به موازات انجام اقداماتی ‌در مورد ایجاد نظام حرفه‌ای حسابداری و حسابرسی در جهت‌ استفاده از خدمات حسابداران متخصص در امر حسابرسی مالیاتی‌، اصلاحیه‌ قانون تجارت‌ مصوب اسفند ماه ۱۳۴۷، شرکت‌های سهامی عام را مکلف نمود که به صورتحساب سود و زیان و ترازنامه‌ شرکت‌، گزارش حسابداران رسمی را نیز ضمیمه کنند. حسابداران رسمی نیز مکلف شدند که در گزارش خود علاوه بر اظهارنظر درباره‌ حساب‌های شرکت گواهی نمایند که صورت‌های مالی تنظیم شده از طرف هیات مدیره‌، وضع مالی شرکت را به نحو صحیح و روشن نشان می‌دهد. ‌به این ترتیب‌، موضوع حسابرسی شرکت‌های سهامی عام در قانون‌ تجارت نیز مطرح شد. بر اساس مفاد قوانین تجارت و مالیات‌ها، تصور بر این بود که وظایف‌ حسابرسی و بازرسی قانونی مجزا و قابل تفکیک‌اند. ‌بنابرین‏‌، حسابرسی پیش‌بینی شده در اصلاحیه‌ قانون تجارت به عهده‌ حسابداران رسمی موضوع قانون مالیات‌ها محول گردیده بود. در اکثر شرکت‌های سهامی عام عده‌ای از حسابداران رسمی به عنوان بازرس قانونی‌، انتخاب‌ و وظایف به ظاهر جداگانه بازرسی و حسابرسی را یک‌جا به عهده گرفتند. لکن دو گزارش‌ جداگانه به مجامع عمومی شرکت‌ها ارائه می‌کردند. از طرف دیگر، به دنبال افزایش تعداد شرکت‌ها و مؤسسات دولتی‌، در سال ۱۳۵۰ شرکت سهامی حسابرسی‌ که سهام آن تماماً متعلق به دولت بود به منظور انجام حسابرسی شرکت‌های تابعه‌ وزارت آب و برق تشکیل شد.

از آن‌جا که شرکت سهامی حسابرسی متعلق به دولت بود، عملاً از سازمان‌های تابعه‌ وزارت‌ دارایی قرار گرفت و حسابرسی اغلب شرکت‌های دولتی متعاقباً به آن واگذار گردید.

بین سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۷ قوانین دیگری نیز به حسابرسی و مؤسسات حسابرسی‌ اشاره داشته و حسابرسی را الزامی شناخته بودند. از جمله طبق مقررات بورس اوراق بهادار تهران‌، سهام شرکت‌هایی در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته می‌شد که حساب‌های آن‌ توسط مؤسسات حسابرسی مورد قبول هیات پذیرش بورس‌، حسابرسی شده باشند. در قانون‌ شرکت‌های تعاونی نیز حسابرسی الزامی شده‌، اما توضیح روشنی درباره‌ حسابرسان در آن‌ دیده نمی‌شود.

به دنبال تحولات مذکور و در پی تلاش‌های انجام شده‌، در اسفند ماه ۱۳۵۱ عده‌ای از حسابداران ایرانی به فکر ایجاد تشکیلات مستقل خود افتادند و در نتیجه در اردیبهشت ماه‌ ۱۳۵۳ انجمن حسابداران خبره‌ ایران به ثبت رسید. انجمن حسابداران خبره هنوز فعال است و سال‌هاست که نشریه‌ حسابدار را منتشر می‌کند.

به موجب ماده‌ هفده‌ اساسنامه‌ انجمن حسابداران خبره‌ ایران‌، ارکان آن عبارتند از: مجامع‌ عمومی‌، شورای‌عالی و بازرسان‌. یکی از فعالیت‌های انجمن در دهه‌ اخیر تشخیص صلاحیت‌ حسابداران مستقل است‌. حسابداران مستقل از نظر انجمن حسابداران خبره‌ ایران صلاحیت‌ انجام حسابرسی را دارند و فهرست حسابداران مذکور در نشریه‌ حسابدار جهت اطلاع جامعه‌ برای استفاده از خدمات حسابداران مستقل درج می‌گردد.

در ادامه‌ این تحولات پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌، در سال ۱۳۵۹ طی مصوبه‌ مجمع‌ عمومی سازمان صنایع ملی ایران جهت تعیین مالکیت صنعتی‌، تشکیلات حسابرسی سازمان‌ صنایع ملی و سازمان برنامه تأسيس شد. غیر از مؤسسه‌ فوق‌، مؤسسات حسابرسی دیگری‌ توسط بنیاد مستضعفان و بنیاد شهید دایر شد. با تصویب طرح قانونی تشکیل سازمان‌ حسابرسی در مردادماه ۱۳۶۲ کوشش شد تا با ادغام مؤسسات حسابرسی دولتی در سازمان‌ حسابرسی‌، تشکیلات واحد دولتی ایجاد شود.

طبق قانون مذکور، ارکان سازمان عبارتند از: مجمع عمومی (شامل وزیر صنایع‌، وزیر بازرگانی‌، وزیر دارایی‌، رییس سازمان برنامه و بودجه و رییس کل بانک مرکزی‌)، هیات‌ عالی نظارت (دو نفر به انتخاب وزیر دارایی‌، یک نفر از قوه قضائیه و دو نفر از دیوان‌ محاسبات‌) و…

به نظر می‌رسد، در طول دوران فعالیت سازمان حسابرسی دو مورد اهمیت فراوانی داشته و در رشد و توسعه‌ دانش حسابداری و حسابرسی نقش بسزایی داشته است‌:

الف ـ ترجمه و تالیف متون حسابداری و حسابرسی (شروع این کار به زمان تأسيس‌ تشکیلات حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه برمی‌گردد.)

