر نسبت به چاه های عمیق که دمای بالا دارند بیشتر است. در چاه های عمیق مثل کشور ما باید از میکروارگانیسم های گرما دوست استفاده گردد. روش MEOR بطور چشمگیری محدود به دمای حداکثر ۸۰ درجه است(۳۳).
خصوصیات باکتری های مورد استفاده در روش MEOR :
۱-کوچک باشد.
۲-قادر به تحمل شرایط محیطی چاه باشد.
۳- رشد سریعی داشته باشد و از تحرک لازم داخل چاه برخوردار باشد.
۴- بتواند مواد ضد میکروبی و ضد خوردگی را تحمل کنند.
۵- برای رشد به مواد مغذی پیچیده ای نیاز نداشته باشند(۳۴).
مبحث ظریف تر در استفاده از توانمندی های بیوتکنولوژی در صنعت نفت، ارتقای کیفی محصولات نفتی
می باشد. چون جنبه های مختلفی در این زمینه وجود دارد که هرکدام ظرافت های خاص خود را می طلبد. ارتقای کیفی شامل حذف هسته، اتم های گوگرد و نیتروژن می باشد. حذف ازت، موضوع بسیار جدیدی است. مسیر N4 توسط دکتر کیلبین شناسایی و کشف شده است. طی این مسیر، ازت از ترکیبات جدا شده و _۲O جای آن قرار می گیرد که ضمن حذف _۲N، سوخت نیز بهتر می سوزد(۳۵).
در سال ۱۹۴۷، زوبل و همکارانش، اساس و مبنای میکروبیولوژی نفت را در استخراج نفت به کار گرفتند.
در سال ۱۹۵۴، اولین آزمایش در میدان نفتی لیبسون در ایالت Arokanas آمریکا انجام گرفت. در طول این زمان Kuzentsor تولید گاز میکروبی را از نفت کشف نمود(۳۲).
از جمله تحقیقات انجام شده روی نفت در ایران می توان به گوگرد زدایی از برش های بنزین و گازوئیل، تحقیقات در زمینه MEOR ( Microbial Enhanced Oil Recover ) به افزایش برداشت از چاه های نفت به روش های میکروبی به منظور استخراج بیشتر نفت از چاه ها و تصفیه زیستی اشاره کرد(۸).
پروژه جداسازی گوگرد از برش گازوئیل در حدود ۳ سال قبل آغاز گردید. نتیجه این کار جداسازی یک گروه باکتری مناسب برای گوگرد زدایی بوده است. که پس از مقایسه، از بین آنها ۲ باکتری انتخاب شده و تحقیق بر روی آنها ادامه دارد. توزیع باکتریهای بدست آمده ، هیچ شباهتی با توزیع پیش بینی شده نداشت. یعنی باکتری ها از مکان هایی تهیه شده بودند که ارتباطی با چاه های نفت نداشتند. در این راستا پروژه دیگری تحت عنوان جداسازی و شناسایی آنزیم منواکسیژناز C در مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی انستیتو پاستور در دست اجرا می باشد.
از سال ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۰ تحقیقات MEOR برای اکولوژی میکروبی و شناسایی مخازن نفت متمرکز شد و این پروژه حدود ۲ سال قبل در ایران آغاز شد (۴).
تحقیقات تصفیه زیستی به ۲ صورت مستقیم و غیر مستقیم در واحد میکروبیو لوژی انجام می گیرد.
تحقیقات مستقیم: به این صورت است که مستقیما بر روی حذف ترکیبات نفتی ار خاک توسط
میکرو ارگانیسم ها کار می شود.
تحقیقات غیرمستقیم:در این زمینه، برروی جداسازی باکتری های تجزیه کننده و مولد بیوسورفکتانت فعالیت می شود و هدف حذف ترکیبات آلوده کننده نفتی با بهره گرفتن از باکتری های تجزیه کننده و مولد بیوسورفکتانت می باشد.
بدون شک ارزش جزء جزء نفت خام با توجه به تأمین انرژی و تأمین خوراک صنایع پایین دستی مثل پتروشیمی هر روز بیشتر می شود لذا سعی براین است که برش های سنگینی که معمولا در پالایشگاه ها به عنوان ته مانده تولید و به عنوان سوخت سنگین و کم ارزش مصرف می شود نیز استفاده بهتری به عمل آید، مقدار میانگین تولید این برش های سنگین در داخل کشور بیش از ۳۰ % نفت خام مصرفی پالایشگاه هاست که رقم کاملا قابل توجهی است در حالیکه فرایند خاصی بر روی این برش ها انجام نمی پذیرد، این مسأله سبب از دست دادن مقدار زیادی از ثروت ملی می گردد که در این راستا، یکی از روش های حل این مشکل ارتقای کیفیت این برش ها است.
جهت ارتقای کیفیت این برش ها نیز فرآیندهای متعددی وجود دارد که در این بین در دو شاخه عمده: روش های افزودن هیدروژن و روش های حذف کربن مورد بررسی واقع شده ا ند، به طور کلی خصوصیات مشترک روش های مختلف افزودن هیدروژن عبارتست از: کاتالیستی بودن فرآیندها، دمای متوسط عملیاتی ۴۵۰-۳۵۰ درجه سانتی گراد، فشارهای بالای عملیاتی، بازدهی بالای مایع به دلیل افزودن هیدروژن، کیفیت بالای محصولات، پیچیده بودن فرایند، هزینه سرمایه گذاری و عملیاتی بالا و مهمتر از همه سرویس تسهیلات گرانقیمت اعم از تأمین هیدروژن و بخار است. در حالیکه خصوصیات روش های مختلف حذف کربن عبارتست از: دماهای بالای عملیاتی ۵۵۰-۴۵۰ درجه سانتی گراد، فشارهای پایین عملیاتی، عدم حضور هیدروژن و تبعات ناشی از آن، بازدهی پایین مایع به دلیل حذف کربن، سرمایه گذاری و هزینه عملیاتی پایین و سادگی آنهاست (۷).
فصل سوم
روش کار