ب ـ تلاش برای تدوین استانداردهای ملی حسابداری‌.

هرچند که به‌موجب قانون تشکیل سازمان حسابرسی عملاً در نظر بود که سازمان مذکور به عنوان تشکیلات اصلی حرفه‌ای و متولی حرفه‌ حسابداری و حسابرسی در ایران باشد، لکن‌ به دلیل مشکلات موجود در حرفه و نیاز فراوان جامعه به خدمات حرفه‌ای حسابداری و حسابرسی‌، لایحه‌ استفاده از خدمات تخصصی و حرفه‌ای حسابداران ذی‌صلاح به عنوان‌ حسابدار رسمی‌، در سال ۱۳۷۲ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و آیین‌نامه‌ مربوط به‌ تعیین صلاحیت حسابداران مذکور در سال ۱۳۷۴ در هیات دولت تصویب گردید. در پی اقدامات مذکور، در اواخر سال ۱۳۷۵ پیش‌نویس اساسنامه جامعه حسابداران رسمی‌ توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تنظیم و جهت تصویب به هیات دولت ارسال شد. … و از مردادماه سال ۱۳۸۰ جامعه‌ حسابداران رسمی شکل گرفت و فعالیت خود را آغاز کرد.

ذکر این نکته ضروری است که واژه‌ حسابرسی در ایران برای اولین بار توسط مرحوم‌ اسماعیل عرفانی در سال ۱۳۲۹ در کتابی که برای تدریس در آموزشگاه بانک ملی ایران تهیه‌ شده بود، به کار گرفته شده است.

۲-۱۱ نقش حسابرسی در اقتصاد

گزارشگری مالی در واحدهای اقتصادی ، بازتاب نیازهای اطلاعاتی و انتظارات ‌گروه‌های گوناگون استفاده کننده از صورت‌های مالی ، مانند سرمایه گذاران،اعتباردهندگان،دولت (هم ‌در نقش سیاست گذار و هم به عنوان سرمایه گذار) و مدیران است که برای اتخاذ تصمیمات درست و بجای اقتصادی، برنامه ریزی، اعمال نظارت و ‌پاسخ‌گویی‌، ‌به این اطلاعات ‌نیاز دارند. مجموعه صورت‌های مالی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد همراه با یادداشتهای توضیحی پیوست، جزء محوری گزارش‌های مالی و عمده ترین وسیله انتقال اطلاعات به خارج از واحد اقتصادی است. اطلاعات منعکس در صورت‌های مالی زمانی برای استفاده کنندگان مفید و مؤثر است که از وی‍ژگیهای کیفی لازم برخوردار باشد. یکی از ویژگی‌های کیفی اطلاعات مالی ،قابلیت اعتماد است. اطلاعات مالی هنگامی قابل اعتماد و اتکاست که آثار مالی معاملات و سایر رویدادهای مالی به گونه ای بیطرفانه اندازه گیری شده و نتایج اندازه‌گیریها معتبر و قابل تأیید مجدد باشد.

استفاده کنندگان از صورت‌های مالی هنگامی می‌توانند به اطلاعات مالی منعکس در صورت‌های مالی اتکا کنند که شخصی مستقل،ذیصلاح و بیطرف نسبت به میزان اعتبار این اطلاعات ، نظر حرفه ای ارائه کرده باشد. ‌در سیستم‌های اجتماعی-اقتصادی کنونی ، وظیفه اظهار نظر نسبت به صورت‌های مالی به حسابرسان مستقل واگذار شده است.(استانداردهای حسابرسی،۱۳۸۳، پیشگفتار)

۵- شخصیت: افراد خلاق عموماً دارای ویژگی‌های شخصیتی مانند مصّر بودن، مقاوم بودن در مقابل فشارهای بیرونی و داخلی و نیز مقاوم بودن در مقابل وسوسه همرنگ جماعت شدن هستند.

۶- محیط: افراد خلاق عموماً در داخل محیط‌های حمایتی بیشتر امکان ظهور می‌یابند.

این پژوهشگران مشخص کردند که عمده‌ترین دلیل عدم کارایی برنامه های آموزش خلاقیت، تأکید صرف این برنامه ها بر تفکر خلاق به عنوان یکی از شش منبع مؤثر در خلاقیت می‌باشد. جایی که سایر عوامل نیز تأثیر بسزایی در موفقیت و شکست برنامه های آموزشی خلاقیت ایفا می‌کنند(وندرمرو، ۲۰۰۸).

جورج نلر(۲۰۰۶)^[۴۱] در کتاب هنر و علم خلاقیت^[۴۲] برای خلاقیت مراحل چهارگانه: آمادگی، نهفتگی، اشراق^[۴۳] و اثبات را ذکر ‌کرده‌است. از این دید، افراد خلاق ابتدا با مسئله یا یک فرصت آشنا شده و سپس از طریق جمع‌ آوری اطلاعات با مسئله یا فرصت مورد نظر درگیر می‌شوند. در مرحله بعد افراد خلاق روی مسئله تمرکز می‌کنند، در این مرحله فعالیت ملموسی مشاهده نمی‌شود و فرد سعی در نظم دادن تفکرات، اندیشه‌ها، تجارب و زمینه‌های قبلی خود جهت نیل به یک ایده دارد. درگیری ذهنی عمیق فرد (خودآگاه و ناخودآگاه) فراهم کردن فرصت(جهت تفکر بر مسئله) منجر به خلق و ظهور ایده‌ای جدید و بدیع می‌شود. در نهایت فرد خلاق در صدد برمی‌آید صلاحیت و پتانسیل ایده خویش را به اثبات برساند(وندرمرو، ۲۰۰۸).

۲-۵-۷-۴ متغیرهای منابع انسانی مؤثر بر خلاقیت

در مقوله منابع انسانی در می‌یابیم که سازمان‌های نوآور، فعالانه آموزش و توسعه دانش اعضای خود را آن طور که روزآمد باشد تشویق می‌کنند. امنیت شغلی در سطح عالی برای کارکنان خود فراهم می‌آورند تا ترس از اخراج به خاطر اشتباه را کاهش دهند و به افراد جرئت می‌بخشند که تغییرپذیر باشند. زمانی که اندیشه‌ای جدید تکامل می‌یابد پیشتازان تغییر فعالانه و با شور و شوق اندیشه را تعالی می‌بخشند و آن را حمایت می‌کنند و بر مشکلات چیره می‌شوند و اطمینان می‌دهند که نوآوری به مرحله اجرا در خواهد آمد(میرسپاسی،۱۳۷۵).

۲۸

۲-۵-۸ نقش آموزش در بهبود نیروی انسانی

رسیدن به اهداف سازمان به توانایی کارکنان در انجام وظایف محوله و انطباق با محیط متغیر بستگی دارد. اجرای آموزش و بهبود نیروی انسانی سبب می‌شود تا افراد بتوانند متناسب با تغییرات سازمانی و محیطی، به طور مؤثر فعالیت­هایشان را ادامه داده و ‌بر کارایی خود بیفزایند. ‌بنابرین‏ آموزش و بهبود، کوششی مداوم و برنامه‌ریزی شده از جانب مدیریت سازمان جهت بهبود سطوح شایستگی کارکنان و عملکرد سازمانی است(میرسپاسی،۱۳۷۵). در این قسمت علاوه بر بیان نقش آموزش منابع انسانی به اهمیت و ضرورت آن بویژه در زمینه آموزش ضمن خدمت و تکمیلی کارکنان بیان می‌گردد.

۲-۵-۸-۱ اهمیت آموزش نیروی انسانی

در گذشته چنین گمان می‌رفت که زمان آموختن از زمان کارکردن جدا است و از دیدگاه آن ها آموزشی در خور توجه بود که پیش از شروع کار به افراد داده می‌شد. بر‌‌ این گمان انسان برای زمانی می‌آموزد و سپس به زندگی و کار مولد و سودمند می‌پردازد و زمانی که کار و زندگی آغاز می‌شود، دیگر برای آموزش و پرورش جایی در خور توجه وجود ندارد. این اندیشه اکنون روایی ندارد و آموزش و پرورش با زیستن انسان همراه شده است. همه مردم برای همه وقت باید به آموختن بپردازند و با دانش جدید تجهیز شوند(هومن، ۱۳۸۱).

رسیدن به اهداف سازمان بستگی به توانایی کارکنان در انجام وظایف محوله و انطباق با محیط متغیر دارد. اجرای آموزش و بهبود نیروی انسانی سبب می‌شود تا افراد بتوانند متناسب با تغییرات سازمانی و محیط، به طور مؤثر فعالیت­هایشان را ادامه داده و ‌بر کارایی خود بیفزایند. ‌بنابرین‏ آموزش و بهبود، کوشش مداوم و برنامه‌ریزی شده به وسیله مدیریت برای بهبود سطوح شایستگی کارکنان و عملکرد سازمانی است(کاپلان و نورتن،۲۰۰۶).

ویلیام جیمز در تحقیقی نشان داد که کارکنان با ۲۰ تا ۳۰ درصد توانایی خودکار ‌می‌کنند، تحقیق وی نشان داد که اگر کارکنان آموزش ببینند و به طور شایسته برانگیخته شوند ۸۰ تا ۹۰ درصد توانایی‌ها و صلاحیتهای خود را بروز می­ دهند(مشبکی، ۱۳۸۵).

واقعیت این است که در جهان امروز آنچه بیش از همه دارای اهمیت ‌می‌باشد نیروی انسانی است. به‌طوری که اقتصاددانان معتقدند آنچه در نهایت خصوصیت روند توسعه اقتصادی و اجتماعی یک کشور را تعیین می‌کند، منابع انسانی آن کشور است، نه سرمایه و یا منابع مادی دیگر. این منابع انسانی هستند که سرمایه ها را متراکم می‌سازند، از منابع طبیعی بهره‌برداری می‌کنند، سازمان‌های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی را به وجود می‌آورند و توسعه ملی را پیش می‌برند. سازمانی که نتواند مهارت ­ها و دانش افرادش را توسعه دهد و از آن به نحو مؤثری بهره‌برداری کند، قادر نیست خود را در دنیای سرشار از رقابت امروزی حفظ کند(مشبکی، ۱۳۸۳).

آموزش در حقیقت خود مدیریت است و بدون آموزش کارکنان، پایه­ های مدیریت متزلزل و سست می­ شود. مدیران باید توجه کنند که هر رفتار سازمانی می ­تواند از سه عامل نشأت گرفته باشد:

1. 1. عدم توانایی فرد در انجام وظایف (که از طریق آموزش فرد در انجام وظایف خود توانا می­گردد)

1. 1. عدم انگیزش در انجام شغل (که از طریق مختلف از جمله تولید شغل و آموزش آن، جابجایی و آموزش و اسلوبهای آموزشی دیگر ‌می‌توان این مشکل را مرتفع نمود)

1. فقدان و یا کاهش انگیزش (که از طریق جلسات متعدد آموزشی، توجیه و تبادل اطلاعات در سازمان ‌می‌توان پاسخ مناسبی برای آن یافت.)