ج) شرکت بیمه
از دیگر استفاده کنندگان گواهی بازرسی بیمه است. شرکت بیمه با در دست داشتند گواهینامه بازرسی اطمینان خاطر می یابد که کالا قبل از شروع حمل، شرایط و مشخصات قرارداد را داشته لذا تا حدودی از کلاهبرداری هایی که معمولا از شرکت های بیمه می شود جلوگیری می گردد.
د) بانک بازکننده اعتبار
به تعبیری می توان مؤسسه بازرسی را بازوی فنی بانک محسوب نمود، زیرا به دلیل عدم وجود امکانات فنی و فقدان تخصص های لازم برای بانک مقدور نیست که مطابقت کالا را از جهت فنی با شرایط قرارداد تأیید نماید. لذا گواهینامه بازرسی به بانک بازکننده اعتبار در زمینه تأیید شرایط معامله اطمینان لازمه را می دهد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ه) شرکت حمل
گواهینامه بازرسی به شرکت حمل این اطمینان را می دهد که کالا در زمانی که به او تحویل شده است، با مشخصات و خصوصیات مورد ادعای فروشنده مطابقت دارد. این موضوع در مورد حمل کالاهای خطرناک و نیز هنگام وقوع خسارت همگانی، حائز اهمیت است.
ی) گمرک
گمرکات نیز در تطبیق کالا با اسناد و تعرفه می توانند از گواهینامه بازرسی به عنوان قرینه ای مثبت استفاده کرده و آن را مورد استناد قرار دهند.
ن) مؤسسات استاندارد
در بسیاری از کشورها برای ورود یا صدور کالا شرایط استاندارد در نظر گرفته شده است، که در صورت فقدان آن شرایط، کالا قابل صدور یا ورود نمی باشد. گواهینامه بازرسی می تواند به عنوان گواهی کنترل کیفیت کالا، مورد استفاده مؤسسات استاندارد قرار گیرد.
۳) کارمزد بازرسی
پرداخت کارمزد مؤسسه بازرسی قاعدتا به عهده خریدار است. در اینکوترمز نیز صریحا به این موضوع اشاره شده و چنین آمده است.
به موجب این تعریف به جز مواردی که فروشنده براساس قوانین کشور خود، موظف به انجام بازرسی قبل از صدور باشد ( مانند کشور خودمان در مورد برخی از کالاها که مشمول استاندارد اجباری می باشد )، پرداخت هزینه بازرسی به عهده خریدار است.
۴) عدم تطابق کالا با سفارش
در صورتی که علیرغم کلیه تمهیدات و پیش بینی ها از جمله انتخاب بازرس مستقل و صدور گواهینامه بازرسی از جانب وی، وقتی کالا به مقصد رسید، معلوم شود که کالا با شرایط قرارداد خرید مطابقت ندارد یا دارای اشکالات خاصی است. چه باید کرد؟
در این حالت، خریدار باید با دقت اقدامات زیر را انجام دهد :

1. 1. کالا را از گمرک ترخیص نکند و از هرگونه تغییر و تحول و جابجایی و انتقال آن خودداری نماید.

1. 1. روش و عملیاتی که طی آن، وجود ایراد یا نقص یا اشکال یا عدم تطابق کالا معلوم شده است را بررسی نماید.

1. 1. مدارک و تعهدات فروشنده در رابطه با مشخصات کالا و همچنین مدارکی که نشانگر ابلاغ این مشخصات به فروشنده می باشد را جهت حصول اطمینان بیشتر مجددا بررسی نماید.

1. 1. بررسی شود که اشکال پیش آمده آیا بر اثر اهمال فروشنده است یا احتمالا بر اثر حمل، تخلیه، جابجایی، بارگیری یا انبارداری نامناسب به وجود آمده است.

1. 1. در صورت حصول اطمینان از کوتاهی فروشنده، مراتب را فورا به وی اطلاع داده ضمنا مسئولیت های او را نسبت به اجرای تعهدات خود یادآوری و درخواست نماید که موضوع سریعا توسط فروشنده بررسی و دلایل به وجود آمدن آن را اعلام نماید.

1. 1. موضوع عدم تطابق، به بازرس اعلام می شود و درخواست شود تا او نیز عملیات بازرسی خود را بررسی کرده و در خصوص دلایل به وجود آمدن اشکال و عدم تطابق کالا، اعلام نظر نماید.

1. 1. انجام بازرسی مجدد کالا را از فروشنده و بازرس درخواست نماید.