نیاز به آموزش و پرورش را ‌می‌توان از دو دید سازمان و کارکنان نیز مطرح کرد:

۲۹

الف- از نظر سازمان، آموزش و تربیت کارکنان و مدیران به دلایل زیر ضرورت دارد:

1. 1. جهت دادن به کارکنان جدید الورود

1. 1. ازدیاد مهارت­ های کارکنان و حفظ مهارت­ های فعلی آنان

1. 1. آماده ساختن یک نیروی کار ماهر برای آینده

1. 1. کمک به اجرای تعهدات قانونی سازمان، از قبیل ایجاد فرصت­های مساوی شغلی

1. ایجاد انگیزه در کارکنان به وسیله ایجاد فرصت­های رشد برای آن ها

ب- از دیدگاه کارکنان نیز اهم دلایل ضرورت آموزش و پرورش عبارتند از:

1. 1. اجتناب از شیوه ­های منسوخ و طرد شده

1. 1. آماده شدن کارکنان برای احراز مشاغل بالاتر

1. برقراری یک مسیر خدمتی برنامه­ ریزی شده

درمی­یابیم که مرکز ثقل و هسته اصلی فرایند مدیریت و توسعه منابع انسانی براندیشه و عمل انسان استوار است و کمیت و بویژه کیفیت نیروی انسانی در یک سازمان و جذب، نگهداری، تجهیز و آموزش و پرورش همه جانبه آن از اهم مسائل بحساب می ­آید.

۲-۵-۸-۲ انواع و سطوح آموزش نیروی انسانی

در یک تقسیم بندی کلی، آموزش نیروی انسانی مشاغل در سازمان­ها، به دو دسته آموزش­های بدو خدمت و آموزش‌های حین خدمت تقسیم می­شوند:

1. آموزش‌های بدو خدمت (نوآموزی): این نوع آموزش­ها معمولاً به صورت آموزش توجیه خط­مشی­ها و رویه ­های سازمان برای کارکنان جدید الاستخدام ارائه می­گردد و شامل موارد ذیل ‌می‌باشد:

الف- آشنا ساختن کارکنان با حقایق و مسائل سازمانی.

ب- ایجاد نگرشهای مثبت و مطمئن در سازمان.

ج- بهبودخدمات.

۲-۲-۶ بخشایش و نادیده گرفتن خشم

در سال­های اخیر متخصصان سلامت روان، بخشایش را به عنوان یک راه مداخله درمانی برای مراجعانی که از آزارهای گذ شته خشمگین هستند، به کار برده اند باوجود اینکه متخصصان همیشه به مراجعان کمک کرده ­اند تا «ازخشم خود رها شوند» درمانگران اکنون ترجیح می­ دهند از واژه بخشایش استفاده کنند. بخشایش عملی است که مذاهب دنیا سنت دوازده گانه الکلی­های بی نام آن را پیشنهاد ‌می‌کنند. سنت دوازده گانه فقط بر بخشوده شدن تأکید می­ کند، در حالی که مذاهب دنیا علاوه بر اهمیّت طلب بخشایش از سوی دیگران نیز توجّه ‌می‌کنند. تمام ادیان بخشایش را بی چون و چرا می­پذیرند (کامکار و جعفری ۱۳۸۷، ۸۰).

۲-۲-۷ خصوصیات افراد دارای سلامت روان

بنابر تحقیقات انجمن های بهداشت روانی،افراد دارای سلامت روانی دارای خصوصیات زیر هستند:

آنان احساس راحتی می‌کنند ۲-خود را آن گونه که هستند می پذیرد ۳- از استعدادهای خود بهرمند می­شوند ۴- نگرانی، ترس واضطراب ‌و حسادت کمی دارند و دارای اعتماد به نفس می‌باشند ۵- سیستم ارزش آنان از تجارب شخص خودشان سر چشمه می‌گیرد ۶- احساس خوبی نسبت به دیگران دارند ۷- به علایق افراد دیگر توجّه می‌کنند ونسبت به آن ها احساس مسولیت نشان می‌دهند ۸- سعی نمی کنند بر دیگران تسلط یابند ۹- آن ها با مشکلات رو به رو می‌شوند و نسبت به اعمال خود احساس مسولیت ‌می‌کنند محیط خود را تا آنجا که ممکن است شکل می‌دهند و تا آنجا که ضرورت دارد با آن سازگار _{می‌شوند} (بنی جمال واحدی ۱۳۷۰، ۸۳).

بعضی از محققان معتقدند سلامت روانی حالتی از بهزیستی و وجود این احساس در فرد است که می‌تواند با جامعه کنار بیاید. سلامت روانی به معنای احساس رضایت، روان سالمتر و مطلق اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه است (کاپلان ۱۹۹۹ به نقل از افکاری ۱۳۷۶، ۲۰).

سلامت روان یکی از مفاهیم است نزد اسلام ‌و مذاهب دینی که از اهمیّت بسزایی بر خوردار است. از نظر اسلام سلامت روان مفهومی است که به واسطه آن افراد می ­توانند خود آگاه ، خود هوشیار و تمایل به فردیت داشته باشد و فرد خود آگاه چون می‌تواند متعالی شود پس آزاد است (گرجیان ۱۳۷۸، ۵۵).

عباداتی مانند نماز، روزه، ‌و زکات وحج که دین اسلام بر پیروان خود واجب ‌کرده‌است موجب می شود که فرد به سوی رفتار بهتر، برتر، رشد، ارتقای نفس واجتناب از رفتار زشت و انحرفی و غیر انسانی گرایش پیدا کند (قطب الدینی ۱۳۷۹، ۱۰۵).