1. 1. در صورت عدم همکاری فروشنده و بازرس در مورد انجام بازرسی مجدد کالا، لازم است از مؤسسه بازرسی مستقل دیگری که از اعتبار مناسبی نیز برخوردار باشد، دعوت نمود تا از کالا بازرسی نموده، گزارش مستدل و مصوری تهیه نماید تا در مراحل بعدی بتوان از آن برای اثبات ادعای خود استفاده نمود.

پس از انجام این بازرسی می توان کالا را جابجا و مورد استفاده قرارداد. در هر حال توصیه می شود که حتما نمونه هایی از کالاهای دارای اشکال و ایراد نگهداری شود. در صورت امکان بهتر است نمونه ها توسط بازرس مستقل مهر و موم شوند.

1. 1. بطور مستقیم یا از طریق مشاور متخصص در دعاوی بازرگانی با فروشنده و بازرس جهت حل و فصل مسئله و تأمین غرامت مذاکره و مکاتبه شود.

۱۰-در صورت عدم همکاری فروشنده و بازرس و عدم پذیرش مسئولیت جبران خسارت، مراتب باید به بانک مرکزی و مؤسسه استاندارد جهت اقدامات لازم اعلام شود و موازی با آن از طریق طرح موضوع در مراجع صالحه مراتب پیگیری گردد.
۵) مقطع بازرسی
بازرسی در چه محل و در چه زمانی باید به عمل آید؟
اصولا مقطع بازرسی، ارتباط مستقیم با شرایط معامله و تحویل کالا دارد. اگر معامله براساس یکی از شرایط اینکوترمز انجام شده باشد، مقطع بازرسی باید در مقطع انتقال مسئولیت از فروشنده به خریدار باشد. ( مثلا در شرایط FOB یا CFR انتقال مسئولیت تحویل کالا به شرکت حمل و عبور آن از نرده کشتی است )
ممکن است بازرسی کالا از زمان تولید شروع شده و در نهایت در انبار فروشنده و هنگام بسته بندی کالا بازرسی شود و همه نتایج هم با شرایط قرارداد مطابقت داشته باشد و کالا نیز آماده حمل باشد. اگر در این مرحله که کالا هنوز در ید فروشنده است، بازرس عملیات خود را خاتمه داده و گواهینامه را صادر نماید، امکان دارد فروشنده کالا را پس از صدور گواهینامه تعویض یا دستکاری نماید، در نتیجه احتمال سوء استفاده فروشنده هنوز باقی است، لذا لازم است بازرس عملیات بازرسی و صدور گواهینامه را ت زمان بارگیری صدور بارنامه توسط مؤسسه حمل و نقل ادامه داده و حتما گواهی خود را بعد یا همزمان با صدور بارنامه صادر نماید .
۲-۸) گمرک ( CUSTOMS )
واژه گمرک از ریشه لاتین Commercium آمده است، که معنی آن تجارت و مبادله کالا می باشد. این کلمه خود نیز مشتق از ریشه یونانی Commrex به معنی حقوق متعلق به کالا می باشد. واژه گمرک در زبان انگلیسی Customs و در زبان فرانسه Douane نامیده می شود.
امروزه گمرک به عنوان یک تشکیلات دولتی در همه کشورها، به منظور اجراء و تحقق سیاست های بازرگانی دولت ها وجود دارد. در کشور ما نیز گمرک با تشکیلات گسترده خود در مرزها و داخل کشور، مسئولیت اجرای قوانین و مقررات بازرگانی کشور را برعهده دارد.
۱) حقوق گمرکی ( CUSTOMS DUTIES )
حقوقی است که طبق تعرفه گمرکی وضع شده و به اجناس هنگام ورود به قلمرو گمرکی یا خروج از قلمرو گمرکی تعلق می گیرد.
۲) حقوق و عوارض ورودی ( IMPORT DUTIES AND TAXES )
عبارتست از حقوق گمرکی، عوارض، حق الزحمه یا سایر هزینه هایی که در مورد ورود کالا وصول می شود^[۲۷].
۳) حقوق و عوارض صدوری ( EXPORT DUTIES AND TAXES )
عبارتست از حقوق گمرکی، عوارض، حق الزحمه و سایر هزینه هایی که در مورد صدور کالا وصول می شود.
۴) قلمرو گمرکی ( CUSTOMS TERRITORY )
حوزه ای که در آن مقررات گمرکی یک کشور بطور کامل اجرا می شود.
۵) تشریفات گمرکی ( CUSTOMS FORMALITIES )
کلیه عملیاتی که باید توسط اشخاص ذینفع و گمرک انجام گیرد تا قانون یا مقررات و دستورالعمل های گمرک در ارتباط با کنترل اشخاص در مرزهای گمرکی، ترخیص لوازم و اثاثیه او، ترخیص کالاها و آن چه که به عنوان صادرات یا واردات حمل یا ترانزیت می گردد، اجراء گردد.
۶) ترانزیت گمرکی ( CUSTOMS TRANSIT )
روش گمرکی است که براساس آن، کالاها تحت نظارت گمرک، از یک گمرک به گمرک دیگر حمل می گردد.