الکسیس کارس پزشک فرانسوی اعتقاد دارد که نماز سبب ایجاد نشاط معنوی مشخص در انسان می‌گردد و همین حالت است که احتمالاًمنجر به شفای سریع برخی از بیماران در زیارتگاه­ها و معابد می شود. نماز جماعت ایجاد روابط اجتماعی دوستانه ومودت آمیز می شود که نه تنها به رشد شخصیت فرد کمک می‌کند بلکه نیاز تعلق او را به گروه که به عقیده روان شناسان یکی از نیازهای اساسی انسان برای سلامت روان است را تا مین می‌کند (الکسیس کارل^[۱۱] ۱۹۸۷، ۴۱).

یکی از موضوعاتی که سبب بهبود سلامت روان فرد می شود صبر داشتن است صبر به انسان می آموزد که برای دستیابی به اهداف بایستی تلاش مداوم کند وبا پشتکار ‌و اراده‌ به تلاش مستمر خود ادامه دهد در این صورت چنین فرد دارای شخصیتی رشد یا فته و متعادل و فعال واز اضطراب به دور خواهد بود.

یا ایّها الّذین آمنو ااستعینو ابالصّبر و الصّلات ه انّ الله مع الصّابرین (سوره بقره آیه ۱۵۳). در واقع پیامبر خاتم وائمه معصومین نمونه ­های عالی انسان کامل در اسلام ومذهب تشیع می‌باشد ،آن ها مظهر سلامت روان ومظهر حیات روانی هستند. آن ها خود آگاهانه­ترین، پویاترین و متکامل‌ترین رابطه را با کل هستی دارا هستند و سایر انسان ها به میزان تقرب به ملاک های آن ها از سلامت و تکامل روانی بر خوردارند (احمدی۱۳۷۱، ۶۶؛ شهید مطهری ۱۳۶۲، ۱۷۹).

۲-۲-۸ خود بیمار انگاری

در خود بیمار انگاری فرد علایم جسمی را غلط تفسیر کرده وبر همین اساس با این باور اشتغال خاطر پیدا می­ کند که دچار بیماری وخیمی است.این اشتغال خاطر سبب تخریب عملکرد یا عذاب وی می­ شود و سپس از بررسی کامل وردّ شدن بیماری های طبیّ، همچنان بر جا باقی می­ماند (کاپلان و سادوک ۱۳۸۸، ۳۵).

۲-۲-۹ اختلال وسواسی- اجباری( (ocd

وسواس فکری، افکار یا تصاویر تکراری و مزاحمی که ناخوشایند هستند وسواس­های عملی^[۱۲] رفتاری تکراری هستند که فرد احساس می‌کند مجبور به انجام آن ها‌ است. مشخصه ocd، بروز وسواس‌های فکری، عملی یا هر دوی آن ها‌ است در غالب موارد، فرد عمل وسواسی را انجام می‌دهد تا اضطراب ناشی از افکار وسواسی را کاهش دهد (کاپلان و سادوک ۱۳۸۸، ۳۵).

مشخّصه اختلال شخصیّت وسواس اجباری، الگویی از کمال طلبی، خسّت، لجبازی، نظم و ترتیب و انعطاف ناپذیری است. افراد مبتلا ‌به این اختلال اغلب معتاد کار هستند وآنقدر وقت خود را صرف کار می‌کنند که وقت چندانی برای فعّالیت های خانوادگی، دوستی­ها ‌و تفریح ندارند. برای افراد مبتلا به اختلال شخصیّت وسواس اجباری، اغلب دور ریختن اشیاء، حتّی اشیاءقدیم و فرسوده که هیچ ارزش احساس ندارند دشوار است (کاپلان و سادوک ۱۳۸۸، ۳۶).

بچّه‌های که شخصیّت وسواسی دارند. این ها بسیاری دقیق و مرتّب‌اند از ویژگی های این بجّه ها حرکت کند هنگام نوشتن مشق است، چندان پاک می‌کند و باز می‌نویسد که از فرط پاک کردن، کاغذ سوراخ می‌شود. برای نوشتن یک درس نهایت دقّت رابه عمل می ­آورند، که حتماً بسیار زیبا باشد بچّه های وسواسی بسیار بد اخلاق‌اند. بد اخلاقی ویژگی تمام افراد وسواسی است. بزرگسالان وسواسی همیشه عیب جویی می‌کنند. بچّه های وسواسی هم عیب جو هستند. علامت شاخص این کودکان آن است که هیچ کس با ایشان دوست نمی شود بچّه های وسواسی در درس هم تو فیقی نارند (مجد ۱۳۸۴، ۱۱۴).

کارت شماره ۶ که کارت عاطفی نامیده شده است از محرک‌های با ارزش بندر گشتالت برای برای تشخیص رفتارهای وسواسی به شمار آمده است هرگاه از آزمودنی سوال شود که نسبت به ترسیم کدام شکل علاقه کمتری دارد، به احتمال خود، اگر وسواسی باشد کارت شماره ۶ را انتخاب خواهد کرد (کرمی۱۳۹۰، ۹۷).

۲-۲-۱۰ حساسیت بین فردی

حساسیت در روابط بین فرد، فرد احساس عدم کفایت، خود کم بینی و احساس ناراحتی در ارتباط با دی دیگران می‌کند (کرمی۱۳۹۰، ۹۷).

۲-۲-۱۱ افسردگی

از جمله نشانه­ های بارز افسردگی عمده ‌می‌توان به روحیه بد ادامه دار، اعتماد به نفس اندک و کاهش توان جسم وذهن اشاره کرد. این اختلال بی علاقگی فعّالیت­های را درپی دارد که شخص مورد نظر قبلاً از انجام آن لذّت می­برد. یکی از سرنخ­های مهّم پیدایش افسردگی را بیمارانی به دست داده‌اند که با مصرف دارویی به نام رسرپین^[۱۳] برای درمان فشار خون تحت معالجه قرار گرفتند.