امشب دلم گرفتهتر از ابر است/ چشمم در آرزوی چراغی نیست/ دانم که در چنین شب نافرجام/ کسی را از آنکه رفته، سراغی نیست/ در این اتاق کوچک دربسته/ میافشرم به سینه خیالش را/ بیهوده در دلی که پشیمان است/ میپرورم امید وصالش را (همان،۲۲۹-۲۲۸).
در قطعه «گریه»، از هجران معشوق مینالد:
ای که در خلوت من بوی تو پیچیده هنوز!/ یاد شیرین تو تا مرگ هماغوشم باد/ ابر تاریکم و از گریه اندوه پرم/ حسرت دیدن خورشید فراموشم باد! (همان،۲۹۶).
در شعر «شمع مهر»، عشق خود را به معشوقش یاد آور میشود و از قهر و عتاب او اندوهگین است:
تا جرعهای ز خون دلم نوش میکنی/ مستانه عهد خویش فراموش میکنی/ آن شمع مهر را که به جان برفروختم/ از باد قهر، یکسره خاموش میکنی/ هر دم مرا به بوی دلاویز موی خویش/ از دست می‌ربایی و مدهوش میکنی/ ترسم که همچو طبع تو سوداییم کند/ این طرّهای که زیب بر و دوش میکنی/ راز نهان عشق خود از چشم من بخوان/ تا چندش از زبان کسان گوش میکنی … (همان،۳۵۳)
در قطعه « ماه و آیینه» برای شادی و جوانی معشوق خود دست به دعا میگشاید:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تو با جوانی من آمدی، جوان باشی/ بهار عمر منی کاش بیخزان باشی/ زبان دل به دعایت گشودهام شب و روز/ که ماهروی بمانی و مهربان باشی/ تو در سیاهی شب، شعله سپیده‌دمی/ ز باد فتنۀ ایّام در امان باشی… (همان،۵۲۴).
نادرپور در قطعه «غزل ۳»، خیال معشوق را شادی بخش دل خود میداند و از این یاد، شاد است:
مرا عشق تو در پیری جوان کرد/ دلم را در غریبی شادمان کرد/ به آفاق شبم رنگ سحر داد/ مرا آیینهدار آسمان کرد/ خوشا مهری که چون در من درخشید/ جهان را با من از نو مهربان کرد… (همان،۸۴۹)
وی قطعه «کتاب پریشان» را برای دخترش پوپک سروده است:
امید زیستنم دیدن دوبارۀ تست/ قرار بخش دلم تاب گاهواره تست/ تو، ای شکوفه ایّام آرزومندی/ بمان که دیده من روشن از نظاره تست… (همان،۴۲۰)
عاشقانههای وی را همچنین میتوان در «سرگذشت»، «دختر جام»، «انتظار»، «بیپناه»، «پرده ناتمام»، «از درون شب»، «در هر چه هست و نیست»، «یاد»، «آشتی»، «چشم در راه» «کتاب پریشان»، «بیخواب»، «ملال تلخ»، «شب بیمار»، «چاره»، «بت تراش»، «رندانه»، «از ویس به رامین» «بازگشت»، « از پس دیوار سالها»، «طلوعی در غروب»، «دو روز یا ده سال»، «طلوعی در شب»، «از دور و از نزدیک و از دور»، «چراغی از پس نیزار»، «عاشقانه»، «جام جهان نما»، «سرمه خورشید»، «بر صلیبی دوگانه»، «فانوسی در سپیداران»، « پلی میان زمین و آفتاب»، «نوید»، «خطّی در انتهای افق»، «باغ»، «چشم بخت»، «برف»، «تیغ دو سر»، «پنجره خاموش»، «رؤیایی در انتهای افق»، «چشم بخت»، «تیغ دو سر»، «پنجره خاموش»، «رؤیایی در آفتاب»، «فصل پنجم»، «نامهای به دوردست»، «پلنگ و ماه»، «عقابها در کویر»، «تنگ شراب و شعر من»، «دودی پس از حریق»، «در زیر آسمان باختر»، «ساحل یادگار»، «آیینهای بر سنگ»، «پلّۀ شصتم»، «سفری از انجام به آغاز» و «چراغی در پس نیزار» میتوان دید.
نادرپور شاعری است که گاهی از شادیآفرینی عشق و دیدار معشوق میگوید.
وی از مجموعه شعر انگور به بعد به سوی تغزّلهای شاد و شورانگیز شامل عشق و عواطف شیرین و لذّتجویانه میشتابد (روزبه، ۱۳۸۳: ۲۴۳).
ای آشنای من برخیز و با بهار سفر کرده بازگرد/ تا پر کنم جام تهی از شراب را … (نادرپور، ۱۳۸۲: ۲۱۳).
آن پیک ناشناخته میخواندم به گوش/ خاموش و پرخروش: / کانجا که مرد میسترد نام سرنوشت/ وانجا که کار میشکند پشت بندگی/ رو کن به سوی عشق/ رو کن به سوی چهره خندان زندگی (همان،۱۲۸).
دل آسوده من لانه پاک کبوتر بود/ که چتر شاخساران بر فرازش سایه گستر بود/ شبی فریاد خشمآلوده طوفان/ گریزان کرد از وحشت، کبوتر بچگانش را…/ تو از راه آمدی با بالهای آفتابی رنگ/ فضای تیرهاش را بار دیگر روشنی دادی/ ز شرّ فتنههای آسمانش ایمنی دادی/ به همراه خود آوردی بهار جاودانش را … (همان،۳۶۲-۳۶۱).
و گاهی حسرت دیدار معشوق را با اندوهی تمام میسراید:
عشق یکی از پدیده های معنوی و جاودان بشری است. در میان عواملی که طبایع و خاطرهها را بر میانگیزند و استعدادهای هنری را به جوش و خروش و حرکت وا میدارند؛ عشق، لطیفترین و نیرومندترین است، گاه جانسوزترین غمها را میآفریند و هنگامی دلنشینترین شادیها را. این نوسان دلانگیز عشق میان شادی و غم آن چنان است که محور اصلی ادبیّات غنایی جهان را تشکیل میدهد (صبور، ۱۳۸۲: ۴۰۶).
احساس دوگانه نادرپور در مورد عشق، یادآور شرایط ناخواسته روزگار وی است که بیم و امیدهای بیرونی و اجتماعی را حتّی به دهلیز احساسات شاعر رانده است و به صورت شادی کوتاه و گذرا و غم و اندوه ماندگار متجلّی ساخته است و برخی از عاشقانههای او را قرین نگاه جسمانی به عشق ساخته است. ورود مضامین گناهآلود و شیطانی در شعر جدید فارسی علاوه بر آنکه نتیجه آشنایی شعرا و نویسندگان ایرانی با آثار رمانتیسمهای اروپایی بود (خاکپور و اکرمی، ۱۳۸۹: ۲۳۹)، نتیجه یأس و شکست بعد از کودتای ۲۸ مرداد بود؛ زیرا تا قبل از کودتا، شعرا و روشنفکران تحت تأثیر حزب توده، مسئولیّت خود را بیدار کردن مردم میدانستند؛ امّا پس از جریان کودتا، آرمان شاعران لگدکوب شد و آن که رو به شعرهای رمانتیک و هوس‌آلود و اندوهبار و مرگاندیش آوردند (شکی ۱۳۸۵: ۷۵- ۷۳).
نادرپور این دوره را چنین توصیف میکند:
دوران ما، طلوع تغزّل را/ در غیبت حماسه خبر میداد/ ما رایت بلند تخیّل را/ بر بام این سرای تهی برافراشتیم (همان،۷۵۶)
توجّه به عشق و ارتباطهای زمینی و جسمانی و فاصلهگرفتن از عشقهای آسمانی یکی از ویژگیهای محتوایی و فکری جریان شعر رمانتیک عاشقانه و فردگرا است. مقام معشوق در این نوع شعر، از عرش به فرش تنزّل مییابد و عشق که رابطهای روحی و معنوی بوده به رابطهای جسمی و فیزیکی تغییر میکند. شاعرانی همچون نادرپور و فروغ فرخزاد، اشعاری دارند که در آنها از معشوق و اعضا و جوارح او نه به طور استعاری و مجازی بلکه به صورت حقیقی و واقعی سخن میرود (پورچافی، ۱۳۸۴: ۱۲۷).
شعر «بازی اسپانیایی»، یکی از این گونه اشعار نادرپور به شمار میرود.
در «عاشقانه» و «طلوعی در شب» آنچه شاعر از عشق میشناسد، هوس است:
حباب سینه تو/ چنان زلال و درخشان بود/ که روشناییاش از دست من گذر میکرد/ چنان به گرمی میتابید/ که پنجههای مرا سرختر ز برگ چنار/ در آفتاب غروب خزان نشان میداد/ به مویرگها خون میدواند و جان میداد/ … لبم نشیب تنت را نفس زنان پیمود:/ چراغ خون تو در زیر پوست، روشن بود/ حریر پیکرت امواج روشنایی داشت/ تنت پیام بهاران آشنایی داشت/ - پیام پونه سبزی که باد میآورد (نادرپور،۱۳۸۲: ۵۲۹-۵۲۸)
آن شب که صبح روشن انداخت/ از آسمان آینه بر من طلوع کرد: / شمع بلندقامت خلوتسرای من/ از خجلت برهنگی خویش میگریست…/ سر در میان موی تو میبردم/ بر سینه بلند تو میخفتم/ تا با تو در برهنهترین لحظه های خویش/ محرمتر از تمامی آینیه‌ها شوم/ میل هزار سال تو را دوست داشتن/ در من نهفته بود/ من از تب طلایی چشمانت/ آهنگ تند بغض ترا میشناختم/ قلب شتابناک جهان در تو میتپید/ من طعم تشنگی را در بوسههای تو/ هر بار میچشیدم و سیراب میشدم/ در آن شب سیاه زمستانی/ بازوی آتشین تو گرمای روز را/ بر پشتم از دو سوی گره میزد/ دست تو آفتاب بهاران بود/ بر پشت سرد من/ من از لهیب دست تو بی تاب میشدم… (همان،۸۰۱-۸۰۰).
بیشتر توصیفات نادرپور از معشوق مصروف توصیف چشم و سینه و دست معشوق شده است.
یکی دیگر از ویژگیهای محتوایی و فکری جریان شعر رمانتیک عاشقانه و فردگرا، توجّه به احساسات فردی و غفلت از اجتماع و مردم است. در این نوع شعر، معمولاً یا از «من» سخن میرود یا از «تو». آنجا که به «من» مربوط است، شاعر از عشق، آرزو، غم، اندوه، و پریشانی و سایر حالات روحی خود سخن میگوید و آنجا که به «تو» مربوط میشود، شاعر با معشوق زمینی نجوا میکند (پورچاخی، ۱۳۸۴: ۱۲۶).
عاشقانههای نادرپور که حجم قابل ملاحظهای از اشعار وی را در بردارند، نجوای شاعر با معشوق خود است و از عشق و اندوه خود سخن میگوید:
آسمان بیماه بود آن شب/ بغض باران در گلویش بود/ ناودان با خویش نجوا داشت/ کوچه گرم از گفتگویش بود/ باد در شهر تهی میریخت/ بوی شبهای بیابان را/ تکچراغی خال میکوبید/ گونه خیس خیابان را/ من تهی بودم، تهی از خویش/ من پر از اندوه «او» بودم/ با خیال دور و نزدیکش/ همچنان در گفتگو بودم (نادرپور،۱۳۸۲: ۳۳۳-۳۳۲)
از دیگر ویژگیهای محتوایی شعر رمانتیک عاشقانه، آکنده بودن اشعار از درد و دریغ و آه و رنج و اندوه است؛ اندوهی که حتی در عاشقانهها نیز، همراه نادرپور است.
مجموعه های شاعران رمانتیک از «رها»ی توللّی گرفته تا «چشمها و دست»ها از نادرپور، غمنامههایی سرشار از درد و رنج هستند که در بسیاری موارد دروغین جلوه میکنند. عامل اصلی این درد و رنجها معمولاً سوز و گدازها و هجر و حرمانهای عاشقانه است (پورجامی، ۱۳۸۴: ۱۲۹).
یکی دیگر از ویژگیهای محتوایی شعر رمانتیک فردگرا، تهی بودن اشعار از اندیشه و توجّه بیش از حدّ به احساس و عاطفه است، برای مثال در شعر «برگور بوسهها» خواننده بیشتر محسور توانایی شاعر در خلق تصاویری نظیر شعله گوگردی شفق، آتش افروختن بر گور بوسهها، خورشید تشنه، نوشیدن بوسه و … میشود و آنگاه که توانست این تصاویر تودرتو را هضم کند، عاطفه و احساس او دستخوش تغییر میشود و بر تنهایی سوزناک شاعر در فراق معشوق دل میسوزاند و آنچه در این میان، دست نخورده باقی میماند، اندیشه و فکر خواننده است که دچار هیچ خارخار و دغدغهای نمیشود (پورجافی، ۱۳۸۴: ۱۳۰). تخیّل و احساس عمیق در شعر شعرای رمانتیک جایگاه مهمّی دارد تا جایی که میتوان شعر رمانتیک را شعر عشق و احساس نامید. این عشق با اندوهی همراه است که تمام وجود شاعر را فرا میگیرد و او را به اندیشیدن به مرگ و نیستی و در نتیجه، بیزاری از واقعیّت میکشاند (اشرف زاده، ۱۳۸۱: ۲۲۴- ۲۲۳).
او بود که زندگیم را تباه کرد/ او بود کانچه بود به باد فنا سپرد/ او بود کانچه در دل من خانه کرده بود/ از من ربود و برد و ندانم کجا سپرد…/ گفتم که شور عشق وی از سر به در کنم/ اما خدا نخواست/ دریغا! خدا نخواست/ وان شیوه های نغز که عقلم به کار بست/ بر عشق من فزود و ز اندوه من نکاست/ … اکنون من و خیال من و انتظار من/ وین شام تیرهدل که در او یک ستاره نیست/ گرم باید گریختن از چنگ این خیال/ جز مرگ چاره سوز مرا راه چاره نیست (نادرپور،۱۳۸۲: ۲۱۰- ۲۰۹).
شفیعی کدکنی در مورد سرآغاز جریان شعر رمانتیک عاشقانه و فردگرا میگوید: «یکی از مسائل عمده در ادبیات عصر رضاخانی، مسألۀ پیدایش شاخهای از رمانتیسم است. نیما که سرشاخه این نوع برداشت از رمانتیسم اروپایی بود، در این دوره متأثر از رمانتیسم فرانسه است و برخی از وجوه رمانتیسم غرب از جمله انزوا طلبی و سرخوردگی از تلاشهای اجتماعی و پناه بردن به طبیعت و تنهایی را در شعر نیما و پیروان او میتوان دید» (شفیعی کدکنی، ۱۳۵۹: ۵۴)؛ «البتّه اگر بخواهیم ریشه های مسأله رمانتیسم را در شعر معاصر فارسی دنبال کنیم، باید به عهد مشروطیّت و اوّلین تلاشهایی که در آن عهد در جهت اخذ و اقتباس از مایه های رمانتیک مکتب رمانتیسم اروپایی، خاصّه شاخه فرانسوی آن صورت گرفت نظری بیفکنیم» (پورجافی، ۱۳۸۴: ۱۱۱).
نخستین کسی که در معرّفی شعر و ادب رمانتیک اروپایی به شاعران و شعر خوانان فارسی نقش مؤثّر داشت، یوسف اعتصام الملک، پدر پروین اعتصامی، بود (پورجافی، ۱۳۸۴: ۱۱۲) و بعد از او، شعرای دیگر از این مکتب تأثیر پذیرفتند که نادرپور یکی از چهرههای شاخص این جریان به شمار میرود.
۳-۵- نوستالژی پیری و اندیشیدن به مرگ (مرگ اندیشی)
مرگ جزء لاینفک زندگی آدمی است. در طول تاریخ، نگرش انسان‌ها به مرگ همواره متفاوت بودهاست و این نگرش متفاوت نسبت به مرگ، در آثار شاعران متجلّی است.
نادرپور نیز در مورد مرگ دو دیدگاه متفاوت دارد؛ زمانی که مرگ را راه رهایی از درد و رنجهایش میداند، میتوان دیدگاه او را دیدگاهی خوش بینانه دانست و آنجا که از وحشت پیری و گذر عمر به مرگ خود میاندیشید و منتظر مرگ است، نگاهی بدبینانه و توأم با یأس دارد.
در قطعه «از درون شب»، مرگ را رها کننده خود از چنگال غم و رنجهای زندگی و بار گناهان میداند:

درصد اهداف

۶۸%

۱۹%

۱۳%

۲-۷ - ارزشیابی از دیدگاه برنامه قصد شده
امانی و همکاران(۱۳۸۶) در کتاب راهنمای معلم، سال سوم راهنمایی روش های ارزشیابی برنامه را به شرح زیرتوصیف می کند.
ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را متخصصان این امر، فرایند جمع آوری اطلاعات از آموخته های آنان و قضاوت در مورد حدودآن آموخته ها تعریف می کنند به عبارت دیگر، معلم در فرآیندارزشیابی، اطلاعاتی جمع آوری می کندتابا تفسیرآنها تعیین کندکه دانش آموزچه دانشی فرا گرفته و چه توانایی هایی کسب کرده است. برعکس تصور بسیاری از معلمان، بسیارپیچیده است. درفرآیند ارزشیابی هردرس، اطلاعاتی که جمع آوری می شود. ابزار جمع آوری آن باید درجهت هدفهای آموزش آن درس باشد، اصل نهایی درفرآیند ارزشیابی این است که معلم باید آنچه را که به دانش آموز یاد داده است، ارزشیابی کند. بنابراین ارزشیابی معتبر، ارزشیابی است که باهدفهای برنامه آموزشی هم خوانی داشته باشد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ارزشیابی یک فرایند است و نه فرآورده. می دانیم هر فرآیندی زمان بر است ولی امتحانهای مرسوم و سنتی چنین نیستند. چون درروش سنتی ارزشیابی، معمولاً‌ در مورد آنچه دانش آموز از باب محتوی فرا گرفته موفق است، ولی آموزش مهارتها مورد ارزیابی قرار نمی گیرد.در بسیاری از کشورها ارزشیابی های مرسوم وسنتی کتبی منسوخ شده و جای خود را به ارزشیابی های بسیار معتبر ی مانند:ارزشیابی براساس مشاهده عملکرد دانش آموز، گفتگو با او و تنظیم پرونده هایی برای جمع آوری اطلاعات وقضاوتهای فردی اواشاره کرد. براین اساس، ارزشیابی درزمان خاص یا درپایان یک دوره، تعیین کننده وضعیت دانش آموزنیست، بلکه فرآیندارزشیابی با فرایند آموزش پیوسته ودرهم تنیده تلقی می شود.این رویکرد جدید، به معلم فرصت کافی میدهد تادرحدامکان در مورد پیشرفت تحصیلی هردانش آموز اطلاعاتی جمع آوری کند به این دلیل،ارزشیابی یک فرایند مستمر می شودو ارزشیابی مستمرهمراه با ارزشیابی تدریجی، جایگاه با ارزش خود را پیدا می کند. ازآنجا که آموخته ها در سه حیطه دانشی، مهارت و نگرش است و لزوماً معلم در ارزشیابی باید آنچه را دانش آموز در این سه حیطه فرا گرفته ارزشیابی کند، در عمل، فرایند جمع آوری این اطلاعات از طریق ارزشیابی های مستمر و ارزشیابی پایانی امکان پذیراست. ارزش یابی مستمر در فرایند آموزش نقش مهمی ایفا میکند.در هر مرحله،معلم باید آموزش را از جایی شروع کند که دانش آموز از نظر مهارت،نگرش و دانش در آنجا قرار دارد. اگرمعلم این نکته ی مهم در آموزش را قبول داشته باشد،باید فرصت هایی ایجاد کند که ازطریق ان،بتواند وضعیت فعلی دانش آموز را ازنظر مهارت،نگرش و دانش به درستی شناسایی کند. یکی از هدف های اصلی ارزش یابی مستمر این است که معلم دریابد، نقاط ضعف و قوت دانش آموز چیست؟ به چه کمکی احتیاج دارد؟ البته ارزش یابی مستمر، نباید به هیچ وجه، به رتبه بندی و دسته بندی دانش آموزان بیانجامد.ارزش یابی مستمر،ارزش یابی عملکرد دانش آموزطی فعالیت های گوناگون داخل کلاس و آزمایشگاه(آزمایش پرسش،پاسخ و گفتگوحین تدریس) و نیز فعالیت های خارج از کلاس است. تهیه فهرست ارزشیابی براساس فعالیتهای دانش آموزان در طرح درس معلم، کاری متفاوت باروالی است که تا کنون انجام داده اند. لازم است معلم ازلزوم تدوین آن در بهره دهی آموزشی خود آگاه شود. بدیهی است معلم اگر به لزوم تدوین فهرست ها و استفاده از آنها عقیده پیدا کند، خود بهترین فردی خواهد بود که می داند: اولاً چگونه آنهارا تنظیم کند و ثانیاً ازچه روش هایی برای بالا بردن بهره دهی فهرست ها استفاده کند؟ تهیه فهرست ارزشیابی به معلم کمک می کند تا به خوبی در یابد، کدام دانش آموز در گروه ها، در طراحی تحقیق و در مراحل انجام آن موفق است؟ کدام یک ازدانش آموز در میان نتایج وبرقراری ارتباط مهارت لازم را کسب کرده است؟ چند نفردر استفاده از ابزار علاقمند و دقیق اند؟ نقاط قوت و ضعف هر یک ازدانش آموزان چیست و هریک به چه کمکی احتیاج دارند؟