شخصیت، که تقریباً جامع تمام مباحث روان شناسی عمومی است، نه تنها مورد بحث روان شناسان، جامعه شناسان، انسان شناسان قرار گرفته است، بلکه فیلسوفان و حتی بعضی از دانشمندان دیگر نیز به مطالعه ی آن پرداخته‌اند. استرس با تیپ های شخصیتی و عملکرد فرد رابطه داشته و یکی از مؤلفه‌ های مؤثر بر روان ، ایمنی و آسودگی افراد است.

روانشناسان سلامت نیاز روز افزون به تمرکز بر اندازه گیری وسیع تر وضعیت سلامت،نسبت به آمار صرف مرگ ومیر و میزان ابتلا به بیماری را دریافته است.یکی از اندازه گیری هایی که مورد پذیرش بیشتری قرار می‌گیرد اندازه گیری رویدادهای زندگی است.رویداد زندگی به قضاوت ادراک شده فردی ‌در مورد اینکه چقدر از زندگی خود راضی است اشاره می‌کند و این امر ممکن است شباهت کمی به وضعیت سلامت جسمی واقعی آن ها داشته باشد.تحقیقات نشان می‌دهند،در آنچه که رویداد زندگی را تشکیل می‌دهد نه تنها تفاوت های فردی وجود دارد،بلکه تفاوت های بین فرهنگی نیز مؤثرند.این امر موجب می‌گردد که اندازه گیری رویدادهای زندگی چالش انگیز شود.(سزابو و همکاران،۱۹۹۷).

بنا به مطالب بالا، مسئله این تحقیق این است که آیابین استرس رویدادهای زندگی وتیپ شخصیت دربیماران مبتلا به ام اس ارتباط وجوددارد؟

۱-۳ اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

با پیشرفت علم و مشخص شدن بسیاری از بیماری‌ها‏، دیدگاه های نوینی در راستای درمان به وجود آمده است که دارای مشخصات، ملاک‌ها و معیارهای متفاوتی نسبت به دوران گذشته است. در جهان کنونی مشخص شده است که بسیاری از بیماری‌ها از یکدیگر تأثیر می‌پذیرند.در عرصه جدید، افکار یا به تعبیر بهترمسائل روحی روانی به عنوان یک عامل تأثیرگذار شناخته شده و در برنامه‌ریزی­های درمان منظور می‌گردند. در نتیجه تحولات ‌و پیدایش بلوغ علمی بیشتر، شناخت روان ‌و مهار مسائل تنش زایی که از ان نشأت می گیرندنسبت به گذشته کاملاً تغییر یافته ومورد توجه می‌باشد. ارتباط میان بیماری‌های جسمی و روحی همواره بخش عمده ای ‌از مطالعات جدید را به خود اختصاص داده و در علم روانشناسی امروزه همواره روح وروان ومسائل مربوط به ان،به ‌عنوان مهمترین بخش مورد توجه هستند.در این تحقیق سعی بر بررسی ‌و تشریح عوامل مؤثر بربیماریهای جسمانی را داریم.تا بتوانیم با زیرکی بیشتری مسائل پیرامون خودرا مورد بحث قرار دهیم.

از نظر کاربردی این پژوهش می‌تواند راهکارهای کاهش استرس را به متخصصین آموزش دهد تا بتوانند به دور از هر گونه تنیدگی و استرس به درمان بیماران ام اس بپردازند همچنین به خود بیماران ام اس نیز در جهت کاهش استرس و بهبود عملکرد درمان کمک می‌کند .

از نظر بنیادی نیز به افزایش دانش روانشناسی وبهبود کل فرایند درمان درمان بیماران ام اس منجر شود.

۱-۴ اهداف پژوهش

۱-۴-۱ هدف اصلی:

رابطه بین ارزیابی میزان استرس رویدادهای زندگی وتیپ شخصیت Aدربیماران مبتلابه ام اس درکرمانشاه.

۱-۴-۲ اهداف فرعی:

١-تعیین میزان استرس رویدادهای زندگی وتیپ شخصیت Bدربیماران مبتلابه ام اس درکرمانشاه.

٢- تعیین رابطه بین استرس وتیپ شخصیتی بیماران مبتلابه ام اس.

۳-تعیین رابطه بین مؤلفه های استرس رویدادهای زندگی(استرس،اضطراب وافسردگی)دربیماران مبتلابه ام اس وتیپ شخصیت.

۱-۵ فرضیه ‏های تحقیق

۱-۵-۱ فرضیه اصلی

بین ارزیابی میزان استرس رویدادهای زندگی باتیپ شخصیتی نوع Aدربیماران مبتلابه ام اس رابطه وجوددارد.

۱-۵-۲ فرضیه فرعی

١- بین ارزیابی میزان استرس رویدادهای زندگی باتیپ شخصیتی نوع Bدربیماران مبتلابه ام اس رابطه وجوددارد.

٢-بین تیپ شخصیتی مبتلایان به ام اس و استرس رابطه وجوددارد.

۳-بین مؤلفه های استرس رویدادهای زندگی دربیماران مبتلابه ام اس باتیپ شخصیتی رابطه وجوددارد.