به علاوه اطلاعات حاصل از فهرست های ارزشیابی در برنامه ریزی برای ایجاد فهرست مناسب جهت رفع ضعفها و توانا کردن دانش آموزان به معلم کمک میکند و به طراحی مراحل بعدی آموزش جهت می دهد. ضمناً اگر اطلاعات مستند حاصل از این نوع ارزشیابی به والدین منتقل شود، آنان در ارائه کمک به فرزندان خود در فرایند آموزش با معلم همسو خواهند بود. ممکن است به دلایلی لازم شود که درپایان هردوره درسی گزارشی یک صفحه ایی از وضعیت هریک از دانش آموزان تهیه شود ودراختیاروالدین قرارگیرد. به این ترتیب والدین،درجریان نکات قوت وتوانایی ها و بعلاوه نقاط ضعف فرزندخود قرارمیگیرند ودرمی یابند که چگونه به فرزندشان کمک کندتا مؤثرواقع شود. تهیه این فهرست ها در همسو کردن تلاش والدین دانش آموز ومعلم، کمک بسیاری به دانش آموز می کند. با داشتن چنین فهرست هایی، ارزشیابی گزارش مستندی است که به معلم امکان قضاوت صحیح وعادلانه می دهدآرامش خاطرحاصل از این نوع آموزش وارزشیابی هرچندزحمت دارد،اما ارزش دارد.دردوره راهنمایی دو نوع ارزشیابی دربرنامه قصدشده منظورشده است:
۱- ارزش یابی مستمر: ارزش یابی ازفعالیت های یادگیری هردانش آموز به طورانفرادی یاگروهی در طول سال ارزش یابی مستمرنام دارد. این ارزش یابی براساس مشاهدات معلم و تعامل بین معلم ودانش آموز درهنگام انجام هر فعالیت و یابر اساس پرسش های کتبی و شفاهی درطی ترم یانوبت صورت می پذیرد. لازم است معلم برای ایجاد سهولت درثبت مشاهدات، فهرستی از حدود انتظارات خود در هنگام انجام هرفعالیت توسط دانش آموز را تنظیم کندو ارزش یابی براساس آن انجام دهد.در تهیه این فهرست ها بایدبه هدفهای دانشی، مهارتی و نگرشی درهرفعالیت یادگیری توجه شود. ارزش یابی ازفعالیت های خارج از کلاس نیزبراساس کار هردانش آموز و باتوجه به ملاک هایی که معلم تنظیم می کند، انجام می شود.
۲- ارزش یابی پایانی: در طراحی ارزش یابی پایانی که به طور معمول در پایان هر نوبت به صورت کتبی صورت می پذیرد لازم است مطالب زیر مورد توجه قرار گیرد:
الف-در طراحی پرسش ها نباید به پرسش های حافظه مداراکتفا گردد.تعدادی پرسش نو،تفکربرانگیز، مهارت سنج و خلاقیت برانگیز درآزمون گنجانده شودبه عبارت دیگردرطراحی پرسش های کتبی، لازم است به دانش و مهارت به شکل توأم توجه شود. مهارت هایی که سنجش آنها به طورکتبی نیز امکان پذیر است(تفسیریافته ها،پیش بینی، طراحی تحقیق…) می توان همراه با پرسش های مربوط به دانستنی مورد توجه قرار داد.
ب- توصیه شده است پایان نوبت، یک آزمون عملکرد طرح واجرا شود(فعالیت هایی که انجامآنها نیاز به ابزارو انجام فعالیت های عملی دارد.بدیعی است فعالیت مربوط به آزمون عملکردی بایدبرای دانش آموز
جدید باشد.) دراین صورت معلمان مجازند ۵ نمره از ۲۰ نمره را به آزمون عملکردی اختصاص دهند.
جدول ۲-۱۴ ارزش یابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره راهنمایی در درس علوم تجربی

شماره

نوع ارزش یابی

موضوع ارزش یابی

بارم

۱

ارزش یابی مستمر

ارزش یابی از فعالیت های دانش آموزدر مدرسه (دانستنی ها، مهارتها و نگرش ها)

۱۵ نمره

ارزش یابی از فعالیت های دانش آموزدر خارج ازمدرسه

۵ نمره

۲

ارزش یابی پایانی

ارزش یابی کتبی

۱۵ نمره

ارزش یابی عملکردی (عملی)

۵ نمره