۱-۶ تعاریف مفهومی وعملیاتی

۱-۶-۱ عریف مفهومی

١- استرس: اِستـِرس یاتـَنیدگی یا فشار روانی در روان‌شناسی به معنی فشار و نیرو است و هر محرکی که در انسان ایجاد تنش کند، استرس زا یا عامل تنیدگی نامیده می‌شود.(هاوارد،۱۹۹۷)

٢-بیماری ام اس :تصلب متعدد(تصلب منتشر) بیماری مزمن دستگاه عصبی مرکزی است که طی ان نواحی کوچک و پراکنده ای از بافت مغز و مغز تیره دچاراستحاله می‌شوند.غلاف این تارها از بین می رود و توانایی انتقال تحریکات عصبی را از دست می‌دهد.(ام سی دونالد،۱۹۸۶)

۳-تیپ شخصیتی: به اشخاصی اشاره می‌کند که چندین صفت یا ویژگی مشترک رادارند.( دکتر حمزه گنجی،۱۳۷۸)

۱-۶-۲ تعریف عملیاتی

استرس:میزان نمره ای است که آزمودنی هادرتست استرس به دست آوردند.

ام اس:افرادی هستندکه دربیمارستان امام رضادارای پرونده پزشکی هستندوبیماری ام اس آنهانیزموردتاییدقرارگرفته است.

تیپ شخصیتی:میزان نمره ای است که ازپرسشنامه شخصیتی اسپنسر به دست آمده است.

فصل دوم

پیشینه پژوهش

در این فصل به بررسی رویکرد و مبانی نظری استرس،مبانی نظری تیپ شخصیت ومطالعات مربوط به استرس وبیماری ام اس پرداخته می شود.

۲-۱ استرس

استرس یکی از مفاهیم مهم در مطالعه روانشناسی و بهداشت روانی به شمار می‌آید و به کیفیات گوناگون در زندگی اطلاق می شود و به عنوان علل بسیاری از درد ها ،ناراحتی ها تلقی می شود. مردم عادی آن راپدیده ای رنج آوروناخوشایند ،پزشکان مسئله رااز دیدواکنش های فیزیولوژیک، روانپزشکان بنا را بر فشارهای عصبی و به کار بردن مکانسیم های سایکوفیزیولوژیک و بالاخره روانشناسان آن را تغییر رفتار و حالات هیجانی و بحرانی می دانند.(اتکینسون ، ترجمه براهنی ، ۱۹۸۲ ).

استرس در طول تاریخ وجود خود،مفهومی نسبتا پیچیده ای بوده و سردرگمی زیادی ایجاد ‌کرده‌است و در واقع مفهومی است مربوط به علم فیزیک و به مقدار نیرویی اشاره دارد که برشیء فیزیکی واردمی شودواین اصطلاح در حوزه های زیست شناسی،پزشکی وروانشناسی ‌در مورد ارگانیسم انسان به کار رفته است.این مفهوم هم برای اشاره به فشار جسمی (مانند تحمیل باری بر ارگانیسم که از قدرت آن خارج است)و هم برای اشاره به فشار روانی (مانند وقتی که فرد بر اثر تعارض در روابط با دیگران به واکنش‌های عاطفی منفی دچار می شود) به کار رفته است.متاسفانه مفهوم استرس در فرایند تحول خود هر چه بیشتر شهرت داشته،از قدرت آن کاسته شده است(دیماتئو،۱۹۹۱).در واقع امروزه مردم هنگامی که به هر گونه ملالتی ( از خستگی گرفته تا خشم)دچار می‌شوند می‌گویند تحت استرس اند گرچه این لفظ کار برد گسترده و جاذبه عامه پسندی دارد، ولی مفهومی بسیار آشفته است .

۲-۱-۱ تاریخچه استرس

لیبرال دموکراسی

پیوند لیبرالیسم و دموکراسی در قالب لیبرال دموکراسی، محصول یک توافق تاریخی است، نه اینکه این دو از بدو تکون با یکدیگر سازگاری درونی داشته باشند.برعکس ریشه یابی تاریخی ، گویای آن است که لیبرالیسم در جوهره ی خویش با دموکراسی ناسازگار است.

اگر از تعاریف آرمانی دموکراسی- نظیر حکومت مردم بر مردم- چشم پوشی کنیم، دموکراسی چیزی جز پذیرش حکومت اکثریت نیست. تن دادن به حکومت اکثریت در فرایند قانون گذاری و تصمیم گیری کلان اجتماعی، اگر حد و مرزی نداشته باشد،اصول و ارزش های لیبرالی را نیز در معرض تغییر و زوال قرار می‌دهد.

«دموکراسی یک نظام حکومتی و لیبرالیسم یک نظام فکری است . لیبرال دموکراسی، دموکراسی را یک روش برای تصمیم گیری در چارچوب ارزش های لیبرالیسم تلقی می‌کند، از این رو، دموکراسی بر نوعی ایده آلیسم استوار است . لیبرالیسم در پی دست نایافتنی بودن دموکراسی یا مشارکت مستقیم و همه جانبه مردم در سرنوشت خویش، به رئالیسم روی آورده است که به مشارکت غیرمستقیم مردم در اداره سیاسی ایمان و باور دارد . لیبرال دموکراسی در تلاش است، ایده آلیسم دموکراسی و رئالیسم لیبرال را در هم بیامیزد و نوعی نظام سیاسی مستقیم و غیرمستقیم را ارائه دهد .

دولت در دموکراسی خیر مطلق، و در لیبرالیسم شر لازم یا شر ضروری است، زیرا باید از جنگ همه علیه هم، ممانعت به عمل آورد . در لیبرال دموکراسی، دولت نه خیر است و نه شر، بلکه وجود حداقلی از دولت برای تامین رفاه عمومی (دولت رفاه)، اجتناب ناپذیر است . از این رو به عقیده لوین، دولت تنها راه عملی فهم امتزاج یا امتناع لیبرالیسم و دموکراسی است. به بیان دیگر، در دموکراسی دولت مکلف به دفاع از فردی و گسترش جامعه مدنی است، در لیبرالیسم دولت به جز حراست از حقوق فردی و جامعه مدنی مسئولیتی ندارد، در حالی که در دولت رفاهی لیبرال دموکراسی، دولت موظف است برای شهروندان ایمنی و رفاه فراهم کند . ^[۳۷]»

«لیبرالیسم کلاسیک ،تأکید فوق العاده ای بر آزادی فرد در قبال دولت دارد و عرصه ی دخالت دولت را بسیار ناچیز می‌داند . اما با ترکیب لیبرالیسم و دموکراسی و خلق ایده ی لیبرال دموکراسی، مداخله ی دولت افزایش پیدا می‌کند. از آنجا که دموکراسی در کنار آزادی به برابری مردم در توان انتخاب می اندیشد،لیبرالها بالاجبار بر حوزه ی دخالت دولت افزودند و دولت موظف شد به فکر ضرورت مشارکت مردم،مبارزه با فقر و بیکاری، توسعه ی آموزش و پرورش، تقویت پارلمان و … باشد.و بدین گونه کارکرد دولت از یک نقش حداقلی ، که همان تامین امنیت و آزادی منفی بود، به یک نقش مسئولیت پذیر اجتماعی مبدل شد و بدین گونه لیبرالها از خود گرایش اصلاح طلبی نشان دادند.^[۳۸]»

از مطالب پراکنده منابع عدیده، می توان دریافت که لیبرال دموکراسی، نه دموکراسی است و نه لیبرالیسم، بلکه لیبرال دموکراسی ترکیبی از برخی از ویژگی های دموکراسی و لیبرالیسم را به تنهایی در خود دارد، و در عین حال تفاوت هایی میان نظام لیبرال دموکراسی و دموکراسی و لیبرالیسم به چشم می‌خورد، از جمله اینکه دموکراسی جمع گراست، بر خلاف آن، لیبرالیسم به تصمیم گیری، خیر و اصالت فردی اهمیت می‌دهد، یعنی دموکراسی بر عمومی بودن قلمرو افراد، لیبرالیسم بر خصوصی بودن آن و لیبرال دموکراسی به قلمرو تحدید شده تأکید دارد، ولی لیبرال دموکراسی، دموکراسی را تا جایی مطلوب می‌داند که به آزادی فردی لطمه ای وارد نسازد .

‌بنابرین‏، دموکراسی در نقطه مقابل لیبرالیسم، به تقدم منافع فردی بر منافع جمعی می اندیشد . البته لیبرال دموکراسی می کوشد، منافع فردی و جمعی را زیر یک سقف گرد آورد،.با این وصف، میل به اکثریت در آن بیش از اقلیت گرایی است .

گفتار دوم : لیبرالیسم و عدم دخالت دولت در فرهنگ

ریشه و پیدایش این دیدگاه را باید در فلسفه حاکمیت نظام سرمایه‌داری جستجو کرد.تفکر سرمایه داری با آنچه که قبل از آن بر جهان غرب حاکمیت داشته است،یعنی تفکر قرون وسطایی، در همه جهات متفاوت است.هسته مرکزی اندیشه‌های قرون وسطایی این اعتقاد بود که خدایی وجود دارد که کامل و نامتناهی و خیر مطلق است و انسان در مقایسه با خداوند موجودی ضعیف و کوچک بیش نیست اما پیکر او روحی جاودان را که بر صورت خداوند آفریده شده ،در خود محبوس می‌دارد. دنیا ماتمکده ای است که میان انسان و خدا جدایی می افکند و تعلقات این دنیایی و تمایلات جسمانی ،سرچشمه گناه می‌باشد. چرا که آدمی را از غایت زندگی و هدف حیات یعنی تقویت و پرورش رابطه ای درست میان روح انسان و خدا دور می‌کند.

‌بنابرین‏ مهم ترین و بلکه تنها اندیشه انسان قرون وسطایی آمرزش روح است.همه واقعیات دنیا با این معیار سنجیده می‌شوند.موسیقی و نقاشی و دیگر هنرها و یا علم و دانش و سایر جلوه های فرهنگ در صورتی ارزشمندند که در جهت پارسایی انسان یا آمرزش روح آدمی به کار گرفته شوند.اما در دوره رنسانس انسان به جای خدا می نشیند و نوعی ارزش و اعتبار قدسی پیدا می‌کند و رابطه انسان با انسان بیشتر از رابطه انسان با خدا مورد توجه قرار می‌گیرد.آرمان فوق طبیعی و کهن کمال الهی، جای خود را به آرمانی طبیعی و انسانی می‌دهد.جهان به جای اینکه مظهر ثابت مشیت الهی باشد ،به صورت صحنه ای پویا از کشاکش نیروهای طبیعی در می‌آید. در اندیشه دوره رنسانس، خدا پرستی و نیایش گری و نیک کرداری، به کامیابی و رستگاری نمی انجامد بلکه برعکس سعادت و کامیابی در گرو بی توجهی بی رحمانه به موازین اخلاقی قراردادی جامعه است.این دگرگونی ها که در جهان بینی و انسان شناسی دوره رنسانس به وجود آمد،منشا تفکر سرمایه داری جدیداست.^[۳۹]

سرمایه داری با تکیه بر فردگرایی و آزادی فرد برای رشد ابتکار در عرصه تولید و حیات اقتصادی می کوشید با نفوذ در آداب و رسوم جامعه ،زمینه را برای تغییرات و تحولات سریع فراهم کند.سرمایه داری برای بسط آرمان ها و ایده آل های اقتصادی _ اجتماعی خود که همانا رفاه و رستگاری این دنیایی بود،ناگزیر از تلاش برای اشاعه فرهنگ جدید و فرهنگ خاص خویش، یعنی فرهنگ بورژوایی بود. این است که می بینیم در ابتدا سرمایه داری با هر گونه دخالت دولت در امور اقتصادی و همچنین در امور فرهنگی مخالفت می‌کند.